Οι τρείς θεμελιώδεις αρετές στον Αρχαίο-Ελληνικό κόσμο.

Ο Επανελληνισμος προϋποθέτει  γνώση, αξίες,   ιδανικά,  παιδεία και όραμα,  και όχι φολκλορικές φανφάρες και κουστωδίες.  Στον Αρχαίο-Ελληνικό κόσμο τρείς ήταν οι θεμελιώδεις αρετές οι οποίες κυριάρχησαν στον Ελληνικό κόσμο και  δημιούργησαν τις προϋποθέσεις  ώστε αυτός να μεγαλουργήσει .

1.  Η Σοφία ( η οποία συμβολιζόταν από την Θεά Αθηνά)
2.  Η Ισχύς  (η οποία συμβολιζόταν  από τον Θεό Δία )
3. Το Κάλλος (το οποίο συμβολιζόταν  από τον Θεό Απόλλωνα)

Οι τρείς αυτές θεμελιώδεις αρετές,   αντιστοιχούσαν επίσης σε έναν αρχιτεκτονικό ρυθμό και στο πνεύμα που διείπε καθεμία εκ των τριών μεγάλων Ελληνικών πόλεων:

1.       Ιωνικός –Αθήνα (Φιλο -Σοφία)
2.      Δωρικός –Σπάρτη (ανδρεία- ισχύς)
3.      Κορινθιακός –Κόρινθος (Κάλλος).

Η Σύνθεση των τριών αρετών έκανε τους Έλληνες να μεγαλουργήσουν. Όταν  οι Έλληνες αγωνιστούν συνειδητά για να τα κατακτήσουν,  θα γίνει εφικτή η Επαν Ελλήνιση.

Αναζητήστε τις θεμελιώδεις αυτές αρετές στην σημερινή Ελλάδα, και θα σας "αποκαλυφθεί" το αίτιο της πολιτισμικής και όχι μόνο πενίας μας !

Η αθυροστομία και τα αστεία του Γ. Καραϊσκάκη

Μια από τις θρυλικότερες μορφές της Επανάστασης του 1821, υπήρξε ο Γεώργιος Καραισκάκης. Αρχικά υπήρξε Αρματολός και στην συνέχεια αρχιστράτηγος της Ρούμελης (Στερεά Ελλάδα) και ένας εκ των κορυφαίων στρατηγών του Αγώνα. Πέρασε πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια, αλλά δεν το ξέχασε ποτέ αυτό, λέγοντας χαρακτηριστικά συχνά ως ενήλικος:

  «Όποιος γίνεται αφέντης χωρίς να γίνει δούλος, είναι μπάσταρδος αφέντης κι αλίμονο στο δούλο».

Τα ηρωικά κατορθώματα των αγωνιστών του ‘21  είναι γνωστά.  Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι το  ότι  βωμολοχούσαν και έβριζαν. Οι βωμολοχίες αυτές μόνο σε λίγες περιπτώσεις καταγράφτηκαν κι έφτασαν ως εμάς. Η ευπρέπεια που υποβάλλει ο γραπτός λόγος, καθώς και η επιδίωξη λόγιου λόγου που επέλεξαν οι περισσότεροι από τους αγωνιστές όταν αργότερα, μετά τον Αγώνα, έγραφαν τα απομνημονεύματα τους, δεν επέτρεψαν να γνωρίζουμε πολλά για το θέμα αυτό.

Πρωταθλητής όλων ήταν  ο Γεώργιος Καραισκάκης του οποίου  ασύγκριτη και παροιμιώδης ήταν η  αθυροστομία του. Γενικά ήταν αυτό που θα λέγαμε πολύ μεγάλος «χωρατατζής».  Οι συχνοί αστεϊσμοί του ήταν το καλύτερο αγχολυτικό στις μάχες και χαλάρωναν πάντα τους συντρόφους του.  Ο Καραϊσκάκης ήταν εντελώς αγράμματος. Την υπογραφή του έμαθε να τη βάζει μόλις το 1825. Κι αυτή την έβαζε ανορθόγραφα: «Καραησκάκης».

Ο αυτοσαρκασμός του δεν είχε όριο και στρεφόταν συχνά γύρω από το θέμα της ασθένειάς του και τις θέρμες οι οποίες τον καθήλωναν συνεχώς στο κρεβάτι («είμαι ζαμπούνης» έλεγε και ξανάλεγε).  Ο Καραϊσκάκης  όταν οργιζόταν  έβριζε σκληρά όχι μόνο στρατιώτες, αλλά και οπλαρχηγούς και στρατηγούς ακόμα. Οι ηπιότερες από τις βρισιές του ήταν «σαπιοκοιλιά» και «παλιογελάδα». Αλλά αυτό δεν το έκανε από μοχθηρία. Επειτα από λίγο μετάνιωνε και με δάκρυα στα μάτια απευθυνόταν στους αγανακτισμένους στρατιώτες του λέγοντας: 

« Τι θυμώνετε, ωρέ! Κι εγώ είμαι... είμαι ο γιος της καλογριάς.Eμένα η μάνα μου έφαγε σαράντα χιλιάδες ψ..λές ώσπου να με γεννήσει». 

Τη διάσημη προσφώνηση «γιος της καλογριάς» (η οποία διακρινόταν κι εκείνη «δια την τολμηρότητα και δια την γλώσσαν της» Δ. Αινιάν), την χρησιμοποιούσαν λιγότερο οι άλλοι και περισσότερο ο ίδιος για να υποβαθμίσει σκόπιμα τον εαυτό του μπροστά στους συνομιλητές του (η μεγαλομανία σίγουρα δεν ανήκε στα γνωρίσματα του χαρακτήρα του) ενώ η ευθεία απόρριψη του προτύπου της οικογένειας που ο ίδιος ποτέ δεν ένιωσε, προεκτείνεται και στην οικογένεια που δημιούργησε. Ακόμα και η  γυναίκα  του η  Γκόλφω, δεν γλύτωνε από  τη γλώσσα του. Μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, η γυναίκα του είχε εγκατασταθεί στον Κάλαμο και αργότερα στα Επτάνησα όσο ο ίδιος βρισκόταν ή κυνηγημένος ή στον πόλεμο. Όταν την επισκέφθηκε, κάποια από τα παλικάρια της συνοδείας του ρίχτηκαν στις ψυχοκόρες της κι εκείνη του διαμαρτυρήθηκε,  οπότε για να την καθησυχάσει (;) ο αθυρόστομος άνδρας της, της είπε:

«Έγνοια σου μωρή, έχω και για σένα μπ...τζον…Μη μου χολιάζεις!».

Όταν αργότερα έμαθε πως η γυναίκα του τον είχε απατήσει, αποφάσισε να τη χωρίσει και να παντρευτεί την όμορφη κόρη του μεγαλοτσιφλικά των Αγράφων Τσολάκογλου, το υποστατικό του οποίου είχε ρημάξει όταν ήταν κλέφτης. Σύντομα όμως έχασε το ενδιαφέρον του και, αφού πέταξε την εικόνα της στα πόδια των στρατιωτών του, φώναξε:

«Όποιος την πρωτοπάρει να την έχει! Να την χέσω την π..τάνα!».

Σε ένα μικρό απόσπασμα από την δίκη του Καραϊσκάκη, η οποία έγινε την Πρωταπριλιά του 1824, μετά από συκοφαντία του Μαυροκορδάτου αρκετοί κόντεψαν να λιποθυμήσουν κατά τη διάρκεια της δίκης, ιδού γιατί:  

Εμφανίστηκε – αναφέρει  ο Κασομούλης- (αντί του Βουλπιώτη) μάρτυρας  ο έπαρχος κύριος Γιάγκος Σούτζιος (φαναριώτης, φίλος του Μαυροκορδάτου)… και τα είπεν:

-Εγώ, μωρέ, λέγει ο Καραϊσκάκης, σε τα είπα εσένα;
-Μάλιστα, λέγει ο Σούτζιος…
Καραϊσκάκης: -Αν βάλετε θεμέλιο εις τα λόγια μου, εκατό ζωές να έχω δεν γλυτώνω, πλην ποτέ έργο δεν έκαμα.
Κριτής (Γαλάνης Μεγαπάνου): -Βρε, ηξεύρομεν Καραϊσκάκη όπου λέγεις όλο λόγια. Μα διατί να τα λέγης έτζι; (πρόστυχα).
Καραϊσκάκης: -Το έχω χούι, κυρ Πάνο.
Κριτής: -Μα γιατί να το έχεις αυτό το χούι, ενώ είσαι πενήντα χρονών;
Καραϊσκάκης: -Αμ δεν ημπορώ να το κόψω τώρα, κυρ Πάνο. Και συ, κυρ Πάνο, είσαι ογδόντα χρονών, μα το χούι δεν τ’ αφήνεις να   γαμ..ς.!!!
Λέγοντας αυτό ο Καραϊσκάκης μες στο ναό – δικαστήριο, «εκτύπησαν τα γέλια όλοι και πήγαν και πολλοί να λιποθυμήσουν, καθώς κι εγώ ο ίδιος», γράφει ο Κασομούλης.

  

Ο έλεγχος των στρατιωτών ήταν από τις μεγαλύτερες δυσκολίες των οπλαρχηγών, οι οποίοι έπρεπε να επινοούν ποικίλες μεθόδους, για να επιβάλλουν τάξη. Το 27 η Συνέλευση της Τροιζήνας όρισε, εν αναμονή του Καποδίστρια, τριμελή διοικητική επιτροπή, ένα Νησιώτη, ένα Μωραΐτη και ένα Ρουμελιώτη, το Γ. Νάκο. Οι Ρουμελιώτες πίστεψαν πως εκπρόσωπός τους ορίστηκε ο Νάκος, για να τον έχουν οι άλλοι του χεριού τους, ώστε να μπει ευκολότερα σε εφαρμογή το σχέδιο της Αγγλίας. Ελευθερία στο Μοριά με αντάλλαγμα την υποταγή της Ρούμελης στο Σουλτάνο. Πράγματι, το μοναδικό προσόν του Νάκου ήταν η όμορφη γυναίκα του, που, όπως ήταν κοινό μυστικό, είχε εραστή τον κόντε Μεταξά. Μόλις οι Ρουμελιώτες μαθαίνουν την εκλογή του Νάκου, γίνονται έξαλλοι, απειλούν να παρατήσουν τον πόλεμο. Μάταια ο Καραϊσκάκης προσπαθεί να τους μεταπείσει. Τελικά, όπως μας πληροφορεί ο Δ. Δημητρακάκης, τους λέει:

«Ας τελειώνουμε εδώ τη δουλειά μας και τότε να ιδώ πού θα μ’ πάη ου κερατάς (ο Νάκος). Και στου μ…. της π’τάνας της γυναίκας του να κρυφτή, θα βάλω τον μπ…τζον. του Μεταξά να τον ξετρυπώσ’!».

Αυτό ήταν! Το στράτευμα τραντάχτηκε από τα γέλια και συνέχισε την εκστρατεία.

Μια μέρα που η ασθένειά του είχε υποτροπιάσει (έπασχε από καλπάζουσα φυματίωση) δέχτηκε την επίσκεψη ενός καινούριου γιατρού που ήθελε να τον εξετάσει. Για να τον δοκιμάσει, ο Καραϊσκάκης έκρυψε κάτω από τα σκεπάσματα έναν από τους άνδρες του. Ο γιατρός έπιασε το χέρι του παλικαριού αντί για το δικό του και του είπε:

-Στρατηγέ, οι δυνάμεις σου έχουν πέσει πολύ. 

Αφού τίναξε τα σκεπάσματα και ο γιατρός κατάλαβε έκπληκτος πως είχε εξετάσει χέρι αλλουνού, απάντησε στο γιατρό: 

- Ο μπ..τζος μου έπεσε μωρέ όχι οι δυνάμεις μου.!!!

 

Στο Κομπότι της Άρτας, στον πόλεμο που στις 8 Ιουνίου του 1821, ο Καραϊσκάκης αφού νίκησε τους Τούρκους και τους πήρε στο κυνήγι, ανέβηκε σε μια πέτρα και τους έβριζε δυνατά.  Και για να τους προσβάλει χειρότερα και να δώσει θάρρος στους δικούς του σήκωσε τη φουστανέλα του και έβγαλε το βρακί του και τους έδειξε τον πισινό του. !!!

Τότε ένας Αρβανίτης Γκέκας, κρυμμένος κάπου στα κλαδιά, τον τουφέκισε και τον λάβωσε στους δυο μηρούς από κάτω και σ’ ένα άλλο μέρος…

Περίφημη έχει μείνει η απάντηση του στον Μαχμούτ Πασά, διοικητή της  της Σκόδρας (Νότια Αλβανία) που εκστράτευσε από την Οχρίδα με 20.000 επίλεκτους αρβανίτες στην κεντρική Ελλάδα το 1823 για να καταπνίξει τους ενόπλους των Αγράφων και όλης της Δυτικής Ελλάδας και μετά να κατέβει ανενόχλητος στο επαναστατημένο Μεσολόγγι.

Προτού μιλήσει με τα όπλα, ο διαλλακτικός Πασάς έστειλε επιστολή στους καπετάνιους του Ασπροποτάμου με την οποία ζητούσε να συνθηκολογήσουν για να αποφευχθεί η αιματοχυσία. Ο Καραϊσκάκης κοινοποίησε στους άλλους καπετάνιους την επιστολή του «κερατά του σαλεπιτζή» και φρόντισε να στείλει μόνος του μια μνημειώδη λακωνική απάντηση, εντελώς αταίριαστη με το συντηρητικό ύφος της επιστολής του μουσουλμάνου:

«Μου γράφεις ένα μπουγιουρντί, λέγεις να προσκυνήσω. Κι εγώ πασά μου ρώτησα τον μπ..ύτζον μου τον ίδιον, κι αυτός μου αποκρίθηκε να μη σε προσκυνήσω, κι αν έλθεις καταπάνω μου, ευθύς να πολεμήσω».

  

Στην εκστρατεία του Πειραιά ένας στρατιωτικός φιλέλληνας ήθελε να κατασκευάσει χαρακώματα με ευρωπαϊκά σχέδια. Περνώντας ο Καραϊσκάκης στάθηκε περίεργος να δει τα έργα. Φαίνεται τα έβρισκε πολύ ρηχά. Ήξερε αυτός τα κλειστά ή τυφλά (αδιέξοδα) ταμπούρια των ατάχτων, που και να ‘θελε να φύγει ο δειλός, δεν θα μπορούσε.

-Γιατί τα ‘καμες έτσι; ρώτησε ο Καραϊσκάκης δήθεν αθώα.
-Αυτό το μέρος είναι το “πρανές”, αυτό είναι το “προπέτασμα”, εκεί είναι η “βάσις”… Έτσι μας διδάσκουν εμάς τα βιβλία μας, Στρατηγέ.
-Όλα καλά, ωρέ παιδί μου, είπε ο Καραϊσκάκης, μα πού είναι οι κώλοι!!!…Κι έδειξε τον πισινό του. Ο Ευρωπαίος απόρησε.
-Πού είναι οι κώλοι  ωρέ παιδί μου, που θα καθίσουνε στα χαρακώματά σου, και θα τα βαστάξουν; Τέτοια σχέδια όσα θέλεις κάνω κι εγώ!

Ένα διάσημο ξέσπασμα του Καραϊσκάκη για τον Μαυροκορδάτο και τους άλλους πολιτικούς, που το καταγράφει ο Κασομούλης χωρίς να το ωραιοποιήσει ή να το συμμορφώσει γλωσσικά: 

«Ποια Κυβέρνησις, καπιτάν Νότη; Το τζιογλάνι του Ρεΐζ εφέντη, ο τεσσερομάτης; Εγώ και άλλοι δεν τον γνωρίζομεν! Ή σύναξεν δέκα ανόητους, και τον υπέγραψαν δια τας ιδιοτελείας των; Ιδού ποιοί τον υπέγραψαν.
Πρώτον εσύ, οπού όλα τα πράματα θέλεις να έρχονται με το ζουρνά.
Ο Σκαλτσάς, όπου δεν είναι άλλο παρά καμπάνα μπαγκ-μπαγκ.
Ο Μακρής ο μακρολαίμης, ο κρεμασμένος, οπού μόνον το κεφάλι ηξεύρει να ταράζει, ο Μήτζιος Κοντογιάννης, η π..υτάνα, όπου αν ήτον γυναίκα δεν εχόρταινεν με 80.000 φορές την ώραν, ο ξυνόγαλο-Γιώργος Τζιόγκας οπού στραβώνει τα χείλια με το τζιμπούκι και δεν ηξεύρει τι του γίνεται, και ο αδελφός μου ο Στορνάρης, ο ψεύτης. Δεν τον υπέγραψεν ο μπ..ύτζος μου, και να ιδώ την εκστρατείαν σας!»

Ο Βλαχογιάννης αναφέρει, εν είδει ιστορικού ανεκδότου, πως δεν είχε διστάσει να προσβάλλει τον «πρωθυπουργό» Κουντουριώτη για την τραγελαφική εκστρατεία εναντίον του Ιμπραήμ που κατέληξε στην οικτρή ήττα των Ελλήνων στο Κρεμμύδι το 1825:

«Ώρε Κουντουριώτη, άκουγα και νόμιζα θα είναι γεμάτο μυαλό το κεφάλι σου. Εσύ όμως έχεις τόσο μυαλό όσο εγώ έχω σπόρο στα αρ..δια μου».!!!

Σχετικά με την στιγμή του θανατηφόρου τραυματισμού του Καραισκάκη στη μάχη του Φαλήρου,  ο Κύπριος αγωνιστής Ιωάννη Σταυριανού, ο οποίος  πολέμησε  δίπλα στον Καραϊσκάκη (Διαβεβαιώνει, ότι ο αρχιστράτηγος της Ρούμελης δολοφονήθηκε από ελληνικό χέρι και ότι ο ίδιος υπήρξε αυτόπτης μάρτυς του γεγονότος. Ο Σταυριανός δεν είναι ο μόνος ούτε ο πρώτος που αναφέρει ότι ο Καραϊσκάκης δολοφονήθηκε. Όμως είναι ο μόνος και ο πρώτος, που το αναφέρει σαν πραγματικό γεγονός και όχι σαν αόριστη φημολογία), αναφέρει:  

Ο Καραΐσκος άμα διέταξε τον υπασπιστήν του να καταδιώξει τους δύο ιππείς, έστρεψεν οπίσω απομακρυνθείς της μάνδρας ικανόν διάστημα. Τότες είδομεν στρατόν και ευθύς ο πυροβολητής ανεμείχθη εις τον στρατόν. Αυτός ήτο ο επικατάρατος δολοφόνος του Καραΐσκου. Οι οφθαλμοί του συντρόφου μου εν ριπή διέτρεξαν τον δολοφόνον και τον αρχηγόν.

– Φρικτόν με λέγει εχάθημεν.
– Πως πως τον απαντώ.
– Είδες το όπλον όπου έπεσεν πλησίον του Καραΐσκου; Εκείνος όπου έφευγεν τον εβάρεσεν!
– Τον είδα του είπον και στρέφω τους οφθαλμούς μου.
Είδα τον Καραΐσκον κρατώντα τον δύο εκ δεξιών και δύο εξ’ αριστερών, και τον μετέφερον εις το στρατοπεδαρχείον. Ο Καραΐσκος άμα κτυπηθείς είπεν:

“Κλάστε μου τώρα τον μπ..ύτζον”.

Τούτο το ήκουσαν πολλοί, εκ τούτων ίσως ουδείς υπάρχει. Εν ακαρεί δε διεδόθη ότι ο Καραΐσκος εδολοφονήθη συνεργία του Κίτζιου Τζαβέλα και Λάμπρου Βεΐκου, αλλά το διέψευσαν αμέσως δια να μην διχασθεί ο στρατός και δημοσίευσαν, ότι ο Γαρδικιώτης τον εσυνόδευσεν και πολύ επροσπάθησεν να μάθει περί της δολοφονίας και ότι ο Καραΐσκος ομολόγησεν ότι Τούρκος τις, τον οποίον δεν επρόσεξεν τον εκτύπησεν. Περί του υπαρκτού της δολοφονίας του Καραΐσκου τον ερώτησαν να τους ειπεί εμπιστευτικώς πόθεν εβαρέθη, ο Καραΐσκος τους απήντησεν ότι αν ζήσει γνωρίζει ποίος τον εκτύπησεν, ειδεμή ας του κλάσουν τον μπούτζον….

Ο ήρωας μεταφέρθηκε στο στρατόπεδό του στο Κερατσίνι και αφού μετάλαβε των Αχράντων Μυστηρίων, υπαγόρευσε τη διαθήκη του που ιδιόχειρα υπέγραψε. Η τελευταία κουβέντα που είπε στον συμπολεμιστή του Στρατηγό Μακρυγιάννη, όταν ο τελευταίος πήγε να τον επισκεφτεί, ήταν :

 «Εγώ πεθαίνω. Όμως εσείς να είστε μονιασμένοι και να βαστήξετε την πατρίδα».

Την επομένη στις 23 Απριλίου 1827 ο αρχιστράτηγος Γεώργιος Καραϊσκάκης υπέκυψε στο θανατηφόρο τραύμα του μέσα στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στο Κερατσίνι, ανήμερα της γιορτής του. Η σωρός του μεταφέρθηκε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στη Σαλαμίνα, σύμφωνα με την επιθυμία του, όπου ετάφη και θρηνήθηκε από το πανελλήνιο. Αναφέρεται πως όταν ο Κολοκοτρώνης έμαθε τον θάνατο του Καραϊσκάκη «κάθισε σταυροπόδι» και μοιρολογούσε σαν γυναίκα.

Πηγές:

ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ – ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ – ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ Εκδόσεις ΔΑΜΙΑΝΟΣ, (Γ. Τερτσέτης) συλλογή Γ. ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ 
ΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΤΕΥΧΟΣ 12, ΜΑΡΤΙΟΣ 2010, σελ. 46
«Πραγματεία των περιπετειών του βίου μου και συλλογή διαφόρων αντικειμένων αγνώστων εν τη Ελληνική Ιστορία»,  Ιωάννη Σταυριανού, Εταιρεία Στερεοελλαδικών Μελετών
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ- Ιστορικά, 28/3/2002-,  Νίκος Βαρδιάμπασης

 

Ο Γλαύκος και η Νηρηίδα

Η ιστορία προϊών μυθοπλασίας, συνθέτει διάφορους αρχαίους Ελληνικούς μύθους, οι οποίοι εντάσσονται αρμονικά στις περιπέτειες του δωδεκάχρονου Γλαύκου από την Λήμνο, το νησί του Ηφαίστου και των Καβείρων.

Ο Ήρωας του βιβλίου έχοντας ως πρότυπα τους ήρωες της Αρχαίας Ελλάδος θέλει να γνωρίσει το βασίλειο του Ποσειδώνα, κάτι που επιτυγχάνει τελικά με την βοήθεια των Θεών, της όμορφης Νηρηίδας Πρωτομέδειας και του μαγικού της φίλτρου.

Σκοπός του να βοηθήσει του ναυτικούς νικώντας τα θαλάσσια τέρατα, τα οποία ανακαλύπτει τελικά πως είναι άλλα από αυτά που υπέθεται.
 
Σκοπός του σύγχρονου αυτού μύθου - παραμυθιού εάν θέλετε - , είναι να βοηθήσει τα παιδιά αλλά και τους μεγαλύτερους να έρθουν σε επαφή με την αρχαία Ελληνική μυθολογία, όχι αποσπασματικά, αλλά μέσα από τις περιπέτειες του μικρού Γλαύκου.

Μία ιστορία με πολλά μηνύματα και διαχρονικούς συμβολισμούς, για τον άνθρωπο, την σχέση του με την φύση, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον πολιτισμό μας. Μηνύματα ιδιαίτερα σημαντικά στην παρούσα κρίσιμη εποχή αναζήτησης νέων προτύπων και αξιών. 

Μία ιστορία για «ψαγμένα παιδιά», από δώδεκα έως εκατόν δώδεκα ετών.! 

Ο σύνδεσμος εδώ: Ο ΓΛΑΥΚΟΣ ΚΑΙ Η ΝΗΡΗΙΔΑ

Το σύμπαν "είναι" και βρίσκεται σε όλα τα πράγματα (Το «Όλον» και η «Συστημική θεώρηση»).

Απόσπασμα, από  το βιβλίο μου  "Άνθρωπος και Γαία", 2007, εκδόσεις Γεωργιάδη

Κάθε τι στο σύμπαν είναι μέρος του «Όλου», ενός  τεράστιου  ιστού, στον οποίο  εμπλέκονται  έμψυχα και άψυχα, πάνω και έξω από την Γη, μ’ έναν τρόπο θαυμαστό. Η διαπίστωση ότι συνείδηση όλων μας πρέπει να είναι το «Όλον», μπορεί να αποτελέσει το νέο σημείο εκκίνησης για το μέλλον της ανθρωπότητας. Θα μπορούσε να φανταστούμε  τον πλανήτη μας, ως ένα ζωντανό οργανισμό ο οποίος αποτελεί μέρος ενός γενικότερου πιο πολύπλοκου οργανισμού, μέσα στο οποίο υπάρχει κι εξελίσσεται.

Όπως χαρακτηριστικά πίστευε ο Ποσειδώνιος ο Απαμεύς (135 - 51 π.Χ.):  

«Ο κόσμος είναι ζωντανός οργανισμός και τα όντα που τον συναποτελούν βρίσκονται στην συνάφεια που χαρακτηρίζει τα μέλη του σώματος», ή όπως ο Μάρκος Αυρήλιος (121 - 180 μ.Χ.) έλεγε:
.

«Θεωρήστε το σύμπαν ως ένα έμβιο ον, έχοντας μια ουσία και μια ψυχή και παρατηρήστε πώς όλα τα πράγματα έχουν αναφορά σε μια αντίληψη, αυτήν του έμβιου οντος, και πώς όλα τα πράγματα ενεργούν με μια κίνηση, και πώς όλα τα πράγματα είναι οι αιτίες ης συνεργασίας όλων των πραγμάτων που υπάρχουν, παρατηρήστε επίσης τη συνεχή περιστροφή του νήματος και τη συνύφανση του ιστού». 
.

Ο Giordano  Bruno ο φιλόσοφος που εκτελέστηκε στις 17 Φεβρουαρίου του 1600, από την  ιερά  εξέταση, λόγω των απόψεων του πως  ο κόσμος είναι άπειρος και αιώνιος,  και πως η πολυμορφία στο σύμπαν οφείλεται σε μία  ενοποιό ουσία, που ενυπάρχει στα πάντα,  ανέφερε επηρεασμένος από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους :
.
«..Όλα τα πράγματα βρίσκονται και είναι στο σύμπαν και ότι το σύμπαν είναι και βρίσκεται σε όλα τα πράγματα. Εμείς σ' αυτό κι αυτό σε μας, και έτσι καταλήγουν όλα τα πράγματα σε μια τέλεια ενότητα. Αυτή η ενότητα είναι μοναδική και διαρκής και παραμένει πάντα. Αυτό το Ένα είναι παντοτινό. Το να ισχυριστεί κανείς άλλο πράγμα θα ήταν παράλογο και αλαζονικό, δεν θα σήμαινε τίποτα το αποδεκτό. Δηλαδή αυτός ο κόσμος, αυτό το ον, το αληθινό, το παγκόσμιο, το άπειρο, το μη μετρήσιμο, περιέχει σε κάθε ένα από τα μέρη του το όλο και με αυτό την ίδια την πανταχού παρουσία».  

.

Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η ολιστική  αυτή άποψη  υιοθετήθηκε και από την σύγχρονη επιστήμη, ως θεωρία συστημάτων («συστημική επιστήμη»),   και ο συνεπαγόμενος τρόπος σκέψης ως «συστημική» συλλογιστική. Όπου σύστημα σημαίνει «ένα ενοποιημένο Όλον»,  του οποίου οι χαρακτηριστικές ιδιότητες προκύπτουν από τις υφιστάμενες σχέσεις μεταξύ των μερών του,  και «συστημική συλλογιστική»,  η κατανόηση ενός φαινομένου μέσα στο γενικότερο πλαίσιο ενός ευρύτερου συνόλου (Όλου). (1)
.

Η  συστημική επιστήμη συλλαμβάνει το σύνολο χωρίς να χάνει τα μέρη του, καθώς κάθε σύστημα αποτελεί μια «ολότητα», που είναι κάτι περισσότερο από απλό άθροισμα των μερών της. Κατ΄αυτόν τον τρόπο, η  θεωρία των συστημάτων,  παρέχει ένα ολιστικό τρόπο κατανόησης του κόσμου μας. Έχει διεπιστημονικό σκοπό, περιλαμβάνοντας δυνητικά όλες τις επιστήμες και τα επαγγέλματα, από την φυσική και την χημεία έως την ψυχολογία και την διοίκηση επιχειρήσεων. Δεν αντικαθιστά τις υπάρχουσες επιστήμες, αλλά παρέχει ένα μέσο για την ταξινομηθούν με πιο αποτελεσματικό τρόπο, όσα είναι ήδη γνωστά. 
.

Για να  κατανοήσουμε τα πράγματα με τρόπο «συστημικό», τα εντάσσουμε σε ένα ευρύτερο πλαίσιο , και μελετάμε την φύση των μεταξύ τους σχέσεων. Στα πλαίσια της νέας αυτής «συστημικής» θεώρησης του κόσμου, η   σχέση μεταξύ των μερών και του συνόλου αντιστράφηκε, και  οι ιδιότητες των μερών κατανοούνται μόνο μέσα από την οργάνωση του «Όλου».
.

Με συστημικούς όρους ο  ορισμός του περιβάλλοντος  επισημαίνει, την μείζονα  σημασία που έχουν οι αλληλεπιδράσεις ή διασυνδέσεις των στοιχείων, με τον ανθρωπογενή παράγοντα, ο οποίος αγνοεί τις αρχές και τους περιορισμούς που θέτει το σύστημα της Γης, το οποίο με την σειρά του αλληλεπιδρά και επηρεάζεται από άλλα συστήματα.
.

Τα πορίσματα της κβαντικής φυσικής (2) , ήρθαν να επιβεβαιώσουν μία τέτοια θεώρηση, καθώς διατυπώνουν ότι κάθε μέρος του σύμπαντος επιβεβαιώνει την δομή και την πορεία στην εξέλιξη του «Όλου», δηλαδή, το «Όλον»  εμπεριέχεται στο επιμέρους, κάτι που θυμίζει το Ερμητικό ρητό:   «όπως πάνω, έτσι και κάτω».
.

Έτσι ενώ στην Κλασική Μηχανική οι ιδιότητες και η συμπεριφορά των μερών καθόριζε αυτήν του συνόλου, στην Κβαντομηχανική η κατάσταση αντιστρέφεται. Το  «Όλον» είναι που καθορίζει τη συμπεριφορά των μερών, καθώς  σύμφωνα με την κβαντική θεωρία τα υποατομικά σωματίδια δεν είναι «αντικείμενα», αλλά αλληλοσυνδέσεις μεταξύ αντικειμένων που και αυτά με τη σειρά τους, είναι αλληλοσυνδέσεις μεταξύ άλλων αντικειμένων κ.λ.π. Συνεπώς σύμφωνα  με την Κβαντική Φυσική δεν μπορούμε να αποσυνθέσουμε τον κόσμο σε μεμονωμένα, αυθύπαρκτα στοιχειώδη αντικείμενα. 
.

Στην  ανάπτυξη της θεωρίας των συστημάτων, σημαντική ήταν  η συνεισφορά του βιοχημικού Lawrence Henderson (Λ. Χέντερσον), ο οποίος  χρησιμοποίησε τον όρο «σύστημα»,  για να αναφερθεί σε ζωντανούς οργανισμούς και κοινωνικά συστήματα. Σύμφωνα με την «συστημική» θεώρηση, οι ουσιώδεις ιδιότητες ενός οργανισμού είναι ιδιότητες του όλου. Κανένα από τα συστατικά μέρη δεν τις έχει, αλλά  προκύπτουν από τις αλληλεπιδράσεις και τις σχέσεις μεταξύ των μερών. Οι ιδιότητες εξαφανίζονται όταν το σύστημα διαμελιστεί, είτε θεωρητικά είτε πρακτικά, στα εξ όσων συνετέθη. Το ότι μπορούμε να διακρίνουμε τα μεμονωμένα μέρη ενός συστήματος, δεν σημαίνει ότι αυτά είναι απομονωμένα, ενώ η φύση του συνόλου, είναι πάντοτε διαφορετική από το απλό άθροισμα των μερών του. 

Στην βιολογία ο  Joseph Woodger (τ. Γούντζερ), παρατήρησε  πως ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της οργάνωσης των ζωντανών οργανισμών, είναι η ιεραρχική τους φύση. Πρόκειται για μία από τις εκπληκτικότερες ιδιότητες της ζωής. Η τάση της να δημιουργεί δομές πολλαπλών επιπέδων, συστήματα μέσα σε συστήματα. Κάθε επίπεδο έχει το ρόλο του όλου, αναφορικά με τα μέρη του, ενώ την ίδια στιγμή είναι μέρος ενός ευρύτερου όλου. 
 

Έτσι, τα κύτταρα συνδυάζονται για να δημιουργήσουν ιστούς, οι ιστοί συνδυάζονται για δημιουργήσουν τα όργανα και τα όργανα για να δημιουργήσουν τους οργανισμούς. Αυτοί με τη σειρά τους είναι ενταγμένοι μέσα σε κοινωνικά συστήματα και οικοσυστήματα. Τελικά, παντού στη φύση βρίσκουμε ζωντανά συστήματα «φωλιασμένα» μέσα σε άλλα, επίσης ζωντανά, συστήματα. 

Συνεπώς η νέα γενετική είναι εκ διαμέτρου αντίθετη από τη μηχανική αντίληψη για τη φύση που κυριάρχησε στον κόσμο για εκατοντάδες χρόνια, καθώς οι ερευνητές ανακαλύπτουν ότι γίνεται ένας ατέλειωτος διάλογος μεταξύ των γονιδίων. Η λειτουργία των γονιδίων είναι σύνθετη όπου όλα  αποτελούν ένα περίπλοκο δίκτυο. Το γονίδια ενός οργανισμού μεταλλάσσονται, ανασυγκροτούνται και μεταπηδούν ακόμη και στο γονιδίωμα ενός άλλου οργανισμού. (3)  
.

                                  Σύγχρονη  Φυσική και  υποατομικά  σωματίδια.

H  σύγχρονη φυσική ήρθε να επιβεβαιώσει την «συστημική» θεωρία με το πείραμα που πραγματοποίησε πριν από 24 χρόνια ο φυσικός  Alain Aspect (Α.   Άσπεκτ) του  Πανεπιστημίου των Παρισίων, όταν   ανακάλυψε  ότι υπό ορισμένες συνθήκες τα  σωματίδια, όπως το ηλεκτρόνιο, επικοινωνούν  μεταξύ τους ανεξαρτήτως  απόστασης.  

Τα ευρήματα του Aspect υποδηλώνουν πως τα  σωματίδια επικοινωνούν μεταξύ τους εφόσον  αποτελούν  εκφάνσεις μιας θεμελιακής ενότητας, που σε ένα βαθύτερο επίπεδο πραγματικότητας, είναι απείρως αλληλένδετα. Aυτό έρχεται σε αντίθεση με την θεωρία του Einstein  (Α. Αινστάιν), σύμφωνα με την οποία καμία επικοινωνία δεν μπορεί να ταξιδέψει γρηγορότερα από την ταχύτητα του φωτός. Αυτό έχει αναγκάσει μερικούς φυσικούς  να προσπαθήσουν  να βρουν τόπους εξήγησης του φαινομένου, αλλά  ταυτόχρονα έχει  εμπνεύσει άλλους να αναζητήσουν  ριζικότερες εξηγήσεις. Ο φυσικός David Bohm (Ν. Μπόμ), για παράδειγμα  του πανεπιστημίου του Λονδίνου,  θεωρεί πως τα συμπεράσματα του Aspect,   υποδεικνύουν πως  η αντικειμενική πραγματικότητα δεν υπάρχει, και πως  παρά την προφανή στερεότητα του ο κόσμος  στην πραγματικότητα αποτελεί ένα  γιγαντιαίο και έξοχα λεπτομερές ολόγραμμα. Για να αντιληφθούμε καλύτερα την πλασματική αντίληψη του κόσμου που έχουμε,  ο  Bohm αναφέρει το ακόλουθο παράδειγμα.
 .

Φανταστείτε ένα ενυδρείο που περιέχει ένα ψάρι. Φανταστείτε επίσης ότι είστε ανίκανος να δείτε το ενυδρείο άμεσα,  και πως η γνώση σας για το τι και πως περιέχει, προέρχεται από δύο τηλεοπτικές κάμερες, μια που καταγράφει το μετωπικό τμήμα  του ενυδρείου, και μια δεύτερη  που καταγράφει την μία από τις πλευρές του. 
.

Κοιτάζοντας ξεχωριστά τις δύο κάμερες είναι λογικό να υποθέσετε πως ίσως τα ψάρια σε κάθε μια από τις οθόνες είναι χωριστές οντότητες, εφόσον  κάθε μία από τις απεικονίσεις  θα είναι ελαφρώς διαφορετική, λόγω της διαφορετικής οπτικής γωνίας της κάμερας. 
.

Αν εστιάσουμε όμως την προσοχή τόσο στο περιβάλλον που εντάσσεται το ψάρι,  όσο και στις κινήσεις του φαριού,  στο τέλος θα οδηγηθούμε στο συμπέρασμα πως  είναι πολύ πιθανόν να υπάρχει μια ορισμένη σχέση μεταξύ τους, με βάση τις κινήσεις τους. 
.

Εάν δεν έχουμε συνεπώς μία πλήρη αντίληψη του χώρου,  ίσως θεωρήσουμε πως με κάποιο τρόπο τα ψαριά επικοινωνούν μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας στιγμιαία πληροφορίες για τις επόμενες κινήσεις τους, αλλά στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει αυτό..
.

 Σύμφωνα με τον Bohm, η προφανής επικοινωνία μεταξύ των σωματιδίων υποδεικνύει πως  υπάρχει ένα βαθύτερο επίπεδο πραγματικότητας,  μια πιο σύνθετη διάσταση,  πέρα από δική  μας που είναι ανάλογη με το ενυδρείο. Και, προσθέτει, πως βλέπουμε τα αντικείμενα  χωριστά μεταξύ τους επειδή βλέπουμε μόνο μια όψη της πραγματικότητάς τους.  Κατά το ίδιο τρόπο τα σωματίδια, δεν αποτελούν  ξεχωριστά  «μέρη» , αλλά όψεις μιας βαθύτερης και πιο συνεκτικής  ενότητας που είναι ολογραφική και αδιαίρετη. Σε έναν ολογραφικό κόσμο, ακόμη και ο χρόνος και το διάστημα δεν θα μπορούσαν πλέον να αντιμετωπισθούν ως βασικές αρχές, προκαλώντας τελικά περισσότερα ερωτήματα από όσες εξηγήσεις… (4)
.

Στην επιστήμη της σύγχρονης  Φυσικής, και σε μελέτες όπως του Fritjof Capra (Φ. Κάπρα), ο οποίος  είναι ταυτόχρονα και  βαθύς γνώστης ανατολικών φιλοσοφικών μυστικιστικών παραδόσεων και θρησκειών, όπως το  Ταο, ο Βεδικός Ινδουισμός, ο Ταντρικός Βουδισμός, το Ζέν και το  Τσίνγκ,  τα πορίσματα της σύγχρονης φυσικής, φαίνεται να συναντιόνται με τις αρχαίες πνευματικές παραδόσεις που έκαναν λόγο για ένα ενσυνείδητο κόσμο. Η νέα φυσική όπως  λέει ο Capra:, 
.

«..Δεν αναγνωρίζει σήμερα καμία θεμελιώδη οντότητα, νόμους ή εξισώσεις. Το σύμπαν θεωρείται πλέον ως ένα δυναμικό δίκτυο αλληλοσυνδεόμενων γεγονότων και κανένα από τα συστατικά οποιουδήποτε μέρους αυτού του δικτύου δεν είναι θεμελιώδες. Το γεγονός ότι όλα τα χαρακτηριστικά των σωματιδίων προσδιορίζονται από αρχές άμεσα συνδεδεμένες με τις μεθόδους συνειδητής παρατήρησης, σημαίνει ότι οι βασικές κατασκευές του υλικού κόσμου, τελικά προσδιορίζονται και εξαρτώνται από τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε αυτόν τον κόσμο, οι δε παρατηρούμενοι συσχετισμοί της ύλης αντανακλούν τους συσχετισμούς του νου. Η συνειδητικότητα πιθανότατα αποτελεί μία βασική πτυχή του σύμπαντος η οποία πτυχή θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στις οποιεσδήποτε μελλοντικές θεωρίες φυσικών φαινομένων».

Πειράματα στον ατομικό και υποατομικό κόσμο,  τύπου EPR (Συντονισμός ηλεκτρονίων σε παραμαγνητικά υλικά), έχουν δείξει,  πως η πραγματικότητα είναι «αδιαχώριστη». 
.

Δυο μόρια φωτός που έχουν αλληλεπιδράσει, συνεχίζουν να ζουν ως μέρη μιας μοναδικής πραγματικότητας, εφόσον όσο απομακρυσμένα και εάν είναι, συμπεριφέρονται μ’ έναν  συσχετιζόμενο τρόπο δίχως να  επέλθει καμιά ανταλλαγή πληροφοριών. Αντίστοιχα στην «μυστικιστική παράδοση»,   ο κόσμος αποτελεί έναν  αδιάσπαστο ιστό, του οποίου οι  διασυνδέσεις είναι δυναμικές και μη στατικές. 
.

Ο κοσμικός αυτός ιστός είναι ζωντανός,  κινείται, αυξάνεται, και αλλάζει συνεχώς. Η σύγχρονη φυσική, βάση της κβαντοφυσικής, έχει έρθει να επιβεβαιώσει την   θεώρηση  αυτή του  κόσμου ως ενός δυναμικού  ιστού σχέσεων και, κατ’ αντιστοιχία με τον  «μυστικισμό», έχει αναγνωρίσει ότι αυτός ο Ιστός είναι πραγματικά δυναμικός. 
.

 .
Στο έργο της Μυστική Δοξασία (Ι 16-18), η Helena Blavatsky αναφέρει πως τρεις είναι οι  θεμελιώδεις Νόμοι της δημιουργίας, σύμφωνα με την «εσωτερική φιλοσοφία»: 

Ο Νόμος της Ενότητας της Ζωής : Όλα τα δημιουργημένα όντα μοιράζονται την ίδια Ζωή, που είναι η μία έκφραση του Λόγου του Θεού. Έτσι η ύλη είναι η έκφραση του Πνεύματος, είναι επίσης από μια μονή φύση και είναι εξ' ίσου μοιρασμένη σ' όλα τα δημιουργημένα όντα.

Ο Νόμος της Συμπαντικής Αρμονίας: Το Πνεύμα και η ύλη βρίσκονται στη δημιουργία σε ισορροπία. Ο νόμος της Συμπαντικής Αρμονίας διατηρεί αυτή την ισορροπία σ' όλους τους δημιουργημένους κόσμους. Κανονίζει την κίνηση των ήλιων, των πλανητών και των δορυφόρων, και τις ζωές των ανθρώπων, των ζώων, των φυτών και των ορυκτών επίσης, καθώς διαπερνά κάθε άτομο. Η ενέργεια που εφαρμόζεται για την αποκατάσταση της ισορροπίας καλείται Κάρμα (Karma) στην Ανατολή, και ο Νόμος της Ανταπόδοσης στη Δύση. 

Ο Νόμος της Αέναης Αλλαγής: Η κίνηση και η αλλαγή είναι η ορατή εκδήλωση της ζωής στους δυό της πόλους: Πνεύμα και ύλη. Όταν κατεβαίνει στον δημιουργημένο κόσμο γίνεται εξέλιξη, που είναι ο πανίσχυρος κινητήρας που βάζει ολόκληρη τη δημιουργία στην οδό της προς την Επαν-ενοποίηση με τον Δημιουργό της. Η εκδηλωμένη της ενέργεια ,είναι η συνθήκη για την επανενσωμάτωση (επάνοδο) του πολλαπλού στο Ένα. (5) 
.

Η νέα προοπτική της σύγχρονης επιστήμης, ίσως να σημαίνει μία νέα επανάσταση στην επιστημονική σκέψη, αντίστοιχη εκείνη της κβαντομηχανικής και της θεωρίας της σχετικότητας. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον νομπελίστα φυσικό και χημικό,  που θεμελίωσε την θεωρία του Χάους και της Πολυπλοκότητας,  Ilya Prigogine (Ιλια Πριγκοζίν) τρεις είναι οι φάσεις της σύγχρονης επιστημονικής επανάστασης.

Η πρώτη που έλαβε χώρα κατά το πρώτο μισό του αιώνα, και   χαρακτηρίζεται από τις επαναστάσεις της κβαντομηχανικής και της σχετικότητας. Από τότε γνωρίζουμε ότι ο κόσμος δεν διέπεται από τους ίδιους νόμους σε όλα τα επίπεδα. Ένα άτομο δεν συμπεριφέρεται όπως ένας πλανήτης, ένα βραδύ αντικείμενο δεν συμπεριφέρεται όπως ένα αντικείμενο που ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός. 
.

Η δεύτερη φάση άρχισε προς τα μέσα του αιώνα, και οι παράγοντες που τη χαρακτηρίζουν είναι πολλοί, με σημαντικότεροι όλων  την ανακάλυψη των στοιχειωδών σωματιδίων, που επαναστατικοποίησε την αντίληψή της επιστήμης για την ύλη.  
 .

Η τρίτη φάση είναι αυτή που διανύουμε σήμερα, κατά την οποία  προσπαθούμε να θεμελιώσουμε μια νέα και συνεκτική εικόνα του σύμπαντος. Mια εικόνα που καλύπτει μια ευρύτερη περιοχή, δηλαδή το σύνολο των φαινομένων γύρω μας, τα οποία o Ilya Prigogine ορίζει φαινόμενα τάξης και αταξίας. Από την μία υπάρχει η τάξη της δομής του εγκεφάλου και από την άλλη  η αταξία των φωτονίων στο διάστημα, η συνεκτικότητα και η έλλειψη συνοχής.  

Κάτι που θυμίζει έντονα στην ίδέα της «Βουδιστικής κενότητας», η οποία δεν σημαίνει «το τίποτα» , αλλά την απουσία αυτούσιας ύπαρξης, ένα ζωντανό κενό που γεννά όλες τις μορφές του φαινομενολογικού κόσμου. Eφόσον τα πάντα είναι αλληλεξαρτώμενα, τίποτα δεν μπορεί να αυτοορισθεί και να υπάρχει αυτούσιο.  
.

Ο δρόμος  που θα πρέπει να ακολουθήσει η σύγχρονη επιστήμη  πρέπει  να είναι διάλογος με την φύση,  καταλήγει ο Ilya Prigogine, και συμπληρώνει: 
.

«Οι περιπέτειες αυτού του διαλόγου υπήρξαν απρόβλεπτες. Ποιος θα φανταζόταν στις αρχές του 20ού αιώνα την ύπαρξη των ασταθών σωματιδίων, του διαστελλόμενου σύμπαντος, των φαινομένων που σχετίζονται με την αυτοοργάνωση και τις δομές έκλυσης;»
.

Η κατανόηση της φύσης είναι ένας βασικός στόχος της επιστημονικής σκέψης. Αλλά αυτή η κατανόηση δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον έλεγχο της φύσης, διότι, όπως σημειώνει  ο Ilya Prigogine: «θα ήταν τυφλός ο αφέντης που θα πίστευε ότι καταλαβαίνει τους δούλους του, επειδή εκείνοι υπακούουν στις διαταγές του», και συνεχίζει ο Prigogine: 

« Είναι ο διάλογος με τη φύση αυτός που μας επιβάλλει μια νέα αντίληψη της ίδιας της φύσης. ¨Η  επιβάλλει μια νέα αντίληψη της ίδιας της φύσης. Η επιστήμη του τέλους του αιώνα θα είναι όλο και περισσότερο επιστήμη των  ‘ολικών’ φαινομένων. Θα έλεγα ότι η εικόνα που πρέπει να εγκαταλείψουμε είναι εκείνη, στην οποία ο άνθρωπος είναι ο βασιλιάς του σύμπαντος, το μοναδικό λογικό ον εν μέσω κάθε είδους σκλάβων. 

Στην πραγματικότητα, σήμερα ο άνθρωπος δεν είναι παρά μέρος ενός αρκετά πολύπλοκου πλέγματος αλληλεπιδράσεων. Παρά την ευφυΐα του, η οικολογική του επιτυχία παραμένει επισφαλής. Υπάρχουν ζώα που κατορθώνουν πολύ μεγαλύτερη οικολογική επιτυχία. Για παράδειγμα, τα μυρμήγκια. Συγκεντρωμένα όλα μαζί διαθέτουν μια βιομάζα δέκα φορές μεγαλύτερη από εκείνη των ανθρώπων και βρίσκονται παντού, ενώ οι άνθρωποι βρίσκονται κυρίως στις πόλεις. Ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας του περιβάλλοντος. Το πρόβλημα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου-φύσης θα προταθεί με ειδικούς όρους και θα απαιτήσει έρευνες που μόλις τώρα αρχίζουν» (6)
.

Με την ανάπτυξη της κβαντικής θεωρίας   το μηχανιστικό πρότυπο που είχε  επικρατήσει  ξεπεράστηκε, καθώς βάση των νέων μελετών  σταδιακά  αποκαλύφθηκε,   πως η φύση είναι ένα οργανικό δίκτυο από θεμελιωδώς αλληλένδετα και αλληλεξαρτώμενα φαινόμενα.

---

σημείωση 1. περιοδικό RAM,  Aπό την ανάλυση στη σύνθεση, Βαρελάς Χρήστος.

σημείωση 2. Η κβάντωση και η κβαντική θεωρία πήραν το όνομά τους από τη λέξη «κβάντο». Η λέξη «κβάντο»,  σημαίνει την στοιχειώδη ενέργεια της ακτινοβολίας, την οποία εκπέμπουν και απορροφούν τα άτομα και κατ' επέκταση τα σωματίδια, που αποτελούν τον λεγόμενο μικρόκοσμο. Πάνω σε αυτό το «πάρε - δώσε» της ακτινοβολίας δημιουργήθηκε η κβαντική θεωρία για να μας βοηθήσει να ερμηνεύσουμε τη συμπεριφορά του μικρόκοσμου. Σήμερα η κβαντική θεωρία είναι η βάση της ψηφιακής τεχνολογίας, και το εργαλείο σχεδιασμού των υπολογιστών του μέλλοντος.

3. Seeing Nature Whole, Dr. Mae-Wan Ho. World Goodwill Seminar: The Will to Good: Dispelling the Glamours of Our Times, School of Oriental and African Studies, Brunei Gallery, London October 28, 2000.

σημείωση 4. Crystalinks.com, The Amazing Holographic Universe, Michael Talbot.   

 σημείωση 5. Η Μυστική Δοξασία,  Blavatsky H., εκδόσεις,  ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΗΛΙΟΣ

σημείωση 6. Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, E on-line , Χρειαζόμαστε μια νέα συμμαχία με τη φύση, Prigogine .

Απόσπασμα, από  το βιβλίο μου  "Άνθρωπος και Γαία", 2007, εκδόσεις Γεωργιάδη