Ευτυχία και Ευδαιμονία

Σήμερα παραβρέθηκα στην εκδήλωση της ομάδος, ΦΩΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ, Κίνηση Πνευματικού Ακτιβισμού, μία πρωτοβουλία του φίλου και συνοδοιπόρου Γιάννη Αυγουστάτου, η οποία έχει αγκαλιαστεί από πολλούς εθελοντές και φίλους. Δυστυχώς οι επαγγελματικές μου υποχρεώσεις με έχουν κρατήσει μακριά από τις εκδηλώσεις της ομάδος, η σημερινή μου όμως παρουσία μου έδωσε το ερέθισμα για κάποιες σκέψεις.  Βασιζόμενος σε  αυτά που ανέφερα  σε μία μικρή παρέμβαση μου (όσα θυμάμαι ) μου δόθηκε εκ των υστέρων το ερέθισμα να διευρύνω λίγο της σκέψεις εκείνης της στιγμής,  στο παρόν  κείμενο. 

Πρίν καν εισέλθω στο κτίριο της στοάς βιβλίου, συνέβη κάτι σημειολογικό..Μου έκανε εντύπωση το νεοκλασσικό κτίριο στην απέναντι πλευρά του δρόμου, στο οποίο στεγάζεται η Alpha Bank. Την ματιά μου αμέσως «τράβηξε»  πάνω από την κεντρική είσοδο, η κεφαλή του Θεού Ερμή (τυχαίο;) κάτω από την οποία υπήρχαν δύο συμπλεκόμενοι  όφεις. Bγάζω την αναγκαία φωτογραφία, και προχωρώ στην είσοδο της στοάς του βιβλίου,  όπου λάμβανε χώρα η εκδήλωση....

 

Ξαφνικά βλέπω δεξιά,  το άγαλμα της Θεάς Αθηνάς.. Βγάζω φωτογραφία, ανεβαίνω τις σκάλες και εισέρχομαι στον χώρο της εκδήλωσης...

Οι τυχαίες σύμπτωσεις και τα σύμβολα  με οδηγούν  σε κάποιες αρχικές σκέψεις... Σε αντίστοιχες εκδηλώσεις  λοιπόν, συμμετέχουμε  για να μάθουμε, να συλλέξουμε πληροφορίες,  να ανταλλάξουμε γνώμες.  

Ο Ερμής συμβολίζει ανάμεσα στα άλλα,  την γνώση, την πληροφορία. Η κεφαλή του ήταν στο εξωτερικό μέρος του κτιρίου. Οι γνώσεις που παίρνουμε λοιπόν,  δεν μας κάνουν κατ’ ανάγκη σοφούς. Είναι γνώσεις άλλων, γνώσεις «δανεικές», δεν διαθέτουν κατ΄αυτόν τον τρόπο την δύναμη να «αυτοπαραχθούν» εντός μας..

 

Η Αθηνά αντιθέτως,  βρισκόταν «εντός» του κτιρίου...Η Αθηνά συμβολίζει την γνώση που μεταστειχειώνεται «εντός» μας σε«σοφία». Την γνωση που μπορεί να «αυτοπαραχθεί», την γνώση που «βιώνεται». Όπως είπε ο Πυθαγόρας : «Η δια της γνώμης γνώση, είναι γνωμάτευση.Η δια της γνώσης γνώση, είναι διάγνωση. H  δια της γνώσης διάγνωση, επιφέρει την επίγνωση.»

Και αυτό νομίζω πως είναι  εντέλει το ζητούμενο, όχι μόνο αναζητούμε την επιφανειακή γνώση, αλλά να αναδείξουμε  το δρόμο της ορθής αδογμάτιστης σκέψης και γνώσης με τρόπο απλό και κατανοητό,  και όχι φιλοσοφικά και στοχαστικά επιτεδευμένο.  Ίσως μια τέτοια ανάγκη να χρειάζεται να καλύψει κάθε παρόμοια προσπάθεια, την συνεύρεση ανθρώπων με κοινές ανησυχίες, αλλά με διαφορετικές καταβολές. Ο Carl Jung στα απομνημονεύματα του είχε γράψει σχετικά :

«Είναι ευκολότερο να είναι κανείς αγνός όταν είναι έξω από μία οργάνωση, είτε αυτή είναι θρησκευτική, πολιτική, οικονομική ή ακόμη και επιστημονική. Παρόλα αυτά   δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς οργάνωση. Μήπως κάποια μέρα επινοήσουμε μία οργάνωση που δεν πολώνεται..»

Το ζητούμενο λοιπόν είναι η γνώση, η οποία όμως,  εάν δεν είναι ικανή να οδηγήσει σε μία «συνειδησιακή μεταμόρφωση», αλλαγής δηλ.  του τρόπου σκέψης και δράσης μας,  τόσο για εμάς τους ίδιους, όσο και για το ευρύτερο  περιβάλλον μας,  τότε  δεν θα έχουμε πραγματικά ξεπεράσει  τα δεσμά του «Εγώ», που μας περιορίζουν. Δεσμά που μας απομακρύνουν από την απόκτηση της «ευτυχίας» ή της «ευδαιμονίας»,  καταστάσεις οι οποίες  βασίζονται  σε ένα μεγάλο βαθμό στην  «αυτοπραγμάτωση» δια μέσου της  ορθής ιεράρχησης των πραγματικών μας αναγκών και επιδιώξεων, όχι μόνο σε επίπεδο ατόμου αλλά συνόλου.

Για αυτό δεν πρέπει να αναζητούμε την ευτυχία και την ευδαιμονία στο «Εγώ» αλλά στο «εμείς». Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά,  ή όλοι μαζί θα σωθούμε,  ή όλοι μαζί θα βυθιστούμε. Οι περισσότερες απόψεις σχετικά με την ευτυχία  ή την δυστυχία βασίζονται στο «εγώ». Το «εγώ»ομως εξαρτάται από το εμείς, και τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία, το περιβάλλον δηλ στο οποίο ζούμε και δρούμε...

Σύμφωνα με μελέτες το 80% των δυνατοτήτων και των ευκαιριών που θα έχει ένα ατόμο στην ζωή του,  εξαρτάται από τον τόπο και τον χρόνο που έχει γεννηθεί. Οι συνθήκες αυτές είναι λοιπόν καταλυτικές για την ευτυχία ή την δυστυχία μας, οι οποίες με την σειρά τους, εξαρτώνται από τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τις ανάγκες και τις προσδοκίες μας.

Αυτή την στιγμή το «κυριάρχο  πολιτισμικό μοντέλο» που ακολουθεί όλος ο πλανήτης, είναι αυτό των Ηνωμένων πολιτειών. Παρόλα αυτά στις Ηνωμένες πολιτείες καταναλώνονται περισσότερα ψυχοφάρμακα από οπουδήποτε αλλού. Η ευτυχία λοιπόν εκεί, όπως και αλλού αναζητήται, τα υλικά αγαθά,  η εργασιακή και κοινωνική καταξίωση δεν έλυσαν το πρόβλημα της ευτυχίας…Για αυτό ο Λου Μαρίνοφ προτείνει να διαβάζουμε Πλάτωνα αντί να παίρνουμε αντικαταθλιτπικά Πρόζακ.

Το να εξιδανικεύουμε βέβαια καταστάσεις δεν είναι η λύση. Άλλες ανάγκες είχαν οι αρχαίοι Έλληνες, άλλες εμείς. Άλλα προβλήματα είχαν να λύσουν αυτοί, άλλα εμείς. Το σίγουρο είναι πως ως Έλληνες φέρουμε στους ώμους μας,  την ευθύνη της ανάδειξης των αυλων αξιών στις οποίες αυτοί πρωτοστάτησαν. Κάθε άλλο από αυτό φυσικά συμβαίνει....

Και καλό θα είναι να μην ξεχνάμε πως το καλό κρασί δεν φαίνεται από την ετικέτα...Η Ελληνικότητα δεν είναι κληρονομικό χάρισμα, αφορά μία κατάκτηση στον χρόνο. Το παρελθόν σε κάθε περίπτωση δεν είναι λιμάνι, είναι φάρος που μας δείχνει την ατραπό την οποία οφείλουμε να ακολουθήσουμε...

Θα πρέπει εμείς λοιπόν να γίνουμε η αλλαγή που θέλουμε να δούμε στον κόσμο. Η ευτυχία ή η δυστυχία μας, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό,  από το περιβάλλον στο οποίο δρούμε, όλοι μας, όχι ο κάθε ένας ξεχωριστά.

Θα αναφέρω ως παράδειγμα της συλλογικής αντίληψης της ευτυχίας,  μία ιστορία που μας έρχεται από την Αφρική. Εκεί ένας ανθρωπολόγος πρότεινε το ακόλουθο παιχνίδι στα παιδιά μιας αφρικάνικης φυλής.

Τοποθέτησε ένα καλάθι γεμάτο  φρούτα που κάθε άλλο πάρα συχνά μπορούσαν να φάνε αυτά τα παιδιά  δίπλα σε ένα δέντρο και είπε στα παιδιά ότι όποιο από αυτά φτάσει πρώτο στο καλάθι θα πάρει όλα τα φρούτα.  

Όταν τους έδωσε το σινιάλο για να τρέξουν, πιάστηκαν χέρι χέρι και ξεκίνησαν να τρέχουν όλα μαζί. Ύστερα κάθισαν σε έναν κύκλο για να φάνε τα φρούτα…

Όταν ρώτησε τα παιδιά γιατί το έκαναν αυτό αφού κάποιο από αυτά θα μπορούσε να είχε φάει όλα τα φρούτα, τα παιδιά απάντησαν «UBUNTU» που σημαίνει «δεν μπορούμε να είμαστε χαρούμενοι αν έστω ένας από εμάς είναι στενοχωρημένος!» Η λέξη «UBUNTU»στην γλώσσα τους σημαίνει «Υπάρχω γιατί υπάρχουμε»...!

Έγινε λοιπόν το αντίστοιχο παίχνιδι  και σε ένα Γυμνάσιο μιας Ευρωπαικής χώρας –που δεν θα σας αποκαλύψω- , με την διαφορά ότι το καλάθι δίπλα στο δένδρο περιείχε ένα γυαλιστερό iPod, ένα iPad και ένα iPhone, πάλι με τον κανόνα πως  ο πρώτος θα  τα πάρει  όλα.

Όταν λοιπόν δόθηκε το σινιάλο για να τρέξουν, έπεσαν αγκωνιές, τρικλοποδιές, μπουνιές,  και τελικά το πιο μεγαλόσωμο παιδάκι έφτασε πρώτο και πήρε και τα τρία gadgets.

Ύστερα, μερικά παιδάκια κάθισαν γύρω από τον μεγαλόσωμο συμμαθητή τους και τον παρακολουθούσαν να χειρίζεται τα ηλεκτρονικά καλούδια με θαυμασμό, κάποια άλλα είχαν περικυκλώσει τον ανθρωπολόγο και διαμαρτύρονταν για τους άδικους κανόνες του παιχνιδιού  απειλώντας τον ότι θα τον καταγγείλουν στον Διευθυντή του Σχολείου, και σε τηλεοπτικό σταθμό, ενώ κάποια άλλα δέχθηκαν μοιρολατρικά την τύχη τους, ψελλίζοντας ότι το όλο παίγνιο ήταν στημένο από ξένα κέντρα εξουσίας.

Όταν ο ανθρωπολόγος συνήλθε και επέβαλε την δέουσα τάξη, πλησίασε το παιδάκι που νίκησε και το ρώτησε γιατί κράτησε και τα τρία gadgets αντί να σκεφτεί να κρατήσει το ένα και να μοιράσει τα υπόλοιπα σε δυο φίλους του. Εκείνο, του απάντησε μονολεκτικά «ZBOUTSAM», που σημαίνει «στην π….. μου».

Η λέξη «ZBUTSAM» στην γλώσσα της εν λόγω χώρας/φυλής, σημαίνει υπάρχω για να ζω σε βάρος των υπολοίπων, συγγενών, συμμαθητών, ντόπιων ή ξένων και το βρίσκω απολύτως φυσικό....!

Ως επίλογο θα παραθέσω μία φωτογραφία, από την Αφρικάνικη επίσης φυλή των «Εφέ- Efé » στο Ζαίρ. Τα παιδιά της φυλής παίζουν συχνά το παιχνίδι του κύκλου που ονομάζεται στην γλώσσα τους «Οασάνι- Osani».

Τα παιδιά  κάθονται σε ένα κύκλο ακουμπώντας το ένα τα πέλματα του στα πέλματα του διπλανού του,  σχηματίζοντας έτσι ένα κύκλο από μικρά πέλματα. 

Κάθε παιδί, όταν έρχεται η σειρά του, αναφέρει ένα στρογυλλό αντικείμενο, λ.χ, τον ήλιο, την σελήνη, ένα άστρο, το μάτι, κ.λ.π,  και στην συνέχεια πρέπει  να χρησιμοποιήσει  μία έκφραση που αφορά ένα ευρύτερο κύκλο πραγμάτων με κυκλικό σχήμα, όπως ο κύκλος της οικογένειας, της γυναικείας μήτρας, ή τον κύκλο που διαγράφει το φεγγάρι κ.λπ.. Όταν κάποιο παιδί δεν μπορεί να βρεί κάποια έκφραση ή  στρογγυλό αντικείμενο χάνει. Τελικά ο νικήτης σύμφωνα με την παράδοση τους,  θα έχει μία ευτυχισμένη ζωή.

Μέσα από αυτά τα παιχνίδια,  διαπιστώνουμε πως τα παιδιά αποκτούν μία κουλτούρα η  οποία  αν και πρωτόγονη, αφορά την ομάδα, το Όλον, και όχι το άτομο, την ομαδική ευτυχία έναντι της ατομικής....

Το τέλος του κύκλου είναι και η αρχή του....!!