« Η Παναγιά η Γοργόνα»

Σε ένα μικρό ξωκλήσι σε ένα ψαροχώρι της Λέσβου, την Σκάλα Συκαμινιάς, υπάρχει μία  παράξενη και συνάμα μοναδική απεικόνιση της Παναγιάς ως Γοργόνας. 

Από  την μέση και πάνω έχει την συνηθισμένη μορφή της Παναγιάς, ενώ από την μέση και κάτω έχει σώμα ψαριού, όπως και οι γνωστές από τους θρύλους και τις παραδόσεις γοργόνες. Στο ένα χέρι κρατάει ένα καΐκι, ενώ  στο άλλο το σύμβολο του Ποσειδώνα, μία  τρίαινα, ως προστάτιδα προφανώς των ναυτικών.

Το εκκλησάκι ονομάστηκε λόγω τη παράξενης και μοναδικής αυτής εικόνας: « Η Παναγιά η Γοργόνα». Προφανώς  ο αγιογράφος  θέλησε να  «παντρέψει» τοπικές παραδόσεις και θρύλους με την χριστιανική πίστη. Η μοναδική αυτή  και περίεργη ονομασία της Παναγιάς, έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό από το βιβλίο του Στρατή Μυριβήλη: «Η Παναγιά η Γοργόνα». Γράφει συγκεκριμένα: 

«…Eίναι μια Παναγιά, η πιο αλλόκοτη μέσα στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο της χριστιανοσύνης. Το κεφάλι της είναι έτσι όπως το ξέρουμε από τις τοιχογραφίες της Πλατυτέρας. Πρόσωπο μελαχρινό, ψηλοσήμαδο, συσταζούμενο στην έκφρασή του. Έχει στρογγυλό πηγούνι, μυγδαλωτά μάτια και μικρό στόμα. Έχει βυσσινί μαφόρι ως το κούτελο, έχει και το κίτρινο τ’ αγιοστέφανο γύρω στο κεφάλι, όπως όλα τα κονίσματα. Μόνο που τα μάτια της είναι πράσινα και υπερφυσικά πλατιά. Όμως από τη μέση και πέρα είναι ψάρι με γαλάζια λέπια και στα χέρια της βαστά ένα καράβι από τη μια, κι από την άλλη ένα τρικράνι, σαν κι αυτό που κρατά στο χέρι ο αρχαίος θεός της θάλασσας, ο Ποσειδώνας».

Όσον  αφορά  την έμπνευση του αγιογράφου, ο  Μυριβήλης, εμπλέκει  την αρχαία Ελληνική εκδοχή γέννησης της Αθηνάς, από το κεφάλι του πατέρα της Δία. Αναφέρει χαρακτηριστικά :

«..Μέσα από το κεφάλι του κοσμοκαλόγερου, όπως μέσα από το κεφάλι του Δία, πήδηξε και στυλώθηκε πάνω στο μοναδικό θαλασσόβραχο του αιγαιοπελαγίτικου νησιού μια καινούρια ελληνική θεότητα... μια θεότητα πολεμική, θηλυκιά και παρθένα!» .

Eπιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος