Μύθος, ήθος, πρότυπα και Αλληγορία. «Μυσταγωγία – Μυθαγωγία»

 

Χρόνια τώρα, η μυθολογία αποτελεί ένα προσωπικό καταφύγιο, ένα ανεξάντλητο θησαυρό ιδεών, προτύπων, κρυμμένων αρχετυπικών μοτίβων και συμβόλων. Πίσω από την αχλή του χρόνου, κρύβεται μια αγωνιώδης προσπάθειας κατανόησης της ανθρώπινης ιστορίας, του μεταφυσικού, αλλά και της ίδιας μας της φύσης, η οποία ταυτίζεται με την φύση. Οπως αναφέρει ο γνωστός Ακαδημαϊκός μυθολόγος, Joseph John Campbell (1904 – 1987):

«Πρέπει να περάσουμε από την δεδομένη συνείδηση στο μυστήριο της συνείδησης, και να βρούμε αυτήν την καταπληκτική πτυχή της ζωής –το ότι αποτελούμε μέγα μυστήριο– μέσα μας, μέσα στον εαυτό μας, να το φωτίσουμε. Με τεχνικές σαν τον διαλογισμό, την εσωτερική ενατένιση, μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Αυτό το μυστήριο είναι αυτό για το οποίο μιλούν οι θρησκείες, και προσωποποιούν αυτό το μυστήριο, αυτό κάνουν. Μας δίνουν εικόνες για να στοχεύουμε, αυτό είναι όλο. Αυτό είναι ο Μύθος. Είναι η εσωτερική πλευρά αυτής της αλήθειας, και σε οδηγεί πιο μέσα, και τελικά έξω από τον εαυτό σου, σε σύνδεση με το Όλον».

Οι μύθοι είναι τόσο παλιοί, όσο και η ίδια η Ανθρωπότητα, καθώς αποτελούν την πανανθρώπινη προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει το υπερβατικό, την Ζωή και τον Θάνατο, το Θεϊκό και το Μυστηριακό, τον ίδιο του τον προορισμό. Για αυτό τον λόγο και η χρήση τους στις μυστηριακές μυητικές τελετές. Οι μύθοι είναι πανανθρώπινοι, περιέχουν την προφορική παράδοση αρχέγονων προτύπων και συνδέεται με τελετουργίες, κυριαρχείται από μαγική σκέψη και το συναίσθημα.

Σύμφωνα με τον Campell, η μυθολογία έχει τέσσερις λειτουργίες όσον αφορά στην επίδραση της πάνω στην ανθρώπινη εμπειρία, τις οποίες εξέφρασε σε πολλά έργα του όπως στο τέλος του τετράτομου Μάσκες του Θεού (1962 – 68) και στην Δύναμη του Μύθου (1988).

i. Αφύπνιση ενός Αισθήματος Δέους μπροστά στο Μυστηρίου της Ζωής: Το ανώτερο μυστήριο της ύπαρξης δεν μπωρεί να εκφραστεί με τον λόγο, γιατί προϋπάρχει και υπερβαίνει αυτόν. Η μόνη δυνατή προσέγγιση του αυτού είναι η άμεση εμπειρία. Οι μύθοι και οι τελετές που τους αναπαριστούν μπορούν να οδηγήσουν σε μία τέτοια εμπειρία μέσω της σύνδεσης της ατομικής εμπειρίας με κάτι μεγαλύτερο. Έτσι όρισε και την ετυμολογία της λέξη religion (λατ. religio) ως re-link (επανασύνδεση).

ii. Κοσμολογική Λειτουργία: Τον καιρό της δημιουργίας τους, οι μύθοι λειτουργούσαν ως πρώτο-επιστήμη, αναγάγωντας γενικά συμπεράσματα μέσα από φυσικές παρατηρήσεις.

iii. Διατήρηση της Υπάρχουσας Τάξης: Η δομή των αρχαίων κοινωνιών δημιουργήθηκε κάτω από πολύ ισχυρότερες πιέσεις απ’ ότι οι σύγχρονες. Η δομή αυτή συχνά κρινόταν απαραίτητη για την επιβίωση των κοινωνιών αυτών και εδώ ο μύθος έπαιζε τον βασικό ρόλο για τη διαιώνιση της.

iv. Καθοδήγηση του ανθρώπου μέσα από τα στάδια της ζωής: Εδώ ο μύθος προσέφερε ένα αρχετυπικό πρότυπο για τα στάδια της ενηλικίωσης, της ζωής μετά και τελικά την αντιμετώπιση της πραγματικότητας του θανάτου.

Ο μύθος διαχρονικά ποιεί ήθος, δίνοντας σταθερά πρότυπα ανά τους αιώνες. Ειδικά στην περίπτωση της αρχαίας Ελλάδας, εάν οι πρόγονοι μας δεν είχαν ανατραφεί με τα ηρωικά πρότυπα της αρχαίας Ελληνικής μυθιστορίας, είναι αμφίβολο εάν θα είχαν αναπτύξει το θρυλικό ηρωικό ήθος που τους διέκρινε.Ο πολιτισμός που περιγράφει λ.χ ο μέγας παιδαγωγός της αρχαιότητας ο Όμηρος, αποθεώνει την τιμή και τη δημόσια εκτίμηση.

Το υψηλότερο αγαθό για τον Ομηρικό άνθρωπο», γράφει ο Dodds, δεν είναι ο φόβος προς το θεό», αλλά ο σεβασμός σε αξίες όπως είναι η αιδώς και η δικαιοσύνη, δεν είναι τυχαίο ότι ο Αχιλλέας στον καβγά του με τον Αγαμέμνονα λέει: «ἀλλά σοί, ὦ μέγ΄ ἀναιδέ» . Ο Αχιλλέας φέρεται με το δέοντα σεβασμό σε όλους εκτός από τον Αγαμέμνονα, ο οποίος δε σέβεται ούτε τον ιερέα του Απόλλωνα.

Οι περισσότεροι Ομηρικοί - και όχι μόνο- ήρωες, είναι πρότυπα ηθικής, ευγένειας, ευαισθησίας και ως «παραδειγματικές διαχρονικές μορφές» μπορούν να μπολιάσουν με αξίες ακόμα και σήμερα τον αναγνώστη των μυθολογικών ιστοριών. Η εποχή μας στερείται προτύπων και ηρωικών μορφών, οι οποίες είναι ακόμα ικανές να μας οδηγήσουν στις αναγκαίες υπερβάσεις, ώστε εκτός των άλλων να ξανα- ανακαλύψουμε την χαμένη μας αγνότητα και παιδκότητα.

Όπως εξηγεί ο Joseph Campell: «Ανέκαθεν η κύρια λειτουργία της μυθολογίας και της τελετουργίας ήταν η γέννηση συμβόλων που ωθούν το ανθρώπινο πνεύμα προς τα εμπρός, αντιδρώντας κατ' αυτό τον τρόπο σ' όλους εκείνους που έχουν την τάση να πηγαίνουν την ανθρωπότητα προς τα πίσω. Στην πραγματικότητα, μπορεί κάλλιστα ένα πολύ υψηλό ποσοστό νευρωτισμού των ανθρώπων της σύγχρονης εποχής ν 'ακολουθεί αυτή τη σταδιακή πορεία αποκλιμάκωσης της πνευματικής βοήθειας που δεχόμαστε απ' τους μύθους»!

Πέρα όμως από τον ηθικοπλαστικό χαρακτήρα των μύθων υπάρχει και μια ακόμα ανάγνωση, αυτή των κρυμμένων μυνημάτων που ίσως αυτή υποσυνείδητα υποκρύπτει η αλληγορική προσσέγιση (Ο λόγος - λογική αντιστοιχεί στο συνειδητό, το ασυνείδητο στον μύθο, και ο μύθος προηγήται του Λόγου). Σε μία τέτοια εσωτερική ανάγκη εντάσσεται και η χρόνια προσωπική προσπάθεια κατανόησης και αποσυμβολισμού των μύθων, την οποία καταθέτω μέσω της «Μυσταγωγίας και Μυθαγωγίας».

Λίγα λόγια για την «αλληγορική» ερμηνεία των μύθων.

Η αλληγορία ξεκινά τη μακραίωνη διαδρομή της στην αρχαία Ελληνική γραμματεία ως αλληγορική ερμηνεία της ποίησης. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της, σημαντικά ποιητικά έργα, κυρίως του Ομήρου, του Ησιόδου και Ορφικά, πέρα από τη φαινομενική σημασία τους ενέχουν «βαθύτερα» νοήματα που καλείται να ανακαλύψει ο αναγνώστης. Οι αρχαιότερες μαρτυρίες αλληγορικής ερμηνείας ανάγονται στον 6ο αιώνα π.Χ.

Συγκεκριμένα, αναφέρεται ο Θεαγένης ο Ρηγίνος ως ο πρώτος αλληγοριστής του Ομήρου. Η ερμηνεία του της θεομαχίας ως σύγκρουσης των κοσμογονικών στοιχείων θεωρείται η πρώτη φιλολογική προσέγγιση, όσο τουλάχιστον είναι γνωστό Την ίδια εποχή ή και νωρίτερα ο Φερεκύδης ο Σύριος ερμηνεύει αλληγορικά μύθους. Βέβαια ο όρος ἀλληγορία δεν έχει καθιερωθεί μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ., και μέχρι τότε άλλοι όροι περιγράφουν την αλληγορική έκφραση των ποιητών, όπως η ὑπόνοια και κυρίως το αἴνιγμα. O όρος ἀλληγορία γενικά συνδέεται περισσότερο με τη ρητορική θεωρία.

Γνωστοί προσωκρατικοί αλληγορικοί ερμηνευτές του 5ου αιώνα είναι ο Αναξαγόρας, ο Μητρόδωρος ο Λαμψακηνός, ο Στησίμβροτος ο Θάσιος, και ο Γλαύκωνας. Οι σοφιστές δεν φαίνεται να εφαρμόζουν την αλληγορία, αλλά με τη στάση τους ευνοούν τη μεταγενέστερη εξέλιξή της.Αργότερα, από τον 4ο αιώνα, σώζεται ο Πάπυρος του Δερβενίου, που περιέχει μια αλληγορική ερμηνεία ενός ορφικού ποιήματος ως προσωκρατική φιλοσοφία. Στην Πέργαμο η φιλοσοφική αλληγορική ερμηνεία των μύθων ευδοκιμεί, ενσωματωμένη αρμονικά στο Στωικό φιλοσοφικό σύστημα, με τον Ζήνωνα, τον Κλεάνθη και τον Χρύσιππο να θεωρούνται κατεξοχήν υποστηρικτές της.

Από τους μεταγενέστερους Στωικούς σώζεται αυτούσιο το έργο του Λευκίου Ανναίου Κορνούτου Ἐπιδρομὴ τῶν κατὰ τὴν ἑλληνικὴν θεολογίαν παραδεδομένων, που εμπεριέχει ετυμολογικές και συμβολικές ερμηνείες των διάσημων μύθων της αρχαιότητας (1ος αιώνας μ.Χ.). Περίπου της ίδιας εποχής, τα Ὁμηρικὰ Προβλήματα του Ηρακλείτου αποτελουν μια συλλογή αλληγοριών σε εβδομήντα εννέα κεφάλαια. Αλληγορικές ερμηνείες εμπεριέχει επίσης το έργο Περὶ Ὁμήρου, που αποδόθηκε εσφαλμένα στον Πλούταρχο. Αργότερα, τον 2ο -3ο αιώνα, αναπτύσσεται η αλληγορική ερμηνεία των Νεοπλατωνιστών. Γνωστό και στην ολότητα του σωζόμενο έργο της τάσης αυτής είναι το «Περί τοῦ ἐν Όδυσσεία τῶν Νυμφῶν ἄντρου του Πορφυρίου».

Η αλληγορική ερμηνεία της ποίησης δέχεται και αρνητική κριτική. Ο Πλάτωνας δεν θεωρεί την αλληγορία σωστό εκπαιδευτικό εργαλείο, παρόλο που ο ίδιος χρησιμοποιεί αλληγορίες στους διαλόγους του. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο, ακόμα κι αν ισχύουν οι προτεινόμενες αλληγορικές ερμηνείες, δεν είναι επαρκώς ξεκάθαρες για τους νέους, και επομένως αποτυγχάνουν στον εκπαιδευτικό σκοπό μετάδοσης της αλήθειας. Αργότερα ο Αριστοτέλης δεν εφαρμόζει την αλληγορική ερμηνεία ούτε λαμβάνει ενεργό ρόλο ως πολέμιος της. Κατά γενική ομολογία, αρνητική θεωρείται η στάση του Αρίσταρχου απέναντι στην αλληγορία.

Το κειμενοκεντρικό ερμηνευτικό σύστημα του αρχαίου φιλολόγου δεν συμφωνεί με την αλληγορία, που λογίζεται ως επιβολή εξωκειμενικών σημασιών στο κείμενο. Η άποψη αυτή αμφισβητείται από τον Nünlist, ο οποίος μάλιστα παρουσιάζει και αποδιδόμενες στον Αρίσταρχο ερμηνείες που έχουν χαρακτηριστικά αλληγορίας. Η αλληγορική ερμηνευτική μέθοδος έχει δεχθεί κριτική για την αυθαιρεσία της, με τον Φιλόδημο να τη θεωρεί μια βίαια επιβολή πάνω στο κείμενο ανύπαρκτων εντός του σημασιών, άποψη που παραθέτει και ο Κικέρωνας. Ο στιγματισμός της αλληγορίας ως παράλογης και αυθαίρετης ερμηνείας ενός κειμένου τη βαραίνει ακόμα και σήμερα –όχι άδικα σε μεγάλο βαθμό. Κατά την αλληγορική ερμηνεία διαμορφώνεται μια ιδιάζουσα σχέση ανάμεσα στο κείμενο ή μύθο και στην ερμηνεία του.

Συγκεκριμένα, δημιουργούνται δύο σημασιακά επίπεδα, η κυριολεκτική και η αλληγορική σημασία του μύθου ή της αφήγησης. Το νόημα που φαίνεται να υπάρχει εκ πρώτης όψεως, με τις λέξεις να έχουν τη βασική σημασία τους, είναι το κυριολεκτικό επίπεδο, τα λεγόμενα, κατά την ορολογία του Ηρακλείτου, ενώ η σημασία που προκύπτει μετά την αλληγορική ερμηνεία είναι το αλληγορικό επίπεδο, τα νοούμενα ή δηλούμενα. Η σημασιακή απόσταση του κυριολεκτικού από το αλληγορικό επίπεδο διαφοροποιείται κατά περίπτωση: άλλες φορές είναι μικρή, και η ερμηνεία μοιάζει λογική και αυτονόητη, ενώ άλλες φορές είναι μεγάλη, και η ερμηνεία μοιάζει υπερβολική. Η ταυτόχρονη σύγκλιση και απόκλιση των δύο επιπέδων είναι απαραίτητες στο αλληγορικό σύστημα: σύγκλιση, ώστε να μπορεί να εξαχθεί η αλληγορική σημασία από την κυριολεκτική, και απόκλιση, ώστε να μην είναι τόσο αυτονόητη η αλληγορική.

Σημασία που να μπορεί να την διακρίνει εύκολα ο καθένας.Περίεργη είναι και η σχέση μεταξύ του ποιητή και του ερμηνευτή στην αλληγορία. Κάποιοι ερμηνευτές πιστεύουν ότι ο ποιητής ακούσια και άθελά του συνέθεσε αλληγορικά, ενώ άλλοι ότι το έκανε σκόπιμα και με τη θέλησή του. Στη δεύτερη περίπτωση ο ερμηνευτής επιδιώκει τον εντοπισμό της πρόθεσης του ποιητή. Συχνά, η ερμηνεία αποκλίνει πολύ από τη φαινομενική σημασία του κειμένου, και ο ερμηνευτής μοιάζει να επαναπροσδιορίζει το περιεχόμενο της ποίησης, δηλαδή να δημιουργεί μια νέα σχεδόν αφήγηση με βάση την προηγούμενη [*].

Στα νεώτερα χρόνια με την αλληγορική ερμηνεία των των μύθων ασχολήθηκε και η Θεοσοφία.

Σε κάθε περίπτωση οι μύθοι εκφράζουν τις άπειρες δυνατότητες του ανθρώπου, εφ’ όσον αποκαλύπτουν δυνατότητες του ανθρωπίνου πνεύματος, αλλά και ιστορικές και κοσμολογικές αλήθειες που συναντούν τα πορίσματα της σύγχρονης επιστήμης. είναι προφητικοί, διότι νομίζω ότι το ανθρώπινο πνεύμα εξελίσσεται . Ο Campell, αναρωτιέται :

«Ποιος ξέρει πώς τα βρήκαν…και ίσως να τα βρήκαν μέσα από τον διαλογισμό… Αφού ό,τι είναι εκεί έξω υπάρχει και μέσα μας. Συχνά έχω αναρωτηθεί για το κατά πόσο οι μύθοι των μαγικών δυνάμεων και των Siddhis, ή των ψυχικών δυνάμεων που εμφανίζονται σε άτομα στους μύθους, είναι με κάποιον τρόπο οι εξελικτικοί προϊδεασμοί αυτού που πρόκειται να γίνουμε: ότι οι μύθοι μάς καθοδηγούν προς το μέλλον μας. Λοιπόν, Και οι άπειρες δυνατότητες του ανθρώπου. Επίσης, από την άλλη, αναλογίζομαι ότι, αν καταφέρουμε να λύσουμε τα προβλήματά μας στον κόσμο, θα αναπτύξουμε μια νέα Μυθολογία –ότι οι παλιοί μύθοι δεν μας υπηρετούν πια, κατά μία έννοια.

Υπάρχουν δύο πράγματα που πρέπει να γίνουν, αν πρόκειται να έχεις μια Μυθολογία που να είναι κατάλληλη για τον σύγχρονο άνθρωπο. Το ένα πράγμα είναι να πάρεις τον κόσμο της φύσης όπως είναι γνωστός σήμερα, (και, θεέ μου, ακούω πρόσφατα για κάποια από τα πράγματα που οι φυσικοί και οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν, και είναι τελείως μαγικά και θαυμαστά και απίστευτα) Αυτό είναι το γόνιμο έδαφος. Δεν είναι δύσκολο να το μετατρέψεις όλο αυτό σε μυστικιστική έμπνευση.

Το δεύτερο πράγμα είναι να συνειδητοποιήσεις ότι η κοινωνία στην οποία είσαι εμπλεκόμενος, δεν είναι αυτή η ομάδα ή η άλλη ομάδα, ή αυτή η κοινωνική τάξη ή η άλλη, ή αυτή η φυλή ή η άλλη, αλλά, ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ η Ανθρωπότητα. Ακόμη δεν έχουμε μια Μυθολογία που να αναγνωρίζει την ανθρώπινη ταυτότητα ενός ατόμου στην άλλη πλευρά του διχτυού του γηπέδου του τένις. Αλλά θα έρθει, θα έρθει, αλλά δεν είναι ακόμη εδώ.
Λοιπόν, σε τι πρέπει να εστιαστούμε;

Πρέπει να κερδίσουμε μια εσωτερική, πνευματική ζωή. Να τα φιλτράρουμε όλα από εκεί μέσα, συνειδητά. Πιστεύω ότι υπάρχουν σύμπαντα μέσα σε σύμπαντα. Πρέπει να περάσουμε από την δεδομένη συνείδηση στο μυστήριο της συνείδησης, και να βρούμε αυτήν την καταπληκτική πτυχή της ζωής –το ότι αποτελούμε μέγα μυστήριο– μέσα μας, μέσα στον εαυτό μας, να το φωτίσουμε. Με τεχνικές σαν τον διαλογισμό, την εσωτερική ενατένιση, μπορούμε να το κάνουμε αυτό.

Αυτό το μυστήριο είναι αυτό για το οποίο μιλούν οι «θρησκείες» και προσωποποιούν αυτό το μυστήριο, αυτό κάνουν. Μας δίνουν εικόνες για να στοχεύουμε, αυτό είναι όλο. Αυτό είναι ο Μύθος. Είναι η εσωτερική πλευρά αυτής της αλήθειας, και σε οδηγεί πιο μέσα, και τελικά έξω από τον εαυτό σου, σε σύνδεση με το Όλον.

Βρες την θεϊκή Δύναμη, το θείον, μέσα σου. Πώς να το κάνεις αυτό; Η Ελληνική λέξη είναι «ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΣ», και το να είσαι Ενθουσιώδης ή Ενθουσιασμένος σημαίνει να έχεις τη θεία ουσία εντός σου, σημαίνει «γεμάτος από θεό μέσα σου, στις ουσίες σου» Τι είναι αυτό που σε κάνει Ενθουσιώδη; Νιώσε το. Ακολούθησε το. Αυτή είναι πάντα η συμβουλή μου προς τους νέους ανθρώπους.

Τι σε Ενθουσιάζει αληθινά; Εμπιστέψου το, ακολούθησε το. Ακολούθα την έκστασή σου! Ακολούθα την ευδαιμονία σου!

Ε Ν Θ Ο Υ Σ Ι Α Σ Ο Υ!

Η ζωή σου είναι ο καρπός των δικών σου πράξεων. Δεν έχεις κανέναν να κατηγορήσεις εκτός από τον εαυτό σου. Δεν μπορείς να έχεις δημιουργικότητα, αν δεν αφήσεις πίσω σου τα καθωσπρέπει, τα δεδομένα, όλους τους κανόνες. H Εκσταση, αυτός ο Ενθουσιασμός, είναι το μήνυμα του θεού μέσα σου. Εκεί βρίσκεται η ζωή σου. Αυτό είναι στ’ αλήθεια η ζωή που μας δόθηκε. Ανακάλυψέ την, κάνε την στόχο σου, δική σου πορεία και στόχο, ακολούθησε την, εξερεύνησε το μυστήριο. Ο αληθινός εαυτός σου, ο θεϊκός, σε περιμένει στην άλλη άκρη».

[*] Απόσπασμα από την Διπλωματική εργασία «Η Αλληγορική ερμηνεία στα Ομηρικά προβλήματα του Ηρακλείτου: Μία τυπολογία της αλληγορίας» Αντωνία Θωμά, Α.Π.Θ

Φθινοπωρινή ισημερία και Ελευσίνια μυστήρια.

 

«Η φύση σου παρέχει όλη την σοφία που χρειάζεσαι».
Στοβαίος . IV 16, 18 p. 398 f. H.

Το πρωί της Τρίτης 22 Σεπτεμβρίου 2020 μπαίνει και επίσημα το Φθινόπωρο. Κατά την ισημερία, ο Ήλιος λάμπει κάθετα πάνω από τον Ισημερινό της Γης, με τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας να είναι περίπου ίδια. Στη συνέχεια, η ημέρα μικραίνει και η νύχτα μεγαλώνει, ώσπου η νύχτα να φθάσει στο ζενίθ της κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο της 22ας Δεκεμβρίου.

Όλοι ανεξαιρέτως οι  αρχαίοι λαοί απέδιδαν εξαιρετική σημασία στις θέσεις του ζωοδότη Ήλιου κατά τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια, στην περιοδικότητα και εναλλαγή του κύκλου της σελήνης, αλλά  και στη θέση ή στην επανεμφάνιση συγκεκριμένων πλανητών, άστρων και αστερισμών γεγονός το οποίο αποτυπώνεται στα σημαντικότερα και ιερότερα μνημεία της ανθρωπότητας.

Δεν είναι τυχαίο πως ο Σεπτέμβριος ο οποίος ήταν αφιερωμένος στο Βοηδρόμιο Απόλλωνα, ήταν ο μήνας διεξαγωγής των Ελευσινίων Μυστηρίων, στα οποία πρωταγωνιστούσαν οι χθόνιες θεότητες της Δήμητρας, της κόρης της Περσεφόνης, του  Άδη, και του Ιάκχου.  

Τα Ελευσίνια Μυστήρια διαρκούσαν εννέα ημέρες, και η ήμερα λήξης τους ήταν συνήθως η ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας. Ο αριθμός εννέα όπως πολλάκις έχω εξηγήσει, είναι δηλωτικός και συμβολικός αριθμός.Το ένατο γράμμα του Ελληνικού αλφαβήτου είναι το «Θ», το οποίο συνδέεται με την λέξη Θεός, ενώ και η λέξη Θείον λεξαριθμικά ισούται με το 144, το οποίο έχει πυθμενικό λεξάριθμο το εννέα. Το εννέα συμβολίζει το τέλος ενός κύκλου, και την εκ νέου επιστροφή στην μονάδα, στον αριθμό δέκα > 1 + 0.  

Εννέα  οι μήνες κυήσεως έως την γέννηση, εννέα κατ’ αντιστοιχία και οι ημέρες και νύχτες έως την γέννηση του Θεού του φωτός, του φωτοδότη Απόλλωνος. Η γέννηση του έγινε στο νησί Ορτυγία από τη Λητώ, η  υπήρξε ερωμένη του Δία. Λόγω της ζήλιας της Ήρας για τη Λητώ, κανένας τόπος στην Γη δεν τη δεχόταν να γεννήσει, εκτός από την Ορτυγία. Ήταν ένα νησί «ΑΔΗΛΟ» καθώς  έως τότε έπλεε ελεύθερο στα κύματα κι έτσι, ήταν δύσκολο η Ήρα να ανιχνεύσει την τοποθεσία, στην οποία η Λητώ είχε καταφύγει.

Ο Δίας σταθεροποίησε το νησί, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η γέννηση του Απόλλωνα. Οι πόνοι του τοκετού διήρκεσαν εννιά μέρες και εννιά νύχτες. Η Ορτυγία ονομάστηκε «Δήλος», επειδή εκεί αποκαλύφθηκε έγινε δήλος, δηλαδή φανερό νησί, όπως και ο θεός Απόλλωνας. 

Όπως προαναφέρθηκε, ο Απόλλων και οι Ελευσίνιες μυσταγωγικές τελετές (τα μεγάλα μυστήρια) σχετίζονται χρονικά. Στα «Λεγόμενα» στην «μυθαγωγική» δηλαδή τελετουργική αφήγηση κατά τη διάρκεια των μυστηρίων, γνωρίζουμε πως οι μύστες μάθαιναν πως ο Ηλιος και η σελήνη ήταν αυτοί που αποκάλυψαν στην Δήμητρα τον απαγωγέα της κόρης της Περσεφόνης. Ίσως για αυτό ο  Πορφύριος 232 -305 μ.χ (μαθητής του Πλωτίνου στο «Περί αγαλμάτων»), να αναφέρει πως:

«Στα  Ελευσίνια Μυστήρια, ο μεν Ιεροφάντης υποδύεται την εικόνα του Δημιουργού, ο δε Δαδούχος αυτήν του Ηλίου, ο Επιβώμιος Ιερεύς υποδύεται την εικόνα της Σελήνης, ο δε Ιεροκήρυκας αυτή του Ερμού». 

Ο Πλούταρχος 50 -120 μ.Χ. στο «Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της Σελήνης», μας δίνει κάποιες πληροφορίες που θα μπορούσαν ίσως να μας βοηθήσουν στην έρευνα μας. Αναφέρει σχετικά: 

«Οι ψυχές παίρνουν τον νού από τον Ήλιο  (Α - πόλλων) την άλογη ψυχή από την Σελήνη (Περσεφόνη),  και το σώμα από την Γη (Δήμητρα)».   

Συνοψίζοντας μπορούμε ίσως να συσχετίσουμε  τα παρακάτω σε σχέση με την Φθινοπωρινή ισημερία και τα Ελευσίνια:

1.     Φως -  Ήλιος – Απόλλων - Πνεύμα,

2.     Σκοτάδι – Σελήνη – Περσεφόνη - ψυχή,   

      3.    Γαία - Δήμητρα – Γη -  Σώμα.

Τι συμβολίζει λοιπόν η ισημερία μέρας και νύχτας  Απόλλωνος και Δήμητρας, και ποια η σχέση τους με τα Ελευσίνια μυστήρια; 

O «σκοτεινός» Ηράκλειτος είχε πει: «Ο Άναξ (Απόλλων), στον οποίο ανήκει το μαντείο στους Δελφούς, δεν λέει τίποτε  ούτε αποκρύπτει, αλλά σημαίνει (δίδει σημάδια)». 

Όπως ο Απόλλων χρησιμοποιούσε την Πυθία για να φτάσει στα αυτιά των αιτούντων χρησμών, κατά τον ίδιο τρόπο ο ήλιος το βράδυ χρησιμοποιεί τη σελήνη για να φτάσει στα μάτια μας. Η σελήνη δεν είναι αυτόφωτη, αλλά αντικατοπτρίζει το φως του ηλίου. Σκοπός του ανθρώπου σε μία τέτοια συνάρτηση, να καταστεί αυτόφωτος και όχι ετερόφωτος. Να γνωρίσει τον εαυτό του στην ολότητα του. Να γίνει «Δήλιος», να αποκαλυφθεί, να «αναγεννηθεί». Για αυτό τον λόγο υπήρχε επάνω από την κεντρική είσοδο του Μαντείου των Δελφών [1] η περίφημη επιγραφή «Γνώθι Σαυτόν». Κατ' αντιστοιχία στα Ελευσίνια, σκοπός του να δει: «Τον ήλιο να λάμπει εντός του, να δει το Φώς του μεσονυκτίου». Ο Λούκιος Απουλήιος [2],  125 μ.Χ Πλατωνικός και Σοφιστής, αναφέρει σχετικά  με την Ελευσίνια μύηση, στο έργο του  «Μεταμορφώσεις»:

«Επλησίασα τα σύνορα του θανάτου. Έφθασα στο δρόμο της Περσεφόνης. Επανήλθα, αφού πέρασα απ' όλα τα στοιχεία. Eίδα στο βάθος του μεσονυκτίου τον Ήλιο να λάμπει με μεγαλόπρεπο φως και συνάμα τους υποχθόνιους και τους υπέρτερους θεούς».

Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τον Ήλιο «οφθαλμό του Διός», ο  Πυθαγόρας, ο Σωκράτης και άλλοι σοφοί, χαιρετούσαν κάθε πρωί τον ανατέλλοντα ήλιο. Ο άνθρωπος καλείται να αναγνωρίσει το Απολλώνιο φως εντός του, να αναγνωρίσει πως νους, ψυχή και πνεύμα πρέπει να βρίσκονται σε ισορροπία. Ο αναγεννημένος μύστης, θα  βιώσει μέσα στην σιωπή και το σκοτάδι το «φως», που ούτε σε μέγεθος μετριέται, ούτε σε κανένα σχήμα περικλείεται ώστε να ελαττωθεί, ούτε πάλι αυξάνει σε όγκο από έλλειψη ορίων, αλλά επεκτείνεται παντού απροσμέτρητο, ως κάτι μεγαλύτερο από κάθε μέτρο και ανώτερο από κάθε ποσό.

Ίσως αυτή να ήταν η «Εποπτεία». Η στιγμή κατά την οποία ο μύστης  αποκτούσε ένα «ἄλλον τρόπον τοῦ ἰδεῖν». Όταν έπρεπε να στραφεί θα μας αποκαλύψει ο ιδρυτης του Νεοπλατωνισμού Πλωτίνος  205 - 270 μ.χ προς το «εσωτερικό Φως», το οποίο είναι ομοούσιο πρός το Θείο – Αγαθό Η «ομοίωση με τον Θεό - Αγαθό»,  αποτελούσε τον απώτερο στόχο, της ανθρώπινης ζωής. Αυτός ο στόχος επιτυγχανόταν μόνο όταν ο άνθρωπος ήταν ενάρετος έχοντας αρετές, όπως η φρόνηση, η δικαιοσύνη, η ευσέβεια. Και αυτό διότι όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πλωτίνος στις Εννεάδες :

«Ποτέ το μάτι δεν θα μπορούσε να δει τον ήλιο αν  δεν διέθετε ηλιακή μορφή ή φύση, ούτε η ψυχή θα μπορέσει να αντικρίσει το ωραίο, αν δεν έχει γίνει πρώτα ωραία η ίδια» (Περὶ τοῦ καλοῦ 1, 6, 8-9).

Αυτός είναι ο βίος των θεών και των θεϊκών και μακάριων ανθρώπων, απελευθέρωση από τα πράγματα του κόσμου τούτου, ζωή που δεν βρίσκει ηδονή στα επίγεια, φυγή του μοναχικού στο μοναχικό. Η ανάβαση στο «Αγαθό», αφορά, όπως σχολιάζει ο μαθητής του Πλωτίνου Πορφύριος, αφορά την: «εν ημίν (θείου) προς το εν παντί θείον», η οποία είναι συνάμα αυτοπραγμάτωση, θέωση της ψυχής: «Η δε ψυχή περιθέουσα τον θεόν, αφαρπάζεται και περί αυτόν ως οιόv τε αυτή έχει».

Ο φιλόσοφος περνά από την «επίσκεψιν», που αυξάνει τη μάθηση - θεωρία στην επιστροφική κίνηση της ψυχής και διατυπώνει με την έκφραση «πάντα είσω» την αρχή της εσωτερίκευσης που είναι και η αρχή της ενοποιητικής κίνησης της ψυχής: «ο σπουδαίος το παρ’ αυτού προς άλλον αποφαίνει• προς δε αυτόν όψις. Ήδη γαρ ούτος προς το εν και προς το ήσυχον ου μόνον των έξω, αλλά και προς αυτόν, και πάντα είσω !» (Ἑννεάδες, ΙΙΙ, 8 6 37-40).

Η Φθινοπωρινή ισημερία  συντελείται στο ζώδιο του Ζυγού, το ζώδιο της εξισορρόπησης της ενέργειας και της αναζήτησης της ισορροπίας, που συμβολίζεται από μια ζυγαριά πλήρως ευθυγραμμισμένη. Είναι η εποχή η εποχή που φως και σκοτάδι βρίσκονται σε ισορροπία, αλλά και φθίνουν οι καρποί. Όπως λοιπόν ο αφανής σπόρος ενυπάρχει στο Βασίλειο της γης Δήμητρας – Περσεφόνης,  αλλά  θα ανθίσει αργοτερα όπως ορίζει η φύση, ο χρόνος και η ανάγκη, με την ζωοποιό δύναμη του Απόλλωνος – Ηλίου, και την  βλαστική δύναμη του Ιάκχου - Διονύσου, έτσι και ο ανθρώπινος Βίος είναι ένα μονοπάτι συνεχών αλλαγών, και  εξελίξεων. Σκοπός των αλλαγών αυτών είναι να προσφέρει στην ψυχή των θνητών διαφορετικές εμπειρίες ώστε να πορευθούν με ζωή αγαθή, και την βοήθεια των Θεών προς την τελειότητα. Μόνο τότε οι ψυχές τους θα κατορθώσουν να σταθούν όρθιες και να δουν και πάλι τα φτερά τους να «φυτρώνουν».

Παραπομπές: 

[1] Οι Δελφοί ετυμολογικώς προκύπτουν απ τη λέξη δελφύς,-ύος  που σημαίνει κοιλιά, μήτρα εξ ου και αδελφός (α αθροιστικό+δελφύς),δηλαδή ο ομομήτριος αδελφός. Στην αρχαιότητα, μάλιστα, τα ετεροθαλή αδέλφια που δεν είχαν την ίδια μητέρα, δεν προέρχονταν από την ίδια δελφύν, ονομάζονταν ομοπάτριοι κι όχι αδελφοί Η ιερή γη του Απόλλωνα είναι δηλαδή η μήτρα της γης, αυτή που γεννά το νέο άνθρωπο, το μπολιασμένο με τα σοφά διδάγματα της ελληνικής ιστορίας και φιλοσοφίας.

[2]. Ο Λούκιος Απουλήιος πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στην Ανατολή, προκειμένου να σιγάσει το πάθος και τη δίψα του για γνώση και την αληθινή θρησκεία. Για αυτό το σκοπό – όντας στην Ελλάδα -,  ζήτησε και κατόρθωσε να μυηθεί στην θρησκευτική διδασκαλία και τα ελληνικά μυστήρια. Αργότερα το ίδιο έκανε και στη Ρώμη, όπου έμεινε για αρκετό καιρό εργαζόμενος ως συνήγορος. Εκεί το 153  μ.χ έγραψε και τις «Μεταμορφώσεις».

 

«Ο βίος των Πυθαγορείων»

Η γοητεία, αλλά και η δυσκολία στην αναζήτηση του προσώπου του Πυθαγόρα και της ουσίας του Πυθαγορισμού οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους: πρώτον ότι πιθανότατα δεν υπήρξε ποτέ κανένα βιβλίο αποδεδειγμένα δικό του και δεύτερον ότι τόσο ο βίος και η πολιτεία του όσο και η πραγματική διδασκαλία του κινούνται περισσότερο στην αχλύ του μύθου παρά στο φως της ιστορίας.

Ο ποιητής Ιων ο Χίος λίγο μεταγενέστερος του φιλοσόφου, αναφέρει πως ο Πυθαγόρας δίδασκε ότι μια ζωή γεμάτη ανδρεία και αρετή όχι μόνο κάνει τον άνθρωπο ευδαίμονα, αλλά του επιφυλάσσει καλή τύχη και μετά θάνατον. Ήταν ο πρώτος ο οποίος ανέφερε τον όρο Φιλοσοφία, και ο πρώτος Πανεπιστήμων.

Υπήρξε ο κατεξοχήν θεμελιωτής των μαθηματικών και δημιούργησε ένα άρτιο σύστημα για την επιστήμη των ουρανίων σωμάτων, που κατοχύρωσε με όλες τις σχετικές αριθμητικές και γεωμετρικές αποδείξεις. Εικάζεται πως γεννήθηκε μεταξύ των ετών 580 - 572 π.Χ. στην Σάμο. Πέθανε στο Μεταπόντιον της Ιταλικής Λευκανίας περί το 500 - 490 π.Χ.

Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος ο οποίος έδωσε το όρο Φιλοσοφία, σε ένα παν επιστημονικό τρόπο έρευνας σκέψης, αλλά και ένα τρόπο ζωής που επιδίωκε την αυτογνωσία, τον αυτοέλεγχο και την διεύρυνση της συνείδησης. Οι γνώσεις του Πυθαγόρα, σύμφωνα με όλες τις πηγές προήλθαν σε μεγάλο βαθμό από σύγχρονους προς την αρχαία Ελλάδα πολιτισμούς.

Το μεγαλείο των αρχαίων Ελλήνων όμως είναι πως ότι δανείστηκαν το καλλιέργησαν και το ανέπτυξαν στον μέγιστο βαθμό, όχι προς όφελος μίας μικρής ομάδας ανθρώπων πέριξ της άρχουσας τάξης και του ιερατείου, αλλά προς όφελος της πόλεως και των πολιτών στο σύνολο τους. Και μπορεί οι μαθητές του Πυθαγόρα να ήταν μια κλειστή ομάδα ανθρώπων με ειδικά χαρακτηριστικά, σχέσεις και όρκους σιωπής, η αρχή όμως είχε γίνει, η φιλοσοφία πλέον εμπότισε δημιουργικά την αρχαία Ελληνική σκέψη, κυοφορώντας εντός της το μεγαλείο του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού.

Ο Πυθαγόρας φτάνοντας μετά από μυητικά ταξίδια σε άλλους πολιτισμούς όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενη ανάρτηση, ίδρυσε στον Κρότωνα της Ιταλίας, γύρω στο 520 π.Χ, σχολή στην είσοδο της οποίας οι Πυθαγόρειοι υπήρχε το ρητό: «ΜΗΔΕΙΣ ΑΓΕΩΜΕΤΡΗΤΟΣ ΕΙΣΗΤΩ» . Επί 40 περίπου έτη μοναδικός διδάσκαλος της Σχολής ήταν ο ίδιος ο Πυθαγόρας. Τόσο μεγάλη προσωπικότητα ήταν, ώστε, ό,τι δίδασκε αποτελούσε για τους μαθητές του θέσφατο. Περίφημος έχει παραμείνει η φράση, η οποία ακουγόταν μεταξύ των μαθητών του «αυτός έφα», δηλαδή το είπε αυτός και δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι είναι ορθό.

Η σχολή του Πυθαγόρα (Πυθαγόρεια «Ομακοΐα») συμμετείχαν αυστηρά επιλεγμένα μέλη, τα οποία είχαν αποδεχθεί συγκεκριμένες αρχές και δοξασίες, ζούσαν, σκέπτονταν και ενεργούσαν συλλογικά και έπρατταν πράγματα τα οποία υπαγορεύονταν είτε ήταν σύστοιχα με τις πίστεις που είχαν αποδεχθεί. Επιπλέον, κύριο χαρακτηριστικό αυτών ήταν η μυστικότητα, καθώς δεν επιτρεπόταν να ανακοινώνεται προς τους μη μετέχοντες της Πυθαγόρειας Σχολής ό,τι λαμβάνει χώρα μέσα στην σχολή.

Τα μέλη της σχολής είχαν υποχρέωση να ακολουθούν πιστά ένα αυστηρό τελετουργικό, το οποίο συμπεριλάμβανε μια ανελαστική χορτοφαγία. Κρασί δεν έπιναν παρά μόνον νερό. Ήταν ντυμένοι στα λευκά έκαναν στοχαστικούς περιπάτους σε δάση και ιερά αλσύλια για να ηρεμήσει και να στοχαστεί η ψυχή. Γυμνάζονταν συστηματικά με γυμναστική, πάλη, επαλείψεις, τρέξιμο και άρση βαρών. Τα γεύματα τους ήταν λιτά κατά βάση χορτοφαγικά , αποτελούταν από κρίθινο και σιταρένιο ψωμί, μέλι ή κηρήθρα ψάρι και λαχανικά, βρασμένα είτε ωμά. Σε κάποιες περιπτώσεις έτρωγαν ψάρια ή και κρέας ζώων, που επιτρεπόταν να θυσιάζονται όπως λ.χ οι πετεινοί. Έκαναν σπονδές στους θεούς, με ανάγνωση και εκφώνηση διαφόρων ιερών ύμνων.

Η εσωτερική δομή της Πυθαγορικής Ομάδας, σύμφωνα με τον Πορφύριο και τον Ιάμβλιχο έχει ως εξής: Οι μαθητές διακρίνονται σε μαθηματικούς και ακουστικούς (ή ακουσματικούς και ακροατές).Οι μαθηματικοί ασχολούνταν με τα μαθηματικά, τη μεταφυσική, την ηθική, τα γεωμετρικά και αστρονομικά έργα. Μαζί με τον μικρό κύκλο της Πυθαγορικής κοινότητας υπάρχει μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων που αποδέχονται τις πυθαγόρειες δοξασίες και που αργότερα απεκλήθησαν «ακουσματικοί».

Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της ομάδας ήταν ο τεράστιος σεβασμός προς το πρόσωπο του Πυθαγόρα, τον οποίο τιμούσαν ως ενσάρκωση του Απόλλωνα. Οι ακουσματικοί αποκαλούνταν όσοι άκουγαν μόνο τις «κεφαλαιώδεις υποθήκες» της Πυθαγόρειας διδασκαλίας. Ο κανόνας της μυστικότητας που διείπε μέχρι τον Φιλόλαιο την Πυθαγορική Σχολή προϋπέθετε την ικανότητα του σιωπᾶν και ανήγαγε τη σιωπή σε ένα είδος ἀρετῆς για τους Πυθαγόρειους την οποία αποκτούσαν με την άσκηση.

Κεντρικό πνεύμα του τρόπου ζωής των Πυθαγορείων είναι να καθαρθεί η ψυχή, ώστε να καταστεί κατάλληλη να έχει κοινωνία με το θείο. Γενικότερα ο Πυθαγόρειος τρόπος του βίου ήταν μια ασκητική αγωγή που απέβλεπε στη νέκρωση της σαρκικών ευχαριστιών και την εκλάμπρυνση της ψυχής. Ο Πυθαγόρας είχε πει ότι ο χαρακτηρισμός του «σοφού» ανήκει μόνο στο Θεό και πως ο «φιλόσοφος» είναι ο «σοφίαν ἀσπαζόμενος». Αυτό δηλώνει ότι η φιλοσοφία είναι μια δυνατότητα του ανθρώπινου πνεύματος, ένα διαρκές διανοητικό «γίγνεσθαι», που τείνει προς το όριο του «σοφού». Αντίθετα η «σοφία» αντιστοιχεί προς το ίδιο το «είναι», το οποίο είναι αποκλειστική ιδιότητα του «θείου».

Οι Πυθαγόρειοι προτιμούσαν να προσέρχονται οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι σε αυτούς μύηση, καθώς υποστήριζαν πως η γνώση είναι σαν την ιατρική. Ο άρρωστος την αποζητεί, επειδή θέλει την αποκατάσταση της υγείας του. Εάν πράξει ο δάσκαλος διαφορετικά είναι σπατάλη των καρπών της σοφίας σε εκείνους που δεν είναι ώριμοι ακόμα να τους δεχτούν. Ο μυστικός και ιερός χαρακτήρας της εσωτερικής γνώσεως εξηγείται από την ανάγκη να περιφρουρηθεί ο θησαυρός του πνεύματος. Για να γίνει κάποιος ιεροφάντης της σοφίας πρέπει πρώτα να αποδείξει την αξία του και την ειλικρίνεια των προθέσεών του.

Οι κύριες δοξασίες και αντιλήψεις των Πυθαγορείων σύμφωνα με τις πηγές μπορούν να επισημανθούν οι ακόλουθες:
 Οι αρχές των όντων είναι το πέρας, το άπειρο και οι αριθμοί.
 Οι αριθμοί ενώ είναι έξω από την ύλη, είναι στενά δεμένη με αυτήν και της δίνουν μορφή.
 Όλα τα έμψυχα λογίζονται ως ομογενή.
 Ο άνθρωπος είναι δισυπόστατος, η ψυχή του είναι αθάνατη, ενώ το σώμα του είναι θνητό.
 Η αθανασία της ψυχής προσδιορίζεται από τη φυσική συγγένεια και ομοιότητά της με το θείο.
 Η ανθρώπινη ψυχή είναι ένα κομμάτι της ουσίας του θείου και γι’ αυτό είναι φύσει αθάνατη. Η ψυχή του ακολουθεί ορισμένους κύκλους γεννήσεων ή μετενσαρκώσεων, η οποία μπορεί να σωθεί εάν καθαρθεί ακολουθώντας ένα ορισμένο τρόπο ζωής στη συγκρότηση του οποίου συμβάλλει τα μέγιστα η επιστήμη και οι αρχές της πυθαγόρειας φιλοσοφίας. Η κάθαρση, η οποία κατά τους Ορφικούς ήταν συνδεδεμένη με την αντίληψη για την μετεμψύχωση και επιτελείται με διάφορες ιεροτελεστίες, επιτυγχάνεται στους Πυθαγορείους κυρίως με την καλλιέργεια των μαθηματικών και της μουσικής. Ο Πλάτων εκθειάζει τον Πυθαγόρα πως δημιούργησε έναν αληθινό τρόπο ζωής, μέσα στον οποίο τέθηκαν οι βάσεις για μια αυθεντική κάθαρση και αφιέρωση που συμπεριλαμβάνει ολόκληρη την ύπαρξη και τη ζωή που περιλαμβάνει τη διανόηση και την επιστήμη.

Οι Πυθαγόρειοι θεωρούσαν πως η μουσική επενεργεί κατευναστικά επί των παθών της ψυχής. Χρησιμοποιούσαν ακόμη και διαλεγμένους στίχους του Ομήρου και του Ησιόδου για την αποκατάσταση της ψυχής. Η ψυχή λοιπόν είναι το κύριο και οντολογικά ανώτερο συστατικό της ανθρώπινης υπάρξεως.

Η καλλιέργεια των μαθηματικών και της μουσικής συγκροτούσε τον κύριο πυρήνα των φιλοσοφικών και επιστημονικών ενασχολήσεων των Πυθαγορείων. Η ενασχόληση με τις επιστήμες πρέπει να είναι συνεχής. Κανείς άνθρωπος δεν είναι σοφός, αλλά μπορεί να είναι φιλόσοφος. Ο ηθικός βίος είναι αιρετός καθ’ εαυτόν, η αρετή επιτυγχάνεται με την παιδεία και εν γένει της ασκήσεως. Η ζωή του ανθρώπου πρέπει να διέπεται από την αρμονία, την ισορροπία και το μέτρο. Ο άνθρωπος είναι ένας μικρόκοσμος, ενώ ό,τι τον περιβάλλει, δηλαδή το σύμπαν, χαρακτηρίζεται ως κόσμος. Η σύντομη μορφή παιδείας που έχει ως σκοπό τον ηθικό βίο απαιτεί το να ζει ο άνθρωπος ένα ξεχωριστό τρόπο ζωής.

Η δικαιοσύνη είναι το θεμέλιο της πολιτικής κοινωνίας, η οποία κυβερνάται καλά, όταν επικρατούν σε αυτή οι αρχές της αξιοκρατίας, της ισότητας, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Οι αρχές αυτές διασφαλίζουν την ενότητα, την ευρυθμία και την αρμονία της πολιτικής κοινωνίας. οι άρχοντες της πολιτείας πρέπει να αισθάνονται και να ενεργούν ως υπηρέτες των πολιτών και οφείλουν να προτάσσουν το γενικό καλό και το συμφέρον της πολιτείας έναντι του δικού τους συμφέροντος.

Οι Πυθαγόρειοι πίστευαν πως η ψυχή δε χάνεται με τον θάνατο, αλλά ακολουθεί μια συνεχή διαδικασία μετενσάρκωσης, σε κατώτερες ή ανώτερες μορφές ζωής κάθε φορά, έως ότου επιτευχθεί η τελική κάθαρση που οδηγεί τελικά στην αθανασία της. Το σώμα είναι φυλακή της ψυχής. Εάν καταφέρει να την παρασύρει στη μιαρότητά του, να τη μολύνει με τις επιθυμίες του, με τα ένστικτά του και τις υλικές του ανάγκες η ψυχή πληρώνει το σφάλμα με τη μετενσάρκωσή της σε ολοένα κατώτερα ζώα, με αποτέλεσμα να αυξάνει τον φόρτο των μιασμάτων της.

Εφόσον η ψυχή είναι αθάνατη, κι αφού ενσωματώνεται σ' άλλα είδη ζώων και ανθρώπους, είναι φανερό ότι όλα αυτά τα έμψυχα όντα θα πρέπει να είναι και να αντιμετωπίζονται ως συγγενικά.
Η εξαγνισμένη ψυχή θα απελευθερωθεί από τον κύκλο της μετεμψύχωσης και της μετενσάρκωσης και θα μπορέσει να φτάσει στη θεότητα, από την οποία προέρχεται. Πίστευαν ότι μόνον ο νους μπορεί να φθάσει στη γνώση της Αλήθειας για τους Θεούς και τον κόσμο. Έτσι η φιλοσοφία γίνεται άσκηση με σκοπό την υπέρβαση των σωματικών περιορισμών και την κάθαρση της ψυχής.

Ο Πυθαγόρας ήταν εκείνος που αποκάλεσε πρώτος το σύμπαν «κόσμο», διότι είναι τέλειος και «κοσμημένος» με άπειρη ομορφιά και έμβια όντα. Ο Πυθαγόρας είπε ότι ο άνθρωπος είναι ένας μικρόκοσμος, όχι επειδή αυτός, όπως και τα άλλα ζώα, ακόμη και το κατώτερο, αποτελείται από τα τέσσερα στοιχεία, αλλά επειδή εμπεριέχει όλες τις δυνάμεις του κόσμου. Γιατί ο κόσμος περιέχει τους θεούς, τα τέσσερα στοιχεία, τα άλογα ζώα και τα φυτά. Όλες αυτές οι δυνάμεις περιέχονται μέσα στον άνθρωπο. Έχει λογική, που είναι θεία δύναμη, έχει τη φύση των στοιχείων και τις δυνάμεις της κίνησης, της ανάπτυξης και της αναπαραγωγής. Όμως καθεμία από αυτές τις δυνάμεις είναι ελλιπής. Έχουμε λιγότερη λογική ικανότητα από τους θεούς και λιγότερο από το κάθε στοιχείο απ’ ότι τα ίδια τα στοιχεία.

Η οργή και η επιθυμία μας είναι κατώτερες από τα πάθη των άλογων ζώων, ενώ οι δυνάμεις μας για θρέψη και ανάπτυξη είναι κατώτερες από εκείνες των φυτών.Αποτελούμενοι λοιπόν από διαφορετικές δυνάμεις, πρέπει να ζήσουμε μια δύσκολη ζωή. Ο κόσμος είναι σφαιρικός. Το μέσον, το κέντρο του κόσμου, είναι η έμπυρη φυλακή του Διός, για να ακολουθεί ο χορός των θείων σωμάτων, των δέκα. Ωστόσο στους εννέα πλανήτες (τους οποίους οι Πυθαγόρειοι ταύτιζαν με τις εννέα Μούσες) προστίθεται και η μονάς, ώστε η αρμονία να είναι εμφανής.

Η μουσική στον Πυθαγορισμό είναι αναπόσπαστο μέρος των μεταφυσικών του αναζητήσεων. Οι μουσικοί ήχοι προέρχονται από την ευρύτερη αρμονία κινήσεως των ουράνιων σωμάτων τα οποία παράγουν ήχους. Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος ο οποίος μίλησε για την μουσική των σφαιρών, σύμφωνα με την οποία οι πλανήτες κατά την κίνησή τους παράγουν κάποιον ήχο και συνδυάζοντας με αυτόν τον τρόπο την μουσική με την κοσμική αρμονία.

Γράφει χαρακτηριστικά ο Ιάμβλιχος :

«Έχοντας μία ανείπωτη και δυσεξήγητη θεϊκότητα, επέτεινε την ακοή του στους ήχους και προσήλωνε τον νου του στις υπερκόσμιες συμφωνίες, ακούοντας βαθιά, όπως έδειχνε μόνος αυτός και καταλαβαίνοντας την παγκόσμια αρμονία των σφαιρών και των αστεριών, που κινοῦντο γύρω από αυτές και τη συμφωνία, που δημιουργούσε μελωδία πληρέστερη».

Σήμερα μέσω της τεχνολογίας, η NASA, επιβεβαίωσε πως οι κινήσεις των σωματιδίων της ύλης των πλανητών, μπορούν να μετατραπούν σε ήχο μέσω ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων. Οι ήχοι που προκαλούνται από την κίνηση των πλανητών θα μπορούσαν να ταυτιστούν με εκείνους του βυθού της θάλασσας. Ίσως και με αυτούς που ακούμε πριν από μια καταιγίδα, ή όταν ο αέρας «ταξιδεύει» στις πλαγιές των βουνών. Στο βίντεο που ακολουθεί, η ΝΑΣΑ έχει καταγράψει ήχους που έχουν ηχογραφήσει τα διαστημόπλοια από πλανήτες όπως ο Δίας, ο Ουρανός αλλά και η Γη. Μόνο το δικό μας ηλιακό σύστημα, συγκεντρώνει πάνω από 200 δις άστρα. Φανταστείτε, λοιπόν, τη μεγαλοπρέπεια μιας τέτοιας, αστρικής ορχήστρας.

 

------------------

Πηγές/βιβλιογραφία:

Περί Πυθαγορικού βίου, Πορφύριος και Ιάμβλιχος

Διπλωματική εργασία της Αντωνίας Γαλακούτη: «Η φιλοσοφία των Πυθαγορείων ως τρόπος βίου και η συμβολή τους στην Επιστήμη» (Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου)

Τα μυστικά ονόματα και οι αφανείς υποστάσεις των Αιγυπτιακών θεοτήτων, τα ιερογλυφικά και η θεουργία

 «Πόσο πολύμορφα είναι τα έργα σου! Είναι κρυμμένα από την όραση του ανθρώπου. Ω μοναδικέ Θεέ, που όμοιος σου δεν υπάρχει κανείς. Εσύ δημιούργησες τη γη σύμφωνα με την επιθυμία σου όταν ήσουν μόνος. Όλους τους ανθρώπους, όλα τα ζώα, μεγάλα και μικρά, και ότι στέκεται στα πόδια του πάνω στην γη και τρέχει ή πετάει ψηλά με τις φτερούγες του. Και στις χώρες της Συρίας, της Κούς (Αίγυπτος η υπό του Αιγαίου χώρα) – εσύ τοποθέτησες τον κάθε άνθρωπο στην θέση του και κάλυψες τις ανάγκες του. Ο Θεός είναι ένας και μόνος, και δεν υπάρχει άλλος μαζί του. Ο Θεός είναι ο ένας, ο ένας που έπλασε όλα τα πράγματα. Ο Θεός είναι το αιώνιο ΕΝ, είναι αιώνιος και άπειρος. Διαρκεί εις τους αιώνες των αιώνων. Διήρκησε αμέτρητους αιώνες και θα διαρκέσει μία αιωνιότητα».

Ύμνος του  Αιρετικού Φαρώ Ακενατόν, στον Ήλιο - Aτόν ΡΑ

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, το πάνθεο της Αιγυπτιακής θρησκείας εμπλουτιζόταν διαρκώς με νέους θεούς, ενώ οι ήδη υπάρχοντες περιβάλλονταν με περισσότερες ιδιότητες και τίτλους. Ωστόσο οι παλαιοί θεοί, ακόμη και οι αρχαιότεροι, εξαιρετικά σπάνια αποβάλλονταν· αντιθέτως τις περισσότερες φορές είτε αναπτύσσονταν είτε συγκεράζονταν με νέους, δημιουργώντας σύνθετες θεότητες.

Οι θεοί της Αιγύπτου ήταν άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη δημιουργία του σύμπαντος, τη ζωή, το θάνατο, το επέκεινα και γενικότερα με κάθε πτυχή της ύπαρξης. Στην πραγματικότητα οι Αιγυπτιακοί θεοί ονομάζονταν «neteru», που σημαίνει ενέργεια, κοσμική δύναμη,  γεγονός που διαφοροποιεί την έννοια του Θεού/ων όπως την ορίζουμε σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση στην αρχαία Αιγυπτιακή θρησκεία δεν υπήρχε καθολικό δόγμα ή ιερό βιβλίο, οι Θεοί ως  «neteru» ήταν αμέτρητοι σε αριθμό και περιλάμβαναν θεότητες ανθρωπόμορφες, ζωόμορφες, υβριδικές, σύνθετες αλλά και με πιο συμβολική μορφή, εικονογραφία που απέδιδε συγκεκριμένες ιδιότητες και όχι απαραίτητα την πραγματική τους εμφάνιση, που σε πολλές περιπτώσεις θεωρούνταν κρυφή (Για την συσχέτιση του Αμμωνος Ρα  με τις  δύο υποστάσεις του Απόλλωνος διαβάστε το παλιότερο άρθρο μου: Το πνευματικό φως του Απόλλωνος του μυσταγωγού > https://xletsos-basilhs.blogspot.com/2016/03/blog-post_21.html ).  Αφορμής δοθείσης λοιπόν, στο παρόν άρθρο θα γίνει αναφορά  στην «κρυφή»  πλευρά του Άμμωνος - Ρα, και στο τι σηματοδοτούσε  τι αναφέρει η Αιγυπτιακή μυθολογίας  για το «μυστικό» του όνομα.

Για παράδειγμα ο Άμμων Ρα σύμφωνα με την Αιγυπτιακή μυθολογία ήταν ο δημιουργός των θεών, των ανθρώπων, του κόσμου. Έμβλημά του ήταν ο ήλιος, το  σύμβολο της ζωής, του φωτός, της γονιμότητας. Έδρα της λατρείας υπήρξε η πόλη Αννού, ή όπως οι αρχαίοι Ελληνες την αποκαλούσαν, η Ηλιούπολη

Αρχικά ο Άμμων  και ο Ρα  ήταν αρχικά ξεχωριστές θεότητες, Άμμων σημαίνει λίγο πολύ «το κρυφό», το Ρα  σημαίνει «ήλιος». Ο  Άμμων ήταν ο κοσμικός θεός δημιουργός,  και ο Ρα ο Ηλιακός δίσκος. Όταν ανατέλλει απεικονίζεται ως Khepri, «αυτός που δημιουργήθηκε από τον εαυτό του», ο σκαραβαίος που κυλάει τον ηλιακό δίσκο έξω από τον Κάτω Κόσμο (διαβάστε σχετικά : Ο σκαραβαίος ως σύμβολο του νεόφυτου των μυστηρίων , στην αρχαία Αίγυπτο >. https://xletsos-basilhs.blogspot.com/2018/09/blog-post_9.html).

Σύμφωνα επίσης με τη Λιτανεία του Ρα( Νέο Βασίλειο) πετάει κάθε βράδυ στον Κάτω Κόσμο με τη μορφή πουλιού και, όπως τα υπόλοιπα πλάσματα εκεί, κατοικεί σε σπηλιά. Ο Άμμων Ρα  είναι αποτέλεσμα της συγχώνευσης δύο θεοτήτων που λατρευόταν κυρίως στη Θήβα. Δεν είναι ξεκάθαρο πότε συμβαίνει αυτός ο συνδυασμός, αλλά συνήθως το νέο Βασίλειο (περίπου 1550-1077 π.Χ.) αναφέρεται, σχετικά αργά.

Παριστάνεται συνήθως ως άνδρας με κεφαλή ιέρακος. Στο δεξί του τεταμένο - κατά το μήκος του σώματος - χέρι, κρατά το σύμβολο της ζωής – Ανγχ [1]. Στο αριστερό του χέρι, αντίθετα, το προτεταμένο, κρατά την ράβδο ή το σκήπτρο της εξουσίας,  ενώ στο κεφάλι του φέρει τον ηλιακό δίσκο με τον ουραίο όφη.

Ένας μύθος κάνει αναφορά στο μυστικό όνομα του Ρα. Η γνώση και προφορά του ονόματος αυτού συνδεόταν με μαγικές ιδιότητες. Για τον λόγο αυτό, ο Ρα θέλησε να κρατήσει κρυφό το θεϊκό του όνομα. Στην καρδιά της Ίσιδος, όμως, φώλιασε η επιθυμία να μάθει το όνομα αυτό, ώστε να κερδίσει ένα μέρος από τη δύναμή του και να το χρησιμοποιεί στα μαγικά της ξόρκια.

Γι' αυτό, δημιούργησε ένα φίδι που το τοποθέτησε στον δρόμο από τον οποίο θα περνούσε ο Ρα, ώστε να τον δαγκώσει με το δηλητήριο του. Πράγματι, ο Ρα σύντομα χτυπιόταν από τους πόνους. Το δάγκωμα τον σούβλιζε και τον έκαιγε. Από τις φωνές του Ρα συναθροίζονται οι θεοί, μαζί και η Ίσις. Τότε ο θεός - ήλιος παρακάλεσε την Ίσιδα να τον λυτρώσει από τους πόνους. Αυτή, σαν αντάλλαγμα, του ζήτησε να της αποκαλύψει το μυστικό, μαγικό του όνομα. Τότε ο θεός ξεφώνισε μέσα από τις κραυγές του πόνου του: «Είμαι ο Χέφρι το πρωί, ο Ρα το μεσημέρι, και ο Άτον το απόγευμα».

Η Ίσιδα όμως δεν ήταν ικανοποιημένη από την απάντηση του Ρα. Τελικά συμφωνήθηκε να μάθει μόνο ο θεός Ώρος το μυστικό όνομα, ώστε να συμπληρώσει τη φράση στο μαγικό ξόρκι που θα έλεγε η Ίσιδα για την θεραπεία, και έτσι ο Ρα να θεραπευτεί. Το πρωτότυπο, μάλιστα, κείμενο του μύθου, σωσμένο σε πάπυρο, τελειώνει με οδηγίες, για το πώς πρέπει να χρησιμοποιούνται τα μαγικά λόγια της Ίσιδος, ώστε να θεραπεύεται κανείς από ένα δάγκωμα φιδιού.

Στην Αιγυπτιακή μυθολογία, ο Κάτω Κόσμος είναι γεμάτος διόδους και πύλες που πρέπει να περάσει ο νεκρός και ο Ρα προκειμένου να φθάσουν στην ανατολή.  Κάθε μία αποδίδεται με αρχιτεκτονικά στοιχεία, φέρει το όνομα μιας θεάς και φρουρείται από τουλάχιστον έναν δαίμονα - φύλακα, ο οποίος επιτρέπει την είσοδο μόνο σε όποιον γνωρίζει το  «μυστικό», όνομά του. Οι Αιγύπτιοι πίστευαν πως το όνομα φέρει εντός του «μαγικές δυνάμεις», για αυτό και γίνονται ειδικές επικλήσεις στους Θεούς τους, με ονόματα τα οποία είναι γνωστά μόνο τους ανώτερους  ιερείς τους. 

Συνήθως τα ονόματα αυτά είναι αρχικά δηλωτικά Γράμματα  ή αριθμοί,  που κρύβουν εντός τους αλήθειες και ιδιότητες. Το όνομα για τους Αιγυπτίους δεν νοείται απλώς ως δηλωτικό της γνώσης ενός προσώπου, εφόσον αυτό  αντιπροσωπεύει όλες τις ιδιότητες και τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά ενός προσώπου, αλλά και της σύνδεση του με  τη «ζώσα ενέργεια»,  το «ΚΑ».

Η  γνώση και κατοχή των «μυστικών ονομάτων» είτε ανθρώπων όταν αυτοί έχουν λάβει τέτοια  είτε Θεοτήτων , από τον μάγο ή τον ιερουργό εξασφαλίζει τον έλεγχο των υπάρξεων αυτών. Για τους Αιγυπτίους είναι  τόση η δύναμη του ονόματος, που πιστεύουν πως η  σκόπιμη διαγραφή του ονόματος από το μνημείο, ταφικό ή θρησκευτικό, οδηγεί στην «καταδίκη σε λήθη» του ιδιοκτήτη του μνημείου. Χωρίς το όνομα του ο νεκρός δεν μπορεί να αναγνωριστεί στη διαδικασία της ψυχοστασίας και να επιβιώσει στο «Ντουάτ».

Για τους Αιγυπτίους (και όχι μόνο όπως θα διαπιστώσετε στην συνεχεία) τα ιερογλυφικά  είναι δείγμα μιας ιερής γλώσσας που μεταφέρει μία  μυστική γνώση σε συμβολική μορφή, και  περιγράφει τις έννοιες πίσω από τα φυσικά αντικείμενα . Έλεγαν πως πριν οι άνθρωποι μάθουν γράμματα, οι  Θεοί  τους ήταν γνωστοί  μέσα από τα ιερογλυφικά. Τι άλλο εξάλλου έλεγαν είναι οι Ουρανοί, η Γη, και κάθε ζωντανό πλάσμα, παρά ιερογλυφικά και εμβλήματα της Δόξας της φύσης. Τα ιερογλυφικά  είναι «επιστήμη και σοφία»,  επίγεια έκφανση της αληθινής σοφίας που υπάρχει στην περιοχή  των Θεών, για αυτό και είναι  η ιερότερη μορφή γραφής και συμβολικής απεικόνισης, ώστε να αποκλείονται οι αδαής. 

Σε μαγικά κείμενα του Νέου Βασιλείου (περίπου 1152-1295 π.Χ.) πολλές αποτρεπτικές φόρμουλες και δαιμονικά ονόματα αποδίδονταν σε ξένες διαλέκτους.  Οι τελευταίες θεωρούνταν υποδεέστερες της Αιγυπτιακής και δεν μπορούσαν να εκφράσουν πλήρως το «μαγικό λόγο». Χρησιμοποιούνταν μόνο ως μέσο ελέγχου των ξένων θεϊκών κα δαιμονικών οντοτήτων. Ας μη ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με την Αιγυπτιακή κοσμοθεωρία, ο δημιουργός θεός έπλασε τον κόσμο, τους θεούς και ανθρώπους προφέροντας τα ονόματά τους στην «μυστική ιερή γλώσσα» της Αιγύπτου.

Οι ξένοι, κατά συνέπεια, θεωρούνταν ως οι «άλλοι», οι «βάρβαροι» που δε γνώριζαν την εσώτερη φύση της θεϊκής διάνοιας και, έτσι, δε μπορούσαν να συνάψουν άμεση και στενή σχέση με αυτήν. Αν και οι θεότητες του Αιγυπτιακού πανθέου είχαν πολυάριθμα ονόματα και υποστάσεις, το πραγματικό τους όνομα, που περιείχε όλες τις ιδιότητες της θείας φύσης τους, παρέμενε μυστικό και μπορούσε να αποκαλυφθεί μόνο στους κατέχοντες την ανώτερη μαγική γνώση ιερουργούς, σύμφωνα με το μύθο του Ρα και της Ίσιδος.

Αυτά τα μυστικά ονόματα των θεών διατυπώνονταν αποκλειστικά στην Αιγυπτιακή διάλεκτο. Κατά συνέπεια, όσα βαρβαρικά ονόματα αναφέρονται στα μαγικά κείμενα, εκλαμβάνονταν ως διαφορετικές εκφάνσεις των Αιγυπτιακών θεϊκών προτύπων και βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των ιερέων/μάγων. Η γλώσσα, επομένως, λειτουργούσε ως ένα ακόμη σημαντικό κριτήριο διαχωρισμού των φυλετικών ομάδων στα μαγικά κείμενα.

Οι  Αιγύπτιοι θεωρούσαν τους Έλληνες μη-καθαρούς, γιατί θυσίαζαν και κατανάλωναν ιερά ζώα: «εξαιτίας αυτής της συμπεριφοράς, απαγορευόταν σε κάθε Αιγύπτιο, άνδρα ή γυναίκα, να φιλήσει (αρχαίο)  Έλληνα στο στόμα, ή να χρησιμοποιήσει το μαχαίρι ενός Έλληνα, ή να φάει το κρέας ενός ζώου που είχε σφαγιαστεί από Έλληνα».

Πολύ αργότερα ο ιδρυτής του Νέο Πλατωνισμού Πλωτίνος, ο οποίος γεννήθηκε και ζούσε την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου,  απείχε από το κρέας,  αλλά στις Εννεάδες ποτέ δεν θίγεται το θέμα, ενώ ο μαθητής του Πορφύριος συνέγραψε μια πραγματεία σχετικά με αυτό το ζήτημα (Περί απο­χής εμψύχων). Οι ύστεροι Νεοπλατωνικοί είχαν μεγαλύτερη δυ­σκολία, μιας και η θυσία του ζώου, η οποία περιλάμβανε κατανά­λωση ενός μέρους του, ήταν χαρακτηριστικό πολλών παραδοσια­κών τελετουργικών τα οποία ήθελαν να υπερασπιστούν.

Αλλά και τα ιερογλυφικά για την Νεοπλατωνική αλλά και Ερμητική φιλοσοφική σκέψη, σχετίζονται με  τα αρχετυπικά σύμβολα (η  τα Πλατωνικά Ιδεώδη) τα οποία υλοποιούνται σε εικόνες, έτσι ώστε η υλική εικόνα να μας ταξιδεύει ξανά στις ιδέες και την αλληλεπίδραση μεταξύ μικρόκοσμου και μακρόκοσμου.

Ξεκινώντας από την οπτική επαφή με ένα σύμβολο, εάν εντρυφήσουμε επισταμένως  σε αυτό μέσω της συμβολικής αντίληψης, μπορούμε να αντιληφθούμε τόσο την εσωτερική φύση των πραγμάτων και του ανθρώπου, όσο και την μεταξύ τους σχέση, συνεπώς την σχέση μας με το Όλον. Tο σώμα και η ψυχή μιλούν δύο διαφορετικές γλώσσες, ενίοτε αντιφατικές, αλλά και μη κατανοητές η μία της άλλης. Μόνο η εσωτερική αίσθηση μπορεί να ακούσει και να καταλάβει και τις δύο.  

H συμβολική αντίληψη,  ερμηνεύεται βάση ενός ένα τετραπλού ερμηνευτικού σχήματος, που περιλαμβάνει τον κυριολεκτικό/ιστορικό, τον αλληγορικό, τον ηθικό και τέλος, τον διαισθητικό τύπο ερμηνείας ενός συμβόλου αλλά και της πραγματικότητας. Ο τελευταίος τύπος, δηλαδή η αναγωγική αντίληψη, υπαινίσσεται και μια μυητική εμπειρία μέσα από σύνδεση της εξωτερικής αποκάλυψης με μια βαθιά διαισθητική γνώση. Αναφέρει σχετικά ο Πλωτίνος:

«Είτε ως αποτέλεσμα επακριβών ερευνών, είτε ενστικτωδώς όταν μετέδιδαν την σοφία τους οι Αιγύπτιοι σοφοί, δεν χρησιμοποιούσαν προκειμένου να εκφράσουν την διδασκαλία τους και τα διδάγματα τους γραπτά σύμβολα που να αποτελούν μιμήσεις τη φωνής και του λόγου. Αντίθετα χάρασαν εικόνες στις εγχαράξεις των ναών τους, εικονίζοντας την σκέψη που ταίριαζε σε κάθε ένα ξεχωριστό πράγμα, έτσι ώστε κάθε εικόνα να είναι ένα αντικείμενο που ενσωματώνει την γνώση και την σοφία σε μία ενότητα, χωρίς καμία εξήγηση ή σχόλιο». Εννεάδες V. 8. 6. 1

Τα ιερογλυφικά ως το πρώτο είδος γραφής αποτελούσαν  μια θαυμαστή γλώσσα η οποία μετέφερε μία μυστική γνώση σε συμβολική μορφή, και που περιέγραφε τις έννοιες πίσω από τα φυσικά αντικείμενα.  Ακόμα όμως και η ανάπτυξη της γραφής,  η οποία μας οδήγησε στον πολιτισμό, δημιούργησε την λήθη στην βιωματική γνώση, υποστηρίζει στο τελευταίο τμήμα του Πλατωνικού Φαίδρου (274c - 275b),  ο Πλάτωνας μέσω του Σωκράτη :

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: «Άκουσα λοιπόν, πως γύρω εκεί στη Ναύκρατιν, στην Αίγυπτο, υπάρχει ένας από τους παλιούς θεούς του τόπου· αυτού είναι και το ιερό πουλί που το λένε Ίβι. Και του ίδιου του θεού το όνομα είναι Θεύθ. Κι αυτός πρώτος βρήκε και τον αριθμό και την αρίθμηση και τη γεωμετρία και την αστρονομία, ακόμα και το παιχνίδι με τους πεσσούς και το παιχνίδι με τους κύβους και ακόμα και τα γράμματα.

Και τον καιρό εκείνο ήτανε βασιλιάς σ' όλη την Αίγυπτο ο Θαμούς κι έμενε στη μεγάλη πόλη του επάνω τόπου, που οι Έλληνες την ονομάζουν Αιγυπτιακές Θήβες, και το θεό τον ονομάζουν Άμμωνα· σ' αυτόν ήλθε ο Θεύθ κι έδειξε τις τέχνες του και είπε, ότι πρέπει να διαδοθούν στους άλλους Αιγύπτιους. Κι ο βασιλιάς ρώτησε, ποια ωφέλεια έχει κανείς από την καθεμιά. Κι ενώ εκείνος τα εξηγούσε, ο βασιλιάς ό,τι νόμιζε πως το έλεγε καλά, ό,τι νόμιζε πως το έλεγε άσχημα, το ένα το έψεγε, το άλλο το επαινούσε.

Πολλά λοιπόν για την κάθε τέχνη χωριστά καλά και κακά λένε πως ο Θαμούς είπε στο Θεύθ, και θα πολυλογούσαμε, αν τα λέγαμε ένα–ένα. Και όταν ήρθανε στα γράμματα: 

Τούτο δα το μάθημα βασιλιά μου, είπεν ο Θεύθ, θα κάμη τους Αιγύπτιους πιο σοφούς, και το μνημονικό τους πιο καλό, γιατί για τη μνήμη και για τη σοφία βρέθηκε το φάρμακο.

Ο βασιλιάς όμως είπε: 

Πολύτεχνε Θεύθ, άλλος έχει τη δύναμη να γεννάη τις τέχνες, κι άλλος πάλι να κρίνη πόσο θε να βλάψουν και θε να ωφελήσουν εκείνους που μέλλουν να τις μεταχειρισθούν. 

Και συ τώρα, σαν πατέρας των γραμμάτων, από εύνοια είπες το αντίθετο απ' εκείνο που αυτά μπορούν. Γιατί τα γράμματα στις ψυχές εκείνων που θα τα μάθουν, θα φέρουν λησμονιά, μια και αυτοί θα παραμελήσουν τη μνήμη τους, γιατί από εμπιστοσύνη στη γραφή θα φέρνουν τα πράγματα στη μνήμη τους απ' έξω με ξένα σημάδια, όχι από μέσα από τον εαυτό τους τον ίδιο. Ώστε δεν ευρήκες το φάρμακο για τη μνήμη την ίδια, αλλά για το να ξαναφέρνης κάτι στη θύμηση.

Κι από τη σοφία δίνεις στους μαθητές σου μια δόκηση, κι όχι την αλήθεια γιατί έχοντας πολλά ακούσει χωρίς να τα διδαχθούνε,  θα ‘χουν τη γνώμη πως ξέρουνε πολλά, ενώ είναι ανίδεοι στα πιο πολλά και φορτικοί στη συντροφιά τους, και θα έχουν γίνει αντίς σοφοί δοκησίσοφοι.»

Ως επιμύθιο είναι χρήσιμο να αναφέρω πως ένας από τους τελευταίους φιλοσόφους της Νέο Πλατωνικής σχολής ο Ιάμβιχος ( γεννημένος στην Συρία π.245-π.325 μ.χ,  εμφανώς επηρεασμένος από τις αρχαίες Αιγυπτιακές παραδόσεις, έρχεται σε αντίθεση με τον Πλωτίνο,  και  υποστηρίζει ότι η ποθητή λύτρωση της ανθρώπινης ψυχής δεν μπορεί να επέλθει με θεωρητική μόνον ενατένιση και γνώση, όπως στον Πλωτίνο, αλλά χρειάζεται αναγκαστικά τη συνδρομή της θείας χάριτος, η οποία παρέχεται μέσω της ενεργού συμμετοχής του ενδιαφερομένου σε ιερές τελετές.

Ο Ιάμβλιχος είναι ξεκάθαρος, δεν είναι η σκέψη που ενώνει τους θεουργούς με τους θεούς  γιατί τότε τί θα εμπόδιζε όσους φιλοσοφούν θεωρητικά να απολαμβάνουν τη θεουργική ένωση με τους θεούς; Η αλήθεια όμως δεν είναι έτσι: την θεουργική ένωση την παρέχει η τέλεση των άρρητων ιεροπραξιών που λειτουργούν με θαυμαστό τρόπο πέρα από κάθε ανθρώπινη κατανόηση καθώς και η δύναμη των ανέκφραστων συμβόλων που κατανοούνται μόνον από τους θεούς.

Ο όρος θεουργία (θεός + ἔργον), ένας τεχνικός νεολογισμός της ύστερης αρχαιότητας συνδεόμενος στενά με τα Χαλδαϊκά λόγια, δημιουργήθηκε σε αντιδιαστολή προς τον παλαιό όρο θεολογία ( θεός + λόγος). Κυριολεκτικά, θεουργία είναι το «το έργο που επιτελούν οι άνθρωποι επί των θεών» (ή, εναλλακτικά, «το έργο που επιτελούν οι θεοί»). Ο όρος αναφερόταν ειδικά στις μαγικές πρακτικές που απώτερο στόχο είχαν την ένωση της ανθρώπινης ψυχής με έναν θεό αλλά μπορούσε επίσης, όπως συμβαίνει στον Ιάμβλιχο, να περιλαμβάνει το σύνολο των παραδοσιακών τρόπων λατρείας (θυσίες, πομπές, μαντεία κλπ.).

Κεντρικό ρόλο στις θεουργικές τελετουργίες έπαιζαν τα σύμβολα ή τα μυστικά μαγικά ονόματα, και η χρήση ειδικών υλικών αντικείμενων που θεωρούνταν ότι διαθέτουν ιδιαίτερες δυνάμεις ώστε να προκαλούν θαυματουργικά αποτελέσματα (εμψυχώσεις αγαλμάτων, αισθητές φανερώσεις θεών και δαιμόνων, τηλεκίνηση κλπ.). Θεουργός ήταν ο γνώστης και χρήστης όλων αυτών των ιερών πρακτικών και συμβόλων. Η γνώση που διέθετε ονομαζόταν επίσης, εκτός από θεουργία, ἱερατική (ενν. ἐπιστήμη ή τέχνη) και βασιζόταν στη φυσική διασύνδεση και αλληλεπίδραση των μερών του σύμπαντος που είναι γνωστή με τον στωικό όρο συμπάθεια .

Κατά τον Ιάμβλιχο, η τέλεση των παραδοσιακών ιεροπραξιών δεν εξαναγκάζει τους θεούς σε δράση, ούτε τους καθιστά δέσμιους της ανθρώπινης βούλησης: οι θεοί συντονίζονται ελεύθερα με τα δρώμενα στον υλικό κόσμο και αποφασίζουν αυτεξουσίως να παράσχουν βοήθεια στην εγγενή ανθρώπινη έλλειψη. Οι κανόνες, άλλωστε, τέλεσης των θεουργικών πράξεων έχουν, κατά τον Ιάμβλιχο, οριστεί από τους ίδιους τους θεούς ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες των διαφόρων λαών [2].  Στην θέση αυτή του Ιάμβλιχου εντοπίζεται η οριστική απομάκρυνση από τον κλασικό αρχαίο Ελληνικό φιλοσοφικό λόγο, και την υιοθέτηση Ανατολικών πρακτικών και  ιερουργικών πεποιθήσεων οι οποίες τελικά επέφεραν εκ του αποτελέσματος και την παρακμή της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας.

Παραπομπές:

[1]Το Ankh  - Ανκ είναι ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα της αρχαίας Αιγύπτου. Το ονόμαζαν Κλειδί της Ζωής, κλειδί των Μυστηρίων της Φύσης και αντιπροσωπεύει την Αιώνια ζωή. Το χρησιμοποιούσαν για να «ανοίγουν» πόρτες ανάμεσα στον ορατό  (ύλη- σταυρός ) και τον αόρατο (πνεύμα-κύκλος)  κόσμο. 

Αναπαριστά την ανατολή του ήλιου, με την θηλιά στο άνω μέρος να συμβολίζει τον ήλιο που προβάλει πάνω από τον ορίζοντα, ο οποίος αναπαριστάται με την κάθετη στήλη, όπως επίσης και με την πορεία του ήλιου. Οι οριζόντιες γραμμές αναπαριστούν το συνδυασμό της θηλυκής και αρσενικής ενέργειας και η άνω θηλιά συμβολίζει τον ήλιο στον ορίζοντα συμβολίζοντας  κατ’ αυτό τον τρόπο  την κυκλική ροή του χρόνου, την ταύτιση του σημείου της αρχής και του τέλους στον κύκλο (ουροβόρο) την αναγέννηση. 

Υπήρξε το σύμβολο της πνευματικής και σωματικής ανάτασης των ανθρώπων, εκφράζοντας τον πρώτο χαιρετισμό της ημέρας με απλωμένα χέρια και το κεφάλι ψηλά. Οι θεοί συχνά κρατούν ένα Ankh κοντά στα χείλη κάποιου, αυτό σημαίνει την πρόσφορα: «της ανάσας της ζωής», η  ανάσα που θα χρειαστεί στην μετέπειτα ζωή.

Όσο για το εξατομικευμένο ανθρώπινο ον, αναφέρεται στη διαφορά ανάμεσα στη φυσική (σταυρός)  και την πνευματική  (κύκλος)  ύπαρξη.   Ο κύκλος αντιπροσωπεύει την τελειότητα, τον πνευματικό κόσμο ή την Αιωνιότητα. Ο σταυρός αντιπροσωπεύει το ενσαρκωμένο Πνεύμα ή τον Εκδηλωμένο Κόσμο.

 [2] Ιάμβλιχος: η υπεράσπιση της θεουργίας  Εγκυκλοπαίδεια του Πλάτωνα, ευρύ /κοινό Λύκειο  >ttp://n1.intelibility.com