Φθινοπωρινή ισημερία και Ελευσίνια μυστήρια.

 

«Η φύση σου παρέχει όλη την σοφία που χρειάζεσαι».
Στοβαίος . IV 16, 18 p. 398 f. H.

Το πρωί της Τρίτης 22 Σεπτεμβρίου 2020 μπαίνει και επίσημα το Φθινόπωρο. Κατά την ισημερία, ο Ήλιος λάμπει κάθετα πάνω από τον Ισημερινό της Γης, με τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας να είναι περίπου ίδια. Στη συνέχεια, η ημέρα μικραίνει και η νύχτα μεγαλώνει, ώσπου η νύχτα να φθάσει στο ζενίθ της κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο της 22ας Δεκεμβρίου.

Όλοι ανεξαιρέτως οι  αρχαίοι λαοί απέδιδαν εξαιρετική σημασία στις θέσεις του ζωοδότη Ήλιου κατά τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια, στην περιοδικότητα και εναλλαγή του κύκλου της σελήνης, αλλά  και στη θέση ή στην επανεμφάνιση συγκεκριμένων πλανητών, άστρων και αστερισμών γεγονός το οποίο αποτυπώνεται στα σημαντικότερα και ιερότερα μνημεία της ανθρωπότητας.

Δεν είναι τυχαίο πως ο Σεπτέμβριος ο οποίος ήταν αφιερωμένος στο Βοηδρόμιο Απόλλωνα, ήταν ο μήνας διεξαγωγής των Ελευσινίων Μυστηρίων, στα οποία πρωταγωνιστούσαν οι χθόνιες θεότητες της Δήμητρας, της κόρης της Περσεφόνης, του  Άδη, και του Ιάκχου.  

Τα Ελευσίνια Μυστήρια διαρκούσαν εννέα ημέρες, και η ήμερα λήξης τους ήταν συνήθως η ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας. Ο αριθμός εννέα όπως πολλάκις έχω εξηγήσει, είναι δηλωτικός και συμβολικός αριθμός.Το ένατο γράμμα του Ελληνικού αλφαβήτου είναι το «Θ», το οποίο συνδέεται με την λέξη Θεός, ενώ και η λέξη Θείον λεξαριθμικά ισούται με το 144, το οποίο έχει πυθμενικό λεξάριθμο το εννέα. Το εννέα συμβολίζει το τέλος ενός κύκλου, και την εκ νέου επιστροφή στην μονάδα, στον αριθμό δέκα > 1 + 0.  

Εννέα  οι μήνες κυήσεως έως την γέννηση, εννέα κατ’ αντιστοιχία και οι ημέρες και νύχτες έως την γέννηση του Θεού του φωτός, του φωτοδότη Απόλλωνος. Η γέννηση του έγινε στο νησί Ορτυγία από τη Λητώ, η  υπήρξε ερωμένη του Δία. Λόγω της ζήλιας της Ήρας για τη Λητώ, κανένας τόπος στην Γη δεν τη δεχόταν να γεννήσει, εκτός από την Ορτυγία. Ήταν ένα νησί «ΑΔΗΛΟ» καθώς  έως τότε έπλεε ελεύθερο στα κύματα κι έτσι, ήταν δύσκολο η Ήρα να ανιχνεύσει την τοποθεσία, στην οποία η Λητώ είχε καταφύγει.

Ο Δίας σταθεροποίησε το νησί, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η γέννηση του Απόλλωνα. Οι πόνοι του τοκετού διήρκεσαν εννιά μέρες και εννιά νύχτες. Η Ορτυγία ονομάστηκε «Δήλος», επειδή εκεί αποκαλύφθηκε έγινε δήλος, δηλαδή φανερό νησί, όπως και ο θεός Απόλλωνας. 

Όπως προαναφέρθηκε, ο Απόλλων και οι Ελευσίνιες μυσταγωγικές τελετές (τα μεγάλα μυστήρια) σχετίζονται χρονικά. Στα «Λεγόμενα» στην «μυθαγωγική» δηλαδή τελετουργική αφήγηση κατά τη διάρκεια των μυστηρίων, γνωρίζουμε πως οι μύστες μάθαιναν πως ο Ηλιος και η σελήνη ήταν αυτοί που αποκάλυψαν στην Δήμητρα τον απαγωγέα της κόρης της Περσεφόνης. Ίσως για αυτό ο  Πορφύριος 232 -305 μ.χ (μαθητής του Πλωτίνου στο «Περί αγαλμάτων»), να αναφέρει πως:

«Στα  Ελευσίνια Μυστήρια, ο μεν Ιεροφάντης υποδύεται την εικόνα του Δημιουργού, ο δε Δαδούχος αυτήν του Ηλίου, ο Επιβώμιος Ιερεύς υποδύεται την εικόνα της Σελήνης, ο δε Ιεροκήρυκας αυτή του Ερμού». 

Ο Πλούταρχος 50 -120 μ.Χ. στο «Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της Σελήνης», μας δίνει κάποιες πληροφορίες που θα μπορούσαν ίσως να μας βοηθήσουν στην έρευνα μας. Αναφέρει σχετικά: 

«Οι ψυχές παίρνουν τον νού από τον Ήλιο  (Α - πόλλων) την άλογη ψυχή από την Σελήνη (Περσεφόνη),  και το σώμα από την Γη (Δήμητρα)».   

Συνοψίζοντας μπορούμε ίσως να συσχετίσουμε  τα παρακάτω σε σχέση με την Φθινοπωρινή ισημερία και τα Ελευσίνια:

1.     Φως -  Ήλιος – Απόλλων - Πνεύμα,

2.     Σκοτάδι – Σελήνη – Περσεφόνη - ψυχή,   

      3.    Γαία - Δήμητρα – Γη -  Σώμα.

Τι συμβολίζει λοιπόν η ισημερία μέρας και νύχτας  Απόλλωνος και Δήμητρας, και ποια η σχέση τους με τα Ελευσίνια μυστήρια; 

O «σκοτεινός» Ηράκλειτος είχε πει: «Ο Άναξ (Απόλλων), στον οποίο ανήκει το μαντείο στους Δελφούς, δεν λέει τίποτε  ούτε αποκρύπτει, αλλά σημαίνει (δίδει σημάδια)». 

Όπως ο Απόλλων χρησιμοποιούσε την Πυθία για να φτάσει στα αυτιά των αιτούντων χρησμών, κατά τον ίδιο τρόπο ο ήλιος το βράδυ χρησιμοποιεί τη σελήνη για να φτάσει στα μάτια μας. Η σελήνη δεν είναι αυτόφωτη, αλλά αντικατοπτρίζει το φως του ηλίου. Σκοπός του ανθρώπου σε μία τέτοια συνάρτηση, να καταστεί αυτόφωτος και όχι ετερόφωτος. Να γνωρίσει τον εαυτό του στην ολότητα του. Να γίνει «Δήλιος», να αποκαλυφθεί, να «αναγεννηθεί». Για αυτό τον λόγο υπήρχε επάνω από την κεντρική είσοδο του Μαντείου των Δελφών [1] η περίφημη επιγραφή «Γνώθι Σαυτόν». Κατ' αντιστοιχία στα Ελευσίνια, σκοπός του να δει: «Τον ήλιο να λάμπει εντός του, να δει το Φώς του μεσονυκτίου». Ο Λούκιος Απουλήιος [2],  125 μ.Χ Πλατωνικός και Σοφιστής, αναφέρει σχετικά  με την Ελευσίνια μύηση, στο έργο του  «Μεταμορφώσεις»:

«Επλησίασα τα σύνορα του θανάτου. Έφθασα στο δρόμο της Περσεφόνης. Επανήλθα, αφού πέρασα απ' όλα τα στοιχεία. Eίδα στο βάθος του μεσονυκτίου τον Ήλιο να λάμπει με μεγαλόπρεπο φως και συνάμα τους υποχθόνιους και τους υπέρτερους θεούς».

Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τον Ήλιο «οφθαλμό του Διός», ο  Πυθαγόρας, ο Σωκράτης και άλλοι σοφοί, χαιρετούσαν κάθε πρωί τον ανατέλλοντα ήλιο. Ο άνθρωπος καλείται να αναγνωρίσει το Απολλώνιο φως εντός του, να αναγνωρίσει πως νους, ψυχή και πνεύμα πρέπει να βρίσκονται σε ισορροπία. Ο αναγεννημένος μύστης, θα  βιώσει μέσα στην σιωπή και το σκοτάδι το «φως», που ούτε σε μέγεθος μετριέται, ούτε σε κανένα σχήμα περικλείεται ώστε να ελαττωθεί, ούτε πάλι αυξάνει σε όγκο από έλλειψη ορίων, αλλά επεκτείνεται παντού απροσμέτρητο, ως κάτι μεγαλύτερο από κάθε μέτρο και ανώτερο από κάθε ποσό.

Ίσως αυτή να ήταν η «Εποπτεία». Η στιγμή κατά την οποία ο μύστης  αποκτούσε ένα «ἄλλον τρόπον τοῦ ἰδεῖν». Όταν έπρεπε να στραφεί θα μας αποκαλύψει ο ιδρυτης του Νεοπλατωνισμού Πλωτίνος  205 - 270 μ.χ προς το «εσωτερικό Φως», το οποίο είναι ομοούσιο πρός το Θείο – Αγαθό Η «ομοίωση με τον Θεό - Αγαθό»,  αποτελούσε τον απώτερο στόχο, της ανθρώπινης ζωής. Αυτός ο στόχος επιτυγχανόταν μόνο όταν ο άνθρωπος ήταν ενάρετος έχοντας αρετές, όπως η φρόνηση, η δικαιοσύνη, η ευσέβεια. Και αυτό διότι όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πλωτίνος στις Εννεάδες :

«Ποτέ το μάτι δεν θα μπορούσε να δει τον ήλιο αν  δεν διέθετε ηλιακή μορφή ή φύση, ούτε η ψυχή θα μπορέσει να αντικρίσει το ωραίο, αν δεν έχει γίνει πρώτα ωραία η ίδια» (Περὶ τοῦ καλοῦ 1, 6, 8-9).

Αυτός είναι ο βίος των θεών και των θεϊκών και μακάριων ανθρώπων, απελευθέρωση από τα πράγματα του κόσμου τούτου, ζωή που δεν βρίσκει ηδονή στα επίγεια, φυγή του μοναχικού στο μοναχικό. Η ανάβαση στο «Αγαθό», αφορά, όπως σχολιάζει ο μαθητής του Πλωτίνου Πορφύριος, αφορά την: «εν ημίν (θείου) προς το εν παντί θείον», η οποία είναι συνάμα αυτοπραγμάτωση, θέωση της ψυχής: «Η δε ψυχή περιθέουσα τον θεόν, αφαρπάζεται και περί αυτόν ως οιόv τε αυτή έχει».

Ο φιλόσοφος περνά από την «επίσκεψιν», που αυξάνει τη μάθηση - θεωρία στην επιστροφική κίνηση της ψυχής και διατυπώνει με την έκφραση «πάντα είσω» την αρχή της εσωτερίκευσης που είναι και η αρχή της ενοποιητικής κίνησης της ψυχής: «ο σπουδαίος το παρ’ αυτού προς άλλον αποφαίνει• προς δε αυτόν όψις. Ήδη γαρ ούτος προς το εν και προς το ήσυχον ου μόνον των έξω, αλλά και προς αυτόν, και πάντα είσω !» (Ἑννεάδες, ΙΙΙ, 8 6 37-40).

Η Φθινοπωρινή ισημερία  συντελείται στο ζώδιο του Ζυγού, το ζώδιο της εξισορρόπησης της ενέργειας και της αναζήτησης της ισορροπίας, που συμβολίζεται από μια ζυγαριά πλήρως ευθυγραμμισμένη. Είναι η εποχή η εποχή που φως και σκοτάδι βρίσκονται σε ισορροπία, αλλά και φθίνουν οι καρποί. Όπως λοιπόν ο αφανής σπόρος ενυπάρχει στο Βασίλειο της γης Δήμητρας – Περσεφόνης,  αλλά  θα ανθίσει αργοτερα όπως ορίζει η φύση, ο χρόνος και η ανάγκη, με την ζωοποιό δύναμη του Απόλλωνος – Ηλίου, και την  βλαστική δύναμη του Ιάκχου - Διονύσου, έτσι και ο ανθρώπινος Βίος είναι ένα μονοπάτι συνεχών αλλαγών, και  εξελίξεων. Σκοπός των αλλαγών αυτών είναι να προσφέρει στην ψυχή των θνητών διαφορετικές εμπειρίες ώστε να πορευθούν με ζωή αγαθή, και την βοήθεια των Θεών προς την τελειότητα. Μόνο τότε οι ψυχές τους θα κατορθώσουν να σταθούν όρθιες και να δουν και πάλι τα φτερά τους να «φυτρώνουν».

Παραπομπές: 

[1] Οι Δελφοί ετυμολογικώς προκύπτουν απ τη λέξη δελφύς,-ύος  που σημαίνει κοιλιά, μήτρα εξ ου και αδελφός (α αθροιστικό+δελφύς),δηλαδή ο ομομήτριος αδελφός. Στην αρχαιότητα, μάλιστα, τα ετεροθαλή αδέλφια που δεν είχαν την ίδια μητέρα, δεν προέρχονταν από την ίδια δελφύν, ονομάζονταν ομοπάτριοι κι όχι αδελφοί Η ιερή γη του Απόλλωνα είναι δηλαδή η μήτρα της γης, αυτή που γεννά το νέο άνθρωπο, το μπολιασμένο με τα σοφά διδάγματα της ελληνικής ιστορίας και φιλοσοφίας.

[2]. Ο Λούκιος Απουλήιος πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στην Ανατολή, προκειμένου να σιγάσει το πάθος και τη δίψα του για γνώση και την αληθινή θρησκεία. Για αυτό το σκοπό – όντας στην Ελλάδα -,  ζήτησε και κατόρθωσε να μυηθεί στην θρησκευτική διδασκαλία και τα ελληνικά μυστήρια. Αργότερα το ίδιο έκανε και στη Ρώμη, όπου έμεινε για αρκετό καιρό εργαζόμενος ως συνήγορος. Εκεί το 153  μ.χ έγραψε και τις «Μεταμορφώσεις».