Η Μέδουσα, η οφιολατρεία, και οι χθόνιες θεότητες

 

Εικ. Θρόνος του Απόλλωνα, (The Lansdowne Throne of Apollo). Μάρμαρο, Ρωμαϊκός, τέλη 1ου αι. Η απεικόνιση του τόξου και της φαρέτρας συνδέονται με τον θεό Απόλλωνα και το φίδι ίσως έχει σχέση με τον δράκοι Πύθωνα, φύλακα του μαντείου στους Δελφούς, τον οποίο σκότωσε ο Απόλλωνας στα νιάτα του.

Στις περισσότερες παραδόσεις του κόσμου, το χθόνιο, προγονικό φίδι ταυτίζεται με τη Γαία, Μητέρα όλων των πραγμάτων, που δίνει ζωή σε όλα όσα υπάρχουν και ύστερα με το θάνατο τα δέχεται στην αγκαλιά της. Στην κλασική Ελλάδα το φίδι που σέρνεται και εισχωρεί βαθιά μέσα στο σώμα της, γνωρίζει τα πάντα και έτσι γίνεται κοινωνός των Χθόνιων μυστικών της.

Λόγω αυτής της συγγένειας, το φίδι, ως κάτοχος μεγάλης Σοφίας απέκτησε, σε μια ύστερη εποχή, μυθολογική συγγένεια και με την Αθηνά, που εκτός από Θεά της Σοφίας ήταν προστάτης της υφαντουργίας, της κεραμικής και πολλών άλλων τεχνών.

Επίσης συγγένευε και με τον Ερμή, θεό του εμπορίου και της πονηριάς, αλλά και με τον Ήφαιστο, θεό της μεταλλουργίας, γιατί πολλά μυστικά των μετάλλων που κρύβονται στη Γη συνδέθηκαν με το φίδι.

Γι αυτό ακριβώς το λόγο, όπως υποστηρίζουν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, αρχικά ο Πύθων, ο φιδο - δράκος των Δελφών ήταν φύλακας του μαντείου, συμβολική ενσάρκωση του Μητρογονικού Γένους και μόνο μετά την έλευση της πατριαρχίας μεταμορφώθηκε σε ένα επικίνδυνο, καταστροφικό φίδι Πύθων, Μέδουσα κ.α, που ζητούσε εκδίκηση και που το νόημα κι η δύναμη του έπρεπε να ξεχαστούν.

Όπως έλεγε ένας χρησμός, ο ο θάνατος του Πύθωνα θα ερχόταν από ένα γιο της Λητώς, όπως και έγινε με τον γιό της Απόλλωνα. Τέσσερις μέρες μετά τη γέννησή του, ο Απόλλωνας θα σκοτώσει τον Πύθωνα με τα βέλη που του χάρισε ο Ήφαιστος αμέσως μετά τη γέννησή του, παίρνοντας έτσι εκδίκηση για τα σχέδια του δράκου εναντίον της μητέρας του.

Ύστερα έκλεισε τα κόκαλα του νεκρού Πύθωνα σε λέβητα, που τον φύλαξε μέσα στον ναό του στους Δελφούς, και καθιέρωσε προς τιμή του νεκρικούς αγώνες, τα γνωστά «Πύθια». Προκειμένου να καθαρθεί από τον φόνο του Πύθωνα ο Απόλλωνας βρέθηκε στην Κρήτη αναζητώντας τον ιερέα Καρμάνορα. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, ο Απόλλωνας εξαγνίστηκε στα νερά των Τεμπών και κάθε οκτώ χρόνια μια γιορτή στους Δελφούς θύμιζε τον φόνο του Πύθωνα και την κάθαρση του θεού.

Ακόμα και ο κατεξοχήν κυρίαρχος θεός του Ολύμπιου Πανθέου και της πατριαρχίας, ο Μειλίχιος Δίας διατηρεί τον χθόνιο χαρακτήρα του, καθώς σε αναθηματικά ανάγλυφα, συνήθως εμφανίζεται όχι με ανθρώπινη μορφή, αλλά ως ένας τεράστιος κουλουριασμένος όφις που ορθώνεται για να συναντήσει τους λάτρεις του. Στην Ελληνική τέχνη, ο όφις ως σύντροφος ή χαρακτηριστικό λατρείας υποδηλώνει ότι η εν λόγω θεότητα ή ήρως ανήκει στον αρχέγονο κάτω κόσμο των προγόνων.

Σε ένα άλλο μύθο αυτόν της εξόντωσης της Μέδουσας, από τον Περσέα με την βοήθεια της Αθηνάς, στην οποία έχω αναφερθεί πολλές φορές, τα φίδια στην κεφαλή της μέδουσας είναι ο πρωταγωνιστής, μία χθόνια θεότητα που έλκει την καταγωγή της από την μεγάλη μητέρα. Στην Κέρκυρα του 6ου αιώνα π.Χ. η Μέδουσα απολάμβανε ακόμη τιμές, ως νικηφόρος θεά, στο ιερό που μοιράζονταν με τη νέα θεά Σελήνη - Άρτεμη, όπως αποδεικνύει το υπέροχο αέτωμα του Ναού της Αρτέμιδας Γοργούς που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κέρκυρας.

Θεωρείται το αρχαιότερο σωζόμενο λίθινο αέτωμα κοσμούσε τη δυτική πλευρά του ναού, με την κεντρική παράσταση της Γοργούς και τους λεοντοπάνθηρες εκατέρωθεν της που πλαισιώνονται στις δύο γωνίες του από σκηνές τιτανομαχίας. Κατά την επικρατέστερη άποψη η Γοργώ ταυτίζεται με την Αρτέμιδα με την ιδιότητα της «Πότνιας θηρών», ενώ οι δευτερεύουσες σκηνές απεικονίζουν επεισόδια από την Τιτανομαχία.

Σύμφωνα με τον μύθο της Μέδουσας, ο Περσέας αποκεφάλισε την Μέδουσα, με την βοήθεια του Θεού Ερμή και πρωτίστως της Αθηνάς. Στην συνέχεια η Αθηνά, αφομοιώνει τις χθόνιες δυνάμεις της Μέδουσας, και δίνει τον Ασκληπιό το πολύτιμο αίμα της Μέδουσας.

Το αίμα της Μέδουσας, αυτό που δόθηκε στον Ασκληπιό από την Αθηνά, διαιρείτο σε δύο μέρη, με βάση τη φλέβα από την οποία είχε αναπηδήσει. Το αίμα από τη δεξιά φλέβα θα μπορούσε να θεραπεύσει την ανθρωπότητα, ακόμη και από το θάνατο, ενώ το αίμα από την αριστερή φλέβα μπορούσε να θανατώσει.

Μήπως και εδώ ο Ασκληπιός ως εκφραστής του πολιτισμού και της πατριαρχίας, εκφράζει την αρσενική δύναμη, ενώ η Αθηνά, την θηλυκή μητριαρχική παρελθούσα κοινωνία την οποία φέρει μέσα της αν και θεά της σοφίας, λόγω της καταγωγής της, όπως και όλων των θηλυκών θεοτήτων οι οποίες αποτελούν εκφάνσεις της μεγάλης μητέρας;

Ίσως είναι σημειολογικό πως ο Κένταυρος Χείρωνας πέθανε από βέλη που είχαν εμποτιστεί με το αίμα της Μέδουσας... (υποταγή των φυσικών δυνάμεων από τον άνθρωπο).

Η χθόνια γη δεν θα μπορούσε πλέον να γεννά τέρατα, ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει πλέον χειραγωγήσει τις ανεξέλεγκτες και άγνωστες στο παρελθόν φυσικές δυνάμεις.

Δεν είναι ίσως επίσης τυχαίο πως τα περισσότερα τέρατα της Ελληνικής μυθολογίας ήταν θηλυκού γένους, Σφίγγα, Μέδουσα, Σκύλλα και Χάρυβδη, Σειρήνες, Χίμαιρα, Ερυνίες, Κήρες κ.α;

Γιατί ήταν η θηλυκή πλευρά τόσο σημαντική στην ουσία των τεράτων;