Το μάτι, η κόρη, η Ίριδα, ο ήλιος, το φως, και το χειμερινό ηλιοστάσιο.

 

Η κόρη του ματιού είναι το πιο σκούρο σημείο του σώματος και όμως από εκεί «αποφάσισε να μπαινοβγαίνει το φως», ώστε να είμαστε ικανοί να βλέπουμε τα χρώματα της ζωής.

Σύμφωνα με ένα παλιό ρητό «τα μάτια είναι παράθυρα στην ψυχή μας» τα οποία  αποκαλύπτουν τα βαθύτερα αισθήματα μας, τα οποία  υπό φυσιολογικές συνθήκες θα θέλαμε να κρατήσουμε κρυφά. Όταν είμαστε χαρούμενοι – ευτυχισμένοι διαστέλλονται ενώ όταν είμαστε λυπημένοι συστέλλονται. Σύμφωνα με έρευνες, οι κόρες του οφθαλμού διαστέλλονται μέχρι και 45% όταν κοιτάζουμε κάποιον που αγαπάμε.

Η διαστολή της κόρης συνδέεται επίσης με την αβεβαιότητα κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αν κάποιος είναι λιγότερο σίγουρος για την απόφασή του, τότε αισθάνεται υψηλή διέγερση, γεγονός που προκαλεί και τη διαστολή της κόρης του ματιού.

Τα μάτια μας κινούνται διαρκώς. Κάποιες από αυτές τις κινήσεις βρίσκονται υπό τον συνειδητό μας έλεγχο, ενώ άλλες συμβαίνουν υποσυνείδητα. Όταν διαβάζουμε, παραδείγματος χάρη, εκτελούνται μία σειρά από ταχύτατες οφθαλμικές κινήσεις, που ονομάζονται «Σακκαδικές» όπως, παραδείγματος χάρη, όταν εστιάζουμε το βλέμμα σε μία λέξη και μετά στην επόμενη.

Πέραν των Σακκαδικών Κινήσεων, υπάρχουν οι μικρές, ακούσιες κινήσεις που κάνουμε καθώς περπατάμε προκειμένου έτσι να εξισορροπήσουμε την κίνηση του κεφαλιού και να σταθεροποιήσουμε τη θέα του κόσμου. Τέλος, τα μάτια μας κινούνται με υπερβολική ταχύτητα στη φάση REM του ύπνου.

Η κόρη του ματιού  είναι η κεντρική διαφανής περιοχή που φαίνεται μαύρη. Η περιοχή που την κυκλώνει είναι η ίριδα. Η ίριδα του ματιού κάθε ανθρώπου είναι τόσο μοναδική, όσο και τα δακτυλικά του αποτυπώματα. Η ίριδα ελέγχει την ποσότητα του φωτός που δέχονται τα κύτταρα της οράσεως, μοιάζει δηλαδή με τον μηχανισμό διαφράγματος μιας φωτογραφικής μηχανής.

Η λέξη  κόρη ετυμολογείται από το θηλυκό του αρχαίου ελληνικού «κόρος» - κούρος. Η λέξη σήμαινε τη νεαρή κοπέλα, σημασία με την οποία συνδέεται το «κόρη οφθαλμού» που πιθανώς σήμαινε αρχικά τη μικρή εικόνα ως αντανάκλαση του οπτικού ειδώλου. Ως κόρη στην Ελληνική  μυθολογία ονομαζόταν  επίσης η Περσεφόνη, κόρη της Δήμητρας.

Η Ίριδα – Ίρις στην ελληνική μυθολογία ήταν δευτερεύουσα θεότητα του Ολύμπου. Ανήκε στην ακολουθία των θεών με καθήκοντα αγγελιαφόρου, όμοια με εκείνα του θεού Ερμή. Ήταν η θεά του ουράνιου τόξου και αγγελιοφόρος του Δία και της Ήρας. Οδηγούσε το ουράνιο τόξο σαν μια πολύχρωμη γέφυρα από τον ουρανό στη γη και μετέφερε μηνύματα. Από εκεί έμεινε και η λέξη ίρις που σημαίνει «μάτι του ουρανού».

Ήταν φτερωτή και ορμητική σαν θύελλα, γνωστή ως πιστή και γοργοπόδαρη αγγελιοφόρος των θεών, ο σύμβολο της επικοινωνίας. Οι αρχαίοι Έλληνες φύτευαν συχνά ίριδες στους τάφους των συζύγων τους ως φόρο τιμής στη θεά Ίρις. Αυτή κατά διαταγή της Ήρας έσπευδε στις μελλοθάνατες γυναίκες όταν βασανίζονταν επί μακρού και επιτάχυνε το τέλος των βασάνων τους.

Το μάτι έχει σχήμα κυκλικό, το σχήμα της θεότητας. Το μάτι ήδη από την αρχαία Αίγυπτο συμβόλιζε τον πανόπτη  οφθαλμό , τον Ρα, το άγρυπνο μάτι του Θεού Ήλιου που βλέπει και γνωρίζει τα πάντα.

Το σχήμα του κύκλου συμβολίζει επίσης την αιωνιότητα καθώς δεν έχει αρχή ούτε τέλος, αντιπροσωπεύοντας την άπειρη φύση της ενέργειας και το σύμβολο του σύμπαντος.

Η όραση αποτελεί το σημαντικότερο από τα πέντε κανάλια επικοινωνίας του ανθρώπινου σώματος (αισθήσεις) με το περιβάλλον. Οι οφθαλμοί μετατρέπουν το φως (δηλαδή την ηλεκτρομαγνητική ενέργεια) σε νευρική δραστηριότητα η οποία μεταφέρεται στον εγκέφαλο και τον ενημερώνει σχετικά με την πηγή του φωτός.

Ο κόσμος μας δεν είναι παρά η αντανάκλαση του φωτός. Ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι φτιαγμένος από φως. Το φως αποτελεί  αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης και στοιχείο ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη ύπαρξη. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εξελικτικής του πορείας, ο άνθρωπος ακολούθησε σταθερά την αλλαγή από το φως στο σκοτάδι, από την ανατολή στη δύση του ήλιου, σε ένα επαναλαμβανόμενο ρυθμό που διακόπτεται μόνο από την αδύνατη λάμψη της φωτιάς κατά τη διάρκεια των νυκτερινών ωρών. 

Για αυτόν τον λόγο οι ημέρες του Χειμερινού ηλιοστασίου αποτελούσαν διαχρονικά ημέρες εορτασμού γέννησης του φωτός. Γιατί όπως από την κόρη του ματιού που είναι το πιο σκούρο σημείο του σώματος «βλέπουμε το φως», έτσι και οι Θεοί λέγεται, πως το πιο μεγάλο φως το έκρυψαν στη πιο μεγάλη νύχτα.!

Οι μυστικοί δρόμοι της γνώσης. Πλατωνισμός, αλχημεία, και και οι μυστικοί συμβολισμοί στο Δουκάτο του Urbino.

Οι δρόμοι της γνώσης διατρέχουν την ανθρώπινη ιστορία, από την στιγμή που ο άνθρωπος έμαθε να διαχειρίζεται την φωτιά, έμαθε να καλλιεργεί την γη, και εξημέρωσε τα ζώα παύοντας να είναι νομάδας τροφοσυλλέκτης.

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Τιτάνας Προμηθέας έδωσε την φωτιά στους ανθρώπους, και η Δήμητρα τους έμαθε την καλλιέργεια της γης, ιδρύοντας τα Ελευσίνια μυστήρια.

Στα Ελευσίνια μυστήρια αλλά και στις υπόλοιπες μυστηριακές τελετές, η χρήση του μύθου της αλληγορίας και των αρχετυπικών συμβόλων, αποτέλεσαν βασικά εργαλεία μύησης και μάθησης.

Στον φιλοσοφικό λόγο, ο Πλάτων (427 π.Χ.-347 π.Χ.), χρησιμοποιεί κατά κόρον τον μύθο, τα σύμβολα, και τον αλληγορικό λόγο. Για τον Πλάτωνα υπάρχει η εξωτερική γνώση, που προσλαμβάνει ο άνθρωπος με τις αισθήσεις και τη λογική του, αλλά  υπάρχει και η  εσωτερική γνώση που κατακτιέται δια μέσω του «φιλοσοφικού έρωτα», όταν ο νους αποκτάει «φτερά» - «ίπταται» στην σφαίρα του «αγαθού».

Η «εσωτερική» αυτή γνώση κατακτιέται πολύ πιο δύσκολα, καθώς προϋποθέτει τη σταθερή και αδιάλειπτη ενατένιση της εσωτερικής ζωής, την υπέρβαση των αισθήσεων και τον απόλυτο έλεγχο του νου.

Συνεπώς, εραστής της σοφίας, των ιδεών και των αρχετύπων είναι αυτός ο οποίος έχει υπερβεί τον κόσμο των αισθήσεων των παθών και των επιθυμιών, επειδή γι’ αυτόν ανασηκώθηκε το πέπλο της πλάνης και της λήθης, βγήκε από το σπήλαιο, και αντίκρισε τις ιδέες και την αιώνια Αλήθεια, το «Αγαθό».

Η αληθινή γνώση δεν είναι για τον Πλάτωνα μια γνώση θεωρητική και αφηρημένη που θα μπορούσε να μάθει κάποιος μέσα από βιβλία και διδασκαλίες. Λέγεται μάλιστα πως κάποτε ένας μαθητής του Πλάτωνα, ταξίδευε με πλοίο, μεταφέροντας μαζί του την μεγαλύτερη περιουσία του, τις σημειώσεις του δασκάλου του Πλάτωνα. Το πλοίο όμως στο οποίο επέβαινε βυθίστηκε. Ο ίδιος σώθηκε, αλλά χάθηκαν στο βυθό της θάλασσας όλα τα βιβλία, και οι σημειώσεις που είχε συγκεντρώσει από τις διδασκαλίες του Πλάτωνα. Μόνο τότε κατάλαβε γατί ο δάσκαλος του ο Πλάτων, επέμενε ότι η γνώση δεν πρέπει να «γράφεται» στα βιβλία, αλλά στην ψυχή...

Για την πραγματική γνώση και τους αληθινούς φιλοσόφους έγραφε ο Πλάτων (Επιστολή Ζ΄ 340d-341c) :

«..Όσοι δεν είναι πραγματικά φιλόσοφοι έχουν μόνο ένα πασάλειμμα από αμφίβολες γνώσεις και πείθουν τον εαυτό τους ότι δεν τους λείπει πια το παραμικρό. Όμως η φιλοσοφική γνώση της ουσίας του πράγματος δεν μπορεί να διατυπωθεί με το λόγο, όπως άλλες γνώσεις, αλλά, μετά από μακρόχρονη κοινή αναζήτησή της και αδιάκοπη ενασχόληση με αυτή, γεννιέται στην ψυχή ξαφνικά, σαν το φως που ανάβει από μια σπίθα, και ύστερα τρέφεται μόνη της»!

Βασικό εργαλείο σε αυτή την προσπάθεια, αποτελούν τα σύμβολα, αφενός μεν, διότι τα σύμβολα αποτελούν μία σύντομη και «συμπυκνωμένη γνώση», και αφετέρου διότι κάποια σύμβολα δεν μπορούν να ερμηνευθούν από όλους.

Το σύμβολο είναι η «τέχνη του σκέπτεσθαι με εικόνες». Ας μην ξεχνάμε πως ο άνθρωπος πρώτα χρησιμοποιεί τις εικόνες και τα σύμβολα στον γραπτό λόγο, και μετά την αλφαβητική γραφή. Για αυτό τον λόγο οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν τα ιερογλυφικά, οι Κινέζοι τα ιδεογράμματα, και οι Μινωίτες την Γραμμική γραφή.

Ο Πλωτίνος (204-270 μ.Χ.), αναφέρει σχετικά (Εννεάδα V 8, 5-6):

«Γι' αυτό οι παλαιοί έλεγαν ότι οι ιδέες είναι οντά και ουσίες. Αυτό το έχουν συλλάβει, μου φαίνεται και οι Αιγύπτιοι σοφοί,  και για να εκθέσουν τη σοφία τους δεν χρησιμοποιούσαν την αλφαβητική γραφή, αλλά χρησιμοποιούσαν την ιερογλυφική γραφή. Σκάλιζαν αγάλματα μέσα στους ναούς, καθένα από τα οποία είναι το σύμβολο ενός ορισμένου πράγματος. Έτσι έκαναν ορατό ότι εκεί πάνω δεν υπάρχει συλλογιστική σύλληψη, ότι αντίθετα κάθε άγαλμα είναι επιστήμη και σοφία και συνάμα η προϋπόθεση της.»

Η λέξη σύμβολο βγαίνει από το συμβάλω, βάζω μαζί, κοινές προσωπικές εμπειρίες του καθενός έτσι ώστε να μπορούμε να συντονιζόμαστε, να συνεννοούμαστε, να εννοούμε το ίδιο πράγμα.

Τα σύμβολα είναι για το πνεύμα ότι τα εργαλεία για τα χέρια, μεγιστοποιούν τις δυνατότητες αντίληψης. Ξεκινώντας από την οπτική επαφή με ένα σύμβολο, εάν εντρυφήσουμε επισταμένως  σε αυτό μέσω γνώσεως των κλείδων αποσυμβολισμού και αποκρυπτογράφησης, μπορούμε να αντιληφθούμε το υποκρύπτουν μήνυμα που εμπεριέχει.

Ο Πλούταρχος (45-120 μ.χ) εξηγεί σχετικά (περί Ίσιδος και Οσίριδος 20F):

«Οι ποιητές και οι λογογράφοι όπως οι αράχνες υφαίνουν τον ιστό από την αρχή δίχως βάση,  και τον επεκτείνουν έτσι και αυτά (οι μύθοι και τα σύμβολα) περιέχουν μερικές ιστορίες και διηγήσεις αληθινές. Όπως οι μαθηματικοί λένε πως το ουράνιο τόξο είναι εικόνα του ήλιου και η χρωματική ποικιλομορφία του προκαλείται από την αντανάκλαση επάνω σε κάποιο νέφος, έτσι και ο μύθος/σύμβολο είναι εικόνα κάποιου άλλου λόγου ο οποίος ανακαλεί στην διάνοια μας συγκεκριμένα νοήματα.»

Μέσα από ένα μεγάλο αριθμό συμβόλων με τα οποία ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή και στον σύγχρονο κόσμο, υπάρχει ήδη από την αρχαιότητα μία σχετικά μικρή, αλλά ιδιαίτερα σημαντική κατηγορία που παίζει καθοριστικό ρόλο στην ζωή της ανθρωπότητας. Είναι τα παγκόσμια αρχετυπικά σύμβολα όπως: O ήλιος - ο κύκλος, το φεγγάρι –τα κέρατα, η γυναίκα, ο φαλλός, το σπήλαιο, το δέντρο της ζωής, ο ζωδιακός, το κέρας, το φίδι, ο δράκος, το περιστέρι, ο λαβύρινθος , ο σταυρός, το ξίφος κ.λ.π.

Τα αρχετυπικά αυτά σύμβολα,  αλλά και ένας αριθμός άλλων τα οποία δεν είναι γνωστά σε όλους, μετατρέπονται συχνά σύμφωνα με τον Πλωτίνο (204-270 μ.Χ.), μετά την μελέτη σε αντικείμενα άσκησης διαλογισμού, των οποίων το νόημα μπορεί να «αποκαλυφθεί», μόνο μέσω της εντατικής διαδικασίας συγκέντρωσης, και αυτοστοχασμού.

Το πραγματικό τους νόημα τους μπορεί να αποκαλυφθεί, μέσω της διεύρυνσης του ίδιου μας του εαυτού. Όταν ο άνθρωπος στρέφεται προς τον εσωτερικό του εαυτό, τότε δια μέσου του εαυτού επέρχεται η ενόραση. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στις Εννεάδες ( Ill 8, 6 – 7):

«Ο στόχος των ανθρώπινων πράξεων έγκειται στη γνώση, και κάθε έφεση είναι έφεση για γνώση… Δεν πρέπει οι έννοιες να στέκονται έξω, αλλά πρέπει να ενοποιούνται με την ψυχή αυτού που μαθαίνει, ώσπου αυτή να τις συναντά ως κάτι οικείο. Όταν η ψυχή εξοικειωθεί και γίνει σύστοιχη με τις έννοιες, τότε τις παίρνει στα χέρια της - διότι πρωτύτερα βέβαια δεν τις κατείχε — και αρχίζει να τις κατανοεί.

Παίρνοντας τις στα χέρια η ψυχή γίνεται διαφορετική από ό,τι ήταν πριν, και διαλογιζόμενη βλέπει τις έννοιες σαν κάτι διαφορετικό από αυτήν ωστόσο και αυτή η ίδια είναι μια έννοια [ = «λόγος»] και τρόπον τινά ένας νους, αλλά ένας νους που βλέπει κάτι άλλο από τον εαυτό του. Να γιατί ο σοφός, ήδη κατάφωτος από τον λογισμό, βγάζει από μέσα του όσα φανερώνει στους άλλους, και ενώπιον του εαυτού του είναι καθαρή θέαση. Διότι αυτός ήδη τείνει προς την ενότητα [ = «προς το έν» - Αγαθό] και προς την ηρεμία όχι μόνο σε σχέση προς τα εξωτερικά πράγματα, αλλά και σε σχέση προς τον εαυτό του: τα πάντα είναι μέσα του.»

Η μελέτη, η εστίαση της προσοχής, η συγκέντρωση, ο έλεγχος των σκέψεων, ο συντονισμός σε συγκεκριμένο τρόπο σκέψης και αντίληψης, μπορούν να οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Ο μαθητής του Πλωτίνου Πορφύριος (234 – 305 μ.χ), ορίζει την άσκηση αυτή, ως μία σταδιακή διαδικασία «εσωτερικής μεταμόρφωσης», και διεύρυνσης του νου….!

Η γνώση ήταν πάντα δύναμη, αλλά δεν μοχθούν το ίδιο όλοι οι άνθρωποι το ίδιο για αυτή, ούτε επίσης έχουν όλοι την δυνατότητα να την διαχειριστούν κατά τον ίδιο τρόπο. Έτσι ανά τους αιώνες ένα «μυστικό ρεύμα γνώσης» διατρέχει τους ανθρώπινους πολιτισμούς χρησιμοποιώντας ως «οχήματα» τον «αλληγορικό λόγο» και τα «σύμβολα», εργαλεία τα οποία δεν είναι γνωστά στους περισσότερους.

Το ρεύμα αυτό για τον Δυτικό πολιτισμό ξεκινά από την αρχαία Ελλάδα, περνά στον Ρωμαϊκό κόσμο, κρύβεται στα πιο σκοτεινά ράφια κατά τον Μεσαίωνα (όσα γλύτωσαν της πυράς) και ξανά ανακαλύπτεται κατά την αναγέννηση στην Ιταλία.

Δεν είναι τυχαίο πως η Αναγέννηση ξεκίνησε από την Ιταλία, και δεν είναι επίσης τυχαίο πως η Αναγέννηση σηματοδότησε το τέλος του Μεσαίωνα. Η αναγέννηση ξεκινά με την Σύνοδο της Φεράρας - Φλωρεντίας (1437-1439 μ.χ ), όταν η παρουσία των Βυζαντινών απεσταλμένων, ιδίως του Πλήθωνα του Γεμιστού, προκάλεσε τον θαυμασμό των Ιταλών.

Εκτιμήθηκε ιδιαιτέρως η ευρυμάθεια και η βαθιά γνώση του Πλήθωνα του Γεμιστού στην Πλατωνική, την Νέο Πλατωνική και την Ερμητική φιλοσοφία, σχολές σκέψεις οι οποίες ήταν ελάχιστα γνωστές στους Δυτικούς λογίους έως τότε.

Η μεταλαμπάδευση αυτής της ξεχασμένης για την Δύση αρχαίας Ελληνικής γνώσης, ολοκληρώθηκε με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σελτζούκους Τούρκους στις 29 Μαΐου του 1453, και την φυγάδευση των Βυζαντινών λογίων στην Ιταλία.

Η Αναγέννηση διαρκεί από τα μέσα περίπου του 14ου έως τα τέλη του 16ου αιώνα και χαρακτηρίζεται από τον κλασικισμό, την προσήλωση στη μελέτη του αρχαίου Ελληνικού και Ρωμαϊκού πολιτισμού, των Πλατωνικών, Νεο Πλατωνικών και Ερμητικών κειμένων, με εκπροσώπους πανεπιστήμονες και καλλιτέχνες όπως ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ραφαήλ, ο Παράκελσος και άλλοι.

Η συμβολική γνώση δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει, δεν εκλογικεύεται, ερμηνεύεται όμως χρησιμοποιώντας μεθόδους τις οποίες μας άφησαν παρακαταθήκη ο Πλάτωνας, οι Στωικοί, οι Νέο Πλατωνικοί,συνεχίστηκε στους νεώτερους χρόνους με τον Carl Jung, και τον Joseph Campbell, ενώ η συμβολογία έγινε πρόσφατα γνωστή στο ευρύ κοινό από το με το bestseller του DanBrowno«Κώδικας Ντα Βίντσι».

Σήμερα θα παρουσιάσω τρείς φωτογραφίες, από το κάστρο του Δουκάτου του Urbino- Ουρμπίνο, τα οποία αποτυπώνουν την επιρροή της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας και των συμβόλων της, στην αρχιτεκτονική (και όχι μόνο) της Ιταλικής αναγέννησης.

Πριν παρουσιάσω τις φωτογραφίες λίγα λόγια για το Δουκάτο του Urbino.

Το Urbino είναι μια Μεσαιωνική πόλη στην κεντρική Ιταλία , αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1998, και είναι η γενέτειρα ενός από τους τρείς σημαντικότερους εκπροσώπους της Αναγέννησης, του Ραφαήλ.

Η κατασκευή του παλατιού του Δουκάτου του Urbino ξεκίνησε από τον Δούκα Federico III da Montefeltro ( 1422 –1482), γύρω στα μέσα του δέκατου πέμπτου αιώνα, και θεωρείται χαρακτηριστικό παράδειγμα της Ιταλικής Αναγέννησης. Εκεί ο Ραφαήλ πήρε τα πρώτα ερεθίσματα τέχνης από τον πατέρα του Santi, ο οποίος ήταν επίσης επαγγελματίας ζωγράφος και ποιητής.

Στις φωτογραφίες που θα εξετάσουμε, θα διαπιστώσετε το πως τα σύμβολα υποκρύπτουν σημειολογικά την γνώση, και τονίζουν την ατραπό που οφείλει να ακολουθήσει ο αναζητητής. Στοιχεία που καθόρισαν την Αναγέννηση, και τα οποία δυστυχώς δεν βιώσαμε στην Ελλάδα.

Φωτογραφία πρώτη:

Η είσοδος στην βιβλιοθήκη του κάστρου του Δούκα Federico III da Montefeltro.

Πάνω από την θύρα απεικονίζονται δελφίνια, ανάμεσα σε τρίαινες του Ποσειδώνα. Τα δελφίνια είναι σύμβολο της σωτηρίας. Η σωτηρία λοιπόν εφόσον τα δελφίνια βρίσκονται στην είσοδο της βιβλιοθήκης μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της γνώσης. Η τρίαινα του Ποσειδώνα, αναφέρει ο Πλούταρχος (στο «περί Ισιδος και Οσίριδος»):

«είναι σύμβολο τού τρίτου χώρου, τον οποίον κατέχει η θάλασσα, κατά σειρά ταγμένη μετά από τον ουρανό και τον αέρα. Γι’ αυτό ονόμασαν έτσι την Αμφιτρίτη και τους Τρίτωνες.»

Η Θάλασσα συνδέεται με τα συναισθήματα. Ένας άνθρωπος που ελέγχει τα πάθη και τα συναισθήματα του, βαδίζει προς την αυτοπραγμάτωση, και την αυτογνωσία. Η Τρίαινα συμβολίζει επίσης το  παρελθόν, παρόν, και μέλλον. Το κεντρικό σκέλος το παρόν είναι δώρο του παρελθόντος, και δημιουργός του μέλλοντος. Αντλούμε τις γνώσεις μας από το παρελθόν, μπολιάζουμε με αυτές δημιουργικά το παρόν, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα καλύτερο μέλλον.

Φωτογραφία δεύτερη:

Το κάστρο του Sassocorvaro, στο Δουκάτο του Urbino, από ψηλά.

Το κάστρο έχει την μορφή χελώνας, για τέσσερις βασικούς λόγους.

1.    Πρώτον ως γνωστόν η γνώση δύναμη, συνεπώς είναι ικανή υπό όρους να μας προστατεύσει (κάστρο αμυντική κατασκευή).

2.    Δεύτερον η χελώνα βαδίζει αργά, αργά πρέπει να είναι και τα βήματα του μαθητή της γνώσης.

3.    Τρίτον η χελώνα ζει πολλά χρόνια, η μάθηση είναι μία διαδικασία που διαρκεί μια ζωή, που προϋποθέτει να αναιρούμε διαρκώς ότι  γνωρίζουμε.

4.    Τέταρτον η χελώνα λόγω κατασκευής, βάση (Γη - υλη), εσωτερικό σώμα (άνθρωπος - ψύχη) και καβούκι (ουράνιο στερέωμα -πνεύμα), συμβολίζει την ένωση στον άνθρωπου του μικρόκοσμου και του μακρόκοσμου.

Φωτογραφία τρίτη:

Επιγραφή στα Ελληνικά σε έμβλημα του Δούκα Federico III da Montefeltro.

Στην επιγραφή διαβάζουμε: «ΦΙΛΑΡΕΤΩ ΤΑΤΩ», δηλ, αυτός που αγαπά την αρετή. Που σημαίνει πως αυτός που αγαπά την αρετή μπορεί να επιτύχει τους στόχους του. 

Τα προαναφερθέντα, αποτελούν ένα ελάχιστο δείγμα από τους κώδικες και τα  μηνύματα που  υπάρχουν πίσω από συγκεκριμένα σύμβολα της Αναγέννησης,  και τα οποία έχουν την αφετηρία τους στην αρχαία Ελλάδα. Αξίζει να ασχοληθεί κάποιος με τους μύθους και τα σύμβολα καθώς  η φαντασία και ο ψυχισμός των ανθρώπων πάντα θα ελκύεται από αυτά, εφόσον αυτά βρίσκονται βαθειά χαραγμένα στο συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας. 

Δεντρολατρεία και Χριστουγεννιάτικο δέντρο.

Πλησιάζουμε προς τα Χριστούγεννα και ως γνωστόν, πολλά από τα έθιμα των εορτών (αν όχι όλα), έλκουν την προέλευση τους από την αρχαιότητα (σε παγανιστικές πεποιθήσεις και πρακτικές). Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε στο αρχετυπικό σύμβολο του δέντρου, στην δεντρολατρεία, στην ιερότητα του στην αρχαία Ελλάδα, και την πιθανή σχέση του με τον στολισμό του Χριστουγεννιάτικου δέντρου.

Τα δέντρα ανήκουν στα αρχέτυπα των πανάρχαιων συμβόλων της ανθρωπότητας και αποτέλεσαν αντικείμενο λατρείας, θρησκευτικών ιδεών, περιεχόμενα μύθων, και έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη θρησκευτική και κοινωνική ζωή όλων των λαών. Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά καθώς το δέντρο, παρέχει προστασία, σκιά, ξυλεία ως δομικό υλικό και για την συντήρηση της φωτιάς, τους καρπούς του για τροφή κ.λ.π.

Τα δέντρα είναι σύμβολα θηλυκά και χθόνια, αλλά ταυτόχρονα και φαλλικά - αρσενικά λόγω του όρθιου κορμού τους. Στην σύνθεση τους αντιπροσωπεύουν  την ιερότητα του κόσμου, την παγκόσμια ενότητα και την αλληλεξάρτηση, τη γονιμότητά,  το πεπρωμένο, την Γνώση, και πλήθος άλλα. Η άνθιση, η καρποφορία και η γονιμότητα του δέντρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μαζί του. 

Αν το δέντρο είναι  φυλλοβόλο έρχεται να μας θυμίσει τον κύκλο της φύσης και της ζωής, ενώ αν είναι αειθαλές την αιωνιότητα. Οι δακτύλιοι στον κορμό φανερώνουν την ηλικία του και συμβολίζουν τα χρόνια και τις εμπειρίες στη ζωή, ενώ τα κλαδιά του συμβολίζουν τη σύνδεση με τους άλλους. Οι ρίζες συμβολίζουν την απαρχή, τη γέννηση. Το δέντρο θεωρείται ότι συνδέει τον κόσμο κάτω από τη γη με εκείνον στην επιφάνεια και τον ουρανό. Είναι το στοιχείο της φύσης που ενώνει τη γη με το ύδωρ και τον ουρανό.

Για όλους τους παραπάνω λόγους,  υπήρχε το έθιμο της δεντρολατρείας στους αρχαίους πολιτισμούς (το οποίο συντηρείται ακόμη και σήμερα),  και ο στολισμός των δέντρων με καρπούς - προσφορές, υφάσματα, κορδέλες, τάματα του ανθρώπου προς την φύση για γονιμότητα, υγεία  και καλή σοδειά. Δεν είναι επίσης λίγες οι περιπτώσεις που τα ιερά δέντρα χρησμοδοτούσαν τα μελλούμενα, όπως λ.χ  τα διάσημα μαντεία του Δία στη Δωδώνη και του Άμμωνος Διός στην Αίγυπτο.  Όσοι ενδιαφέρονταν να πάρουν χρησμό έγραφαν το ερώτημα τους σε χάλκινο έλασμα.

Οι άρρενες ιερείς Σελλοί (οι οποίοι έμεναν «άλπυτοι» και κοιμόντουσαν στη γη, για να βρίσκονται σε διαρκή επαφή μαζί της ώστε να αντλούν από αυτή τη δύναμή τους (Ιλ., Π, 233-235)),  και οι Πέλειες οι οποίες  χρησμοδοτούσαν από το θρόισμα των φύλλων της φηγού, το πέταγμα και τους κρωγμούς των περιστεριών, τον ήχο των λεβήτων που περιέβαλλαν την ιερή φηγό, την Κερκυραϊκή μάστιγα (1)  κ.τ.λ. Ήχοι, φτερωτές οντότητες και το σταθερό δέντρο συνέβαλαν στη διαδικασία της μαντικής.

Το δέντρο που χρησμοδοτεί διαφέρει από τα άλλα, δεν είναι σαν τα υπόλοιπα. Τα αναρτημένα ενδύματα, τάματα, προσφορές,  κάνουν το ίδιο το δέντρο να διαφοροποιείται από όλα τα υπόλοιπα. Το επισημαίνουν και το διαχωρίζουν. Το καθιστούν ορατό από μακριά. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα δέντρων που εικονίζονται με υφάσματα τυλιγμένα επιμελώς γύρω από τους κορμούς τους.

Στον Αιγιακό χώρο η δεντρολατρεία υπάρχει ήδη από τον Μινωικό πολιτισμό. Στο περίφημο χρυσό δαχτυλίδι του Μίνωα, ένα χρυσό σπάνιο κόσμημα του 15ου αιώνα π.Χ. υπάρχει  σύνθετη θρησκευτική παράσταση, που απεικονίζει μορφές της Κρητομυκηναϊκής θεματολογίας, δηλαδή δεντρολατρεία με καθιστή θεά, ουρανό, γη και θάλασσα αλλά και ένα ιερό πλοίο.

Η δεντρολατρεία είναι κάτι το συνηθισμένο στη Μινωική λατρεία. Οι Μινωίτες, θεωρούσαν τα δέντρα ιερά, εμψυχωμένα, πηγή ζωής και αναγέννησης. Το δέντρο αντιπροσωπεύει τον γήινο κόσμο και την αδιάκοπη ανανέωσή του, που τελικά είναι η ίδια η αιώνια ζωή. Έτσι το κοσμικό δέντρο ως θεϊκό όργανο, μετατρέπεται και το ίδιο σε θρησκευτικό αντικείμενο, φορτισμένο με μεταφυσικούς συμβολισμούς. Tο δέντρο είναι σταθερό στοιχείο της σκηνογραφίας του Ιερού Γάμου. Το ιερό δέντρο είναι η ενσάρκωση της Μεγάλης Θεάς (Το δέντρο στο συγκεκριμένο δαχτυλίδι είναι Δρυς).

Κεντρικό θέμα στο δαχτυλίδι έχει μια γυναικεία θεότητα η οποία κατεβαίνει από τον ουρανό -  Θεοφάνεια, μια που κάθεται στη γη και μία πάνω σε ένα πλοίο που έχει μορφή ιππόκαμπου. Με άλλα λόγια, η κίνηση της Θεάς από ένα βραχώδες ιερό σε ένα άλλο, συνθέτοντας μια συμβολική παράσταση με τον ουρανό, την γη και την θάλασσα. Δύο Ιερά Δέντρα που βρίσκονται σε δοχεία πάνω σε βωμούς ή λίθινες στήλες, πλαισιώνουν την παράσταση του δαχτυλιδιού.

Η ένωση της γης, του ουρανού και του ανθρώπου είναι προφανής, ενώ τα δέντρα αντιπροσωπεύουν αυτόν τον γήινο κόσμο και την αδιάκοπη ανανέωσή του που τελικά είναι η ίδια η αιώνια ζωή. Το Κοσμικό δέντρο γίνεται το στήριγμα αυτού του κόσμου και όργανο Θεών, Δαιμόνων και Ηρώων.

Στον μετα Μινωικό Ελληνικό πολιτισμό, τα δέντρα είναι έμψυχα, καθώς οι νύμφες Δρυάδες, κατοικούσαν μέσα σε κορμούς δέντρων κυρίως βελανιδιών .Οι Νύμφες στο σύνολό τους ήταν γυναικείες μορφές θεϊκής καταγωγής, στενά συνδεδεμένες με τον φυσικό κόσμο, συμβολισμός της ομορφιάς και συνάμα των κινδύνων του («Άπτεσθαι ξύλου», έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες, λόγω της πεποίθησής τους πως στα δένδρα κατοικούσαν οι νύμφες Δρυάδες-Αμαδρυάδες, χτυπούσαν τον κορμό των δέντρων για να επικαλεστούν την προστασία τους, καθώς οι νύμφες μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τις ευχές των ανθρώπων).

Δύο ιδιαίτερες κατηγορίες Νυμφών ήταν οι Αμαδρυάδες και οι Μελίες. Οι διάφορες Νύμφες των δασών κατοικούσαν κοντά στα αγαπημένα τους δέντρα, ζούσαν μέσα σε αυτά, έπαιρναν τη μορφή τους, ή ακόμα και ταξίδευαν από κορμό σε κορμό. Στη Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου και στα Σχόλια εις Λυκόφρονα του Ιωάννη Τζέτζη (1110-1180), αναφέρεται πως ο Αρκάς, γιος της Καλλιστούς, έσωσε το δέντρο της Αμαδρυάδας Χρυσοπέλειας και από αυτήν απέκτησε δύο γιους, τον Έλατο και τον Αφείδα.

Στην αρχαία Αθήνα, το πρώτο ιερό ελαιόδεντρο δόθηκε από την Αθηνά ως δώρο στους κατοίκους των Αθηνών, και είχαν ληφθεί μέτρα για την προστασία του. Ακόμη και τα διάσπαρτα ελαιόδεντρα που εθεωρούντο κλώνοι του αρχικού, του μητρικού, εκείνου που είχε φυτέψει η Αθηνά στην Ακρόπολη, ήταν περιφραγμένα με σηκούς. Ένας ξύλινος φράκτης διαχώριζε τον ιερό χώρο της ελιάς από τον υπόλοιπο. Όποιος τον παραβίαζε ή τον κατέστρεφε κινδύνευε με αυστηρή τιμωρία, ακόμη και θανατική.

Η προστασία των δέντρων δημιούργησε τον θεσμό ης ανακήρυξης μεγάλων δασικών εκτάσεων σε ιερά άλση ή προστατευόμενες περιοχές. Τα άλση είναι αφιερωμένα σε διαφορετικούς θεούς. Το ιερό άλσος αποτελούσε ουσιαστικά ένα είδος ναού οριοθετημένο και αφιερωμένο στους Θεούς.

Άλλοτε πυκνοφυτεμένο και άλλοτε χωρίς καθόλου βλάστηση, όπως περιγράφεται από τον Παυσανία. Η πηγή συμπληρώνει τα ιερά άλση ως ένα αναπόφευκτο χαρακτηριστικό γνώρισμα και μάλλον απαραίτητη για το πότισμα των δέντρων. Ιεροί νόμοι προστάτευαν τα ιερά άλση από τη λεηλασία.

Η Ακαδημία αποτελεί το πιο ονομαστό ιερό άλσος, που εξελίχθηκε σε διακοσμητικό κήπο. Γύρω από το ιερό του Ακάδημου βρίσκονταν ο αρχικός πυρήνα του, ο οποίος σχηματίζονταν από 12 ελιές που προέρχονταν από την ιερή ελιά της Ακρόπολης. Στη συνέχεια φυτεύτηκαν γύρω τους κι άλλα δέντρα και θάμνοι καλλωπιστικού περιεχόμενου, που συνετέλεσαν στη μετατροπή, ενός αυθεντικού αγροτικού τοπίου σε διακοσμητικό κήπο.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και το Λύκειο άλσος , που οι πρώτες φυτεύσεις του πραγματοποιήθηκαν γύρω από το ιερό του Απόλλωνα τον 6ο αιώνα π.Χ. και στη συνέχεια απόκτησε παγκόσμια φήμη χάρη στο Σωκράτη, ο οποίος σύχναζε και δίδασκε εκεί (δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ.) και τον Αριστοτέλη, που λίγο αργότερα (335 π.Χ.) δημιούργησε εκεί κοντά την περιπατητική» σχολή του.

Οι νόμοι που προστάτευαν αυτά τα ιερά άλση ήταν πάρα πολλοί. Απαγορευόταν κάθε είδους ενέργεια που θα μπορούσε να προκαλέσει περιβαλλοντική αλλαγή στο τοπίο. Ο Παυσανίας γράφει πως απαγορευόταν, όχι μόνο το κόψιμο των δέντρων, αλλά ακόμα και να μαζέψει και να μεταφέρει κανείς ξύλα ή πεσμένα φύλλα. Το μεγαλύτερο παράπτωμα ήταν να βάλει κανείς φωτιά ή να ρυπαίνει τις πηγές, αδίκημα που επέσυρε φυσικά τις ανάλογες ποινές.

Από διαφόρους συγγραφείς (Παυσανίας, Ξενοφών κ.τ.λ.) μαθαίνουμε πως εξίσου σοβαρά παραπτώματα ήταν το κυνήγι και το ψάρεμα μέσα σε προστατευόμενες περιοχές. Επίσης, οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση στα ιερά άλση, όπως η καλλιέργεια του εδάφους, απαγορευόταν αυστηρά. Τόσο στον Ηρόδοτο και τον Παυσανία, όσο και στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή, η πιθανή οργή των θεών λειτουργούσε αποτρεπτικά, κάνοντας τους ανθρώπους να σέβονται τα ιερά δάση. Γενικά οι νόμοι διέφεραν από περιοχή σε περιοχή.

Στο σύνολο τους όμως οι τοπικοί δικαστικοί νόμοι προστάτευαν τα ιερά δάση από κάθε είδους παραβιάσεις και πολλά δάση, όπως μας γράφει ο Παυσανίας, είχαν ιερείς ως φύλακες. Ας σημειωθεί εδώ πως έχει βρεθεί στα δυτικά Ιμαλάια (κοντά στη περιοχή που ζουν οι Καλάς) Ελληνική επιγραφή από το πέρασμα του στρατού του Μεγάλου Αλεξάνδρου το οποίο που γράφει: «μη θηρεύεις, μη αλιεύεις, μη φονεύεις».

Οι ποινές για τους παραβάτες ήταν αυστηρές. Μαστίγωμα για τους δούλους ή τους ξένους και πρόστιμα για τους πολίτες. Εκτός από τις νομικές διατάξεις, εξίσου εκφοβιστικό ρόλο είχαν και οι θρησκευτικές κατάρες ή η θεία Δίκη. Μερικοί φιλόσοφοι, όπως ο Πυθαγόρας και ο Εμπεδοκλής, πίστευαν πως τα δένδρα είχαν τη δική τους ψυχή, όπως και οι άνθρωποι. Έτσι θεωρούσαν την κοπή των δένδρων ως ένα είδος φόνου.

Και ο Θεός της βλάστησης και του γλεντιού ο Διόνυσος, σχετίζεται με τα δέντρα για αυτό τον λόγο  ονομαζόταν «Δενδρίτης». Από κορμούς πεύκων και ελάτων οι αρχαίοι Έλληνες κατασκεύαζαν καράβια, και ο Διόνυσος ήταν προστάτης των ναυτικών. Στα αρχαία «Διονύσια» έβγαινε και παρέλαυνε ένα μικρό καράβι με ρόδες, που για ιστίο είχε ένα έλατο, το οποίο συμβόλιζε τον Διόνυσο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο στολισμός του καραβιού ήταν μια πρακτική  προς τιμή του δενδρίτη Διονύσου.

Σήμερα την θέση των καρπών έχουν πάρει στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, οι μπάλες που φυσικά δεν μοιάζουν τυχαία με καρπούς δέντρων. Πολλοί ερευνητές συσχετίζουν το Χριστουγεννιάτικο δέντρο με το αρχαίο Ελληνικό έθιμο της Ειρεσιώνης.

Η Ειρεσιώνη ήταν ένα κλαδί ελιάς, πάνω στο οποίο κρεμούσαν λευκές και κόκκινες κορδέλες από όπου έδεναν καρπούς από την φθινοπωρινή σοδειά: φρούτα, αμύγδαλα, καρύδια, δημητριακά, βελανίδια, ρόδια. Η κόκκινη κορδέλα συμβόλιζε το αίμα των ανθρώπων, και η λευκή το αίμα των θεών. Η κίνηση αυτή ήταν έκφραση ευχαριστίας για την γονιμότητα του έτους που τελείωνε, και παράκληση για εξακολούθηση της γονιμότητας και κατά το επόμενο.

Την Ειρεσιώνη όμως την κοσμούσαν στην αρχαία Ελλάδα, με καρπούς τον μήνα Οκτώβριο και όχι Δεκέμβριο, όπως συμβαίνει με το Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Το έθιμο παρόλα αυτά δεν παύει να παραμένει το ίδιο.

Στα νεότερα χρόνια στην Ελλάδα ο στολισμός του Χριστουγεννιάτικου δέντρου καθιερώνεσαι με τους Βαυαρούς και τον Όθωνα, οι οποίοι το έφεραν από τη Γερμανία στην Ελλάδα. Με τη συμβολική μορφή, κυρίως, του δέντρου της ζωής φυσικά έχει προϊστορία που ανάγεται στα βάθη των αιώνων στην Ελλάδα, όπως προαναφέρθηκε.

 Πηγή φωτογραφίας: neakriti.gr

Παραπομπή:

1 .Την πρώτη περιγραφή του αναθήματος την οφείλουμε στον Αριστοτέλη (απόσπ. στη Σούδα 1445. 5), ο οποίος, ωστόσο δεν αναφέρει τους Κερκυραίους. ο ίδιος σημειώνει ότι επρόκειτο για ένα αγαλμάτιο παιδιού, το οποίο στεκόταν επάνω έναν κίονα και κρατούσε μια μάστιγα στο χέρι, οι ιμάντες της οποίας, σειόμενοι ὑπ’ ἀνέμου προσέκρουαν στα μεταλλικά τοιχώματα ενός χάλκινου λέβητα, τοποθετημένου σε έναν δεύτερο κίονα, δίπλα στον πρώτο. η σύνδεση του αναθήματος με τους Κερκυραίους έγινε από τον Στράβωνα (7.7.6), ο οποίος αναφέρει ότι η μάστιγα που κρατούσε το αγόρι ήταν τριπλή και αλυσιδωτή με αστραγάλους. Σημειώνει μάλιστα με έμφαση, ότι από αυτήν τη μάστιγα, προήλθε η παροιμία Κερκυραίων μάστιξ, και συμφωνεί με τον πολέμωνα, περιηγητή του ύστερου 3ου - πρώιμου 2ου αι. π.Χ., ότι επρόκειτο για το περίφημο Δωδωναῖον χαλκεῖον, το οποίο έμελλε να καθιερωθεί ως έκφραση για αυτούς που μιλούσαν ακατάπαυστα (Στέφανος Βυζάντιος, στο λήμμα Δωδώνη).

Πηγές :

1. Ιερό δέντρο - τρυποπέρασμα στον Αχλαδέ, του Νίκου Ψιλάκη.

2. Ευάγγελος Ι. Μανωλάς, "Το Φυσικό Περιβάλλον στην Αρχαία Ελλάδα", Έκδοση Τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος, και Φυσικών Πόρων του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

 

 

Λύκος, Απόλλων, Άρτεμις, γνώση και σοφία.

 

Ο λύκος υπήρξε το θηλαστικό με τη μεγαλύτερη κατανομή στον κόσμο μετά τον άνθρωπο, ϊσως για αυτό και τον συναντούμε διαχρονικά ως ένα παγκόσμιο αρχετυπικό σύμβολο. Οι λύκοι, έχουν έναν κοινωνικό και ευφυή χαρακτήρα. Ζούν σε καλά οργανωμένες αγέλες με σεβασμό στην ιεραρχία αλλά και με υψηλό αίσθημα υπερηφάνειας. Συμβολίζουν την ενότητα, την προσαρμογή, και την αντοχή.

Στην αρχαία Ελλάδα, ο θεός Απόλλωνας αναφέρεται συχνά ως Λύκειος, ενώ ο  λύκος ήταν απο τα ιερά του ζώα. Για αυτό τον λόγο το όνομα του λύκου σημαίνει ο «φωτεινός», έχοντας κοινή καταγωγή,  με τις λέξεις  λυκόφως και λυκαυγές, δηλαδή το σούρουπο και τη χαραυγή (Στο ετυμολογικό λεξικό του Μπαμπινιώτη αναφέρεται ότι ο Απόλλωνας ονομαζόταν λυκοκτόνος ως προστάτης από τους λύκους).

Σύμφωνα με μία απο τις επικρατέστερες εκδοχές της Ελληνικής μυθολογίας, η μητέρα του Απόλλωνος Λητώ, ως ερωμένη του Δία μετά από παρέμβαση του Βορέα ( κατόπιν εντολών  του Δία), οδηγήθηκε η Λητώ στον Ποσειδώνα, ο οποίος δημιούργησε έναν υδάτινο θόλο πάνω από το νησί της Δήλου. Έτσι, «δημιουργήθηκε» ένας τόπος ανήλιος, για να γεννήσει η Λητώ τα παιδιά της. Εκεί γεννήθηκε πρώτη η Άρτεμη που βοήθησε τη μητέρα της να ξεγεννήσει και τον αδελφό της.

Και έτσι το αόρατο έως τότε νησί, μέτα την γέννηση των φωτεινών τέκνων του Διός, στερεώθηκε με τέσσερις στήλες στον βυθό της θάλασσας και μετονομάστηκε από Ορτυγία, όπως την αποκαλούσαν οι αθάνατοι, σε Δήλο, που σημαίνει φανερή ή φωτεινή, λαμπρή, γιατί φανέρωσε τον θεό Απόλλωνα, τον θεό του φωτός.  

Άλλη παράδοση θέλει τη Λητώ να μεταμορφώνεται σε λύκαινα, για να ξεφύγει από την Ήρα, και να επιστρέφει στην κατοικία της στη χώρα των Υπερβορείων, για να γεννήσει. Έτσι εξηγείται το επίθετο του θεού λυκογενής, δηλαδή γεννημένος από λύκο. Ή γιατί λύκοι βοήθησαν τη Λητώ, όταν, μετά τον τοκετό, εκείνη πήγε στη χώρα Τρεμιλίδα με τα δύο νεογέννητα, σταμάτησε σε μια πηγή ή λίμνη για να τα λούσει, αλλά γελαδάρηδες την εμπόδισαν. Η θεά, με τη βοήθεια των λύκων, τους μεταμόρφωσε σε βατράχια και μετονόμασε τη χώρα προς τιμή τους σε Λυκία. 

Ο Απόλλωνας και η Άρτεμις σε επίπεδο συμβολισμού αντιπροσωπεύουν τα δύο φωτεινά ουράνια σώματα του πλανητικού μας συστήματος, τον Ηλιο και την σελήνη. Σε ιστορικό και ανθρωπολογικό επίπεδο, η Άρτεμις ως πρωτογεννημένη αντιπροσωπεύει την μητριαρχία (την τροφοσυλλεκτική κοινωνία, την μαγεία), και ο  Ήλιος την  πατριαρχία, την μόνιμη εγκατάσταση και τα βασίλεια. 

Δεν είναι τυχαίο, πως το Μαντείο των Δελφών, ενώ ήταν αρχικά αφιερωμένο στην Γαία, στην συνέχεια έρχεται ο Απόλλων σκοτώνει τον δράκο φύλακα της Γαίας, και ιδρύει το δικό του ιερό. 

Έτσι δεν μας κάνει εντύπωση πως αν και ο λύκος είναι το ιερό ζώο του Θεού Απόλλωνος, συνδέεται και με την αδελφή του Απόλλωνος, Αρτέμιδα (συνέχεια της Γαίας, της μεγάλης μητέρας) και το φεγγάρι. Η εικόνα του λύκου που ουρλίαζει μπροστά από την πανσέληνο είναι μία αρχετυπική εικόνα. Ως γνωστόν οι λύκοι για κάποιο, λόγο  ουρλίαζουν όταν υπάρχει πανσέληνος, για αυτό μάλιστα η πανσέληνος του Ιανουαρίου ονομάζεται  «Σελήνη του Λύκου», επειδή σύμφωνα με τους αυτόχθονες Ιθαγενείς της Αμερικής, οι λύκοι ούρλιαζαν προς το φεγγάρι αυτή την εποχή του χρόνου.

Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει κάποια ένδειξη για το αν οι φάσεις της σελήνης διαδραματίζουν κάποιον ρόλο στο ουρλιαχτό των λύκων αλλά αυτοί είναι νυχτερινά ζώα και πιο δραστήρια στη διάρκεια της νύχτας. Και πάντα ουρλιάζουν με κατεύθυνση στο φεγγάρι γιατί έτσι το ουρλιαχτό ακούγεται καλύτερα και πιο μακριά

Το φεγγγάρι δανείζεται το φως του ήλιου, ώστε να μας παρέχει προσανατολισμό και μία σχετική προστασία και στους κίνδυνους του σκότους.  Ο λύκος λοιπόν πρωτίστως ως αντιπρόσωπος του φωτός, είτε του ηλιακού είτε του εξ αντανακλάσεως του φεγγαριού, συνδέεται τόσο με την γνώση, όσο και την αυτογνωσία.!

Ο  λύκος ως ζώο που διαθέτει άριστη όραση στο σκοτάδι, στην αρχαία Ελλάδα υπήρξε σύμβολο μιας εκπαιδευτικής και μυητικής διαδικασίας, αυτής του περάσματος από την αμάθεια, στην γνώση, από το σκοτάδι στο φως. Τα λυκάκια γεννιούνται τυφλά και κουφά. Ανοίγουν τα μάτια τους στις δυο περίπου εβδομάδες. Θηλάζουν για περίπου 9 εβδομάδες ή και περισσότερο. Τις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους παραμένουν πάντα κοντά στη φωλιά και στη συνέχεια αρχίζουν και απομακρύνονται από αυτή σε αποστάσεις λίγων εκατοντάδων μέτρων.  

Κατ΄αντιστοιχία στην αρχαία Ελληνική κοινωνία, οι λέξεις Λυκόπουλο ή Λυκιδεύς χρησιμοποιούνταν για να χαρακτηρίσουν τους εφήβους που βρίσκονταν στην είσοδο της ενηλικίωσής τους. Εξάλλου η μυητική, σκληρότατη εννιάχρονη εκπαίδευσή τους, ονομαζόταν και αγέλη, κατόπιν υπολογίζονταν ως ενήλικες, άξιοι κυνηγοί, άνδρες πλέον. Στην Aθήνα το ιερό δάσος γύρω από το ναό του Aπόλλωνα ονομαζόταν Λυκαίον εκεί όπου δίδασκε ο Αριστοτέλης (εξ ου και η λέξη λύκειον).

Η γνώση μπορεί να αποτελεί προυπόθεση για την κοινωνική καταξίωση και εξέλιξη, αλλά μόνο η αυτογνωσία, μπορεί να οδηγήσει στην σοφία.  Η πραγματική σοφία, βρίσκεται στο κέντρο της ύπαρξης μας και αφορά μία μεταμορφωτική εσωτερική διαδικασία, η οποία απαιτεί, υπομονή, επιμονή, χρόνο και βίωμα. Σκοπός του ανθρώπου να  γίνει αυτόφωτος όπως Ζωοδότης ήλιος, και όχι ετερόφωτος όπως η σελήνη.

Όταν απαλλαχτούμε από την γνώση που έχουμε διδαχθεί, όταν ανακαλύψουμε την ματαιότητα όλων των ανθρώπινων δογμάτων ίσως αναγεννηθεί μέσα μας, κάτι εντελώς καινούργιο, ένας καινούργιος νους. Ένας νους χωρίς την παραμικρή γνώση και εμπειρία. Άπλαστος και ακατέργαστος, ατόφιος, αυθεντικός, όσο η φύση. 

Επιστροφή στα διδάγματα της φύσης λοιπόν!

Ο Δρόμος της εσωτερικής όρασης και των Μουσών.

Κάποιοι σοφοί του παρελθόντος μας είπαν πως υπάρχει ένα κομμάτι από το Παν στο βάθος του εαυτού μας, το οποίο βρίσκεται ταυτόχρονα παντού γύρω και πέρα από τον εαυτό μας σε ότι μας περιβάλλει, ορατό και αόρατο. 

Μας προέτρεψαν να επανασυνδεθούμε με την φύση, με το κομμάτι εκείνο του εαυτού μας το οποίο αποτελεί απειροελάχιστο και ομοούσιο τμήμα της, να συντονιστούμε με αυτό, να εξισώσουμε  τον εαυτό  μας  με αυτή.  Είμαστε  ένα αναπόσπαστο κομμάτι από το ορατό και αόρατο Σύμπαν. Είμαστε ένα. Οι δυνάμεις που δουλεύουν εντός μας, οι δυνάμεις που μας συντηρούν στην ζωή, οι δυνάμεις που μας οδηγούν στο βιολογικό μας τέλος, είναι, σίγουρα, και δικές του δυνάμεις [1]. Πως θα το κάνουμε αυτό;

Κάποιοι μας έδειξαν το δρόμο:

Ανάπνευσε, το φως της αυγής, τα αρώματα της  γης που χαρίζει τροφή σε όλους μας, την θέα των υψηλών βουνών, την αύρα των ωκεανών, την λάμψη των άστρων, !

Συντονίσου στον χτύπο της καρδιάς, στον ρυθμό της αναπνοής, στα οράματα  του νου. Είσπνευσε την ζωή και το μέλλον, εξέπνευσε το παρελθόν και τον θάνατο. Κάθε στιγμή πεθαίνουμε, κάθε στιγμή δημιουργούμε το μέλλον !

Αμέσως μόλος γεννηθούμε στην ύλη, αρχίζει και η επιστροφή· ταυτόχρονα το ξεκίνημα και ο γυρισμός. Κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Μα και ευθύς μόλις γεννηθούμε, αρχίζει και η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή· κάθε στιγμή γεννιόμαστε.  Νοιώσε όλο το Σύμπαν να φωλιάζει μέσα σου,  και να σε ακολουθεί σαν σώμα. [2]

Κλείνοντας τα μάτια άλλαξε την όρασή σου και ξύπνα μια άλλη, που ενώ την έχουν όλοι, λόγοι τη χρησιμοποιούν.  Αποσύρσου στον εαυτό σου και κοίτα• και αν δεις τον εαυτό σου να μην είναι ακόμη ωραίος, όπως ο δημιουργός του αγάλματος που πρέπει να γίνει ωραίο αφαιρεί, λαξεύει, λειαίνει και καθαρίζει μέχρις ότου φανεί πάνω στο άγαλμα ένα ωραίο πρόσωπο, έτσι κι εσύ αφαίρεσε τα περιττά και ίσιωσε τα στραβά, και όσα είναι σκοτεινά κάνε τα να γίνουν λαμπρά καθαρίζοντάς τα, και μην πάψεις να σμιλεύεις το άγαλμά σου, ως ότου λάμψει πάνω του η θεόμορφη λαμπρότητα της αρετής.   Διότι μόνον το εσωτερικό  μάτι βλέπει τη μεγάλη Ομορφιά.[3]

Αύξησε (νοητά) τον εαυτό σου σε μέγεθος χωρίς μέτρο, βγες από το σώμα, ύψωσε τον εαυτό σου έξω από τον χρόνο, γίνε αιωνιότητα, τότε θα κατανοήσεις το μυστικό της συμπαντικής εξέλιξης, όλες τις τέχνες, τις επιστήμες και τη φύση κάθε ζωντανού όντος.

Υψώσου ψηλότερα από το πιο υψηλό ύψος, και κατέβα χαμηλότερα από κάθε βάθος. Με τις αισθήσεις σου γνώρισε κάθε πλάσμα της δημιουργίας, της φωτιάς, του νερού, του ξηρού και του υγρού, φαντάσου ότι βρίσκεσαι παντού, στη γη, στη θάλασσα, στον ουρανό, ότι δεν γεννήθηκες ακόμη στην κοιλιά της μητέρας σου, όντας νέος, γέρος, νεκρός, πέραν του θανάτου.

Αν κατανοήσεις τα πάντα μεμιάς, χρόνους, τόπους, πράγματα, ποιότητες, ποσότητες, πως αυτό που αποκαλούν οι άνθρωποι θεότητα με εκατοντάδες ονόματα, δεν βρίσκεται στην πραγματικότητα, ούτε σε κάποιο παράδεισο, ούτε σε κάποιο συγκεκριμένο δέντρο, κτήριο ή όρος. Είναι παντού, σε κάθε άτομο του ορατού και του αόρατου Κόσμου.! [4].

Ο άνθρωπος οφείλει να σέβεται και να προστατεύει την τροφό  της υλικής του φύσης, την Γαία. Ταυτόχρονα οφείλει να φροντίζει το πνεύμα του και να συντονίζεται με τον  πνευματικό κόσμο.  Το πνεύμα ο Ουρανός ενυπάρχει στην Γη με ένα Ουράνιο τρόπο, και η Γη ενυπάρχει στον Ουρανό με ένα γήινο τρόπο.

Το πνεύμα γίνεται γη, και η γη, επιδιώκει να γίνει πνεύμα. Στο σύμπαν τα πάντα βρίσκονται σε μία Ενότητα, τα πάντα είναι Ένα, τίποτα δεν είναι διαχωρισμένο. Το κάθε τι συνδέεται με κάθε τι άλλο. Υπάρχει μία αόρατη αλλά υπαρκτή συμπαντική αρμονική σύνδεση.

Ένας  βώλος λάσπη είναι η ανθρωπότητα, τέτοιος βώλος λάσπη είναι ο καθένας μας. Ποιο είναι το χρέος μας; Να μαχόμαστε να ανθίσει ένα μικρό πνευματικό λουλούδι απάνω στο λίπασμα τούτο της σάρκας και του νου μας. Πάλεψε με τις φυσικές δυνάμεις, ανάγκασε τις να ζευτούν σε σκοπό ανώτερο τους. Λευτέρωσε το πνεύμα που αγωνίζεται μέσα τους και λαχταράει να σμίξει με το πνεύμα που αγωνίζεται στα σωθικά σου.

Είμαστε ένα γράμμα ταπεινό, μια συλλαβή, μια λέξη από τη γιγάντια Οδύσσεια. Είμαστε βυθισμένοι σε ένα γιγάντιο τραγούδι και λάμπουμε όπως λάμπουν τα ταπεινά βότσαλα όσο είναι βυθισμένα στη θάλασσα. Ποιο είναι το χρέος μας; Να ανασηκώσουμε το κεφάλι από το κείμενο, μια στιγμή, όσο αντέχουν τα σπλάχνα μας, και να αναπνεύσουμε το υπερπόντιο τραγούδι.

Να σμίξουμε τις περιπέτειες, να δώσουμε νόημα στο ταξίδι, να παλεύουμε ακατάλυτα με τους ανθρώπους, με τους θεούς και με τα ζώα. [5]

Το νόημα στο ταξίδι του ανθρώπου το έδωσε η φιλοσοφία, οι επιστήμες, οι τέχνες. Οι τέχνες ήταν το δώρο των Μουσών στον άνθρωπο. Στην  αρχαία Ελλάδα υπήρχαν τελετές για τις μούσες. Η τραγωδία, ο χορός και κάθε ρυθμική κίνηση υπηρετούσε την αρμονία του Κόσμου.

Πολλά έχουν λεχθεί για την ομορφιά, αλλά η σπουδαιότητα της αρμονίας λίγο κατανοείται. Η ομορφιά είναι μια εξυψωτική έννοια και κάθε προσφορά στην ομορφιά είναι μια προσφορά στην ισορροπία του Κόσμου.

Οι Μούσες δεν ήταν παρά τα γήινα σύμβολα των Θεϊκών δυνάμεων, που παρέχουν τάξη και αρμονία στο σύμπαν. Κατά τον ίδιο τρόπο που τα αγάλματα των Μουσών ήταν στραμμένα προς την εστία στης σχολής του Πυθαγόρα (συμβολίζοντας το κέντρο του Παντός), έτσι και οι μαθητές έπρεπε  να είναι στραμμένοι προς το κεντρικό πυρ, το Θείο πνεύμα, ώστε να συντονίζονται με τις ενέργειες του..!

1/2. Ασκητική Καζαντζάκης Ν.

3. Πλωτίνος, Εννεάδες, «Περί του Καλού» 1, 6, 8-9.

4.  Ερμητικά κείμενα.

5. Ασκητική Καζαντζάκης Ν.

 

Οι ανθρώπινες ανάγκες και οι τάσεις του τουρισμού στην εποχή του Υδροχόου.

 «Διαλέξτε ένα κομμάτι του προβλήματος, στο οποίο μπορείτε να βοηθήσετε να δοθεί λύση, και προσπαθήστε να δείτε με ποιο τρόπο το δικό σας κομμάτι εντάσσεται στο πάζλ των ευρύτερων κοινωνικών αλλαγών.»

Zinn, Howard.  - Χάουαρντ Ζιν (1922-2010), Αμερικανός ιστορικός, θεατρικός συγγραφέας, φιλόσοφος.

 Φωτογραφία: Loukas Hapsis Photography

Για να κατανοήσει το πως θα επανασχεδιαστούν τα ταξίδια το 2023, η Booking.com συμπεριέλαβε σε εκτενή έρευνά της περισσότερους από 24.000 ταξιδιώτες σε 32 χώρες και περιοχές, για να αποκαλύψει επτά αναδυόμενες ταξιδιωτικές τάσεις.

Η έρευνα κατά την γνώμη μου, καταδεικνύει την ανάγκη ενός αγχωμένου αστού, να ξεφύγει από την εξάρτηση του ψηφιακού κόσμου να συνδυάσει τις διακοπές με την βιωματική εμπειρία,  αγροτουρισμός, άθληση, την επαφή με την φύση, πεζοπορίες, «wind serf» κ.α., τεχνικές αναζωογόνησης, γιόγκα, ενεργειακές ασκήσεις, «forest bathing», κ.λπ. Δεν είναι τυχαίο πως καταλύματα δίχως τις αστικές ανέσεις ιντερνέτ, ρεύμα, και προετοιμασία φαγητού με τον παραδοσιακό τρόπο με αγνές πρώτες ύλες, γνωρίζουν ραγδαία ζήτηση.

Η έρευνα καταγράφει την ανάγκη του ανθρώπου να ανακαλύψει έστω και για λίγο ένα πιο φυσικό τρόπο ζωής, μακριά από τον θόρυβο και της ανέσεις της πόλης, καθώς η τεχνολογία, οι απρόσωπες σχέσεις, οι γρήγοροι ρυθμοί, ο αγχωτικός τρόπος ζωής, ο ναρκισσισμός του ψηφιακού κόσμου, δημιουργούν σωρεία ψυχοσωματικών προβλημάτων, κατάθλιψης, κρίσεων πανικού, αγοραφοβίας κ.λ.π.

Στον δυτικό αναπτυγμένο κόσμο, τα τελευταία 70 χρόνια λόγω της συνεχούς ευημερίας και της οικονομικής ανάπτυξης, είχε αναπτυχθεί η λανθασμένη πεποίθηση πως το μέλλον μπορεί να είναι μόνο καλύτερο. Μετά από την πανδημία, την οικονομική κρίση, την κλιματική αλλαγή, και τον πόλεμο που για πρώτη φορά μετά από τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο συμβαίνει στην πολιτισμένη Ευρώπη, η πεποίθηση αυτή αποδείχθηκε λανθασμένη.

Οι άνθρωποι πλέον αναγκάζονται να αναθεωρήσουν απόψεις πρακτικές και τρόπο ζωής. Είναι φανερό πώς ο χρόνος και η εξέλιξη δεν αποτελούν γραμμικές παραμέτρους με αυξητική πορεία, αντίθετα κινούνται κυκλικά.

Βρισκόμαστε στην ακμή του 21 ου αιώνα την εποχή του Υδροχόου, ένας κόσμος γκρεμίζεται με πάταγο, και ένας νέος θα γεννηθεί, όχι εύκολα. Ο κόσμος όμως θα αλλάξει όπως και οι ανθρώπινες συμπεριφοράς και πεποιθήσεις. Αυτό καταγράφεται και στον Τουρισμό.

Ας δούμε κάποια αποσπάσματα από τα πορίσματα της έρευνας:

Εν μέσω της παγκόσμιας αστάθειας και της επιθυμίας για απόδραση, οι άνθρωποι σκοπεύουν να δημιουργήσουν ταξιδιωτικές εμπειρίες που παραπέμπουν σε πιο απλές εποχές, με νοσταλγικές αποδράσεις (88%) οι οποίες προσφέρουν τη συγκίνηση της αναβίωσης των παλιών, καλών ημερών.

Σχεδόν οι μισοί (44%) των ταξιδιωτών παγκοσμίως, θέλουν οι ταξιδιωτικές τους εμπειρίες να έχουν μια αίσθηση πιο ρεαλιστική και αναζητούν διακοπές σε στυλ «εκτός πεπατημένης» για να ξεφύγουν από την πραγματικότητα (55%) και να βιώσουν εμπειρίες μόνο με τα απολύτως απαραίτητα (44%).

Είναι εντυπωσιακό πως οι ταξιδιώτες θέλουν να χρησιμοποιήσουν τα ταξίδια το 2023 ως ευκαιρία να μάθουν δεξιότητες επιβίωσης (58%). Συνεπώς προβλέπεται μία αντίστοιχη αύξηση στις σχολές επιβίωσης στην άγρια φύση, όπου οι ταξιδιώτες θα μάθουν τις βασικές δεξιότητες που απαιτούνται για να ζήσουν μετά από ένα σοβαρό γεγονός.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός νέου «CEO» μιας εξαιρετικά πετυχημένης αμερικάνικης «Start Up», ο οποίος ζήτησε να εργάζεται σε μία καλύβα στη μέση της ζούγκλας με μοναδική πολυτέλεια το ρεύμα και το ασύρματο internet, διοικώντας από εκεί μια επιχείρηση πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων. Και δεν ήταν ο μόνος!

Πάνω από 50 start-uppers από όλο τον κόσμο πλήρωναν ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό για να βρίσκονται εκεί. Όταν τον ρώτησε ο άνθρωπος που κανόνισε την διαμονή του εκεί, τι ακριβώς κάνει στη μέση της ζούγκλας και δεν βρίσκεται στα headquarters του στη Silicon Valley, αυτός του απάντησε πως: «βιώνει την εμπειρία και γίνεται καλύτερος άνθρωπος!»

Ο εν λόγω νεαρός, ήταν ένας «digital nomad» ή ψηφιακός νομάδας ελληνιστί, μία νέα τάση η οποία αναδύθηκε λόγω της πανδημίας. Πρόκειται για έναν όρο παλαιότερο που έκανε «ντεμπούτο» με τη γενιά των millennials, σε μια προσπάθεια να περιγραφούν οι νέοι που επέλεγαν να εργάζονται εξ αποστάσεως με τηλεργασία.

Οι πολυεθνικές και ειδικά οι τεχνολογικοί κολοσσοί αγκάλιασαν τους ψηφιακούς νομάδες που γρήγορα έγιναν mainstream. Πρόκειται για μία νέα τάξη «εργατικής αριστοκρατίας», που μπορεί να απολαμβάνει υψηλούς μισθούς, δουλεύοντας σε ηλιόλουστους ειδυλλιακούς προορισμούς, απολαμβάνοντας ταυτόχρονα φορολογικά προνόμια και ελαφρύνσεις. Οι «digital nomadς», όμως αποτελούν μία μειοψηφία.

Γενικά η τάση  που υπάρχει δείχνει ότι θα εμφανιστούν διαμονές γήινες, πιο φιλικές προς το περιβάλλον, κατάλληλες να φιλοξενήσουν τους ταλαιπωρημένους κατοίκους των πόλεων που αναζητούν απλότητα, καθώς και καταλύματα που θα προσφέρουν καθοδήγηση στους επισκέπτες για το πώς να είναι πιο αυτάρκεις, π.χ. πώς να προμηθεύονται τα υλικά και πώς να προετοιμάζουν τα γεύματά τους κατά τη διάρκεια της διαμονής τους.

Είναι προφανής η ανάγκη των ταξιδιωτών να αφήσουν στην άκρη τη χαλάρωση, να και αναζητούν ολοένα και περισσότερο την αδρεναλίνη των θεματικών πάρκων (61%) και των αιθουσών απόδρασης ή των υπαίθριων περιπετειών όπως είναι το κυνήγι θησαυρού στις πόλεις. Στην Ελλάδα με την πλούσια μυθολογική, ιστορική και πολιτισμική ιστορία, θα πρέπει να αναπτυχθούν ιδιαίτερα τα θεματικά πάρκα με έμφαση στην μυθολογία και την ιστορία.

Το 2023, το 50% των παγκόσμιων ταξιδιωτών θέλουν να βιώσουν έναν πολύ διαφορετικό πολιτισμό από τους γνωστούς, είτε πρόκειται για ταξίδια με εντελώς διαφορετικές πολιτιστικές εμπειρίες και γλώσσες (51%) είτε για εξερεύνηση λιγότερο γνωστών πόλεων με κρυμμένα μυστικά (30%).

Κατά συνέπεια, οι ταξιδιώτες ξεχνούν τα συνηθισμένα, αγαπημένα μέρη, καθώς το προσεχές έτος αλλά και στο μέλλον θα αναζητήσουν μοναδικές διακοπές που σοκάρουν, εκπλήσσουν και εμπεριέχουν ιδιαίτερες απολαύσεις.

Με σχεδόν τα 3/4 (73%) να ανυπομονούν να βιώσουν ταξίδια που θα τους ωθήσουν στα όρια, φαίνεται ότι θα υπάρξει μια εισροή εξειδικευμένων εμπειριών οι οποίες θα ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να φτάσουν στα ταξιδιωτικά άκρα.

Στις νεότερες γενιές, υπάρχει μια έντονη επιθυμία ρομαντισμού της μη-ψηφιακής εποχής, ακόμη και για τους millennials και τους Gen-Z που δεν την έζησαν ποτέ, με σχεδόν το 1/4 (23%) των ταξιδιωτών να κυνηγούν εμπειρίες που προκαλούν ψευδείς συγκινητικές μνήμες περασμένων εποχών, όπως π.χ. να επισκέπτονται ορόσημα ή αξιοθέατα που εμφανίζονται σε εμβληματικές ρετρό ταινίες ή να επιλέγουν το λεωφορείο ως κύριο μέσο μεταφοράς, για να ζήσουν το ομαδικό πνεύμα των σχολικών εκδρομών.

Όπως φαίνεται θα κληθούμε σύντομα τόσο σε προσωπικό, συλλογικό  όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο να αποβάλουμε τις παλιές ιδέες, που δεν εξυπηρετούν πλέον τις σύγχρονες τάσεις και ανάγκες, οι οποίες θα λαμβάνουν υπόψη το οικολογικό αποτύπωμα στο ταξίδι της ζωής μας,  τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης μας με την φύση, και την ανάγκη του ανθρώπου για αυτοβελτίωση και αποτοξίνωση από το τοξικό περιβάλλον της πόλης και των μέσων μαζικής αποχαύνωσης.

Ως επίλογο καταθέτω ένα απόφθεγμα του συγγραφέα Γιώργου Στάμκου:

«Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που μπορούν να το σχεδιάζουν, να το ανακαλύπτουν και ακόμη περισσότερο σε αυτούς που μπορούν να το ονειρεύονται. Οι ονειροπόλοι αποτελούσαν ανέκαθεν τους εξελικτικούς επιταχυντές του ανθρώπινου πολιτισμού.»

Καταδρομικές επιχειρήσεις στην Ιλιάδα, και στις Θερμοπύλες.

O Οδυσσέας και ο Διομήδης κλέβουν τα άλογα του Ρήσου. Ερυθρόμορφο αγγείο του «ζωγράφου του Λυκούργου», περ. 360 π.Χ

Αν και οι καταδρομικές επιχειρήσεις αφορούν τον σύγχρονο τρόπο του μάχεσθαι, παρόμοιες επιχειρήσεις περιγράφονται ήδη από την εποχή του Ομήρου, και πιο συγκεκριμένα στην Ιλιάδα. Ο Όμηρος περιγράφει πως ο Τρώας Δόλων μετά από προτροπή του Έκτορα  μπαίνει ως κατάσκοπος στο στρατόπεδο των Αχαιών. Η ανταμοιβή του θα ήταν το άρμα και τ' αθάνατα άλογα του Αχιλλέα, όταν θα τελείωνε ο πόλεμος.

Ο Δόλων φόρεσε το τομάρι ενός λύκου και ξεκίνησε τη νύχτα. Τον αντιλήφθηκαν όμως ο Οδυσσέας και ο Διομήδης, τον αιχμαλώτισαν, τον ανάγκασαν να αποκαλύψει τη διάταξη του στρατού των Τρώων και στη συνέχεια τον σκότωσαν.

Μετά από αυτό ο Οδυσσέας και ο Διομήδης ανέλαβαν να διεισδύσουν κρυφά με την σειρά τους στο στρατόπεδο των Τρώων. Το ίδιο χρονικό διάστημα είχε έρθει σε βοήθεια των Τρώων ο βασιλιάς Ρήσος γιος του Ηιονέως, φέρνοντας μαζί του τα κάτασπρα σαν χιόνι άλογα του, το κατασκευασμένο από χρυσό κι ασήμι άρμα του και τα από τα ίδια υλικά φτιαγμένα υπέροχα όπλα του.

Υπήρχε, μάλιστα, χρησμός, πως αν τα άλογα του Ρήσου έτρωγαν χόρτο Τρωικό κι έπιναν νερό από τον Ξάνθο ποταμό, η Τροία θα σωζόταν, όμως ο χρησμός δεν πρόλαβε να εκπληρωθεί, αφού την ίδια νύχτα της άφιξης του Ρήσου, στην έξοδο τους από την Τροία, ο Ρήσος σκοτώθηκε μέσα στη σκηνή του από τον Διομήδη και τον οδυσσέα κατά τη νυκτερινή τους αποστολή, παίρνοντας τα περίφημα άλογα του Ρήσου, στο στρατόπεδο των Αχαιών. Τα άλογά του Ρήσου σύμφωνα με την περιγραφή, ήταν θαυμάσια, πολύ μεγάλα, πιο λευκά από το χιόνι και έτρεχαν σαν τον άνεμο (Ιλιάδος στ.427-437).

Στην συνέχεια ο Οδυσσέας μετά από προτροπή της θεάς Αθηνάς, επινόησε την κατασκευή του δούρειου ίππου, την οποία αναθέτει στον Επειό, ο οποίος ήταν αρχιτέκτονας, αλλά και σπουδαίος πυγμάχος. Με ξύλα από την Ίδη ο Επειός, κατασκεύασε άλογο το οποίο ήταν κούφιο στο εσωτερικό του, είχε πόρτες στα πλευρά, και το οποίο χωρούσε στο εσωτερικό του κρυφά πολλούς Αχαιούς.

Η θεά Αθηνά τους είχε συμβουλεύσει τους Αχιαούς, να χαράξουν επάνω στον δούρειο ίππο τη φράση: «Έλληνες Αθηνά χαριστήριον». Στο εσωτερικό του ξύλινου αλογου μπήκαν οι πιο γενναίοι Αχαιοί, ανάμεσά τους ο Οδυσσέας, ο Διομήδης, ο Μενέλαος, ο Αίας, ο Νεοπτόλεμος και ο κατασκευαστής της Επειός, ο οποίος ήξερε να ανοίγει τις κρύπτες. Οι Τρώες ενώ προσπαθούσαν  να ερμηνεύσουν την ξαφνική φυγή των Αχαιών είδαν  το Δούρειο Ίππο.

Οι Αχαιοί άφησαν επίτηδες πίσω το Σίνωνα ώστε να πιαστεί αιχμάλωτος και να πει στους Τρώες αυτά που έπρεπε να ακούσουν. Έτσι τους είπε μια ψεύτικη ιστορία για το άλογο. Οι Τρώες χάρηκαν με τη φυγή των Αχαιών, πίστεψαν τα λόγια του Σίνωνα τον οποίο και άφησαν ελεύθερο. Έτσι έβαλαν στην πόλη το ξύλινο άλογο της θεάς γκρεμίζοντας και ένα τμήμα απ τις Σκαιές Πύλες για να χωρέσει. Η Κασσάνδρα τους προειδοποίησε αλλά μάταια. Η Τροία έμελλε να πέσει στα χέρια των Αχαιών, με την έξοδο των Αχαιών από τον δούρειο Ίππο.

Η πρώτη όμως επιβεβαιωμένη νυχτερινή καταδρομική επιχείρηση, γίνεται από μικρή ομάδα Σπαρτιατών η οποία σκοτώνει δύο αδερφούς του Ξέρξη μέσα στη βασιλική τους σκηνή, τον Αβροκόμη τον Πρεσβυτέρο και τον Υπεράνθη, κατά τη διάρκεια της μάχης των Θερμοπυλών. Το σχέδιο του βασιλιά Λεωνίδα ήταν η δολοφονία του ίδιου του Ξέρξη, τον οποίο όμως το απόσπασμα των Σπαρτιατών δεν βρήκε για καλή του τύχη. μέσα στη σκηνή του, εκείνο το βράδυ.  Αν τον είχαν βρεί, η μάχη των Θερμοπυλών θα είχε σίγουρα  άλλη τροπή.

Η ομάδα των Σπαρτιατών εξοντώθηκε στην συνέχεια από τη δύναμη των επιλέκτων Περσών «Αθανάτων». Η ομάδα των Σπαρτιατών ήταν από τον περίφημο λόχο των Σκιριτών. Οι Σκιρίτες ως δύναμη είχαν μία από τις έξι μόρες που αποτελούσαν την Σπαρτιατική φάλαγγα σε εκστρατεία. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, αναφερει ότι η μόρα Σκιριτών αποτελείτο από εξακόσιους άνδρες επιλεγμένους για τη σωματική τους δύναμη και αντοχή, που ονομαζόταν και Σκιρίτης λόχος.

Σύφωνα με τον Θουκιδίδη, στη μάχη κατείχαν το αριστερό («ευώνυμον») κέρας της παρατάξεως, δίπλα στον Βασιλιά, ενώ το δεξί το κατείχαν οι τριακόσιοι. Στην παράταξη μάχης, όταν η φάλαγγα πορευόταν προς μάχη, οι Σκιρίτες ήταν πιο μπροστά από τον Βασιλιά αλλά και από τους ανιχνευτές. Αποτελούσαν τη εμπροσθοφυλακή του Σπαρτιατικού στρατού για αυτό και προπορευόταν του κυρίου τμήματος της φάλαγγας.

Το σύμβολο της μόρας Σκιριτών, ήταν ένα άσπρο γεράκι σε μαύρο φόντο.  Σε περίπτωση ενέδρας ή εμποδίου, ειδοποιούσαν το κυρίως τμήμα ώστε να μην βρεθεί αυτό προ απροόπτου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, εκτός από ενημέρωση του κυρίου τμήματος ήσαν επιφορτισμένοι με το να βρίσκουν άλλα δρομολόγια ώστε να διασφαλίζουν την ομαλή προσπέλαση του κυρίως τμήματος. Επίσης, σε περίπτωση στρατοπέδευσης της φάλαγγος οι Σκιρίτες στρατοπέδευαν σε σημεία από τα οποία μπορούσαν να εποπτεύουν  τους αντιπάλους από μακριά.

Ο Ξενοφών στη «Λακεδαιμονίων Πολιτεία» αναφέρει τους Σκιρίτες φρουρούς τη νύχτα, και εξηγεί ότι οι Λακεδαιμόνιοι τους τιμούν ιδιαίτερα καθώς οι τρομεροί και ακάματοι Σκιρίτες δεν λογαριάζουν κόπο ή κίνδυνο. Τα κατορθώματα των ανδρών αυτών, υμνήθηκαν από τους Λακεδαιμόνιους.