Όταν η Θεοσοφία συνάντησε τον Πλωτίνο....

"O χαρακτηρισμός Έν περιέχει μόνο την αναίρεση της πολλαπλότητας. Για αυτό οι Πυθαγόρειοι, μεταξύ τους, το χαρακτήριζαν συμβολικά "Απόλλων" ως άρνηση των πολλών [α-πολλών]"

Πλωτίνος, Εννεάδες, V 5,6

Ο κύκλος της ζωής είναι μια κίνηση που έχει την ρίζα του στην πνευματική όψη του κόσμου, την εκτίναξή του στην άλλη όψη που λέγεται ύλη και τελικά την επιστροφή του στο σημείο από το οποίο πήγασε. Είναι ένας κύκλος με δύο τόξα, το ένα καθοδικό προς την ύλη και το άλλο ανοδικό προς το πνεύμα. 

———

"Φαντάσου μία πηγή που δεν έχει καμία άλλη προέλευση αλλά δίνει ολόκληρο τον εαυτό της στα ποτάμια. Κι όμως δεν καταναλώνεται από αυτά τα ποτάμια αλλά παραμένει αυτή η ίδια μέσα σε ηρεμία, ενώ τα ποτάμια που προκύπτουν από αυτήν, παραμένουν κατ’ αρχήν επί ένα διάστημα μαζί, προτού διαρρεύσουν άλλο εδώ κι άλλο εκεί. Ήδη όμως κάθε ποτάμι γνωρίζει πού θα εκβάλλει τα ρεύματά του.  Ή φαντάσου ένα τεράστιο δένδρο, του οποίου η ζωική δύναμη διατρέχει ολόκληρο το δένδρο, αλλά η αρχέγονη αιτία παραμένει εντός αυτής και δεν διασκορπίζεται σε όλο το δένδρο. Έχει εγκαθιδρυθεί, κατά κάποιο τρόπο, μέσα στην ρίζα. Αυτή η αρχέγονη αιτία παρέχει έτσι στο δένδρο ολόκληρη την ζωή του μέσα στην πολλαπλότητά της, αλλά η ίδια η αρχέγονη αιτία παραμένει ακίνητη, γιατί αυτή δεν είναι πολλαπλή, αλλά αρχέγονη αιτία της πολλαπλής ζωής".

Πλωτίνος, Εννεάδες , ΙΙΙ 8,10.

———

Αυτός ο κύκλος της ζωής αποδίδεται με ένα φίδι που δαγκώνει την ουρά του και συμβολίζει την κοσμική γνώση και τη σοφία. Το σύμβολο του ουροβόρου όφι, αποδίδει την περιπέτεια της ατομικής ψυχής, μέσα στον μορφοποιημένο κόσμο.

 Είναι το προσκύνημα της ψυχής στην ύλη και η επαφή της με όλα τα φαινόμενα της εκδηλωμένης ζωής. Από αυτήν την επαφή γεννιέται η γνώση της ζωής η οποία μετατρέπει την ψυχή από μπουμπούκι σε ανθισμένο ρόδο. Αυτό το ρόδο συμβολίζει τη συνειδητότητα και επομένως τη σοφία, δηλαδή την ικανότητα να διακρίνει κάποιος το Καλό και το Κακό και τη δυνατότητα να εκφράζει το Καλό στο πεδίο της αντίθεσης και της αντινομίας. 

Η κίνηση αυτή της Ζωής διαγράφει μια κλίμακα αμφίδρομη της οποίας κάθε βαθμίδα αποτελεί έναν κόσμο, δηλαδή ένα επίπεδο ζωής το οποίο διαθέτει τη δική του Αρχή, τη δική του ύλη και τα δικά του χαρακτηριστικά. Την Κλίμακα αυτή θα τη χωρίζαμε σε τρία βασικά στάδια, σε Πνεύμα, Ψυχή και Φύση. Κάθε στάδιο Ζωής έχει τη δική του αυτοτέλεια αλλά το Πνεύμα είναι και παραμένει η ρίζα των άλλων δύο. 

———

'Τι είναι λοιπόν το Έν; Είναι η συνθήκη για την δυνατότητα των πάντων [="δύναμις των πάντων"]. Εάν αυτή δεν υπήρχε, τότε δεν θα υπήρχαν ούτε τα πάντα, κι ούτε ο νους θα ήταν η πρωταρχική κι ολόκληρη η ζωή. Αλλά αυτό που υπερβαίνει την ζωή, είναι αιτία της ζωής, γιατί η ζωική ενέργεια που συγκροτεί τα πάντα δεν είναι κάτι πρώτο αλλά κατά κάποιον τρόπο αναβλύζει από μια πηγή"

Πλωτίνος, Εννεάδες, ΙΙΙ 8,10

———

Κάθε στάδιο ζωής διαθέτει τις δικές του αξίες και έτσι για να εισχωρήσει κάποιος από το ένα στάδιο στο άλλο, θα πρέπει να διαθέτει τις ανάλογες ικανότητες. Ο άνθρωπος βρίσκεται στο στάδιο της Φύσης που είναι η προέκταση της Ψυχής και του Πνεύματος. Βρίσκεται στη βάση της Κλίμακας στο σημείο όπου η ατομική ζωή αναστέλλει την πτώση της και αναστρέφεται προς το ψυχοπνεύμα της. Είναι το σημείο καμπής της εξέλιξης όπου το σπέρμα της ανθρώπινης συνειδητότητας αρχίζει και αναζητά τρόπους έκφρασης και ανάπτυξης. 

———

"'Είναι ποθητό το κάλλος ως αγαθόν και ο πόθος προς αυτό κατατείνει, το αποκτούν όμως μόνο οι ανερχόμενοι στην υψηλή σφαίρα, εκείνοι, οι οποίοι στρέφονται προς αυτό και αφαιρούν τα ενδύματα που πήραν κατερχόμενοι, καθώς ακριβώς οι ανερχόμενοι στα άδυτα των ναών οφείλουν να καθαρθούν, να αφαιρέσουν τα ενδύματά τους και να ανέλθουν γυμνοί, μέχρις ότου εγκαταλείποντας κατά την ανάβαση αυτή, κάθε τι ξένο προς τον θεό, δουν μέσα σε απόλυτη γνησιότητα, απλότητα και καθαρότητα το Ον εκείνο, από το οποίο εξαρτώνται τα πάντα, προς το οποίο αποβλέπουν τα πάντα κει εκ του οποίου εκπορεύεται η ύπαρξη, η ζωή και ο νους"'.

Πλωτίνου Εννεάδες, Α 6, 7.

Σε αυτό το σημείο όπου αρχίζει η ανάπτυξη της συνειδητότητας, ανάμεσα στον άνθρωπο και το ψυχοπνεύμα του, στέκουν τα χαρακτηριστικά της πνευματικής ζωής. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι οι ιδέες και οι Αρετές, δηλαδή οι πνευματικές αξίες. Για να το προσδιορίσουμε Δε περισσότερο, η κλιμάκωση του πνεύματος μέσα από μια προοδευτική πύκνωση της ύλης και ο εξακολουθητικός περιορισμός των χαρακτηριστικών του από αυτήν, εμφανίζει σε κάθε επίπεδο της ζωής τις πνευματικές αρχές διαφοροποιημένες σε τέτοιο βαθμό ώστε τελικά, η Αρχή του Κόσμου που είναι το Αγαθόν, να εμφανίζεται στην πλέον υλική διάσταση που είναι η ανθρώπινη ως Αρχή του Κακού.

Ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους της Εκδήλωσης, δηλαδή το Πνεύμα και την Υλη ή το Καλό και το Κακό, διαμορφώνεται μια κλίμακα χαρακτηριστικών και ποιοτήτων που, αφενός αποδίδουν την απόσταση ανάμεσα στους δύο πόλους και αφετέρου προσδιορίζουν την πνευματική μέθεξη στα πράγματα της ύλης. Η προσωπική ηθική αξία αντανακλά ουσιαστικά το ποσοστό πνευματικής δύναμης που υπάρχει ενεργοποιημένο στην ανθρώπινη συνειδητότητα. 

———

"Αλλά δεδομένου ότι υπάρχει μία και μόνη επιστήμη των αντιθέτων και ότι το κακό είναι αντίθετο του αγαθού, η επιστήμη του αγαθού είναι επίσης και η επιστήμη του κακού. Έτσι παρουσιάζεται η ανάγκη γι αυτούς που προβλέπουν να διαγνώσουν το κακό, να εμβαθύνουν στην φύση του αγαθού, γνωρίζοντας ότι τα ανώτερα είδη προηγούνται από τα δεύτερα, τα οποία είναι στέρηση των πρώτων".

Πλωτίνου Εννεάδες, Α.8, 1.

———

Τα χαρακτηριστικά λοιπόν της πνευματικής κατάστασης, ονομάζονται ηθικές αξίες, αρετές, Ιδέες και Αρχέτυπα. Θα λέγαμε ότι αυτές οι Ιδέες είναι τα γεννήματα του Κοσμικού Νου οι οποίες στο καθοδικό τόξο ως Σκοπιμότητα οργανώνουν και καθορίζουν την εξέλιξη της μη συνειδητής ζωής, ενώ στο ανοδικό τόξο γίνονται τα Πρότυπα της ηθικής αξίας σύμφωνα με τα οποία θα πορευτεί ο άνθρωπος για να οργανώσει και να αναπτύξει την ατομική του συνειδητότητα. Ο ύψιστος στόχος της Κοσμικής Εξέλιξης, είναι να αναπτυχθεί η ατομική σπερματική συνείδηση τόσο ώστε να γίνει ισοδύναμη της Κοσμικής Συνειδητότητας. 

Επειδή δε, η συνείδηση σε όποιο βαθμό ανάπτυξης και αν βρίσκεται, χρειάζεται όρια για να την περιορίζουν και έτσι να τα αντιλαμβάνεται και να τα υπερβαίνει, οι Πνευματικές Ιδέες και Αξίες γίνονται τα όρια που της σημειοδοτούν την υπέρβαση της ανθρώπινης υπόστασής της. 

Σκοπός της Εξέλιξης είναι η συνεχής αναδόμηση της ατομικής συνειδητότητας προς τα χαρακτηριστικά και τις αξίες της πνευματικότερης ζωής μέσα από τη γνωριμία και την αφομοίωση της κατώτερης και πιο υλικής ζωής. Είναι μια ατομική πορεία πολύ στενά συνδεδεμένη, όχι μόνο, με την πορεία της υπόλοιπης ανθρωπότητας αλλά και με την πλανητική και τη συμπαντική εξέλιξη. Είναι η πορεία της συνειδητότητας μέσα από σχήματα και είδη διαφορετικής ζωής με σκοπό την εμπειρία και μοναδικό στόχο την κατάκτηση της πνευματικής συνειδητότητας. 

"Πρέπει να υπάρχει κάτι ικανότατο όλων και αυταρκέστατο, εντελώς χωρίς ανάγκη. Οποιοδήποτε πολύμορφο, οτιδήποτε κατώτερο από αυτήν την ενότητα είναι εξαρτημένο, συνδυασμένο από διάφορα συστατικά, η ουσιαστική φύση του έχει ανάγκη ενότητας..(…) Η αυτάρκης αρχή θα είναι απόλυτη ενότητα, διότι μόνο μέσα σε αυτήν την ενότητα υπάρχει μια φύση υπεράνω κάθε ανάγκης είτε μέσα στον εαυτό της είτε σε σχέση με τα υπόλοιπα πράγματα ("Αναμφίβολα τα όντα πηγάζουν από τα πρότερα με τον τρόπο μόνο της αριθμητικής διάκρισης και όχι σαν μεγέθη".

Πλωτίνου Εννεάδες,VI, 9,6, VI, 4,4

———

Συνειδητότητα είναι η ικανότητα να αντιλαμβάνεται κάποιος τα ερεθίσματα και τις πιέσεις της ύλης να ανταποκρίνεται προς αυτές και τελικά να τους επιβάλλει τις αξίες του πνεύματος. Αυτό για να συμβεί, θα πρέπει ο άνθρωπος να μπορεί να διακρίνει την αληθινή γνώση από την πληροφορία των αισθήσεων, τη χωριστικότητα από την ενότητα και θα πρέπει να αντιλαμβάνεται την πραγματική αιτία της απόστασης ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα, ανάμεσα στο Εγώ και το Ολον. 

Το προσωπικό Εγώ ως μια προεκβολή του Συνόλου της Ζωής και μέσα από την ταύτισή του με τα πράγματα των αισθήσεων, ξεχνά τη ρίζα της ζωής του και γίνεται ένα με εκείνο που ευχαριστεί και τρέφει την εγωικότητά του. Συνέπεια αυτού είναι η προσκόλληση στο πεπερασμένο και τελικά ο φόβος του θανάτου για οτιδήποτε πεπερασμένο…

———

"Προσπάθησα να ανυψώσω ότι υπάρχει από το Θεό μέσα μου προς ότι υπάρχει Θείο στο Σύμπαν".

Πλωτίνου Εννεάδες

Πηγές: 

Επιλογές από άρθρο 'Πνεύμα αρχή της ζωής ', από εδώ

Επιλογές από  Εννεάδες Πλωτίνου