"Περί Αληθείας, Μυστηρίων και του Κύκλου της Φύσεως". Πρωτότυπος

 

Πρωτότυπο σύγχρονο δοκίμιο με την μορφή διαλόγου, μεταξύ του Ρωμαίου νεοπλατωνικου φιλοσόφου Σαλούστιου, του μαθητή του Φαβωρίνου, και του Κέλτη ιερέα Μόργκαν μακ Λιρ.

Ήταν μια νύχτα καθαρή, στις υπώρειες του λόφου, όπου οι τρεις ταξιδιώτες είχαν ανάψει φωτιά. Η γη ανέδιδε τη σιγή των προαιώνιων μυστηρίων, και τ’ άστρα τους άκουγαν.

Σαλούστιος:
Ας αρχίσουμε απ’ την αρχή, Φαβωρίνε. Τι είναι η μύηση;

Φαβωρίνος:
Ένα πέρασμα, διδάσκαλε. Μια αποκάλυψη της αλήθειας.

Σαλούστιος:
Ορθά. Η μύηση δεν είναι άλλο από την προετοιμασία της ψυχής να γνωρίσει το πραγματικό. Η ψευδαίσθηση φθείρει, ενώ η αλήθεια θεραπεύει. Γι’ αυτό οι Έλληνες, όπως και εμείς, δεν μυούνται για να πιστέψουν, αλλά για να ερευνήσουν. Αναζητούμε, όχι για να κατέχουμε, μα για να είμαστε σε δρόμο.

Μόργκαν μακ Λιρ (αγγίζοντας το έδαφος):
Κι εμείς, στον βορρά, λέμε πως ο δρόμος προς την αλήθεια περνά από τη γη και όχι από τα λόγια. Δεν μυούμαστε με λόγια, αλλά με πράξεις, με κύκλους φωτιάς, με ρίζες και αστραπές. Όποιος περπατήσει γυμνός μες στη νύχτα, θα δει την ψυχή του καθαρή σαν νερό πηγής.

Φαβωρίνος:
Και η αλήθεια; Τι είναι τελικά;

Σαλούστιος:
Ούτε η γνώμη, ούτε η δοξασία, ούτε η θρησκευτική βεβαιότητα. Είναι ο ίδιος ο θεός· ο θεός ως καθαρή ύπαρξη, πέρα από μορφή. Τον ονομάσαμε Δία, μα αυτό είναι σύμβολο. Μία είναι η κορυφή του Όρους. Αλλά οι ατραποί πολλές.

Μόργκαν:
Οι δρυΐδες δεν ονόμασαν ποτέ τον θεό τους. Διότι το όνομα είναι όριο. Ό,τι έχει όνομα μπορεί να σπάσει· μα το Αιώνιο δεν χωρά σε φωνή. Μονάχα στην αναπνοή της σιωπής.

Φαβωρίνος (ύστερα από παύση):
Και η ψυχή; Ποιος είναι ο προορισμός της;

Σαλούστιος:
Η επιστροφή στην καθαρότητα. Ο Πλάτων μίλησε για κάθαρση: η ψυχή πρέπει να απελευθερωθεί από το σώμα, να πάψει να υπηρετεί την ύλη και να ζήσει με τον εαυτό της. Ο θάνατος είναι διαχωρισμός. Αλλά οι αληθινοί φιλόσοφοι πεθαίνουν πριν τον θάνατο. Ζουν ελεύθεροι.

Μόργκαν:
Ο θάνατος είναι το τίμημα της ζωής. Και η ζωή, ο καθρέφτης του άλλου κόσμου. Όποιος ζήσει εσωτερικά, δεν φοβάται να πεθάνει, διότι έχει ήδη επιστρέψει.

Φαβωρίνος:
Τότε η φιλοσοφία είναι τέχνη λύτρωσης;

Σαλούστιος:
Και αυτογνωσίας. Μαζί. Η ζωή είναι δεδομένη· αλλά το να ζεις, είναι τέχνη. Όπως ένα άγαλμα χρειάζεται μορφή, έτσι κι η ζωή χρειάζεται νόημα. Πρέπει να την θελήσεις, να την φανταστείς, να την σμιλέψεις.

Μόργκαν:
Και μέσα στη φύση, μαθαίνεις πώς. Εκείνος που ακούει τον άνεμο, δεν έχει ανάγκη γραμμάτων. Η σοφία δεν διδάσκεται· μεταγγίζεται με το φως της σελήνης και τον ήχο των φύλλων.

Σαλούστιος:
Δεν λησμονώ ότι κι εμείς οι Ρωμαίοι, πολλά χρωστάμε στην σοφία των Ελλήνων. Όχι μονάχα στη γραφή ή στους λόγους, αλλά στο ήθος της αναζήτησης. Στην ελευθερία να αμφισβητούμε. Στην αναγνώριση ότι δεν κατέχουμε την αλήθεια, μα βαδίζουμε προς αυτήν.

Φαβωρίνος:
Και οι βάρβαροι, όπως λες, διδάσκουν κάτι που οι Ρωμαίοι έχουν ξεχάσει;

Σαλούστιος:
Οι βάρβαροι, όπως τους ονομάζουμε, φέρνουν μια δύναμη που δεν είναι λογική· είναι βιωματική. Γονιμοποίησαν την Ρώμη όχι με συστήματα, αλλά με μνήμη. Με εικόνες, με τελετές, με την παρουσία του ιερού μέσα στην καθημερινότητα. Δεν είναι κατώτεροι· είναι άλλοι. Μα το διαφορετικό δεν είναι εχθρικό, όταν οδηγεί στην ίδια κορυφή.

Μόργκαν (χαμογελώντας):
Ο θεός μιλά και στη γλώσσα του νερού και στη γλώσσα της φωτιάς. Κι όποιος ακούσει χωρίς αυτιά, τον καταλαβαίνει.

Σαλούστιος:
Κι έτσι, τελικά, από την Ελλάδα στη Ρώμη, κι από τα άγρια βουνά ως τις Σχολές των φιλοσόφων, ο σκοπός είναι κοινός: να γνωρίσουμε τον εαυτό μας ως μέρος του Όλου. Και να περάσουμε από την επιβίωση στη ζωή.

Φαβωρίνος (σηκώνοντας το βλέμμα στα άστρα):
Με τα μάτια κλειστά, βλέπεις αυτό που τα μάτια ανοιχτά δεν μπορούν. Ίσως εκεί να βρίσκεται το μυστήριο: όχι στην ανακάλυψη, αλλά στη μνήμη του ανείπωτου.

Περί Θεού και κόσμου, Πλούταρχος.

Πρωτότυπο σύγχρονο δοκίμιο με μορφή ανάμεσα στον Πλούταρχο και τον μαθητή του Απολλόδωρο.

Βρισκόμαστε μέσα στον ιερό ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Είναι απόγευμα, και το φως του ήλιου αγγίζει τα μάρμαρα, κάνοντας τα να αστράφτουν, μέσα σε ένα παιχνίδι φωτός και σκιών ανάμεσα στους κίονες. Ο Πλούταρχος, ιερέας του ναού, φιλόσοφος και άνθρωπος βαθιάς σκέψης, κάθεται πλάι στον νεαρό μαθητή του, τον Απολλόδωρο. Καθισμένοι κοντά στον τρίποδα της Πυθίας, μιλούν ήρεμα. Η σιωπή του τόπου δεν είναι άδεια, αλλά γεμάτη. Είναι η γαλήνη εκείνη που γεννάται όταν η ψυχή ετοιμάζεται να διεισδύσει στο μυστήριο του εαυτού και του κόσμου. Ο διάλογος που ακολουθεί είναι υποθετικός, όμως αντλεί από τις διαχρονικές αλήθειες της ανθρώπινης εμπειρίας και σοφίας.

Απολλόδωρος: Δάσκαλε, γιατί οι άνθρωποι προσδοκούν τόσο πολύ μια εξωτερική γιορτή, μια ευκαιρία για χαρά, ενώ η ζωή κυλά γύρω τους γεμάτη θαυμαστά σημεία;

Πλούταρχος: Γιατί αγνοούν, Απολλόδωρε ότι η ζωή η ίδια είναι η πιο βαθιά και ουσιαστική τελετουργία. Όπως είπε κάποτε κι ο Διογένης, ο άριστος άνθρωπος βλέπει κάθε ημέρα σαν ιερή γιορτή. Αν έχουμε σωφροσύνη, τότε όλη η ύπαρξη μας γίνεται ένας συνεχής εορτασμός. Ο κόσμος δεν είναι ένα απλό σκηνικό — είναι ο ιερότερος ναός στον οποίο εισερχόμαστε με τη γέννησή μας.

Απολλόδωρος: Δηλαδή, δεν υπάρχει μύηση έξω από τη ζωή;

Πλούταρχος: Όχι. Η ζωή είναι η μύηση. Είναι η μυσταγωγία που μας καλεί να ανακαλύψουμε την ψυχική γαλήνη και τη χαρά, όχι σαν ευκαιριακές διαθέσεις, αλλά σαν βαθιές καταστάσεις ύπαρξης. Όποιος αφυπνιστεί, δεν περιμένει άλλο να έρθει το "ιερό". Βλέπει ότι το ιερό είναι ήδη παρόν.

Απολλόδωρος: Τι σημαίνει αυτή η αφύπνιση, για τον μαθητή; Και πως σχετίζεται αυτή με τα χαραγμένα ρητά, όπως το «γνώθι σαυτόν», «μηδέν άγαν» και το γράμμα Ε, στον ναό μας;

Πλούταρχος: Σημαίνει πως σου επιτρέπει να δεις πως δεν είσαι αποκλειστικά οι σκέψεις σου. Δεν είσαι το άθροισμα των εμπειριών σου. Είσαι κάτι βαθύτερο. Μια επίγνωση που παρατηρεί, που ενοικεί και μαρτυρεί. Όταν αυτό το καταλάβεις, παύεις να βλέπεις τον εαυτό σου ξεχωριστό από το σύμπαν.

Απολλόδωρος: Δηλαδή δεν είμαστε απλώς μέσα στο σύμπαν;

Πλούταρχος: Όχι, είμαστε το ίδιο το σύμπαν που παρατηρεί τον εαυτό του μέσα από εμάς. Είμαστε το σημείο εστίασης όπου το Όλον γίνεται ενσυνείδητο. Αυτό είναι το μεγάλο θαύμα. Αλλά χρειάζεται ταπείνωση για να το δεις. Οι περισσότεροι εγκλωβίζονται στο προσωπείο του "εγώ", που καθρεφτίζεται στους άλλους και ξεχνάνε την ουσία.

Απολλόδωρος: Και το σώμα μας, δάσκαλε; Τι ρόλο διαδραματίζει σε αυτή τη μύηση;

Πλούταρχος: Είναι ο ναός της φύσης. Εκεί λατρεύεται το Θείο, όχι έξωθεν, αλλά μέσα από κάθε ανάσα, κάθε αίσθηση, κάθε πράξη αγάπης ή στοχασμού. Αν καταστρέφουμε τη φύση, καταστρέφουμε το ίδιο το ιερό. Πολλοί λατρεύουν έναν αόρατο Θεό, μα την ίδια στιγμή καταπατούν τη φύση, αγνοώντας ότι αυτή είναι η φανέρωση του αοράτου.

Απολλόδωρος: Μου φαίνεται πως ο άνθρωπος είναι μια μικρογραφία του κόσμου. Όπως λένε κι άλλοι φιλόσοφοι, ο μικρόκοσμος αντικατοπτρίζει τον μακρόκοσμο.

Πλούταρχος: Πολύ σωστά. Κι αν παρατηρήσεις τον εαυτό σου εσωτερικά, με ησυχία και ενόραση, μπορείς να γνωρίσεις το Όλον. Δεν χρειάζεσαι τίποτε εξωτερικό. Η αληθινή φιλοσοφία δεν είναι μόνο λογική. Είναι βιωματική, μυστική, βαθιά.

Όπως για να ανακαλύψεις την κρυμμένη ομορφιά και την ποικιλομορφία ενός δάσους, πρέπει να περπατήσεις μέσα του, να παρατηρήσεις τους κορμούς, να ακούσεις τα νερά που αναβλύζουν από τις πηγές, να αφουγκραστείς τα πουλιά, να μυρίσεις τα λουλούδια και να νιώσεις το άρωμα του χώματος...

Κατά τον ίδιο τρόπο, πρέπει να εισέλθεις στον ίδιο σου τον εαυτό, να αφουγκραστείς την αναπνοή σου, να νιώσεις πού γεννιούνται οι σκέψεις και από πού αναβλύζουν τα συναισθήματα.

Μην φοβάσαι τη σιωπή, Απολλόδωρε. Είναι το ιερό καταφύγιο της ψυχής.

Καθώς ο ήλιος χαμηλώνει πίσω από τις κορυφές του Παρνασσού, οι δύο συνομιλητές σιωπούν. Το φως παίρνει πια χρυσή απόχρωση, και το άρωμα του λιβανιού διαλύεται στο δειλινό. Ο Πλούταρχος και ο Απολλόδωρος παραμένουν για λίγο ακόμη καθισμένοι δίπλα στον ιερό τρίποδα, αφήνοντας τη σιγή να μεταμορφωθεί σε στοχασμό.

Ίσως, σκέφτονται και οι δύο, πως η αλήθεια δεν λέγεται ολοκληρωτικά με λόγια. Μα αποκαλύπτεται σε εκείνον που είναι έτοιμος να σταθεί ήσυχος μέσα στον ναό του κόσμου.

Ερμής ο Τρισμέγιστος και ο μαθητής του Τάτ.

 

Πρωτότυπο σύγχρονο δοκίμιο, με την μορφή διαλόγου ανάμεσα στον Ερμή τον Τρισμέγιστο και τον μαθητή του Τατ.

📜Πρόλογος: 

Σε ένα αρχαίο Αιγυπτιακό ναό, εκεί όπου το άρωμα από το λιβάνι  ανακατεύεται με τους ψιθύρους του ανέμου, ο  Ερμής ο Τρισμέγιστος, ο  γενάρχης της εσωτερικής σοφίας, στέκεται μπροστά στον νεαρό μαθητή του, τον Τάτ. Ο χώρος γεμίζει με μια αίσθηση μυσταγωγίας· καθένας τους ετοιμάζεται να εισέλθει στα αθέατα μυστήρια της ύπαρξης.

Τάτ: Δάσκαλε, όταν κλείνει κανείς τις πόρτες του νου του και δημιουργείται σκοτάδι μέσα του, δεν αισθάνεται μόνος;

Ερμής: Μη λες ποτέ πως είσαι μόνος. Μέσα σου κατοικούν ο Θεός και το πνεύμα σου· ποιος από αυτούς χρειάζεται φως για να σε βλέπει;

Τάτ: Πώς, όμως, βαδίζει κάποιος προς την αληθινή μύηση;

Ερμής: Όποιος αφιερώνεται με ταπεινότητα, υπομονή και επιμονή στην πνευματική αναζήτηση, βλέπει σταδιακά τις πράξεις του να συντονίζονται όχι μόνο με τα πιστεύω του αλλά και με τις ενοράσεις του. Η ενσυνείδητη πορεία σε μεταμορφώνει πνευματικά και υπαρξιακά· δεν αρκεί να ακολουθείς ένα μονοπάτι, πρέπει και να γίνεσαι ο ίδιος το μονοπάτι.

Τάτ: Τόσοι Θεοί, τόσοι προφήτες, τόσες θεωρίες προσπαθούν να ερμηνεύσουν την πρώτη αρχή. Μα μερικές φορές η σκέψη μας φτιάχνει φανταστικούς κόσμους, ενώ χάνουμε την άμεση εμπειρία.

Ερμής: Όπως ο Ελληνας Θαλής, κοιτάζοντας τον ουρανό, έπεσε μέσα στο πηγάδι· έτσι και η αφηρημένη φαντασία, οι προκαταλήψεις και οι προσδοκίες, μας απομακρύνουν από την κοινή εμπειρία. Οι πιο σημαντικές αλήθειες βλέπονται, ακούγονται, μυρίζονται, αγγίζονται εδώ, κάτω από τα πόδια μας.

Τάτ: Τι εννοείς;

Ερμής: Η Γαία, η κοιτίδα μας, μας γέννησε και μας θρέφει. Η μοίρα—το μερίδιο που λαμβάνει ο καθένας από τους δομικούς τόπους της Φύσης—είναι δεμένη με τη γη. Να τι σημαίνει να λατρεύεις τη φύση: σεβασμός και συνεργασία μαζί της, κι όχι αόριστες, ανεδαφικές αλήθειες.

Τάτ: Ο κόσμος λοιπόν δεν είναι απλώς αντικείμενο ερμηνειών, αλλά ζώντα οργανισμός;

Ερμής: Ακριβώς. «Το σύμπαν είναι μια ενότητα γεμάτη ζωή· η απομάκρυνση του ανθρώπου από τη Φύση λειτουργεί ως παραμορφωτικός φακός». Η θεότητα δεν κρύβεται μακριά· ζει σε κάθε πλάσμα και σε κάθε πέτρα.

Τάτ: Κι ο χαρακτήρας μας; Πώς συνδέεται με όλα αυτά;

Ερμής: «ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων». Ο χαρακτήρας σου είναι η μοίρα σου. Σμιλεύεται από τις επιλογές σου, τις πράξεις σου, τις συλλογικές εμπειρίες και το πνεύμα της εποχής σου. Μέσα από την τέχνη και την καλαισθησία—το καλό αίσθημα που εξυψώνει τον καθημερινό μας κόσμο—ιδρύουμε πολιτισμό και θεραπεύουμε την ψυχή.

Τάτ: Υπάρχει κάποιο πρακτικό κάλεσμα για τον αναζητητή;

Ερμής: Γίνε Γη: φρόντισε όσους σε αγαπούν, δίχως ανταλλάγματα. Γίνε Νερό: κυλήστε, αλλάξτε σχήμα, καθαρίστε και εξαγνίστε. Γίνε Φωτιά: κάψε τα δεσμά των εξαρτήσεων και του παρελθόντος. Γίνε Αέρας: άνοιξε πανιά για νέους ορίζοντες, σκόρπισε τους σπόρους της σοφίας.

Επίλογος.

Καθώς οι σκιές πέφτουν βαριές στο μαρμάρινο δάπεδο και ο ναός βυθίζεται στην ησυχία, ο Ερμής και ο Τάτ παραμένουν σιωπηλοί. Ο φιλόσοφος έχει εμφυσήσει μέσα στον μαθητή την συνειδητότητα της ενότητας με τη Φύση, την παρουσία του θείου εσωτερικά και τους τέσσερις θεμελιώδεις τρόπους ζωής. Ο υποθετικός διάλογος κλείνει, αφήνοντας τον αναγνώστη να βαδίσει το δικό του αρχαίο μονοπάτι μύησης.