Αυτογνωσία: Το Μονοπάτι το Λιγότερο Ταξιδεμένο…

Το μονοπάτι προς την αυτογνωσία είναι γεμάτο από αβεβαιότητα και ερωτηματικά. Υπάρχει άραγε η δυνατότητα να μάθουμε ποιοι πραγματικά είμαστε; Μήπως οι ζωές μας είναι απλώς ένα σύνολο τυχαίων βιολογικών συνδυασμών ή υπάρχει ένας βαθύτερος σκοπός και νόημα πίσω από τις εμπειρίες μας; Τι είναι εκείνο που θα πρέπει να γίνουμε, να δημιουργήσουμε και να μοιραστούμε ως συνειδητά όντα, που αντιλαμβάνονται τη σύνδεσή τους με το σύμπαν;

Η αναζήτηση της αλήθειας και η πνευματική ανάπτυξη αποτελούν μια σύνθετη διαδικασία, που συνδέεται με πολλές άλλες παραμέτρους. Αν δεν απελευθερωθούμε από τους εσωτερικούς μας προγραμματισμούς, αν δεν αναθεωρήσουμε τα συστήματα πεποιθήσεών μας, αν ο νους μας δεν απαλλαγεί από τις περιοριστικές επιρροές του παρελθόντος (υπάρχουν τόσα πολλά που πρέπει να καθαρίσουν), δεν θα μπορέσουμε να αφουγκραστούμε τη σιγανή φωνή της ύπαρξής μας.

Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να μας αποκαλύψει τίποτε πέρα από αυτό που ήδη βρίσκεται μισοαφυπνισμένο μέσα μας. Η γνώση είναι πάντοτε παρούσα, μόνο που πολλές φορές παραμένει θαμμένη κάτω από το βάρος των προκαταλήψεων και των φόβων μας.

Ο δάσκαλος δεν προσφέρει τη σοφία του, αλλά τη πίστη του και ίσως την αγάπη του. Αν είναι πραγματικά σοφός, δεν μας καλεί να μπούμε στο σπίτι της σοφίας του, αλλά μας οδηγεί στο κατώφλι του δικού μας νου. Η αληθινή σοφία δεν είναι κάτι που μπορούμε να μας παραδοθεί, αλλά κάτι που πρέπει να ανακαλύψουμε μόνοι μας.

Δεν μπορούμε να είμαστε το φως του εαυτού μας, αν βρισκόμαστε κάτω από τη σκιά οποιασδήποτε αυθεντίας, δόγματος ή συμπεράσματος. «Ακόμα κι αν πιστεύεις σε όλους τους θεούς και τις θεές, αλλά δεν πιστεύεις στον εαυτό σου, δεν υπάρχει σωτηρία για σένα» έλεγε ο Βιβεκανάντα. Σωτηρία σημαίνει να λυτρωθούμε από όλους τους «σωτήρες» μας, να συνειδητοποιήσουμε την αληθινή μας δύναμη. Αυτή είναι η ανώτατη ελευθερία, η πιο σπάνια, όπου ο άνθρωπος αναπνέει δύσκολα, γιατί είναι αναγκασμένος να κοιτάξει πέρα από τον εαυτό του.

Χρησιμοποιήστε την εσωτερική δύναμη που αποτελεί κληρονομιά όλων των ανθρώπων. Η αλήθεια βρίσκεται μέσα μας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πλωτίνος: 

«Τα πάντα είναι μέσα μας». Μέσα μας υπάρχει μια απώτερη δύναμη. Συγκεντρωθείτε, διαλογιστείτε «προς το ήσυχον», ώστε νους, καρδιά και πνεύμα να «ησυχούν». Βρείτε τον δικό σας τρόπο και μέθοδο για να συνδεθείτε με το βαθύτερο εαυτό σας.

Όταν και αν ανακαλύψουμε την αλήθεια μας, ίσως τότε αυτή να γίνει ο σκοπός της ζωής μας. Και ίσως ο σκοπός της ζωής μας να είναι να κάνουμε αυτό που αγαπάμε, μαζί με ανθρώπους που αγαπάμε και μας αγαπούν. Βρείτε τον σκοπό της ζωής σας και προσπαθήστε να τον πετύχετε, γιατί εκεί ίσως κρύβεται το κλειδί της ευτυχίας. Και η ευτυχία, όπως λέει ο Καζαντζάκης: 

- «Είναι πράγμα απλό και λιτό. Ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο… Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα. Αυτό είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό.»

Το μονοπάτι του μέλλοντος στην εποχή της κλιματικής κρίσης και της τεχνητής νοημοσύνης.

 

Αυτό που χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι η αναμονή. Είναι το αίσθημα πως τα πάντα μοιάζουν να τελειώνουν. Είναι η εποχή της «αναμονής» του νέου το οποίο θα προκύψει μέσα από τα σαθρά ερείπια του παλαιού. Κάτι «νέο κυοφορείται», το οποίο θα «γεννηθεί» με τρόπο μάλλον επώδυνο, μέσα από πολέμους, γεωπολιτικές ανακατατάξεις, την τεχνητή νοημοσύνη, ηθικά και ανθρωπιστικά διλήμματα που απειλούν την ίδια μας την ύπαρξη.

Τα πάντα δείχνουν πως βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι της πλανητικής ιστορίας μας. Κάθε αλλαγή προϋποθέτει να σκοτώσουμε το παλαιό, απαιτείται κάποια θυσία και αυτό οι άνθρωποι το γνωρίζουν, όμως αυτό θα σημαίνει και την άνοδο σε ένα καλύτερο ποιοτικότερο επίπεδο. Έτσι, κάθε φορά που έχουμε αρνητικές στροφές πρέπει να θυμόμαστε ότι είναι μέρος του κύκλου που είναι απαραίτητος για την εξέλιξη, για την πρόοδο, και την ανανέωση.

Στις μέρες μας είναι πλέον φανερό, πως ζούμε μια κορύφωση, καθώς το παρόν θρυμματίζεται, αποσυντίθεται και εξαντλείται ταχύτατα. Το «κακό», το απρόσμενο και το ξαφνικό, πιέζει το παρόν και κάνει αβέβαιο το μέλλον, γεννώντας το φόβο του άγνωστου και απρόβλεπτου μέλλοντος. Ο πολιτισμένος κόσμος μας, συνταράσσεται ακόμη από θρησκευτικές μισαλλοδοξίες και φανατισμούς, πολέμους, αναθεώρηση εδαφών και συνθηκών, σε μετακινήσεις πληθυσμών. Η οικονομική πρόοδος αναιρέθηκε μέσω της κρίσης χρέους, του άυλου χρήματος και της μεταφοράς των γραμμών παραγωγής σε χώρες με εξευτελιστικό κόστος εργασίας, χτύπησε τους ίδιους τους εμπνευστές της.

Η ραγδαία ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, μας έκανε παντοδύναμους και αλαζόνες, θεωρώντας πως οι εφιάλτες του παρελθόντος είχαν πια παρέλθει ανεπιστρεπτί, και πως καθένας μπορούσε να εκπληρώσει κάθε του επιθυμία, ελεύθερος από κάθε είδους δεσμά. Παρατάθηκε ο χρόνος ζωής μας, θεραπεύθηκαν θανατηφόρες ασθένειες και προσφέρθηκε γενικότερα μία καλύτερη ποιότητα ζωής, έως ότου ήρθε ο κορονοϊός.

Και ξαφνικά το όνειρο της γραμμικής βελτίωσης της ζωής μας, τελείωσε, όταν αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε πως η ίδια η τεχνολογική πρόοδος ίσως έχει δημιουργήσει κινδύνους από κοινωνικοποίησης, αποστασιοποίησης, ελέγχου των μαζών, ανεξέλεγκτων ιών, αλλά και της ραγδαίας επιδείνωσης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Ίσως για αυτό το λόγο η βιόσφαιρα αντιδρά, με αποτέλεσμα οι φυσικές καταστροφές ξαφνικά και γραμμικά να πολλαπλασιάζονται. Κάτι που θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε στην «προδοσία» του ανθρώπου προς τη φύση, αφού την έχει εκμεταλλευτεί και απορροφήσει χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες.

Η τάση της προσκόλλησης στην ύλη που παρατηρείται, και η αυξανόμενη πνευματική αδράνεια, σε συνδυασμό με την έλλειψη βούλησης για βαθύτερο στοχασμό του «μυστηρίου της φύσης και του ανθρώπου», οφείλονται στην κυριαρχία του ορθολογισμού, και στην τυφλή πρακτικότητα του σύγχρονου υλιστικού πολιτισμού. Αυτός ο πολιτισμός μας έχει εθίσει στο να βλέπουμε τον κόσμο με ένα διαχωριστικό πρίσμα: άνθρωπος και φύση, άνθρωπος και τεχνολογία, αντί για μια αρμονική σύνθεση.

Η σύγχυση πραγματικών και πλασματικών αναγκών, η πνιγηρή εντατικοποίηση του ρυθμού της ζωής στις μεγαλουπόλεις, η εσωτερική μοναξιά, το άγχος και η αγωνία αλλοτριώνουν βαθύτατα και παρεμποδίζουν την πνευματική ολοκλήρωση των ανθρώπων. Το να παρασυρόμαστε από επιφανειακές επιθυμίες και να επιθυμούμε συνεχώς περισσότερα αντικείμενα, είναι το ακριβώς αντίθετο από το να αναζητούμε την εσωτερική γαλήνη και πληρότητα.

Ο υλικός ευδαιμονισμός σε συνδυασμό με τα αξιοθαύμαστα κατά τα άλλα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα, αλλά και τον συνεχιζόμενο βομβαρδισμό των πληροφοριών, δεν αφήνουν στον άνθρωπο τον αναγκαίο χρόνο για να ασχοληθεί σοβαρά και επίμονα με τον «εσωτερικό του εαυτό». Το να συνειδητοποιούμε και να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας είναι ίσως η πιο επείγουσα ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου.

Οι νέες τεχνολογίες σίγουρα μας οδηγούν πιο κοντά στ' αστέρια, αλλά επίσης και πιο μακριά απ' τον εαυτό μας. Ο άνθρωπος του σήμερα έχει «μονωθεί» από τη φύση και δεν νοιώθει κομμάτι της. Νοιώθει «ξένος» στο ίδιο του το σπίτι. Έχουμε δημιουργήσει ένα πολιτισμικό σύστημα το οποίο έχει γίνει πάρα πολύ μεγάλο για την κατανόησή του.

Καθώς μάλιστα διαθέτουμε ακόμα περισσότερο περιορισμένη ικανότητα να διαχειριζόμαστε και να χρησιμοποιούμε αυτό το σύστημα, έχουμε παραχωρήσει στην τεχνολογία πολλές από τις ανάγκες και τις προσδοκίες μας. Η τεχνολογία εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς, αλλά παράλληλα μας απομακρύνει από το πραγματικό νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης και από την ισχυρή σύνδεση που θα έπρεπε να έχουμε με τη φύση και τον πλανήτη μας.

Ζούμε σε μια εποχή όπου η ανασφάλεια και το άγχος κυριεύει τη ζωή μας, άγχος για να επιτύχουμε, για να ανέβουμε στην κοινωνική και οικονομική κλίμακα, άγχος και ώθηση προς την προσωπική εγωιστική επιτυχία, σε ένα κοινωνικά ηθικά αποδεκτό περιβάλλον, σε μια καθημερινή αλλοτρίωση μέσω ενός προσωπείου που οι άλλοι επιθυμούν από εμάς.

Και μέσα σε όλη αυτή την πίεση, κανείς δεν φρόντισε να μας μάθει πώς να είμαστε ειλικρινείς πρώτα και κύρια μέσα μας και στη συνέχεια γύρω μας. Κανείς δεν μας έμαθε να αγαπάμε χωρίς ανταλλάγματα, να συντρέχουμε, να συνυπάρχουμε ειρηνικά, να ονειρευόμαστε, να αφουγκραζόμαστε και να σεβόμαστε την τροφό μας Γαία, το σύμπαν ολόκληρο. Αν δεν έχουμε συνείδηση αυτών των αξιών, δύσκολα θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στον δρόμο της αληθινής εξέλιξης.

«Ο άνθρωπος είναι ένας μικρός Κόσμος και υπάρχουν μέσα σε αυτόν κατά τρόπο μερικό όλα όσα υπάρχουν μέσα στον Κόσμο κατά τρόπο θεϊκό και καθολικό», αναφέρει ο Πρόκλος, (Εις τον Τίμαιο Πλάτωνος). Αυτή η σοφή ρήση μας υπενθυμίζει ότι οι απαντήσεις για το μέλλον μας υπάρχουν ήδη μέσα μας, αρκεί να είμαστε ανοιχτοί και έτοιμοι να τις ανακαλύψουμε.

Δεν μας έμαθαν να σιγούμε εμπρός στις μεγάλες αλήθειες της Ζωής, και τώρα πληρώνουμε το τίμημα τόσο σε ατομικό όσο και σε πλανητικό επίπεδο. Δεν μας έδειξαν τον τρόπο του σκέπτεσθαι, όπου μέσω της καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης να ωθηθεί η ύπαρξή μας σε ουσιαστική συνειδησιακή αλλαγή, παράγοντας θετικές σκέψεις πάνω σε παγκόσμια-ανθρώπινα προβλήματα.

Το μονοπάτι του μέλλοντος ανήκει σε εκείνους που γνωρίζουν πως να ερευνούν, καθώς η μάχη εναντίον της άγνοιας είναι τόσο επείγουσα όσο εκείνη που διεξάγεται ενάντια στην αποσύνθεση και στη διαφθορά. Ο David Booth αναφέρει σχετικά:

«Για εκείνους από εσάς που ξέρουν, δεν υπάρχει τίποτα περαιτέρω να πω. Για εκείνους από εσάς που δεν ξέρουν, αρχίστε να ψάχνετε τώρα. Για εκείνους από εσάς που δεν ξέρουν, και δεν φροντίζουν να μάθουν, ούτε θα ερευνήσετε ούτε θα προετοιμαστείτε, αλλά δεν θα μπορείτε ποτέ να πείτε ότι δεν προειδοποιηθήκατε, παρά μόνο ότι δεν πιστέψατε ότι σας είπαν…»

Δεν είναι εύκολη η μάχη με τη σκοτεινή άγνοια, διαθέτει πολλούς συμμάχους, στεγάζεται σε πολλές χώρες, καλύπτεται με διάφορα ενδύματα, ένα εκ των οποίων είναι οι συνωμοσιολογίες. Χρειάζεται να είναι κανείς εφοδιασμένος με υπομονή και κριτικό πνεύμα, γιατί η μάχη με την άγνοια είναι η μάχη με το χάος. Προσοχή όμως, "η πολυμάθεια δεν διδάσκει κατ' ανάγκη και τη Φρόνηση", όπως ορθά αναφέρει ο Ηράκλειτος!

Σε ένα αβέβαιο και ασαφές περιβάλλον, πολλοί στρέφονται στο παρελθόν. Το παρελθόν δεν μπορεί να 'ξεχαστεί', να αλλάξει, ή να διαγραφεί, μπορούμε υπό προϋποθέσεις να μάθουμε από αυτό. Σε αυτή μας την προσπάθεια δεν θα πρέπει να κρίνουμε το παρελθόν με όρους του παρόντος, διότι ελοχεύει ο κίνδυνος του «παροντισμού».

Ο Παροντισμός είναι το παραμορφωτικό (αν και αναπόφευκτο) πρίσμα μέσα από το οποίο εξετάζουμε το παρελθόν, με αποτέλεσμα να διαμορφώνουμε ένα διαφορετικό παρελθόν, σύμφωνα με την εκάστοτε «μόδα» του παρόντος. Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την συμβατική επιστήμη της Ιστορίας και τα προβλήματά της. Το παρόν είναι το κλειδί του παρελθόντος. Το παρόν διαμορφώνει το παρελθόν. Κι ο νους μας διαμορφώνεται έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται το παρελθόν με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετική εποχή. Το παρελθόν αλλάζει συνέχεια. Είναι κάτι που προκαλεί άφατο τρόμο – γιατί έτσι και παραδεχτούμε ότι οι αναμνήσεις που έχουμε στο κεφάλι μας δεν είναι δικές μας, τότε ποιοι είμαστε;

Είναι πολύ λεπτό αυτό το σημείο. Τώρα, το «τι θα γινόταν εάν…» είναι μια γοητευτική φράση που μπορεί να φέρνει αλλεργία στους ορθόδοξους ιστορικούς, αλλά η οποία ανοίγει συναρπαστικούς ορίζοντες τους οποίους έχει πολλάκις εξερευνήσει η σημαντικότερη μορφή λογοτεχνίας, η επιστημονική φαντασία. Και έχει πολύ μεγάλη αξία στον σημερινό κόσμο, ο οποίος κοιτά ιδεοληπτικά, εμμονικά και συνεχώς πίσω.

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι ότι ζούμε σε πονηρούς και επικίνδυνους καιρούς, σε μία εποχή όπου το μόνο βέβαιο είναι το αβέβαιο. Για ένα πράγμα μπορούμε να είμαστε σίγουροι. Έχουμε βιώσει γεγονότα τα οποία έφεραν τα πάνω κάτω στην ζωή μας.

Βιώσαμε σεισμούς, τσουνάμι, πυρηνικές καταστροφές, λοιμούς, πολέμους, αποδόμηση πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών μοντέλων, πανδημίες. Η ανθρωπότητα για μία ακόμη φορά υποβάλλεται σε μια εξελικτική κρίση, στην οποία «κρύβεται» εκ νέου η επιλογή του πεπρωμένου της.

Εξ ανάγκης μεταστοιχειωνόμαστε σε μία γενιά πλήρους εμπειριών, γεγονός που καταγράφεται στη σκέψη μας και στον τρόπο που οφείλουμε να βλέπουμε πλέον τη ζωή και το μέλλον. Τίποτα πλέον δεν είναι σταθερό, καθώς είναι φανερό πως «όλα τελειώνουν» τόσο σε φυσικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Βρισκόμαστε σε ένα εξαιρετικά κρίσιμο σταυροδρόμι, στο οποίο κρύβονται οι ορθές ή όχι επιλογές του πεπρωμένου μας. Και το πεπρωμένο δεν είναι θέμα τύχης, αλλά θέμα επιλογής. Δεν είναι κάτι που πρέπει να περιμένουμε, αλλά κάτι που πρέπει να πετύχουμε.

Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχουν εύκολες ή ασφαλείς λύσεις, παρά μόνο σωστές ή λάθος επιλογές!

Περί Μυήσεως: Η Πραγματική Οδός προς τη Γνώση και την Πνευματική Εξέλιξη

 

Επειδή ότι λάμπει δεν είναι χρυσός. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν ούτε «μύστες» ούτε «μυημένοι» στα άρρητα και τα άφατα. Υπάρχουν αυτοί που ίσως γνωρίζουν, αυτοί που δεν γνωρίζουν και αυτοί που επιδιώκουν να μάθουν. Το χρήμα δεν μπορεί να κάνει τα μάτια να δουν, τα αυτιά να ακούσουν ούτε την ψυχή να ανθίσει. Η έρευνα, η προπαίδευση, η καλλιέργεια του κριτικού πνεύματος, ο χρόνος και η θέληση είναι οι μόνοι ασφαλείς παράγοντες της γνώσης. Τα υπόλοιπα αποτελούν απλώς προσπάθειες για να αποκτήσουν γνώση και κύρος κάποιοι.

Η πραγματική μύηση δεν περιορίζεται σε μία τυπική και συμβολική διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε μυστικιστικές ομάδες ή αποκλειστικές τελετές. Αντιθέτως, αποτελεί μια βαθιά εσωτερική πορεία αυτογνωσίας και μεταμόρφωσης που ανοίγει το δρόμο για πνευματική εξέλιξη πέρα από τα συμβατικά όρια. Εμπνευσμένοι από τις αρχαίες μυστηριακές τελετές, πολλοί διανοούμενοι θεωρούσαν τη μυήσει ως μονοπάτι αναγέννησης, το οποίο απαιτεί αληθινή δέσμευση, συνεχή αναζήτηση και εσωτερική ανανέωση.

Η ουσία της μυήσεως έγκειται στην αμφισβήτηση, στην αδιάκοπη αναζήτηση της αλήθειας και στην αφοσίωση στην προσωπική εξέλιξη. Δεν είναι μια κατάσταση σταθερή ή δεδομένη· αποτελεί μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, προσπάθεια και βαθιά ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μας. Μέσω αυτής της διαδρομής, κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει το άρρητο και να φωτίσει την ψυχή του με γνώσεις που μεταμορφώνουν τη ζωή, ανεξάρτητα από κοινωνικές ή οικονομικές συνθήκες.

Τελικά, η αληθινή γνώση δεν επιβάλλεται εξωτερικά, αλλά εσωτερικεύεται μέσα από την προσωπική εμπειρία, την αυθεντική έρευνα και την ειλικρινή προσπάθεια για κατανόηση του κόσμου και του εαυτού μας. Η μύηση , λοιπόν, αποτελεί όχι απλώς μια έννοια ή τελετουργία, αλλά ένα δυναμικό μονοπάτι προς την αυτοπραγμάτωση,  και την πλήρη ανθοφορία της ανθρώπινης ψυχής.

Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία στον 21ο Αιώνα.

Η Ελλάδα, ως κληρονόμος μιας μεγαλειώδους αρχαιότητας, συχνά στρέφεται στους προγόνους της και στα έργα τους. Ωστόσο, είναι κρίσιμο να αποφεύγουμε την ωραιοποίηση και τη μεταφορά του τρόπου ζωής και σκέψης των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων στο σήμερα με έναν τρόπο που παραβλέπει τη χρονική και κοινωνική απόσταση. Τέτοιες πρακτικές οδηγούν σε έναν ιστορικό αναχρονισμό που δεν μας βοηθά να κατανοήσουμε την ουσία της φιλοσοφικής τους σκέψης.

Στον αντίποδα, ο θεμέλιος λίθος της αρχαίας Ελληνικής ελληνικής φιλοσοφίας, ο «λόγος», απαιτούσε την ανάπτυξη του σκεπτόμενου ανθρώπου. Σήμερα, όμως, συχνά υποκύπτουμε στην ημιμάθεια, τη συνωμοσιολογία έχοντας αντικαταστήσει στην γνώση με την γνώμη. Αυτή η τάση οφείλεται, εν μέρει, στην προσπάθεια ορισμένων να αναβιώσουν το αρχαίο μεγαλείο χωρίς επαρκές γνωσιολογικό και ιστορικό υπόβαθρο. Αντί να εμβαθύνουμε στις φιλοσοφικές, καλλιτεχνικές και πνευματικές αξίες των αρχαίων, προτιμούμε ευκολότερες, αλλά ρηχές συνδέσεις με το παρελθόν.

Η γνώση στην αρχαία Ελλάδα είχε μια συλλογική διάσταση. Αν και συχνά εκπροσωπούνταν από μεμονωμένους στοχαστές ή φιλοσοφικές σχολές, η διάδοσή της αποσκοπούσε στο κοινό καλό. Σε αντίθεση με άλλους λαούς, η αρχαία Ελλάδα ανέδειξε μια δυναμική κοινωνία που γέννησε τη δημοκρατία, τις επιστήμες και το θέατρο. Σήμερα, ωστόσο, ο ατομισμός και η απαξίωση κυριαρχούν, διαβρώνοντας την κοινωνική συνοχή και την πρόοδο.

Η ενασχόληση με την αρχαιότητα είναι άσκοπη αν περιορίζεται σε μια νεκρή προγονολατρεία. Αντίθετα, μπορεί να γίνει εποικοδομητική όταν στοχεύει στη διαμόρφωση ενός τρόπου σκέψης που επηρεάζει τη σύγχρονη καθημερινότητα και προάγει τη ζωή των συνανθρώπων μας. 

Η μελέτη φιλοσόφων όπως ο Επίκουρος, ο Πλάτων, ο Ηράκλειτος και ο Πυθαγόρας δεν αποσκοπεί μόνο στην κατανόηση του παρελθόντος, αλλά στην αφομοίωση των διδασκαλιών τους για την καλλιέργεια της σκέψης και του βίου μας.

Η φιλοσοφία δεν είναι απλώς μια μορφή ψυχοθεραπείας. Είναι ένας οδηγός για μια πληρέστερη πνευματική αντίληψη και μια νέα κοσμοθέαση. Φιλοσοφώ σημαίνει προσπαθώ να είμαι ελεύθερος στο πεδίο της σκέψης. Η πληροφορία είναι αποσπασματική γνώση, ενώ η γνώση είναι η ικανότητα σύνθεσης δεδομένων. Η σοφία, τέλος, έγκειται στη διαρκή αμφισβήτηση των πορισμάτων μας.

Οι αρχές της Αρμονίας, της Ισορροπίας και του Μέτρου, που χαρακτήριζαν την αρχαία ελληνική τέχνη και αρχιτεκτονική, μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για έναν πιο βιώσιμο και ολιστικό κόσμο. Ο σχεδιασμός των πόλεων και οι κοινωνικές δομές της αρχαιότητας μπορούν να μας διδάξουν πώς να επαναφέρουμε την Ομορφιά και την Καλοκαγαθία στην κοινωνία μας.

Παράλληλα, οι σχέσεις μας με τη φύση δεν μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στην εκμετάλλευση. Η λογική του ιδιοτελούς κέρδους πρέπει να αντικατασταθεί από τη συνεργασία, την εναρμόνιση και τη συνύπαρξη για το κοινό καλό. Είναι εντυπωσιακό ότι οι ανθρώπινες κατασκευές ζυγίζουν πλέον περισσότερο από όλη τη ζωή στον πλανήτη. 

Αν σκεφτούμε τη βαρύτητα των ανθρωπίνων κατασκευών σε σχέση με τη ζωή στον πλανήτη, θα διαπιστώσουμε κάτι σοκαριστικό: ό,τι υλικό έχει παράξει ο άνθρωπος στην ιστορία του ζυγίζει περισσότερο από όλη τη ζωή στον πλανήτη! Τα τσιμέντα, τα σκουπίδια, τα πλαστικά… όλα αυτά πλέον ζυγίζουν πολύ περισσότερο από ολόκληρη τη ζωή (φυτών και ζώων) στον πλανήτη! 

Αν ζυγίζαμε ό,τι έχει ζωή πάνω στον πλανήτη δίχως τις ανθρώπινες κατασκευές, το 85,5% του βάρους θα ήταν αυτό των φυτών! Τα ζώα και οι άνθρωποι φτάνουν μόλις το 0,3%. Τα μανιτάρια ζυγίζουν 4 φορές περισσότερο από όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου, και το υπόλοιπο είναι μικροοργανισμοί.

Αυτή η ανισορροπία υπογραμμίζει την ανάγκη για έναν νέο πολιτισμό που θα επανασυνδέσει τον άνθρωπο με τις αρχές της φύσης. Χρειάζεται να δημιουργήσουμε έναν κόσμο βασισμένο στις αρχές της Αρμονίας, της Ισορροπίας και του Μέτρου. Έναν κόσμο όπου το Φως θα διαμορφώσει μια κοινωνία που τιμά τον άνθρωπο, τη φύση και την πνευματική εξέλιξη. Όπως έλεγε ο Πλάτων:  

- «Απ’ όλα τα αγαθά που κατέχει ο άνθρωπος, το πιο ιερό, μετά τον Θεό, το πιο οικείο, είναι η ψυχή»!

Η αλληγορική εξόντωση των μνηστήρων από τον Οδυσσέα.

 

Σύμφωνα με την Οδύσσεια, όταν ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Ιθάκη, βρίσκει τους 108 μνηστήρες της Πηνελόπης να ξοδεύουν την περιουσία του. Ο Οδυσσέας μαζί με τον γιο του Τηλέμαχο, τον πιστό του οικόεργο Εύμαιο και τον βοσκό Φιλοήτειο, εξοντώνουν τους μνηστήρες. 

Η Οδύσσεια, σε ένα βαθύτερο εσωτερικό και αλληγορικό επίπεδο, όπως έχω αναφέρει στο παρελθόν, ίσως αποτελεί μια μέθοδο αυτοανακάλυψης και αυτογνωσίας, και μπορεί να ερμηνευθεί ως εξής: 

Ο Οδυσσέας θα μπορούσε να συμβολίζει τις πράξεις του ανθρώπου κατά τη διάρκεια του βίου του· συμβολίζει το συνειδητό μέρος του ανθρώπου, τις πράξεις, την κρίση και τις αποφάσεις που λαμβάνονται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής, ενώ η περιπλάνησή του αντικατοπτρίζει την αναζήτηση, την περιπέτεια και τη μάχη για την επίτευξη της ολοκλήρωσης και της αυτογνωσίας. 

Η Πηνελόπη θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως σύμβολο της ψυχής· εκπροσωπεί την καθαρότητα, την εσωτερική ομορφιά και την αυθεντική ουσία του ανθρώπου – τη ψυχή, καθώς ο εσωτερικός της χώρος, δηλαδή ο οίκος, μετατρέπεται σε σφαίρα όπου διαδραματίζονται οι πιο βαθιές ψυχικές διεργασίες. 

Οι μνηστήρες, από την πλευρά τους, θα μπορούσαν να συμβολίζουν τα ενστικτώδη στοιχεία και πάθη του ανθρώπου· υπό αυτήν την ερμηνεία, αντιπροσωπεύουν τις ακατέργαστες, ανεξέλεγκτες δυνάμεις μέσα στον άνθρωπο – τα ένστικτα, τα πάθη, τις φοβίες και τις αρνητικές τάσεις που επιδιώκουν να επηρεάσουν ή και να κατακλύσουν την ψυχή. 

Όπως οι μνηστήρες εισβάλλουν στο σπίτι της Πηνελόπης, έτσι και τα ακατέργαστα ένστικτα διεισδύουν στην ψυχική οργάνωση, προκαλώντας αναστάτωση και αταξία, ενώ οι φόβοι που δεν έχουν αναγνωριστεί ή επεξεργαστεί εμφανίζονται ως καταστροφικές δυνάμεις, απειλώντας να καταστρέψουν την εσωτερική αρμονία· όταν δεν ελέγχονται από τη λογική και την αυτοσυγκράτηση, μπορούν να λειτουργήσουν καταστροφικά, όπως οι μνηστήρες που προσπαθούν να κατακτήσουν το έδαφος της ψυχής. 

Η μάχη και η εξόντωση των μνηστήρων μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία αυτογνωσίας, διότι ο Οδυσσέας, μέσα από την επιστροφή του και την τελική μάχη, συμβολίζει την εσωτερική προσπάθεια του ανθρώπου να αντιμετωπίσει και να υπερνικήσει αυτά τα ενστικτώδη στοιχεία. Η πράξη της εξόντωσης δεν είναι μόνο φυσική αλλά και ψυχολογική, καθώς με την εξάλειψη των μνηστήρων επαναφέρει την τάξη στον οίκο της ψυχής, επιτρέποντας την αληθινή εσωτερική αρμονία και την αυτοεκπλήρωση. 

Αυτή η διαδικασία αποτελεί ένα απαραίτητο βήμα προς την αυτογνωσία, αφού απαιτεί την αναγνώριση και καταπολέμηση των σκοτεινών πλευρών της φύσης μας. Ακόμα και αν, σε μια πιο μαρκαρισμένη ανάγνωση, οι μνηστήρες «εξοντώνονται», μπορούμε να τους ερμηνεύσουμε και ως μια μεταφορική διαδικασία, μέσω της οποίας το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει τις αρνητικές του τάσεις και να τις ενσωματώνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην κυριαρχούν στον εσωτερικό του κόσμο. 

Σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία,  ο δρόμος προς την αυτογνωσία δεν είναι μόνο εξωτερικός αλλά και εσωτερικός· ο άνθρωπος πρέπει να αντιμετωπίσει τις σκοτεινές, ακανόνιστες δυνάμεις που κατοικούν μέσα του – τα ένστικτα, τα πάθη και τους φόβους – ώστε να ανακτήσει την ισορροπία και να ολοκληρώσει την ψυχική του εξέλιξη. Με άλλα λόγια, ο Οδυσσέας δεν επιστρέφει μόνο για να επαναφέρει μια εξωτερική τάξη, αλλά για να καθαρίσει και να επαναφέρει την εσωτερική πραγματικότητα της ψυχής (της Πηνελόπης), καταπολεμώντας τα στοιχεία που απειλούν την αληθινή του ταυτότητα.

Φιλοσοφικός έρως, ο μέγας Δαίμων.

📷 1,2.  Προτομή της Διοτίμας στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας (στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε φυσικά να υπάρχει).

Στο συμπόσιο του Πλάτωνος η Διοτίμα  «μυεί» τον Σωκράτη περί του φιλοσοφικού έρωτος. Με βάση τα πλατωνικά κείμενα οι Πλατωνικοί και οι Νέο πλατωνικοί φιλόσοφοι, υποστήριξαν ότι υπάρχει ένα φιλοσοφικό σύστημα προσέγγισης των θείων πεδίων δια μέσω του νοητικού έρωτος. 

Στην συνέχεια θα παραθέσω ένα απόσπασμα, στο οποίο η Διοτίμα εξηγεί στον Σωκράτη πως ο έρως αποτελεί τον μέγα Δαίμων. Όχι φυσικά όπως διαστρεβλώθηκε  από τον Χριστιανισμό. 

Η λέξη «δαίμων» δεν έχει καμία σχέση όπως την ξέρουμε εμείς σήμερα (οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν διάβολο). «Δαίμων» ήταν αρχικά η θεότητα που μοίραζε, κατένειμε την μοίρα (δαίομαι = μοιράζω) και μετά ονομαζόταν οποιαδήποτε θεότητα στην οποία αποδίδονταν τιμές.

«Δαίμων εαυτού» ονομαζόταν η θεότητα-προστάτης που ζούσε μέσα σε κάθε άνθρωπο από τη γέννηση έως το θάνατό του και φρόντιζε για την προσωπική εξέλιξη κι ευημερία. «Πράττω κατά τον δαίμονα εαυτού», ουσιαστικά σημαίνει «πράττω σύμφωνα με αυτό που η συνείδησή μου θεωρεί σωστό», αδιαφορώντας ίσως για το τι θα πουν οι άλλοι και είναι μια στάση ζωής που υιοθέτησαν και επιδοκίμασαν οι Στωικοί φιλόσοφοι. 

Ίσως για αυτό τον λόγο η φράση «Κατά τον δαίμονα εαυτού» γράφηκε μάλλον από τους συγγενείς του Jim Morrison στον τάφο του, εννοώντας ότι ο τραγουδιστής των Doors έπραττε στη σύντομη ζωή του πάντα σύμφωνα με ό,τι υπαγόρευε η συνείδησή του, ο «προσωπικός του θεός», κι όχι σύμφωνα με τις επιταγές της κοινωνίας. 📷 3

Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα των διδασκαλιών  περί έρωτος της Διοτίμας προς τον Σωκράτη: 

«Ο Δαίμων αποτελεί κάτι μεταξύ θνητού και αθανάτου, Σωκράτη. Αφού βέβαια καθετί δαιμονικό βρίσκεται μεταξύ θεού και θνητού. Ρόλος του να διερμηνεύει και να μεταφέρει στους θεούς όσα προέρχονται από τους ανθρώπους, και στους ανθρώπους όσα προέρχονται από τους θεούς: τις δεήσεις και τις θυσίες των μεν, τις εντολές και τις ανταποδόσεις των δε. 

Και καθώς βρίσκεται στη μέση μεταξύ των δύο συμπληρώνει το κενό, ώστε το σύμπαν να αποτελεί ένα αδιάσπαστο σύνολο (διότι  ως γνωστό το σύμπαν απεχθάνεται το κενό). Μέσω αυτής της δαιμονικής ικανότητας (φιλοσοφικός στοχασμός αλλά και ενόραση)  λειτουργεί τόσο ολόκληρη η μαντική όσο και η τέχνη των ιερέων που σχετίζεται με θυσίες, τελετουργίες, εξορκισμούς και γενικά με κάθε είδους μαγεία και μαγγανείες.»

📌 Πλάτων συμπόσιο 202d8 204 d7.

Το παραπάνω απόσπασμα αναδεικνύει τη φιλοσοφική διάσταση του έρωτα, ο οποίος, μεταβαίνοντας από το σωματικό στο νοητικό επίπεδο, λειτουργεί ως μέσο διαμεσολάβησης μεταξύ του ανθρώπινου και του θεϊκού. 

Η ιδέα του «μεγάλου δαίμονα» συμβολίζει την εσωτερική καθοδήγηση και τη σύνδεση με μια ανώτερη πνευματική πραγματικότητα – ένα ιδεώδες που έχει επηρεάσει βαθιά τις μεταγενέστερες φιλοσοφικές και πνευματικές σκέψεις.

Σεισμοί και ο Θεός Ποσειδώνας στην Αρχαιότητα.

(Αφορμής δοθήσεως  των λιτανιών για τους σεισμούς στις Κυκλάδες).

Οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν τις σεισμικές δονήσεις και τις συνακόλουθες φυσικές καταστροφές όχι στον γίγαντα Εγκέλαδο,  αλλά στον πανίσχυρο κοσμοσείστη θεό Ποσειδώνα. Ο θεός της θάλασσας, γνωστός και ως Ενοσίχθων (ο σείων τη γη), προκαλούσε σεισμούς, τσουνάμι και καταποντισμούς πόλεων, εκδηλώνοντας έτσι την οργή του.

Ο Ποσειδώνας δεν ήταν απλώς ο κυρίαρχος των θαλασσών, αλλά και των ίδιων των εγκάτων της γης. Οι ποιητές και οι λατρευτές του τον αποκαλούσαν Ενοσίγαιος, Γαίας Κινητήρ, Σεισίχθων—ονόματα που υποδηλώνουν τη δύναμή του να συνταράσσει το έδαφος. Όταν ο Ποσειδώνας συγκλόνιζε τη γη, τρόμος κυρίευε ακόμα και τους άλλους θεούς. Ο Άδης, ο αδελφός του, ανησυχούσε μήπως η γη σχιστεί και αποκαλυφθεί το σκοτεινό του βασίλειο.

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογική παράδοση, ο Ποσειδώνας ήταν ο θεός που διαμόρφωσε την επιφάνεια της γης όπως τη γνωρίζουμε: δημιούργησε όρη, νησιά, ποτάμια, ισθμούς, φαράγγια και κόλπους. Με την τρίαινά του απέσπασε τμήματα ξηράς και τα μετέτρεψε σε νησιά. Ένας χαρακτηριστικός μύθος είναι αυτός του Πολυβώτη: κατά τη Γιγαντομαχία, ο Ποσειδώνας, για να εξουδετερώσει τον γίγαντα, έκοψε με την τρίαινά του ένα τμήμα από την Κω και τον καταπλάκωσε, σχηματίζοντας έτσι τη Νίσυρο. Ο Σοφοκλής τον αποκαλεί «γῆς τε καὶ ἀλμυρᾶς θαλάσσης ἄγριον μοχλευτήν», δηλαδή τον άγριο αναμοχλευτή της γης και της αλμυρής θάλασσας.

Σε περιοχές που πλήττονταν συχνά από σεισμούς, η λατρεία του Ποσειδώνα ήταν κυρίαρχη. Οι άνθρωποι τον επικαλούνταν με θυσίες και σπονδές, ζητώντας την επαναφορά της σταθερότητας του εδάφους. Ο θεός λατρευόταν με επίθετα όπως Ασφάλειος, Σωτήρ, Ἐδραίος, που τόνιζαν τη δύναμή του να «κινείν και σώζειν». Παράλληλα, τον τιμούσαν και ως Θεμελιούχο και Τειχοποιό, προσευχόμενοι για τη στερεότητα των κτισμάτων.

Αν και οι αιώνες πέρασαν, η ανθρώπινη ανάγκη για προστασία από τους σεισμούς παρέμεινε η ίδια. Σήμερα, στη θέση των αρχαίων σπονδών και ξοάνων, βρίσκονται οι εικόνες των αγίων και οι λιτανείες. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να ζητούν θεϊκή παρέμβαση, ελπίζοντας στην επαναφορά της γαλήνης και της σταθερότητας.

Ο Θεός Πάνας και η αρχέγονη σύνδεση του ανθρώπου με το βλαστικό, το ζωικό, και το πνευματικό βασίλειο.

Στην αρχαία Ελλάδα, το βλαστικό βασίλειο θεωρείται ιερό και ενψυχώνεται μέσω θεϊκών δυνάμεων, με χαρακτηριστικότερες τις νύμφες. Οι νύμφες, θηλυκές θεότητες της φύσης, εκφράζουν τη ζωοδότρα δύναμη της θηλυκής αρχής, που σχετίζεται με τη γέννηση, τη διατήρηση και την ανακύκλωση της ζωής. 

Καθώς τα φυτά δεν διαθέτουν συνείδηση, οι νύμφες δρουν ως οι ψυχικές οντότητες που διαπερνούν και ζωογονούν το φυσικό κόσμο. Στην τέχνη των Ελλήνων απεικονίζονται όμορφες, ανθρωπόμορφες, με μια αέρινη και αιθέρια χάρη, υπογραμμίζοντας την άμεση σύνδεση μεταξύ του φυσικού κόσμου και των θεϊκών δυνάμεων.  

Αντίθετα, το ζωικό βασίλειο, αν και διαθέτει μια πρωτογενή μορφή συνείδησης, παραμένει δέσμιο των ενστίκτων του. Στην Ελληνική μυθολογία και τέχνη, οι υβριδικές μορφές – όπως οι Κένταυροι, ο Μινώταυρος, η Σφίγγα, η Μέδουσα, ο Γρύπας,  η Έχιδνα, κ.λπ.,  αναπαριστούν την ακατέργαστη ζωική φύση που κυριαρχείται από πάθη, λαγνεία, οργή και μισαλλοδοξία. 

Με σύγχρονους όρους της νευροεπιστήμης και της ψυχολογίας,   θα λέγαμε πως τα μυθικά πλάσματα που έχουν  ταυτόχρονα την ανθρώπινη και τη ζωική μορφή, περιγράφουν τον ερπετικό - reptilianα ανθρώπινου  εγκέφαλο, ο οποίος  είναι η βάση του υποσυνείδητου και σχετίζεται επίσης με τα ένστικτα και τη θέλησή μας για επιβίωση, είναι αυτός που κουβαλάμε από τότε που ζούσαμε στις σπηλιές και μας βοηθούσε να επιβιώσουμε. Αυτός έχει μόνο δύο λειτουργιές: τη φυγή ή την επίθεση.Πρόκειται για το κατώτερο, εξελικτικά αρχαιότερα τμήμα του εγκεφάλου. Μεταξύ πολλών λειτουργιών εκεί βρίσκεται ο μηχανισμός παγώματος,  το λιγότερο γνωστό freeze or faint. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με έναν κίνδυνo όλη η σωματική και ψυχική ενέργεια παγώνει! Μήπως η περιγραφή αυτή σας θυμίζει την Μέδουσα;

Αυτά τα πλάσματα δεν είναι απλώς τέρατα, αλλά συμβολικές εκφράσεις της σύγκρουσης ανάμεσα στη συνείδηση και τα τυφλά ένστικτα. Η ύπαρξή τους υποδηλώνει πως όταν η φύση δεν ελέγχεται ή δεν εξευγενίζεται μέσω του νου, μπορεί να μετατραπεί σε κάτι χαοτικό και καταστροφικό.  

Ανάμεσα σε αυτές τις διττες μορφές ανθρώπου και ζώου, η σύνθεσης ζώων,  ο θεός Πάν ξεχωρίζει ως η μοναδική διττή, ανθρώπινη και ζωική οντότητα που φέρει μέσα της το θείο, αν και εκφράζει και αυτός ζωικά και πρωτόγονα ένστικτα. Με σώμα μισό ανθρώπινο και μισό τραγί, ο Πάνας ενσαρκώνει την αρχέγονη σύνδεση του ανθρώπου με τη φύση, αλλά και τη μετάβαση από τη νομαδική ζωή στην καλλιέργεια της γης και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. 

Ως ένας αρχέγονος χθόνιος θεός, κατάλοιπο της μητριαρχικής εποχής, εκφράζει τη στιγμή που ο άνθρωπος αρχίζει να χειραγωγεί τη γη και να χρησιμοποιεί τις φυσικές δυνάμεις για την εξέλιξή του.  

Ο μύθος του Πάνα φέρνει στην επιφάνεια ένα θεμελιώδες υπαρξιακό ζήτημα: ο άνθρωπος είναι η κορωνίδα της δημιουργίας, ένα πνεύμα παγιδευμένο μέσα σε ένα σώμα υποκείμενο σε πάθη, ένστικτα και φόβους. Όμως, μέσα από την κατανόηση και την πνευματική του ανύψωση, μπορεί να ξεπεράσει τα δεσμά του και να εναρμονίσει τη ζωώδη και τη θεϊκή του υπόσταση.  

Στην αρχαιοελληνική κοσμοαντίληψη, η φύση δεν είναι μια απλή υλική πραγματικότητα, αλλά ένας κόσμος γεμάτος ιερότητα και μυστήριο. Η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με αυτόν τον κόσμο δεν είναι μόνο πρακτική αλλά και φιλοσοφική: μια συνεχής αναζήτηση ισορροπίας ανάμεσα στη φυσική και τη θεϊκή του φύση.