«Το Υπέρτατο Μυστικό», Rhonda Byrne

Πριν από λίγες ημέρες έλαβα το καινούργιο βιβλίο της Rhonda Byrne ,  «Το Υπέρτατο Μυστικό», από τις εκδόσεις Πεδίο. Λίγα λόγια για το βιβλίο:

Μέσα από διδασκαλίες σημαντικών ανθρώπων και γνωστών δασκάλων όπως του Κρισναμούρτι,  του Έκχαρτ Τόλε, του Ρούμι, του Άλαν Γουάτς, του Ντίπακ Τσόπρα και πολλών άλλων  που καταγράφονται στο βιβλίο της  Rhonda Byrne,  «Το Υπέρτατο Μυστικό», η  συγγραφέας  του  best seller  το «Μυστικό» ( το οποίο μεταφράστηκε σε περισσότερες από 50 γλώσσες, πουλώντας  περισσότερα από 30 εκατ. Παγκοσμίως), επανέρχεται, για να μας «αποκαλύψει» πως ουσιαστικά το μυστικό της ευτυχίας ή της δυστυχίας μας βρίσκεται τόσο κοντά, όσο και τόσο μακριά μας. Στην πραγματικότητα όπως μας είπαν όλοι οι σοφοί του παρελθόντος, βρίσκεται «μέσα» μας. Η «αφύπνιση», η «επίγνωση» αυτού του γεγονότος αφορά ένα  «ταξίδι».  Αυτό το ταξίδι μας περιγράφει η Rhonda Byrne,  στις σελίδες αυτού του βιβλίου.

«Αφύπνιση», μία λέξη που συχνά την συναντάμε και στις αναρτήσεις της «Μυσταγωγία -  Μυθαγωγία». Η «αφύπνιση» αφορά τόσο την συνεχή «επίγνωση», την υπενθύμιση, τόσο του ποιοι πραγματικά είμαστε, όσο και της σχέση μας με τον κόσμο και το σύμπαν. Μία  γνώση την οποία όπως φαίνεται έχουμε απολέσει μέσα στους συγχρόνους ρυθμούς της ζωής, και  της αποξένωσης μας από την φύση. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ίδια η Rhonda Byrne:  «Σα να το γνωρίζαμε χρόνια τώρα και απλά το είχαμε ξεχάσει… Χάναμε την αλήθεια επί χιλιάδες χρόνια, επειδή δεν βλέπαμε αυτό που βρισκόταν ακριβώς μπροστά στα μάτια μας».

Σας προσκαλώ λοιπόν σε ένα μικρό ταξίδι στις σελίδες του  «Υπέρτατου Μυστικού», μέσα από επιλεγμένα αποσπάσματα, τα οποία θεώρησα σημαντικά:

«Δεν χρειάζεται το παραμικρό για να είσαι ευτυχής. Χρειάζεσαι κάτι για να είσαι θλιμμένος». Σρι Πούνια (Παπάτζι)

Αισθανόμαστε μικροί και ευάλωτοι. Φοβόμαστε μη μας συμβούν άσχημα πράγματα. Φοβόμαστε την ασθένεια, τον θάνατο. Μήπως χάσουμε τα πράγματα που έχουμε, και δεν αποκτήσουμε αυτά  που θέλουμε. Ζούμε σε μία κατάσταση έλλειψης, πιστεύοντας ότι «δεν υπάρχουν αρκετά». Δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα, χρόνος, ενέργεια, αγάπη, υγεία, ευτυχία, αρκετή ζωή. Και το ακόμα χειρότερο είναι πως εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε αρκετοί. Δεν αληθεύει τίποτα από όλα αυτά – στην πραγματικότητα, είναι εκ διαμέτρου αντίθετα από την αλήθεια – αλλά δεν θα μπορέσουμε ποτέ να έχουμε αληθινή διαρκή ευτυχία ενώ συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε μονάχα ένα πρόσωπο.

Οι σκέψεις είναι υπεύθυνες για την πρόκληση των συναισθημάτων, και αυτά τα συναισθήματα προκαλούν περισσότερες σκέψεις. Όταν κάνουμε μία στενάχωρη σκέψη, αυτή μας προκαλεί ένα συναίσθημα θλίψης, που πυροδοτεί ακόμα πιο στενάχωρες σκέψεις. Καταλήγουμε να κοιτάζουμε την ζωή μέσα από ένα πέπλο θλίψης, και δεν μπορούμε να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει  στον κόσμο.

Ένας  νους που είναι σε αυτόματα λειτουργία, θα σας λέει επίσης συνεχώς πως υπάρχει έλλειψη στην ζωή σας και στον κόσμο – έλλειψη χρημάτων, έλλειψη υγείας, έλλειψη αγάπης, έλλειψη χρόνου, έλλειψη πόρων. Και αν το πιστεύεται, αυτό θα βιώσετε. Όταν αισθάνεστε αμφιβολίες είναι επειδή πιστεύετε σε σκέψεις αμφιβολίας. Όταν νοιώθετε στρεσαρισμένοι, αναστατωμένοι, αποθαρρυμένοι, φοβισμένοι, απογοητευμένοι, ανυπόμονοι, εκδικητικοί, θλιμμένοι, γεμάτοι μίσος ή οποιοδήποτε αρνητικό συναίσθημα είναι επειδή πιστεύετε σε σκέψεις.

Και όσο εμμένετε σε αυτά τα συναισθήματα συνεχίζοντας να πιστεύετε τις σκέψεις σας, ο νους σας θα σας δίνει τα ίδια σε ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες. Ένα καταθλιπτικό συναίσθημα θα παράγει περισσότερες καταθλιπτικές σκέψεις, καθιστώντας καταθλιπτική την οπτική απέναντι σε ανθρώπους, τις περιστάσεις και τα γεγονότα, γεγονός που θα σας κάνει να αισθάνεστε ακόμα πιο θλιμμένοι, και ο φαύλος κύκλος θα συνεχίζεται.

Ευτυχώς ο νους σας είναι και ένα υπέροχο εργαλείο. Οι θετικές σκέψεις σας για αυτό που θέλετε όχι μόνο μπορούν να αλλάξουν τη ζωή σας, αλλά μπορούν επίσης να σας δώσουν ευτυχία και χαρά. Εάν σκεφτόσασταν μόνο αυτά που θέλατε, η ζωή σας θα ήταν καταπληκτική. Αλλά πολλοί άνθρωποι είναι παγιδευμένοι στο εθιστικό μοτίβο να πιστεύουν αρνητικές σκέψεις. Το μόνο που χρειάζεστε είναι να απαλλάξετε το εαυτό σας από αυτόν τον βρόχο αρνητικής σκέψη, κι αυτό μπορεί να γίνει αρκετά εύκολα: Η Επίγνωση σας θα σας βοηθήσει να απελευθερωθείτε.

Μόλις αποσύρετε την προσοχή σας από οποιοδήποτε πρόβλημα, τότε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το μυαλό σας για να δημιουργήσετε αυτό που θέλετε, εστιάζοντας τις σκέψεις σας. Αντί να κοιτάμε προς τον έξω κόσμο για την ευτυχία, πρέπει να στραφούμε προς τα μέσα. Μόνο προς αυτή την κατεύθυνση θα βρούμε όσα ψάχνουμε. Αν «φυτέψετε» μία πεποίθηση στο υποσυνείδητο σας θα αποφέρει καρπούς.

Τα συναισθήματα (και οι σκέψεις και  οι αισθήσεις) είναι μεταφορά ενέργειας. Η ενεργεία δονείται, που σημαίνει ότι τα συναισθήματα, όπως οι σκέψεις επίσης δονούνται. Κάθε συναίσθημα δονείται σε διαφορετική συχνότητα. Τα καλά συναισθήματα δονούνται σε υψηλότερες συχνότητες, είναι ευεργετικά για το σώμα και επηρεάζουν θετικά τις συνθήκες  που περιβάλουν την ζωή σας.

Δεν είστε ένα σώμα, νους, ή σκέψεις, συναισθήματα, αναμνήσεις ή  αισθήσεις. Είστε αυτοί που έχουν επίγνωση του σώματος του νου, των σκέψεων, των συναισθημάτων, των αναμνήσεων και των αισθήσεων σας. Είστε η ίδια η επίγνωση.

«Για να βρείτε την αλήθεια ή την ευτυχία πρέπει να ψάξετε μέσα – πρέπει να δείτε το αδιάσπαστο σύνολο, το σύμπαν, ως αυτό που πραγματικά είναι, η συνείδηση σας που δεν είναι τίποτα άλλο από τον εαυτό σας. Αυτό είναι όντως δύσκολο να περιγραφεί,  είναι κάτι που πρέπει να το ζήσει κανείς. Δεν μπορεί να το μάθει, ακούγοντας το από κάποιον άλλο. Τα βιβλία και οι δάσκαλοι δείχνουν μόνο την κατεύθυνση. Στο χέρι μας είναι αν θα ακολουθήσουμε. Αυτό είναι ένα από τα ωραία πράγματα που μας προσφέρει το μονοπάτι. Δεν υπάρχει κάτι για να πιστέψουμε,  όλα πρέπει να βιώνονται και να αποδεικνύονται από κάθε άτομο με στόχο την δική του ικανοποίηση να γίνουν αποδεκτά».

Λέστερ Λέβενσο,  happiness is free.

«Το Υπέρτατο Μυστικό», Rhonda Byrne ,  εκδόσεις Πεδίο, http://e-pediobooks.gr/ , https://www.facebook.com/pediobooks.gr.

 

Οι «Μεγάλοι Θεοί» των Καβειρίων Μυστηρίων, και τα διακριτικά των μυημένων στις μυσταγωγικές τελετές τους

 

«Οι Κάβειροι μας αντικρίζουν γεμάτοι έλεος αυτοί όμως ποτέ δεν είναι ολοκληρωμένοι. Οι ασυγκράτητοι πάντα θέλουν περισσότερο με λαχτάρα πεινασμένου ποθούν το Ανέφικτο. Είναι θεοί ! Αλλά εξαιρετικά περίεργοι, συνεχώς αλλάζουν μορφές χωρίς ποτέ να ξέρεις τι είναι..» 

(Κάβειροι), Πράξη II, Σκηνή V. Απόσπασμα από το έργο του Goethe  «Faust»

Στα Καβείρια μυστήρια έχω αναφερθεί αρκετές φορές τόσο λόγω της σχέσης μου με το νησί της Λήμνου, όσο και διότι προσωπικά θεωρώ πως οι μυσταγωγικές και μυθαγωγικές τελετές των Καβειρίων προηγούνται όλων των υπολοίπων, καθώς το πρώτο στοιχείο πολιτισμού του ανθρώπου σχετίζεται με τον έλεγχο της φωτιάς, ενώ  έπεται η καλλιέργεια της Γης.

Στις αρχαίες πηγές υπάρχουν αρκετές εκδοχές σχετικά με την προέλευση τους. Επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι οι Κάβειροι είναι μια ομάδα χθονίων Θεοτήτων Θρακο πελασγικής προέλευσης, οι οποίοι ήταν μικρόσωμοι φαλλικοί  δαίμονες, παιδιά του Ηφαίστου (στη Λήμνο τους ονόμαζαν Καρκίνους),  θεού της φωτιάς και των τεχνών, και φαίνεται πως σε πρώιμο τουλάχιστον στάδιο σχετίζονται με την  Μεγάλη Μητέρα, τη μητέρα γη .

Γενικά αποφεύγονταν η χρήση των ονομάτων των Καβείρων και ονομαζόντουσαν γενικά Μεγάλοι Θεοί.  Στις επιγραφές που έχουν βρεθεί στις ανασκαφές ονομάζονται πάντοτε ως «Μεγάλοι Θεοί ή Άνακτες».

Δεν θα αναφέρω στο πόσοι και ποιοι μπορεί να ήταν οι Κάβειροι,  καθώς όπως φαίνεται ο αριθμός τους άλλαζε συν το χρόνω, σχετίζονται όμως αρχικά όπως φαίνεται με τον Ήφαιστο την φωτιά, την σιδηρουργία, την βλάστηση,  την αμπελουργία, και την θάλασσα, καθώς ήταν προστάτες των ναυτικών.

Αργότερα  αρκετές θεότητες συνδέθηκαν με τη Καβείρια λατρεία, πληροφορίες για αυτές αντλούμε κυρίως από επιγραφές αλλά όχι μόνο. Σε κάποιες από  αυτές εμφανίζονται θεότητες μαζί με την Μεγάλη Μήτηρ, ο Ερμής, αλλά και η  Περσεφόνη ή Εκάτη ως δαδούχες. Εντούτοις έχει διαπιστωθεί, εύστοχα, πως αυτό το σχήμα, ενώ ανασκαφικά απαντά σε διάφορα μέρη, δεν εντοπίσθηκε στην ίδια την Σαμοθράκη.

Μια αρκετά παραποιημένη χρονικά εικόνα μας έχει δώσει μια μολύβδινη πινακίδα από την Αντιόχεια, η οποία εμπεριέχει επιγραφή κατάδεσμου των τελών του 5^ου ή των αρχών του 6ου μ.Χ αιώνα. Εκεί στην επίκληση η οποία αρχίζει με αναφορά σε ονόματα των Καβείρων, τα οποία διέσωσε ο Μνασεύς και ο Διονυσόδωρος, αναφέρονται οι Ζευς, Πλούτων, ένας Διόσκουρος, η Ρέα, Δήμητρα, Περσεφόνη, Διόνυσος, οι Κορυβάντες και η Εκάτη. Είναι φανερό πως πλέον ο αρχικός τους χαρακτήρας έχει χάσει την αυθεντικότητα του.

Οι επιφανέστεροι των Ελλήνων λέγεται ότι είχαν μυηθεί στα Καβείρια μυστήρια, όπως λ.χ οι Αργονάυτες, ο Αγαμέμνων, ο Οδύσσειας,  ο Πυθαγόρας ο  Βασιλιάς Φίλιππος (όπου γνώρισε την Ολυμπιάδα την μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία ήταν  ιέρεια των Καβείρων). Ο μέγας Αλέξανδρος, κ.λ.π

Ο Γκαίτε στο έργο του «Φάουστ»,  παρουσιάζει τους ήρωες του στην πράξη Κάβειροι, να   ξεκινούν το ταξίδι τους για το νησί της Σαμοθράκης, και στο δρόμο τους ρωτούν πρώτα τον Πρωτέα και μετά τον Νηρέα.

Οι συμβουλές απομένουν όμως χωρίς επιτυχία, μέχρι να δουν τις Νεράιδες, που φέρνουν σε συνοδεία τους Καβείρους στη Σαμοθράκη: πρόκειται για τρεις Θεούς-ο τρίτος ξέμεινε πίσω- αμφίβολης ταυτότητας: «δεν ξέρουν οι ίδιοι ποιοι είναι ακριβώς».

Ο Γκαίτε τους παρουσιάζει σαν σκεύη που εκφράζουν την ορμή του «αέναου Γίγνεσθαι», δηλαδή τόσο την δημιουργία του ανθρώπου, όσο και τον έλεγχο του ρυθμού της Φύσης. Στις μυσταγωγικές τελετές της Σαμοθράκης υπήρχαν δρώμενα περί της  δημιουργίας των ανθρώπων, καθώς  η λατρεία των μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης ήταν στενά συνδεδεμένοι με την Σεξουαλικότητα, τόσο με την στενή έννοια της σεξουαλικής πράξης, όσο και με την ευρεία, δηλαδή, με το ερώτημα, πώς δημιουργούνται οι άνθρωποι, και πολύ περισσότερο με το πώς εκείνοι γίνονται αυτό που πραγματικά «είναι».

Στη Λήμνο πίστευαν ότι ο πρώτος άνθρωπος της γης υπήρξε ο Κάβειρος, τον οποίο γέννησε η Λήμνος με μυστικές ιερές τελετές. Οι Τελετές στη Σαμοθράκη γιόρταζαν την ίαση σαν μια νέα Γέννηση, και ο Μυημένος ήταν από εκείνη τη στιγμή ένα παιδί του Διός.  Η μύηση πρόσφερε μια γενική βελτίωση της ποιότητας της ζωής του μυημένου: οι μυημένοι, κατά τον Διόδωρο «..ήταν περισσότερο συνετοί και περισσότερο δίκαιοι και γενικά σε όλα καλύτεροι από πριν». 

Διόδωρος Σίκουλος, Diodori biblioteca histirica, 5.48.2-6]

Σύμφωνα με τον Γκαίτε η  αποκάλυψη περί της Δημιουργίας του ανθρώπου βρίσκεται  στην Θάλασσα, σε μία σκηνή, στην αρχή της οποίας οι Σειρήνες τονίζουν την σπουδαιότητα του νερού ως στοιχείου της φύσης: 

«Χωρίς Νερό δεν υπάρχει καμία Θεραπεία».

Και είναι γεγονός πως  οι Θεότητες της Σαμοθράκης ήταν οι προστάτες των Ναυτικών. Αργοναύτες, στο ταξί­δι τους από τη Θεσσαλία στην Κολχίδα μέσω των Στενών, αποβιβάστη­καν στη Σαμοθράκη και μυήθηκαν στα μυστήρια των μεγάλων Θεών, «για να ταξιδέψουν στη τρομερή θάλασσα με μεγαλύτερη ασφάλεια», σύμφωνα με το κείμενο του Απολλώνιου Ρόδιου. Ο Απολλώνιος επί­σης υποδηλώνει ότι η τελετή γινόταν τη νύχτα, υπό το φως λαμπάδων. Τα Καβείρια σχετίζονται ως γνωστό εξάλλου με το ιερό Απολλώνιο φως της Δήλου.

Σύμφωνα με τον  εκ Λήμνου σοφιστή Φλάβιο Φιλόστρατο (170-244 μ.Χ.),  στις Καβειριακές τελετές της Λήμνου, έσβηναν όλες τις φωτιές στο νησί της Λήμνου, και άπαντες ανέμεναν το  πλοίο που είχε πλεύσει  στη Δήλο, στο νησί του φωτοδότη θεού Απόλλωνα, για να φέρει το καινούργιο φως. Μέχρι που να επιστρέψει το πλοίο, η ζωή στο νησί ακολουθούσε μάλλον αφύσικους ρυθμούς: Δε γινόταν οι θυσίες προς τους θεούς, δε ζύμωναν ψωμί, δε μαγείρευαν φαγητό και η οικογένεια δεν καθόταν μαζεμένη στο τραπέζι.

Επικαλούνταν τους χθόνιους και απόρρητους θεούς. Η άφιξη του πλοίου με το ιερό φως που συμβόλιζε την καινούργια, εξαγνισμένη ζωή ήταν μέρα γιορτής. Ιερείς και μύστες υποδεχόταν το πλοίο στην ακτή κάτω από το Καβείριο - εκεί όπου λέγεται πως βρίσκεται η σπηλιά του μυθικού ήρωα Φιλοκτήτη - ψάλλοντας επικλήσεις και δεήσεις για μια ζωή ανανεωμένη. Μοίραζαν το φως σε όλα τα σπίτια του νησιού και βεβαίως και στα εργαστήρια των μεταλλουργών.

Για τους αρχαίους Έλληνες λόγω της τοπογραφίας της Ελλάδος,  το ταξίδι στη Θάλασσα αποτελούσε μια εμπειρία που είχε σκοπό την διαμόρφωση χαρακτήρων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το ταξίδι του Οδυσσέα στην Οδύσσεια.  Η θάλασσα έδωσε την ευκαιρία στους Έλληνες να γνωρίσουν άλλους πολιτισμούς,  για αυτό τον λόγο και οι μεγαλύτεροι  αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι ταξίδεψαν σε άλλους σύγχρονους προς αυτούς πολιτισμούς  όπου απέκτησαν πολύτιμε γνώσεις και μυήθηκαν στα κατά τόπους μυστήρια. Θαλής, Πυθαγόρας, Σόλωνας, Πλάτων, κ.λ.π .

Το Νερό και η θάλασσα είναι μέσα κάθαρσης και εξυγίανσης, από την θεραπεία στα  Ασκληπιεία, έως  την δεύτερη ημέρα των Ελευσινίων μυστηρίων η οποία ονομαζόταν  «έλασις» από την προτροπή του Κήρυκα «’Αλα δε μύσται -  μύστες στη θάλασσα». Ήταν η ημέρα που οι υποψήφιοι  μύστες κατευθύνονταν στην θάλασσα προς το Φάληρο όπου έκαναν καθαρτήριο λουτρό εξαγνισμού μαζί με το χοιρίδιο που προόριζαν για θυσία στην Θεά.

Το νερό όμως και πιο συγκεκριμένα η θάλασσα δεν  έχει όμως μόνο ευεργετικές ιδιότητες, μπορεί να είναι καταστροφική, μπορεί να αφανίσει τον οποιοδήποτε ο Ποσειδώνας εξάλλου φημιζόταν για τον ευέξαπτο και άστατο  χαραχτήρα του, για αυτό τον λόγο και ήταν παράλληλα και θεός των σεισμών. Για αυτό τον λόγο όποιος πλέει στο βασίλειο που αυτός διαφεντεύει χρειάζεται την προστασία των Μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης, ώστε το ταξίδι στη Θάλασσα να έχει καλή έκβαση.

Έτσι λοιπόν δεν είναι καθόλου παράξενο το ότι μερικές έρευνες υιοθετούν την υπόθεση, ότι οι Θεότητες της Σαμοθράκης είναι συγγενικές Θεότητες οι οποίες – αν και παρουσιάζονται διαφορετικά σε κάθε Κουλτούρα- πρόσφεραν την προστασία τους στις ανεξέλεγκτες φυσικές δυνάμεις ή καταστροφές,. Υπό μιαν ευρεία έννοια προσφέρουν οι Θεότητες της Σαμοθράκης μια προστασία απέναντι στα ναυάγια της Ζωής, αν κάποιος θέλει να παραμείνει πιστός στην μεταφορά της Ζωής, ως ταξίδι στη Θάλασσα.

Οι Θεοί της Σαμοθράκης είναι οι Προστάτες στο ταξίδι της Ζωής, καθόσον βεβαίως ο καθένας από μας απευθύνεται σε αυτούς. Αυτό συμβαίνει μόνο ένα κατάφερνε ο μύστης να  τις δυνάμεις του με την Μεγάλη Μητέρα, ώστε να είναι αυτές δημιουργικές και όχι καταστροφικές, και για να μπορέσει τέλος η εσωτερική παρόρμηση να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη Μορφή.

Διασώζεται  από τον Κικέρωνα  ένα χαρακτηριστικό ανέκδοτο από την αρχαιότητα («Περί της φύσης των θεών» Cicero, De Natura Deorum, iii 89), που αφορά την προστατευτική ιδιότητα των Καβείρων στους ναυτικούς.  Σε αυτή την αναφορά ο   Διαγόρας της Μήλου Έλληνας ποιητής και σοφιστής του 5ου αιώνα π.Χ. , περιβόητος αθεϊστής, επισκεπτόμενος τη Σαμοθράκη, βρέθηκε αντιμέτωπος με το πλήθος των αναθηματικών πινακίδων στο ιερό, ευχαριστήρια τεκμήρια, στημένα από εκείνους που είχαν διασωθεί από τους κινδύνους της ναυσιπλοΐας από τους Μεγάλους Θεούς. Ο αθεϊστής ρωτήθηκε αν αυτό δεν ήταν μια απόδειξη της δύναμης των Θεών. Ο Διαγόρας αντέστρεψε το επιχείρημα: 

«Θα ήταν πολύ περισσότερα αυτά, αν εκείνοι που είχαν καταποντισθεί είχαν την ευκαιρία να κά­νουν αφιερώσεις».

Η χρονολογία θα ήταν γύρω στο 430 π.χ  - αν πράγματι πήρε μέρος ο Δια­γόρας· το ανέκδοτο αποδίδεται και στο Διογένη τον Κυνικό. Το ανέκ­δοτο αντιμετωπίζει ένα γενικό πρόβλημα θρησκευτικής πίστης, αλλά επίσης εκφράζει σαφώς την κύρια λειτουργικότητα των θεών της Σαμο­θράκης, δηλαδή τη διάσωση από τους κινδύνους της θάλασσας. Ο ρόλος των ευχών στους Μεγάλους Θεούς επιβεβαιώνεται από τον Αριστοφά­νη. Ένας εντυπωσιακός αριθμός αναθηματικών μνημείων δεν θα προϋπέθετε στην πραγματικότητα μυστήρια με την έννοια των ειδικών, μυστικών μυήσεων αναθηματική θρησκεία και μυστήρια μπορούσαν να υπάρχουν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, αλλά και εύκολα μπορούν να συνυπάρχουν.

Γενικά τα αρχαία μυστήρια αφορούσαν  μυσταγωγικές τελετουργίες εορτές  προς τιμή μιας Θεότητας, οι οποίες είχαν ως στόχο την «Θέωση», την «εποπτεία - Θεογνωσία»  η οποία επιτυγχανόταν  όταν η Θεότητα έκανε αισθητή την παρουσία της, όταν δηλ. οι συμμετέχοντες δουν τον Θεό.

Για τους Έλληνες τελετές αυτές σχετίζονταν με τους κύκλους στη Φύση και την Σπορά, την άνθηση και τον συγκομιδή. Η κεντρική δομή αυτών των τελετών ήταν αρχικά σε όλα τα μυστήρια η ίδια. Υπήρχαν τρεις  βαθμίδες της τελετουργίας, η προπαρασκευή και η κάθαρση, η μύηση και η «εποπτεία», οι οποίες κανονικά σήμαιναν διαφορετικούς βαθμούς προσέγγισης της Θεότητας, και έτσι δεν μπορούσαν να γίνουν την ίδια ημέρα. Οι τελετές ως γνωστόν, ήταν άρρητες και απόρρητες, και η αποκάλυψη τους επέφεραν την ποινή του θανάτου. 

Το Μυστικό είναι κάτι, που δεν πρέπει να ειπωθεί, για τον λόγο ότι πρόκειται για  Αλήθειες, που μπορούν να είναι ακατανόητες για τον κοινό νου,  όπως για παράδειγμα είναι τα μαθηματικά Θεωρήματα. Η άλλη δυνατή ερμηνεία είναι, ότι εδώ πρόκειται για μια υπόθεση, που είναι από μόνη της ανείπωτη- ο Πυρήνας των Μυστηρίων δεν είναι τίποτε ειδικές προτάσεις και Νοήματα, αλλά το Βίωμα της Μύησης, κατά την διάρκεια των αχαλίνωτων Χορών των Κορυβάντων- εκεί ακριβώς όπου κάνει την εμφάνισή του ο Θεός.

Η πρώτη εξήγηση δείχνει προς το φαινόμενο του Εσωτερισμού, στον οποίο είναι απαραίτητες συγκεκριμένως γνώσεις, για να μπορεί κανείς να εισχωρήσει στον κύκλο των μυημένων, ενώ μετά την Μύηση γεννιούνται συσχετισμοί δύναμης ανάμεσα στα μέλη της ομάδας, που διεκδικούν την διατήρηση της Ηγεμονίας πάνω στην Αλήθεια. Σε αυτήν την περίπτωση  η Αλήθεια μπορούσε να κοινοποιηθεί, κάτι όμως που μερικές ομάδες απαγόρευαν.

Η δεύτερη υπόθεση έχει να κάνει με κάτι, που δεν είναι κοινοποιήσημο καθαυτό γιατί δεν μπορεί να επαναληφθεί, και γιατί είναι κάτι που μπορεί να προκληθεί μόνο κάτω υπό ορισμένες συνθήκες και κάτω από ορισμένες διαδικασίες, ενώ η αποκάλυψή του μπορεί να παραμείνει κρυφή. Σε αυτό το σημείο αξίζει να παραθέσουμε έναν αφορισμό του Friedhelm Schneider που εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο την υπόθεση.

«Το Μυστικό δεν απαιτεί το ίδιο την απόκρυψη του, παρά είναι εκείνο που οδηγεί στην Σιωπή- Για όποιον νομίζει ότι μπορεί να προδώσει το Μυστικό, σημαίνει ότι δεν το έχει καταλάβει, και ό,τι προδίδει δεν αφορά το Μυστικό αυτό  καθυαυτό» 

F.Schneider, Bruchstücke 2, Aph.272

Στον «Μένωνα» και στο «Συμπόσιο», του Πλάτωνος , αναφέρει ότι οι συζητήσεις του Σωκράτη έχουν μια ανάλογη δομή με αυτήν των Μυστηρίων : μόνο μετά από μια αντίθεση, έναν έλεγχο, μπορεί να έρθει ένας καθαρισμός των εσφαλμένων γνωμών, για να ακολουθήσει κατόπιν η μυθική διήγηση σαν μεσολάβηση νοημάτων, ενώ τέλος έρχεται η πρόσκληση σε Θέαση της θεϊκής Αλήθειας.

Είναι λοιπόν φανερό ότι πρέπει να αποδώσουμε στον Λόγο έναν σημαντικό ρόλο, αλλά παραμένει απαραίτητο να τονισθεί το αιφνίδιο της Θεότητας. Αυτό που χαρακτηρίζει κάθε αληθινή γιορτή, είναι το υπερβολικό. Αυτό δεν μπορεί να προκληθεί, να ελεγχθεί ή να παραχθεί. Αυτό το επίπεδο μπορεί να το πετύχει μόνο ο ενθουσιασμός, μέσα απ’ τον οποίο κανείς έρχεται πιο κοντά στην Θεότητα. Αυτό το πλησίασμα της Θεότητας μπορεί να φτάσει και στην ομοίωση τω Θεώ, η οποία όμως για τον άνθρωπο είναι χρονικά περιορισμένη.

Στην Σαμοθράκη ως  προετοιμασία της μυήσεως, έπρεπε κανείς να νηστέψει, ώστε να μπορέσει έτσι να πετύχει την σωστή συγκέντρωση. Στο νησί άρχιζε η τελετή με ένα καθαρτικό μπάνιο.

Το νόημα αυτών των σταδίων  ήταν να εξαγνίσει κάθε τι ακάθαρτο, γιατί κάθε τι μη καθαρό μπορούσε να εμποδίσει, αν όχι να ματαιώσει την συνάντηση με την Θεότητα. Αυτό το στάδιο της τελετής, σύμφωνα με μερικές πηγές εμπεριείχε στην Σαμοθράκη και μια μοναδικότητα, που ήταν ένα είδος εξομολόγησης.  Αυτή η τεχνική της εξομολόγησης δεν ήταν εξαπλωμένη στις υπόλοιπες τελετές και εξασκούνταν μόνο απ’ τους εδώ Ιερείς, κάτι που ήταν ακόμα πιο παράξενο.

Διασώζεται επίσης ένα ανέκδοτο από την αρχαιότητα με πρωταγωνιστή τον Σπαρτιάτη Βασιλιά Λύσανδρο: αυτός ήθελε να μυηθεί στα μυστήρια της Σαμοθράκης και αντέδρασε με μεγάλη αποφασιστικότητα στην απαίτηση του Ιερέα (Κόη) να εξομολογηθεί σ’ αυτόν τις αμαρτίες του. Ο Λύσανδρος, όπως λέει η παράδοση, ήθελε να αποφύγει αυτό που θεωρούσε σαν ανθρώπινη μεσολάβηση και να εξομολογηθεί τα Λάθη της Ζωής του κατ’ ευθείαν και μόνο ενώπιον του Θεού.

Εδώ θα πρέπει να τονισθεί η διαφορά μεταξύ αυτού του τρόπου της εξομολόγησης και εκείνου που συμβαίνει στην Χριστιανική Θρησκεία, ότι δηλαδή ο Άνθρωπος με την βάπτιση στο όνομα του Χριστού λυτρώνεται απ τις αμαρτίες του, γιατί κάτι τέτοιο δεν ίσχυε για τους Έλληνες. Εδώ μπορεί κανείς να βρει ένα είδος Ψυχανάλυσης, στην οποία κάποιος διηγείται τις Πράξεις που τον βασανίζουν, ώστε με την παρουσία του Θεού να φτάσει στην Θεραπεία, πράγμα που όμως δεν ίσχυε μια για πάντα, αλλά έπρεπε κάθε φορά να επαναλαμβάνεται, και έτσι να συμβαίνει η Θεραπεία κάθε φορά.

Μετά τον καθαρισμό έμπαιναν οι μυημένοι στο Ανάκτορο (στην Οικία των Αρχόντων), όπου λάμβανε χώραν η Μύησις, ο καθένας κρατώντας μία δάδα. Σε μια μεγάλη σάλα (27 X 12 μέτρα) προετοιμάζονταν οι συμμετέχοντες, με την βοήθεια τυπικών χορών των Κορυβάντων για την «Θέαση» του Θεού. Με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή, παρουσιάζοντας το Χορό τους, συνδέονταν οι προς μύησιν, με την Θεότητα. Ο καθένας εισέρχονταν κατόπιν σε μία εσοχή και εκεί έριχνε μέσα στον σωλήνα ενός πηγαδιού την δωρεά του, που ήταν κάτι πόσιμο. Στην βάση του πηγαδιού κείτονταν μία ιερή πέτρα.

Μετά έψαλλαν οι Ιερείς τους επονομαζόμενους ιερούς Λόγους, που έπρεπε να μείνουν κρυφοί, και οι οποίοι είχαν σχέση με τους Θεούς της Σαμοθράκης. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι ενώ οι Ιερείς έψαλλαν τους ιερούς λόγους στα Ελληνικά, την στιγμή της εμφάνισης του Θεού μιλούσαν την γλώσσα των «Σάων», μια Θρακική διάλεκτο που στους περισσότερους συμμετέχοντες ήταν άγνωστη.

Στο τέλος λάμβανε χώρα η «Θρόνωσις». Ο υποψήφιος κάθονταν σε έναν Θρόνο, ενώ περικυκλώνονταν απ’ τους Ιερείς, οι οποίοι με αστεϊσμούς και χορούς, με γρήγορα, φρενήρη βήματα, επετύγχαναν την έκσταση, στην διάρκεια της οποίας ήταν στην πραγματικότητα οι ίδιοι οι Κορύβαντες, που προστάτευαν το τέκνον του Διός. Συγχρόνως ακούγονταν ο εξής ύμνος:

«Κουρήτες εσείς που χτυπάτε το αμώνι και δίνετε μορφή στο μέταλλο, παντοδύναμοι ευεργέτες του Κόσμου, αυτοί που κατοικείται την Θάλασσα, την Γη και τον Ουρανό και το ιερό Νησί της Σαμοθράκης-παρακαλούμε να είσαστε επιεικείς και φιλικοί προς εμάς, Θεϊκοί Άρχοντες!».

Τα μυστή­ρια με κυκλικό χορό αναφέ­ρονται σε κείμενο του Δίωνα της Προύσας ρήτορα-πολιτικό, σοφιστή και φιλόσοφο (Προύσα Βιθυνίας, 40 - 120 μ. Χ) :

«Εάν κανείς θα έφερνε έναν άνθρωπο, Έλληνα ή βάρβαρο, για μύηση μέσα σε ένα μυστικό σηκό, εξαιρετικής ομορφιάς και μεγέθους, όπου αυτός θα παρατηρούσε πολλές μυστι­κές θέες και θα άκουγε πολ­λούς μυστικούς ήχους, με σκοτάδι και φως να εναλ­λάσσονται ξαφνικά και άλλα αμέτρητα πράγματα να συμβαίνουν, και ακόμη, όπως ακριβώς συνη­θίζουν να κάνουν στην καλούμενη τελετή 'θρονισμού' - όπου οι τελούντες ιερείς έχουν τους μυουμένους να κάθονται κάτω και αυτοί χορεύουν γύρω τους- εάν όλα αυτά συνέβαιναν, θα ήταν δυνατόν, ώστε αυτός ο άνθρωπος να μην δοκίμαζε τίποτα στην ψυχή του και να μην έφτανε στο σημείο να μαντεύσει ότι όλα αυτά ήταν αποτέλεσμα κάτι παραπάνω από μια σοφή πρόθεση και προετοιμασία ...»

Τα μεγάλα μυστήρια, με την χαρακτηριστική χρήση τυμπάνου και κυμβάλων έγιναν γνωστά, με αφορμή την παράδοσή τους ως δώρο από την Ηλέκτρα για το Γάμο του Κάδμου και της Αρμονίας στη Σαμοθράκη. Τα μετέφερε από το νησί στη Φρυγία η σύζυγος του Ιασίωνα Κυβέλη, όταν και εγκαταστάθηκε εκεί μετά το θάνατο του.

Υπάρχουν μαρτυρίες πως στην Σαμοθράκη υπήρχαν δύο αγάλματα ηδυφάλλιων οντοτήτων, που έμοιαζαν με τον Ερμή, που βρίσκονταν μάλλον μέσα στο ανάκτορο. Απ’ τον Ηρόδοτο γνωρίζουμε, ότι οι ιεροί λόγοι είχαν να κάνουν με αυτά τα δύο όντα. Η παρουσία φαλλικών στοιχείων συμβολίζει την ανάπτυξη του νεαρού άνδρα, που θα πρέπει να συνειδητοποιήσει  ποιες Δυνάμεις τού είναι διαθέσιμες όταν μπαίνει στην εφηβεία.

Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι οι Μεγάλοι Θεοί της Σαμοθράκης ήταν Υπηρέτες της Μεγάλης Μητέρας, ή μάλλον ότι η Μεγάλη Μητέρα ανήκε σε αυτούς, καταλαβαίνουμε το πως ήταν συνδεδεμένοι με αυτό: Δηλαδή στις περιοχές, όπου η Θεά ήταν γνωστή σαν Κυβέλη, είναι γνωστό απ’ την παράδοση, ότι διαφύλαγε τα γεννητικά όργανα, τα οποία η ίδια είχε αφαιρέσει απ’ τον Αττη, (τον άντρα της) και τα οποία είχε θάψει, ενώ απ’ το σημείο εκείνο ξεπηδούσαν μενεξέδες, δηλαδή μια νέα Ζωή. Η  μυστική διδαχή των μυστηρίων της Σαμοθράκης  ίσως κατ’ αυτόν τον τρόπο, σχετίζεται με την ταυτότητα του Άδη και του Διονύσου.

Η Εποπτεία δεν εφαρμόζονταν στη Σαμοθράκη συχνά, όπως για παράδειγμα στην Ελευσίνα, και  τελούνταν στο Ιερό, μπροστά απ’ την πόρτα του οποίου ήταν γραμμένο το εξής: «Απαγορεύεται η είσοδος σε μη μυημένους».

Οι μυημένοι  μετά το πέρας των  μυητικών τελετών έπαιρναν δύο αντικείμενα τα οποία  ήταν χαρακτηριστικά και δηλωτικά της μυήσεως τους. Αυτά  ήταν: ένα μια πορφυρή ταινία που φόραγαν στην μέση , και ένα δαχτυλίδι με  μαγνητική πέτρα. Αυτά τα αντικείμενα ήταν ένα σημάδι για να εδραιώσουν με αυτόν τον τρόπο μεταξύ τους ένα είδος συμμαχίας. Ήταν σύνηθες το φαινόμενο της ίδρυσης  συλλόγων, που ήταν γνωστοί σαν «Σαμοθρακιαστές», που τους αποτελούσαν μυημένοι ή εκείνοι που επιθυμούσαν να μυηθούν, για να μπορέσουν έτσι μαζί να ανταπεξέλθουν στο μακρύ ταξίδι για την Σαμοθράκη.

Μία ενδιαφέρουσα πληροφορία  διασώζεται και πάλι από τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, στο πλαίσιο της Αργοναυτικής εκστρατείας.

«Λένε ότι ο Οδυσσέας, όντας μύστης και χρησιμοποιώντας τον πέπλο της Λευκοθέας ως ταινία, σώθηκε από την καταιγίδα στη θάλασσα, βάζοντας το πέπλο κάτω από την κοιλιά του. Γιατί οι μύστες δένουν πορφυρές ταινίες κάτω από τις κοιλιές τους».

Αυτό είναι μοναδικό, καθώς αποκαλύπτει μια λεπτομέρεια της ιεροτελεστίας μαζί με το σκοπό της και ένα μυθικό πλαίσιο. Η ιεροτε­λεστία, με έκδυση και ένδυση με ένα κομμάτι υφάσματος, φαίνεται να είναι τυπική για μύηση· συνεπάγεται ότι ο μυούμενος έχει γυμνωθεί, όπως ο Οδυσσέας έχει πετάξει τα ρούχα του, προτού φορέσει τον πέπλο της Λευκοθέας. Το «πορφυρό» δείχνει το ασυνήθιστο και πολύτιμο χαρακτήρα της ταινίας. Δυστυχώς, δεν μαθαίνουμε τίποτε που θα επέ­τρεπε την απόδοση της τελετής σε κάποιον ειδικό τόπο ή κτίριο μέσα στο ιερό της Σαμοθράκης.

Το κείμε­νο είναι σαφέστατο για το σκοπό της τελετής: διάσωση από τους κινδύ­νους της θάλασσας. Ο σχολιαστής προσθέτει μια άλλη εφαρμογή της «πορφύρας ταινίας» στον Όμηρο, όταν ο Αγαμέμνων καλεί τους πολε­μιστές του σε μια πιο γενναία άμυνα κατά του Έκτορα, «κρατώντας ένα μεγάλο πορφυρό ρούχο στο δυνατό του χέρι». Ως επιχείρημα κατά της απλής κατανόησης ότι αυτό το ύφασμα χρησιμοποιήθηκε από τον Αγαμέμνονα, για να γίνει ευδιάκριτος μέσα στην ταραχή, ο σχολιαστής έχει πιο ειδικές ιδέες και γνώσεις, σχετίζοντας το με τη μαγική ταινία της Σαμοθράκης, που έχει τη δύναμη να ημερεύει την οχλοβοή.

Το δεύτερο δώρο που έπαιρναν οι μυημένοι, ήταν ένα μαγνητικό δαχτυλίδι, που ήταν ένα πολύ σημαντικό σύμβολο.  Η επιβεβαίωση εδώ έρχεται από τις ανασκαφές: βρέθηκαν σιδερένια δαχτυλίδια σε διάφο­ρους τόπους μέσα στο ιερό - ένα σύνολο βρέθηκε μαζί, πιθανώς χρησι­μοποιούμενο από τους ιερείς μέσα στο ιερό, αδημοσίευτο ακόμη. Τα δαχτυλίδια χωρίς αμφιβολία ήταν για να επιδείξουν κάποιον τύπο προσκόλλησης, «θρησκευτικής κοινότητας».

Η μεγαλύτερη εξάπλωση αυτών των Μυστηρίων άρχισε τον 3ο π.Χ. αιώνα, λόγω της υποστήριξης των από τους Μακεδόνες Βασιλείς, κάτι που συνεχίστηκε και κατά την Ρωμαϊκή περίοδο, έως ότου οι δάδες των μυστών  έσβησαν από τον άνεμο που γέννησε ο Χριστιανισμός...

Πηγές :

«Τα μυστήρια της Σαμοθράκης», Walter Burkert , Ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας Πανεπιστήμιο του Ζυρίχης.

«Τα Μυστήρια των Μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης», καθηγητής, Daniele Giulianelli,  Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν.

O λωτός, ο οκταπέταλος ρόδακας, η Ουράνια, η Πάνδημος Αφροδίτη, τα Ελευσίνια μυστήρια και η πορεία της ψυχής.

H πνευματική γνώση συνήθως συμβολίζεται με ένα λουλούδι. Και αυτό διότι, όπως το λουλούδι υπό την ζωογονητική επήρεια του (πνευματικού) ηλίου ανθίζει, έτσι και η πνευματική γνώση θα ανθίσει την κατάλληλη ώρα. Στην ανατολή το άνθος αυτός συμβολιζόταν με ένα λωτό, στην αρχαία Ελλάδα με τον ρόδακα. 

Το άνθος του λωτού αποτέλεσε ένα σύμβολο του πνευματικού τρόπου ζωής, σε πολλούς πολιτισμούς διότι παρότι μεγαλώνει μέσα στη λάσπη ανοίγει τα πέταλά του μόνο όταν ανατέλλει ο ήλιος, τα οποία παραμένουν πεντακάθαρα. 

Όπως και το άνθος του λωτού πρέπει να ζήσεις στον κόσμο, αλλά να παραμείνεις ανεπηρέαστος από αυτόν. Θα πρέπει να μένεις μέσα στον κόσμο, αλλά ο κόσμος να μη μένει μέσα σου. Θα πρέπει να διασχίζεις τον κόσμο χωρίς να φέρεις μέσα σου κάποια εντύπωση, κάποια επίπτωση, κάποια γρατζουνιά. Θα πρέπει να φέρουμε μέσα μας το πνευματικό φως του ηλίου, σε σιωπή και σε πλήρη συνείδηση.

Στο Βουδισμό τη νύχτα κατά την οποία έγινε η «άμωμος σύλληψη» του Βούδα, ένας τεράστιος λωτός φύτρωσε στη Γη. Ο Βούδας, μετά τη φώτιση του, απεικονίζεται τις περισσότερες φορές με λωτό. Από τις πλέον δημοφιλείς αναπαραστάσεις του είναι εκείνη στην οποία κάθεται πάνω σε έναν ανθισμένο λωτό, σύμβολο πνευματικής ανάπτυξης, γαλήνης και αρμονίας.

Στον Ινδουισμό και πιο συγκεκριμένα στην Μπαγκαβάτ Γκιτά ο λωτός επίσης συμβολίζει την γέννηση του εκδηλωμένου κόσμου. Πιο συγκεκριμένα αναφέρει :

«Το αιώνιο Μπράχμαν παραμένει ανεκδήλωτο, όπως ένα φύλλο λωτού δεν μολύνεται από το νερό. Που σημαίνει ότι ο ουράνιος λωτός δεν μολύνεται από την τρικυμιώδη θάλασσα του τριπλού κόσμου της ύλης, όπως δεν μολύνεται από την υλική προσωπικότητα το εντός ημών θείο στοιχείο.»

Στην αρχαία Ελλάδα παρόμοιο ρόλο με τον λωτό φαίνεται πως διαδραματίζει  το σύμβολο του ρόδακα.  Η ετυμολογία της λέξης έρχεται από το ρόδο - τριαντάφυλλο. «Ρόδαξ» ή Ρόδακας αποκαλούνται κυκλικά σχέδια με αναπαράσταση ενός άνθους, που χρησιμοποιούνται ευρύτατα στον Ελλαδικό χώρο σαν φυλαχτά και διακοσμητικά στοιχεία, από την προϊστορική Μινωική Κρήτη της 2ης χιλιετίας π.Χ, όπως επίσης και στην Μυκηναϊκή εποχή όπου τον συναντούμε ως  στολίδι στα διαδήματα των βασιλισσών των Μυκηναίων.

Στην κλασσική περίοδο, οι ρόδακες κοσμούσαν τις οροφές των ιερών της Αφροδίτης, των Ασκληπιείων, τις τοιχογραφίες σπιτιών αρχόντων και ήταν διάδημα της Άρτεμης και της Αφροδίτης.

Ρόδακας ήταν και η βάση του «Ήλιου της Βεργίνας» των Μακεδόνων Βασιλέων. Ο αρχαίος-ελληνικός ρόδακας είχε σχήμα μικρού ρόδου - τριαντάφυλλου, με ανοιγμένα και στρογγυλά στις άκρες τα φύλλα του, περιβάλλονταν από κύκλο και ήταν χαραγμένος πάνω σε πέτρα ή μάρμαρο ή από χρυσό.

Οι λεπτομέρειες, όπως το σχήμα και ο αριθμός των φύλλων του ρόδακα, ποικίλουν ανάλογα με την εποχή, ή τις δοξασίες.

Στον ιερό χώρο της Ελευσίνας συναντούμε κιονόκρανα με οκταπέταλο ρόδακα, που μάλλον σχετίζονται  με τον πλανήτη Αφροδίτη, όπως θα διαπιστώσουμε στην συνέχεια.

Στους ναούς της Αφροδίτης στην Ελλάδα αλλά και της Ishtar στην Μεσοποταμία (Βαβυλώνιους), υπάρχει ανάγλυφος ο οκταπέταλος ρόδακας. Σύμφωνα με τον Σουμεριακό μύθο, η Ishtar  κατέβηκε στον Άδη παραμένοντας εκεί για κάποιο διάστημα και μετά αναδύθηκε στην ζωή, ως ζωοδότρα.  Ως γνωστόν στον μύθο της Δήμητρας και της Περσεφόνης, η κόρη της Δήμητρας, απάγεται από τον Πλούτωνα στο βασίλειο των νεκρών.

Κάθε οκτώ χρόνια, η Γη και η Αφροδίτη πλησιάζουν μεταξύ τους.  Αυτή η οκταετής περιοδικότητα, αποτέλεσε το θέμα του αρχαιότερου αστρολογικού κειμένου στον κόσμο, τον δίσκο της Αφροδίτης από την Νινευϊ. Ήταν τμήμα μιας σειράς που ονομαζόταν Enuma Anu Enlil, το «Βιβλίο των Θεών του Ουρανού και της Γης»,  το οποίο χρονολογείται στο 17ο αιώνα π.Χ. 

Κατέγραψε αποτελεσματικά τις πέντε συνοδικές περιόδους της Αφροδίτης, δίνοντας μια σειρά δέκα οιωνών στην διάρκεια του οκταετούς κύκλου μέσω του σχεδίου εμφάνισης και εξαφάνισης της Αφροδίτης από το οπτικό πεδίο.

Ο πλανήτης Αφροδίτη γνωστός και ως Αποσπερίτης/Έσπερος και Αυγερινός ακόμα και ως Εωσφόρος- ο φέρων το φως. Ως πλανήτης είναι το πιο λαμπρό αντικείμενο στον ουρανό μετά τον Ήλιο και τη Σελήνη. Είναι ορατή με γυμνό μάτι από τη Γη. Μπορεί κανείς να τη δει είτε νωρίς το πρωί, πριν την ανατολή του Ηλίου, ή λίγο μετά τη δύση του Ηλίου.

Η θέα Αφροδίτη η θεά της ομορφιάς ταυτίζεται με τον πλανήτη Αφροδίτη. Ιερά της σύμβολα ήταν τα λευκά περιστέρια, ένα ζευγάρι περιστεριών έσερνε το άρμα της. Σύμβολά της ήταν επίσης το μήλο, η παπαρούνα, το άνθος της ροδιάς (σύμβολο γονιμότητας ), το τριαντάφυλλο, η μυρτιά (έτερο σύμβολο γονιμότητας) και η ανεμών,  σύμβολα που συναντούμε επίσης στα Ελευσίνια μυστήρια. 

Η  κατεξοχήν Θεότητα της Ομορφιάς και του κάλλους, ήταν η Αφροδίτη η οποία αναδύθηκε γυμνή από τον αφρό της θάλασσας. Η απόλυτη ομορφιά δεν χρειάζεται στολίδια, όπως και η αλήθεια πρέπει να είναι απόλυτη και γυμνή. Τέκνα της Αφροδίτης η Αρμονία και ο Έρως, ο Φιλοσοφικός Έρως.

Το κάλλος, η αγαθότητα, το αθάνατο πλήρωμα του θνητού όντος, είναι η αρχή της ομορφιάς, η αρχή του έρωτα και της επιθυμίας προς την θέαση και την ένωση με το Αγαθό. Στην αρχαία Ελληνική μυσταγωγική παράδοση η Αφροδίτη διακρίνεται στην Πάνδημο και την Ουράνια. Η μία, αρχαιότερη, ήταν η Ουρανία Αφροδίτη, κόρη του Ουρανού χωρίς μητέρα, και η άλλη ήταν η Πάνδημος, νεότερη, κόρη του Διός και της Διώνης, η «σκανδαλιάρα» θεά της ελληνικής μυθολογίας. 

Μεταξύ των δύο υπήρχε τεράστια διαφορά, ή διαφορετικά, «πανδήμω δ’ Αφροδίτη προς την ουρανίαν ουδέν κοινόν» (= τίποτα το κοινό μεταξύ Πανδήμου και Ουρανίας Αφροδίτης), κατά τον σοφιστή Ιμέριον (Φώτιος, «Βιβλιοθήκη», 243).

Στην αρχαία Κύπρο, όπως μαρτυρούν οι αρχαίες πηγές, είχε λατρευτεί ακριβώς η Ουρανία Αφροδίτη, η αγνή δηλαδή ουράνια θεότητα  του κόσμου. Εδώ η Αφροδίτη συμβολίζει την «τέλεια» (μακριά απ' τους περιορισμούς της ύλης) αγάπη. Η Πάνδημος Αφροδίτη αντιστοιχεί στο γνωστό συνήθη σαρκικό Έρωτα, ενώ η Ουράνια αντιστοιχεί στη «μυστικιστική» ενατένιση και ένωση με το «Όλον», στη «Θεία Αγάπη». Ο Πλάτων μας αποκαλύπτει σχετικά στο «Συμπόσιον» (210e-211b):

«Όποιος λοιπόν διαπαιδαγωγηθεί στην ερωτική τέχνη και μάθει να βλέπει σωστά τη μια μετά την άλλη τις διάφορες μορφές του ωραίου, όταν φθάσει στο τέρμα της ερωτικής μυσταγωγίας, θα αντικρίσει ξαφνικά ένα κάλλος αξιοθαύμαστο ― εκείνο ακριβώς το κάλλος χάριν του οποίου καταβλήθηκαν όλες οι προηγούμενες προσπάθειες… Αυτό το Ωραίο είναι κάτι αυθύπαρκτο, ενιαίο στη μορφή, αιώνιο· όλα τα άλλα ωραία πράγματα μετέχουν σ’ αυτό με τέτοιον τρόπο, ώστε ενώ εκείνα γεννιούνται και πεθαίνουν, αυτό ούτε αυξάνεται ούτε μειώνεται ούτε υφίσταται την παραμικρή αλλαγή. Όταν λοιπόν ανεβεί από τα φαινόμενα αυτού του κόσμου και αρχίσει να βλέπει το ίδιο το Ωραίο, έχει σχεδόν φθάσει στο τέλος»!

Συνοψίζοντας, ως Πάνδημος αντιπροσωπεύει τον γήινο και αισθησιακό έρωτα. Εκφράζει την αναπαραγωγική ανάγκη του ανθρώπου, τον  υγιή σεξουαλικό πόθο, τη ένωση ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα που διαιωνίζει τη ζωή.

Καθώς η Αφροδίτη ήταν πάντα μια πρωταρχική Θεά της γονιμότητας και της βλάστησης, ο λαός τη φαντάστηκε και τη λάτρεψε ως μια πανέμορφη Θεά που είχε πολλούς εραστές. Κι έτσι, μέσα από διάφορες τελετές και πρακτικές, επέφερε τη γονιμότητα σε όλους τους τομείς της ζωής του. 

Μυθολογικά σύζυγος της Αφροδίτης είναι ο Ήφαιστος, Θεός του ηλιακού και υποχθόνιου πυρός, κατασκευαστής όπλων και εργαλείων, σύμβολο διάνοιας και δημιουργίας. Σε ένα εσωτερικό κλειδί η ένωσή τους συμβολίζει την κάμινο, όπου η φωτιά σφυρηλατεί το πιο θαυμαστό από όλα τα έργα: την Ομορφιά. Όμως, δίπλα στην Αφροδίτη συναντάμε και τον Άρη, πότε σύζυγο και πότε εραστή, αναλόγως  της εκδοχής του μύθου.

Ο Άρης θεός του πολέμου και του φωτός, σύμβολο της βούλησης και του νόμου, ο Άρης ενώνεται με την Αφροδίτη. Καρπός του έρωτά τους, τέκνο του πολέμου και της αγάπης, είναι η Αρμονία. Και έτσι, συνεχίζουμε σταδιακά τη μικρή μας κατάδυση στα βάθη που γέννησαν την πιο εσωτερική όψη της Αφροδίτης που ονομάζεται Ουράνια. 

Πρόκειται για την αρχέγονη Θυγατέρα που σαν όμορφο μαργαριτάρι γεννήθηκε από το κοχύλι της θάλασσας.Αναδύθηκε εξαγνισμένη και αναγεννημένη μέσα από τα αφρισμένα ύδατα κρατώντας έναν καθρέφτη που επέτρεπε στον μυημένο στα Μυστήρια να γνωρίσει την αλήθεια του Όντος. 

Είναι η μήτρα των αρχετύπων, των ιδεών, η κρυμμένη αιτία των υψηλών συναισθημάτων και η αφορμή των ευγενών δράσεων. Είναι ο Έρωτας που δημιουργεί τους κόσμους και η Αγάπη που συντηρεί την ουσία τους. Είναι η Ομορφιά που εμψυχώνει και η Αρμονία που ενώνει. Αν, λοιπόν, κατανοήσουμε την ουσία της Θεάς και αποδεχτούμε το μυστήριο της, τότε θα έχουμε την ευκαιρία να εξυψωθούμε από τον ανθρώπινο έρωτα στην αιώνια αγάπη, από την Πάνδημο στην Ουράνια Αφροδίτη.

Και οι δύο όψεις είναι σημαντικές, όμως πρέπει να τις εναρμονίσουμε μέσα μας. Τότε μόνο θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για την αληθινή Αγάπη που προσφέρει από αφθονία, τον αληθινό Έρωτα που ελκύει κοντά μας ό,τι πιο υψηλό έχουμε ονειρευτεί, την αληθινή Ομορφιά που πρέπει να ανακαλύψουμε γύρω μας και την αληθινή Αρμονία που τα κρατάει όλα αυτά ενωμένα. 

Και έτσι, θα ανακαλύψουμε τη μαγεία της Αφροδίτης που μας εξυψώνει από το καθημερινό στο υπερβατικό σαν ένα αέρινο άγγιγμα αιωνιότητας κι ένα μεθυστικό άρωμα αθανασίας

Στον Πλάτωνα και τον Πλωτίνο, είναι απαραίτητη μία φιλοσοφική προπαίδευση, κάθαρση και ένα μυσταγωγικό βίωμα για τη θέαση του Ουράνιου Κάλλους.

Σύμφωνα με την Πλωτίνο η επιθυμία της ψυχής, να στραφεί από τον αισθητό κόσμο στο εσωτερικό της και από εκεί στην «θέωση», γεννά τον «Θείο έρωτα». 

Ο έρωτας της ανθρώπινης ψυχής ως εκστατική δύναμη άγει την ψυχή από την έλλειψη στην επιθυμία για την θέαση του υπέρτατου κάλλους, από το «ἐλλεῖπον» στο «πληροῦσθαι» που γεννά «τὴν ἐνέργειαν τὴν πρὸς τὸ ἀγαθόν». 

Έρωτας είναι το Αγαθό που με τις ιδιότητες της καλοσύνης και της ομορφιάς υπάρχει μέσα στον κόσμο, έρωτας είναι και η επίπονη προσπάθεια φανέρωσης του Αγαθού στην ψυχή των όντων. Έρωτας είναι η έφεση της ανθρώπινης ψυχής προς το καλύτερο και το ωραιότερο.

Για τον νέο Πλατωνικό φιλόσοφο,  χρέος κάθε ανθρώπου είναι να ξεπεράσει καθετί υλικό, φθαρτό και περιορισμένο για να υπερβεί τα όρια της ανθρώπινης συνείδησης και να ενωθεί με το Θείο. Ο δρόμος της Ομορφιάς ή αλλιώς ο δρόμος του Εραστή είναι ένας από τους δρόμους που μπορεί να ακολουθήσει η Ψυχή για να ελευθερωθεί και να ακολουθήσει την πραγματική, αιώνια φύση της.

Εφόσον η ψυχή είναι εγκλωβισμένη μέσα στον αισθητό κόσμο, και άρα μέσα στις μορφές, αυτό που πρέπει να κάνει είναι να αναζητήσει τις ολοκληρωμένες μορφές (ο-μορφές) και όχι τις ατελείς (ά-σχημες= ασχημάτιστες) και να προσπαθήσει να τις μιμηθεί, να ενωθεί μαζί τους, να τις αγαπήσει. 

Αυτή την αγάπη για την ομορφιά, για το ωραίο, η ψυχή τη βιώνει μέσω της τέχνης ως δημιουργία και την απολαμβάνει ως τέτοια, διανοίγεται προς τον κόσμο του ωραίου, του τέλειου και ολοκληρωμένου πνεύματος. Η βίωση του Ωραίου όταν η ψυχή εκτίθεται σε τέτοιου είδους όμορφα θεάματα, συγκινήσεις, συναισθήματα, εξευγενίζεται και γίνεται εράσμια (άξια του έρωτα).

Για να γίνει αυτό όμως θα πρέπει η ψυχή να είναι εξαγνισμένη και προετοιμασμένη να δεχτεί αυτό το υψηλό κάλεσμα του Ουράνιου Έρωτα. Πρόκειται για την ανύψωση της ψυχής. Διαφορετικά, η τάση αυτή θα λοξοδρομήσει και θα πέσει από το βάρος των παθών και των ενστίκτων στη  ύλη. Το αποτέλεσμα θα ήταν καταστροφικό για την ψυχή εφόσον η  αγάπη αυτή θα εκφραζόταν στις υλικές μορφές καθαυτές και όχι σε αυτό που κατοικεί μέσα τους, στην ωραιότητα της ιδέας που τις γέννησε. 

Θα είχαμε λοιπόν μια μορφή λαγνείας που όχι μόνο δεν απελευθερώνει την ψυχή, αλλά αντίθετα, τη βουλιάζει ακόμα πιο βαθιά στην υλική της φυλακή.

Η ψυχή ανυψώνεται για να συναντήσει το κοσμικό κάλλος, δηλαδή τον ίδιο τον εαυτό της στην τελειότερη του μορφή, καθότι είναι η επιθυμία και ο σκοπός της να αφήσει κάθε τι αισθητό, και να μετατραπεί σε ανώτερη μορφή. Όσο απομακρύνεται από τον αισθητό κόσμο, και πλησιάζει τη Θεία Γνώση, τόσο έρωτα δέχεται αλλά και εκπέμπει. 

Για τον Πλωτίνο, όταν ο έρωτας δεν εκπέμπεται από την ψυχή προς τον ανώτερο κόσμο και τις ανώτερες του μορφές, τότε ουσιαστικά εγκλωβίζεται στον εαυτό της ψάχνοντας προβολές στον αισθητό κόσμο κι έτσι το αντικείμενο του πόθου είναι τα υλικά σώματα, τα οποία σε σχέση με τις ανώτερες μορφές τους είναι α-σχημάτιστα, ημιτελή, άσχημα, δηλαδή πολύ μακριά από την αρχετυπική Ομορφιά.

Τον Πλωτίνο δεν τον απασχολούσαν τα εξωτερικά γνωρίσματα του ωραίου αλλά τα αίτια αυτού που κατοικεί μέσα τους και που προκάλεσε τη γέννησή τους στην ύλη. Η ωραιότητα εκφράζεται στην ύλη ανάλογα με τον βαθμό διείσδυσης της πνευματικής αρχής (του αρχετύπου) στα υλικά σώματα.

Καθρέφτισμα αυτής της διαδικασίας είναι η δημιουργία ενός ωραίου σώματος, μιας ωραίας εικόνας, ακόμα και ωραίων συναισθημάτων, ιδεών, καταστάσεων, συμπεριφοράς, λόγων, ήχων, συνειδητοποιήσεων. 

Η καλλιέργεια μιας όμορφης ψυχής, για τον Πλωτίνο απαιτεί επαφή με τις τέχνες, με τη φιλοσοφία, με τις επιστήμες, δηλαδή να έρχεται σε επαφή με όμορφες εικόνες, σώματα, ιδέες που όμως μέσα τους κατοικεί η πρωταρχική Ωραιότητα:

«Την ψυχή την κοιτάζεις εκείνων που πράττουν ωραία έργα! Και θα μπορούσες να δεις την ωραιότητα που έχει η αγαθή ψυχή; Αν επιστρέψεις στον εαυτό σου και την κοιτάξεις.»

Ταυτόχρονα όμως για να καταφέρει ο άνθρωπος να βιώσει τον θείο έρωτα, την πνευματική ηδονή της ένωσης με το αρχέτυπο, θα πρέπει να αναζητήσει την ομορφιά και στις νοητικές πνευματικές ρίζες των πραγμάτων. Η αρετή, η δικαιοσύνη, η ανδρεία, η σωφροσύνη είναι υπεύθυνες για την ομορφιά. Πολλές φορές όμως, αυτός ο πλούτος είναι αναμεμειγμένος με την ασχήμια, όπως ο χρυσός που είναι ανάμεικτος με τη σκουριά. 

Αυτός είναι ο αγώνας του φιλοσοφικού Εραστή, να αποκαλύψει την Ομορφιά των πραγμάτων γύρω του αλλά και μέσα του. Αγωνίζεται ενάντια στην ασχήμια που ενυπάρχει μέσα στη δεύτερη φύση της ψυχής του, ενάντια στα πάθη της, στις αδυναμίες της, στις εξαρτήσεις και στα απωθημένα για να την εξαγνίσει και να την υψώσει στο φως του θείου Έρωτα, μέχρι να απελευθερωθεί πλήρως από τον αισθητό κόσμο και να ενωθεί με το κοσμικό κάλλος, να μεταμορφωθεί η ίδια σε κάλλος για να πλέει μέσα στην αιώνια πληρότητα. Αυτή είναι η ύψιστη ηδονή για τον Πλωτίνο και το πραγματικό αντικείμενο του πόθου.

Ο άνθρωπος από τη φύση του έχει ανάγκη να ερωτεύεται, για να μπορέσει να εκφράσει από μέσα του την ομορφιά της ψυχής του. Είναι μια ανάγκη πνευματικής επιβίωσης για τον άνθρωπο, ο οποίος όμως συχνά παρεκκλίνει και τείνει να θεοποιεί την ύλη στις διάφορες εκφάνσεις της και να ερωτεύεται επιφανειακά και εγωιστικά, μόνο για να κατακτήσει για τον εαυτό του μια περιοχή και να κατέχει μια ιδιοκτησία. 

Ο κίνδυνος του εραστή είναι να παρασυρθεί από την εξωτερική ομορφιά του αντικειμένου ή από τα πάθη που αυτό του διεγείρει και να το θέλει για τον εαυτό του σαν ένα συνεχόμενο ναρκωτικό.

Αυτή είναι μια αντίθετη πορεία από την πορεία του Θείου Έρωτα που είναι μια απελευθέρωση, ένα δόσιμο, μια πορεία από μέσα προς τα έξω, ενώ ο γήινος έρωτας εγκλωβίζει ακόμα περισσότερο τον άνθρωπο μέσα στη φυλακή του εγωισμού του, ωθώντας τον να πάρει σαν άρπαγας από έξω για να το βάλει μέσα. 

Ο έρωτας πάνω από όλα είναι ένωση, άνοιγμα, δόσιμο και ελευθερία. Και αυτός είναι ο προορισμός της ψυχής, όπως μας λέει ο αιώνια ερωτευμένος με το Άπειρο, ο Πλωτίνος.

Πώς θα δεις τώρα τι ομορφιά έχει μια καλή ψυχή;, αναρωτιέται ο Πλωτίνος, Και μας αποκαλύπτει (Εν. Περὶ τοῦ καλοῦ 1, 6, 8-9):

«Αποσύρσου στον εαυτό σου και κοίτα· και αν δεις τον εαυτό σου να μην είναι ακόμη ωραίος, όπως ο δημιουργός του αγάλματος που πρέπει να γίνει ωραίο αφαιρεί, λαξεύει, λειαίνει και καθαρίζει μέχρις ότου φανεί πάνω στο άγαλμα ένα ωραίο πρόσωπο, έτσι και συ αφαίρεσε τα περιττά και ίσιωσε τα στραβά, και όσα είναι σκοτεινά κάνε τα να γίνουν λαμπρά καθαρίζοντάς τα, και μην πάψεις να σμιλεύεις το άγαλμά σου, έως ότου λάμψει πάνω του η θεόμορφη λαμπρότητα της αρετής, ώσπου να δεις «τη σωφροσύνη σε ιερό βάθρο ανεβασμένη.

Αν έχει γίνει αυτό και το είδες, και ενώθηκες καθαρός με τον εαυτό σου, χωρίς ούτε τίποτα να σε εμποδίζει να γίνεις έτσι ενιαίος, ούτε να έχεις μαζί σου τίποτε άλλο αναμεμιγμένο μέσα σου, αλλά έχεις γίνει ο ίδιος ολόκληρος μόνο φως αληθινό, που ούτε σε μέγεθος μετριέται, ούτε σε κανένα σχήμα περικλείεται ώστε να ελαττωθεί, ούτε πάλι αυξάνει σε όγκο από έλλειψη ορίων, αλλά επεκτείνεται παντού απροσμέτρητο, ως κάτι μεγαλύτερο από κάθε μέτρο και ανώτερο από κάθε ποσό· αν δεις τον εαυτό σου να έχει γίνει αυτό, αφού θα έχεις γίνει πια όραση ο ίδιος, έχοντας εμπιστοσύνη στον εαυτό σου, χωρίς να χρειάζεται να σου δείξει κανείς, εφόσον θα έχεις ήδη ανέβει, προσήλωσε το βλέμμα σου και κοίταξε. Διότι μόνον αυτό το μάτι βλέπει τη μεγάλη Ομορφιά.

Ενώ αν κανείς προσπαθήσει να φτάσει στη θέαση αυτή με μάτια θολωμένα από τις κακίες και χωρίς να έχει καθαρθεί, ή όντας αδύναμος, μη μπορώντας από δειλία του να δει αυτά που είναι πολύ λαμπρά, δεν βλέπει τίποτα, έστω και αν κάποιος άλλος του δείξει πως αυτό που θα μπορούσε να δει βρίσκεται πλάι του. Γιατί αυτό που βλέπει είναι συγγενικό με αυτό που βλέπεται, και πρέπει να στραφεί στη θέαση του αφού πρώτα έχει γίνει όμοιο μ᾽ εκείνο. Αφού ποτέ κανένα μάτι δεν θα μπορούσε να δει τον ήλιο αν δεν ήταν ηλιόμορφο, ούτε η ψυχή μπορεί να δει το Ωραίο, αν δεν έχει πρώτα γίνει ωραία η ίδια».

Σχετίζεται λοιπόν ο ρόδακας με την πορεία της ψυχής και την Ουράνια Αφροδίτη;  Ίσως τα Ελευσίνια μυστήρια να διακρίνονταν στα Μικρά της Πανδήμου Αφροδίτης και στα Μεγάλα της Ουράνιας Αφροδίτης, αυτό όμως αποτελεί απλά μία εικασία. Κανείς δεν γνωρίζει τι πραγματικά συνέβαινε στα Ελευσίνια μυστήρια.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως αργότερα οι Αλχημιστές έκαναν συχνά παραλληλισμούς ανάμεσα στο Ρόδακα και την Φιλοσοφική Λίθο, η οποία επενεργεί όχι μόνο στην μεταστοιχείωση των μετάλλων, αλλά και στην μετουσίωση του ανθρώπου και κάθε μορφή ζωής.

----

Βιβλιογραφία: 

Εννειάδες Πλωτίνου, εκδ. Κάκτος. Decharme, P. (2011). Ελληνική μυθολογία, Τόμος Α. Αθήνα: Εκδόσεις Μέρμηγκα.Ησίοδος (εκδ.2007). Θεογονία. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαδήμα Mascetti, Manuela Dunn (1990). To τραγούδι της θεάς Εύας. Αθήνα: Εκδόσεις Γκοβοστή. Χρονικά Αισθητικής , τεύχος 17ος- 180ος, Εκδόσεις Μιχελή, Άρθρο: Η θεωρία του Πλωτίνου για το ωραίο ως μία πηγή της Βυζαντινής αισθητικής, V. V. Bychkov. Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, τόμος Γ, Ιωάννου Ν. Θεοδωρακόπουλου.