Μετά από πολυετή περιπλάνηση στα μονοπάτια της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της εσωτερικής αναζήτησης και της μυσταγωγίας, και ύστερα από βαθιά συμμετοχή σε κύκλους και ρεύματα που αφιερώθηκαν στην ανάδειξη του αρχέγονου ελληνικού πολιτισμού, οδηγήθηκα σε μια εσωτερική κατάφαση· σε μια αλήθεια που, αν και προσωπική, φανερώνεται ως καθολική:
Ο αρχαίος Eλληνικός πολιτισμός δεν μπορεί να κατανοηθεί πλήρως, αν δεν αποβάλουμε τη σύγχρονη κοσμοθεωρία μας, και δεν εισέλθουμε σε έναν άλλο τρόπο βίωσης και νοηματοδότησης του κόσμου. Όσο παραμένουμε δέσμιοι της νεωτερικής αντίληψης, της αποξένωσης από το φυσικό περιβάλλον και των τεχνητών ρυθμών ζωής, τόσο η αληθινή ουσία των αρχαίων Ελλήνων μάς διαφεύγει.
Οι αρχαίοι δεν ήταν απλώς κάτοικοι του τόπου· ήταν συγκατοικούντες της Φύσης. Βίωναν τον κόσμο όχι ως εξωτερικό αντικείμενο προς εκμετάλλευση, αλλά ως ζώσα οντότητα, εμποτισμένη με νόημα, συνείδηση και θεϊκή παρουσία. Η Θρησκεία τους, γηγενής και εμψυχωμένη από τα στοιχεία, αναδυόταν από το ίδιο το χώμα, το νερό, τον άνεμο και το φως του ήλιου. Η Κοσμοθεωρία τους θεμελιωνόταν σε αρχές όπως η Δίκη (η θεϊκή Δικαιοσύνη), το Μέτρο, η Τάξη, η Αρμονία—έννοιες όχι απλώς ηθικές, αλλά οντολογικές.
Για να κατανοήσει κανείς τον κόσμο αυτό πρέπει να τον παρατηρήσει να τον γνωρίσει εκ των έσω. Πως όμως, να κατανοήσεις κάτι που δεν βιώνεις; Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αποκοπεί από τη Φύση και, μαζί της, από την ίδια του την εσώτερη φύση· από εκείνη την εσωτερική φλόγα που σιγοκαίει στον πυρήνα της ύπαρξής του—τον σπινθήρα του Θείου. Ένα κύτταρο του Όλου που πάλλεται με τον παλμό του σύμπαντος.
Για τον άνθρωπο της αρχαιότητας, και κυρίως για τον Έλληνα, η Φύση δεν ήταν ένα απλό περιβάλλον· ήταν το Όλον, το ενιαίο πεδίο όπου υλοποιείται η θεϊκή λογική της ζωής. Ένα πεδίο δυναμικής ισορροπίας, όπου τίποτα δεν είναι τυχαίο. Κάθε φύλλο, κάθε άστρο, κάθε κύκλος γέννησης και φθοράς μαρτυρούσε τη μυστική ροή του Κόσμου. Όπως ο σπόρος φέρει μέσα του την προοπτική του άνθους, έτσι και το σύμπαν περιέχει σε κάθε στιγμή του το σπέρμα της μελλοντικής του εκδήλωσης.
Η Σοφία των Ελλήνων υπήρξε βαθύτατα βιωματική. Δεν προήλθε από αφαίρεση, αλλά από ένωση—ένωση με τη Ροή, με τη Φύση, με το Άρρητο. Το παν ήταν έμψυχο. Ο λίθος, το δέντρο, το σύννεφο, όλα φέρουν μέσα τους μια μορφή ύπαρξης, μια κρυμμένη ζωή, ασύλληπτη για τις αισθήσεις, αλλά προσιτή στο νου που έχει εξαγνιστεί από την αλαζονεία του ανθρώπινου εγώ.
Η γνώση του Όλου κατακτάται με συμμετοχή—με την εναρμόνιση του μικρόκοσμου με τον μακρόκοσμο. Ο άνθρωπος, όπως τα κύτταρα ενός σώματος, δεν μπορεί να νοηθεί ανεξάρτητα από το Όλον. Όταν σέβεται τη Φύση, ευλογείται· όταν την αδικεί, αποσυντονίζεται και πληρώνει το τίμημα.
Η επαφή με τη Φύση δεν είναι νεοπαγανιστική μόδα. Είναι μία οικολογική ανάγκη, με προεκτάσεις πνευματικής αφύπνισης. Μέσα στην απλότητα του φυσικού κόσμου, αποκαλύπτονται οι πύλες της αλήθειας. Πύλες που δεν ανοίγουν σε εκείνον που κοιτά με μάτια γεμάτα ιδέες, αλλά σε εκείνον που βλέπει με μάτια άδεια και καρδιά έτοιμη να γεμίσει.
Δεν είναι τυχαίο πως μέσα σε αυτή τη βιωματική σχέση με τη φύση, οι αρχαίοι Έλληνες ανακάλυψαν τους αριθμούς και τις επιστήμες. Οι πρώτες μαθηματικές έννοιες δεν γεννήθηκαν μέσα από θεωρητικά σχήματα, αλλά από την παρατήρηση των κύκλων του κόσμου: της κίνησης των άστρων, των περιόδων της σελήνης, της συμμετρίας των φύλλων, των ρυθμών των κυμάτων, του εναρμονισμένου παλμού της ζωής. Ο Πυθαγόρας δεν "εφεύρε" τον αριθμό· τον αποκάλυψε, ως αντανάκλαση της κοσμικής τάξης, ως τον λογισμό του ίδιου του σύμπαντος. Για τους Έλληνες, οι αριθμοί δεν ήταν αφηρημένα σύμβολα, αλλά μυστικά κλειδιά του σύμπαντος, φορείς νοήματος και ρυθμού.
Μέσα από τη φύση, επίσης, αναδύθηκαν οι επιστήμες: η γεωμετρία, η αστρονομία, η μουσική θεωρία. Όλες τους καρποί της παρατήρησης και της εναρμόνισης με τα φαινόμενα του φυσικού κόσμου. Η επιστήμη δεν ήταν διαχωρισμένη από την πνευματικότητα, αλλά αποτελούσε ιερατική γνώση—γέφυρα ανάμεσα στο αισθητό και το υπεραισθητό.
Αυτό το κοσμοείδωλο αποτυπωνόταν και στον τρόπο που οι Έλληνες διαμόρφωναν τον χώρο. Οι ναοί τους δεν ήταν αυθαίρετα κατασκευάσματα σε επιλεγμένα σημεία του τοπίου· ήταν ευλαβικές πράξεις εναρμόνισης με την πνοή της γης. Χτισμένοι με μαθηματική ακρίβεια και γεωμετρική αρμονία, δεν παραβίαζαν τη φύση, αλλά αναδεικνύονταν από αυτήν, σαν να είχαν αναδυθεί από τα σπλάχνα του τοπίου. Ο Παρθενώνας, για παράδειγμα, δεν επιβλήθηκε στον βράχο της Ακρόπολης· γεννήθηκε μαζί του, ως όραμα που συνέκλινε με τον ορίζοντα.
Τα θέατρα, επίσης, εντάσσονταν στις κοιλάδες και στις πλαγιές, εκμεταλλευόμενα τη φυσική ακουστική των βουνών και τη φυσική καμπυλότητα του εδάφους. Δεν ήταν απλώς χώροι ψυχαγωγίας, αλλά ιερά του λόγου και της κάθαρσης, εναρμονισμένα με το σώμα της φύσης και τις ανάγκες του ανθρώπου.
Ακόμα και οι πόλεις σχεδιάζονταν με βάση την ενότητα της φύσης και του ανθρώπου, όπως αποδεικνύει η Iπποδάμεια πολεοδομία. Ο χώρος ήταν ρυθμισμένος έτσι ώστε να εξυπηρετεί όχι μόνο τη λειτουργικότητα αλλά και την πνευματική ποιότητα της ζωής. Δεν υπήρχε σύγκρουση ανάμεσα στο τεχνητό και το φυσικό—υπήρχε συνεργία.
Γι' αυτό και σήμερα, περιπλανώμενος στα ερείπια αυτών των τόπων, νιώθεις ακόμη τον παλμό τους. Δεν είναι ερείπια—είναι μνήμες ενσαρκωμένες σε λίθο, ορατές αποτυπώσεις ενός κόσμου που ήξερε να ακούει, να συντονίζεται, να σέβεται.
Η αρχαία σοφία δεν είναι κατάλοιπο ενός περασμένου μεγαλείου. Είναι πυξίδα για το σήμερα. Είναι οδοιπόρος που μας δείχνει έναν δρόμο ισορροπίας, αυτογνωσίας και αρμονίας με το Όλον. Σε έναν κόσμο αποσπασματικό, γεμάτο φθορά και ανισορροπία, η επιστροφή στη Φύση δεν είναι φυγή—είναι επιστροφή στον εαυτό. Η ανάμνηση του αληθινού Είναι.
Όταν ο άνθρωπος ζει σε συμφωνία με το Όλον, τότε η ζωή του γίνεται προσφορά. Γίνεται ποίηση. Και η καθημερινότητά του, μια πράξη λατρείας προς την κοσμική Τάξη. Όταν σκέψεις, λόγος και πράξεις συμφωνούν, τότε ο άνθρωπος δεν είναι απλώς μέρος του σύμπαντος. Είναι η αντανάκλασή του. Ο ζωντανός του καθρέφτης.
Η αναζήτηση του Κάλλους—όχι του επιφανειακού, αλλά του βαθύτατου, του συνειδησιακού—είναι το νήμα που ενώνει τον άνθρωπο με το Θείο. Το Κάλλος δεν είναι στο περίβλημα αλλά στην ακτινοβολία της ψυχής. Εκεί όπου το φως της ενόρασης συναντά την πραότητα της καρδιάς.
Ο φυσιολάτρης φιλόσοφος γνωρίζει: η βροχή δεν είναι απλώς νερό, είναι καθαρτήριο άγγιγμα. Το δειλινό δεν είναι απλώς το τέλος της μέρας, είναι μια υπόμνηση θανάτου και αναγέννησης. Το λουλούδι δεν είναι μόνο ομορφιά, είναι σύμβολο μιας εσωτερικής πορείας προς την αποκάλυψη.
Στην αφωνία της φύσης, ανατέλλει η σοφία του Όλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου