Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Έρως και Βαλεντίνος

Το Λείψανο του Αγίου Βαλεντίνου στη Βασιλική της Σάντα Μαρία στο Cosmedin, Ρώμη, Ιταλία.

Στις 14 Φεβρουαρίου γιορτάζεται ο Άγιος Bαλεντίνος ως ο προστάτης των ερωτευμένων. Η γιορτή του Aγίου Bαλεντίνου συνδέεται με την παγανιστική Ρωμαϊκή γιορτή της  γονιμότητας, τα Λουπερκάλια (Lupercalia), που γιορταζόταν στις 15 Φεβρουαρίου προς τιμήν του Φαύνου (ο αρχ. Ελ Θεός Πάνας) , στον οποίο θυσιάζονταν κατσίκια.

Στη γιορτή, δύο νεαροί έτρεχαν δεξιά και αριστερά και χτυπούσαν με λωρίδες από κατσικίσια δέρματα τις γυναίκες, που βρίσκονταν μπροστά τους, για να τους μεταδώσουν γονιμότητα. Στις τελετουργίες αυτές συμπεριλαμβανόταν η εκλογή συντρόφου που γινόταν με την τοποθέτηση των ονομάτων των νεαρών κοριτσιών σε ένα κουτί, από το οποίο οι άντρες τραβούσαν ένα όνομα που αντιστοιχούσε στο ταίρι τους.

Tα παγανιστικά αυτά έθιμα καταπολεμήθηκαν από τη Xριστιανική Eκκλησία. Έτσι, τη θέση της παγανιστικής γιορτής της γονιμότητας και της εκλογής συντρόφου κατέλαβε η γιορτή του Aγίου Bαλεντίνου, που διατήρησε όμως τις ρίζες της και θεωρείται σήμερα ως η γιορτή των απανταχού ερωτευμένων.
(Πηγή: καθηγητής Στράτος Θεοδοσίου - Stratos Theodossiou)

Ο Έρως στην αρχαία Ελλάδα

«Αγάπα, αγάπα τον Έρωτα, που οι μεν θνητοί, Έρωτα τον καλούνε πτερωτόν, οι δε θεοί Πτέρωτα, διότι πτερά μπορεί να βγάζει» .
Ορφέως «Λόγοι Ιεροί».

 
Ο Έρως προσφέρει ένα τριαντάφυλλο στην ψυχή – πεταλούδα, 1802, Antoine-Denis CHAUDET.

Ο Έρως στην αρχαία Ελληνική μυθολογία, θεωρείτο γιος της Ειλειθυίος ή Ίριδος, ή του Ερμή και της Αφροδίτης, ή του Ερμή και της Κορινθίας Αρτέμιδος, ή του Διός και της Αφροδίτης ή του Άρη και της Αφροδίτης. Ενδιαφέρουσα είναι και η άποψη του Πλάτωνος, που την εκθέτει στο Συμπόσιον, ότι ο Έρως γεννήθηκε από τον Πόθο και την Πενία και ήταν δαίμονας που εκινείτο μεταξύ θεών και ανθρώπων, δεν ήταν θεός αλλά μια πάντοτε ανήσυχη και ανικανοποίητη δύναμη. Η αρχαία ελληνική μυθολογία υποστηρίζει ότι υπήρχε και μια άλλη θεότητα, ο Αντέρως, αντίθετος του Έρωτος.

«Έρως, ο ομορφότερος των θεών, που μπορούσε να δαμάζει και θεούς και ανθρώπους», αναφέρει ο Ησίοδος στην Θεογονία, 116 - 12. Ο Έρως συνδέεται με την γονιμότητα και με την φύση, πάνω στην οποία απεικονίζεται να κυριαρχεί. Συνήθως παριστάνεται με φτερά, οπλισμένος με τόξο και φαρέτρα. Τα βέλη του κανένας δεν δύναται να τα αποφύγει και μπορεί να αποβούν μοιραία. Κάνει συντροφιά με τις Μούσες, αγαπά τον χορό, την Ποίηση, την Μουσική. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα τον Πλωτίνο και άλλους, η Αφροδίτη διακρίνεται σε δύο διαφορετικές υποστάσεις:

«Στην πρεσβύτερη, που δεν έχει μητέρα και αποκαλείται Ουράνια Αφροδίτη, κόρη του Ουρανού, και η νεότερη, που είναι κόρη του Δία και της Διώνης, και αυτή την καλούμε Πάνδημο».

Εφόσον υπάρχουν δυο Αφροδίτες, η Πάνδημος και η Ουράνια, υπάρχουν και δυο Έρωτες του σαρκικού έρωτα και του ευγενικού ψυχικού έρωτα.

Η Πάνδημος Αφροδίτη αντιπροσωπεύει τον γήινο και αισθησιακό έρωτα. Εκφράζει την ανάγκη του ανθρώπου να γονιμοποιήσει και να γονιμοποιηθεί σε ένα πρωταρχικό επίπεδο. Είναι ο υγιής σεξουαλικός πόθος, αλλά και η ένωση ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα που διαιωνίζει τη ζωή.

Στον χώρο της Πανδήμου Αφροδίτης, ο εραστής εντυπωσιάζεται από τη σωματική ομορφιά, καθότι θυμάται ασυνείδητα την ιδανική ομορφιά (αρχετυπική), είναι σημαντικό, όμως, να αντιληφθεί ότι αυτό που τον έλκει προς το αγαπημένο του πρόσωπο είναι το υπερβατικό Κάλλος, και πως η ομορφιά του ερωμένου αποτελεί απλώς αντανάκλαση αυτού του Κάλλους.

Το κάλλος, η αγαθότητα, το αθάνατο πλήρωμα του θνητού όντος, είναι η αρχή της ομορφιάς, η αρχή του έρωτα και της επιθυμίας.Σύμφωνα με την Διατίμα στο Συμπόσιο του Πλάτωνος, ο έρωτας είναι αριστοκρατικός μεν, επαίτης δε. Ας παρακολουθήσουμε το σχετικό απόσπασμα:

«..Κάποτε ο Δίας προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης, στην οποία έδωσε το παρόν ως επίτιμος προσκεκλημένος και ο πιο όμορφος, ο πιο πλούσιος και ο πιο γενναιόδωρος θνητός της εποχής εκείνης, ο «Πόρος» ο οποίος αφού ήπιε νέκταρ, μέθυσε και βγήκε έξω στον κήπο για να ξαποστάσει όπου και αποκοιμήθηκε. Όμως μέσα από τους θάμνους παρακολουθούσε μια γυναίκα, η Πενία, η οποία όταν τον αντίκρισε, θαμπωμένη από την ομορφιά του βρήκε την ευκαιρία να πλαγιάσει μαζί του και από την ένωση αυτή γεννήθηκε ο έρωτας, ο οποίος ναι μεν διακατέχεται από την ομορφιά και την μεγαλειώδη γενναιοδωρία του πατέρα του αλλά έχει κληρονομήσει και την σκοτεινή και ατελή φύση της μητέρας του με αποτέλεσμα να έλκεται από δύο διαφορετικούς πόλους, να είναι απόλυτα φωτεινός και τέλειος και συνάμα σκοτεινός και έρμαιο των παθών και των πόθων του».

Ο θεός Έρως της Ουράνιας Αφροδίτης, αφορά την αρχέγονη, κοσμογονική δύναμη, απαραίτητη για την εδραίωση της τάξης, της αρμονίας και της ισορροπίας στον κόσμο. Έρως, είναι η ύψιστη μυστηριακή μανία που δίδεται από τους θεούς προς μεγίστην ευτυχίαν, αναφέρει ο Πλάτων στο Συμπόσιο.

Στον Πλωτίνο, στον χώρο της Ουράνιας Αφροδίτη, ο φιλοσοφικός έρωτας, αφορά τον εκστατικό έρωτα, που στο αποκορύφωμά του τα δύο, δηλαδή το Εν τω Αγαθό και η κεκαθαρμένη ατομική ψυχή, γίνονται ένα.

Για τον Πλωτίνο, ο φιλοσοφικός μυσταγωγικός έρως της ανώτερης ψυχής, συνδέει αενάως την συμπαντική ψυχή με το θείο, ενώ ο δαίμων Έρως, ο έρωτας της κατώτερης (ατομικής) ψυχής, σχετίζεται με το ὀρέγεσθαι, αλλά και αυτός οδηγεί την ψυχή ψηλά, επειδή κάθε ψυχή επιθυμεί το Αγαθό (Εννέαδα III 5.3.36-37).

Ο Έρως του φιλοσόφου, εξάπτεται κατά τη διανοητική ενατένιση του κόσμου και αποτελεί το έναυσμα που μπορεί να προκαλέσει τη μυστική ένωσή του με το Εν.

«Τι βλέπει λοιπόν η εσωτερική εκείνη όραση; Μόλις ξυπνήσει καθόλου δεν μπορεί να ίδει τα λαμπρά εκείνα όντα. Πρέπει λοιπόν η ψυχή πρώτα να αντικρίσει να συνηθίσει και να διακρίνει τους ωραίους τρόπους ζωής. Κατόπιν τα ωραία έργα όχι εκείνα που κατασκευάζουν οι τέχνες αλλά αυτά τα οποία κάνουν οι λεγόμενοι αγαθοί άνδρες. Κοίταξε μετά την ψυχή αυτών που κάνουν τα ωραία έργα» (Εννεάδα Ι,6,9).

Η ανάβαση προς το Αγαθό - Εν,(η μέθεξη, η ένωση με την Θεότητα) που είναι όμορφο και αποτελεί το αντικείμενο επιθυμίας κάθε ψυχής, προϋποθέτει να απεκδυθούμε όσα μας προστέθηκαν κατά την πτώση της ψυχής μας και να καθαρθούμε – όπως στις ιερές τελετές των Μυστηρίων αφήνουν τα ρούχα που φορούσαν και μένουν γυμνοί – ωσότου, ο καθένας μόνος, δούμε εἰλικρινές, ἁπλοῦν, καθαρόν (Συμπόσιον Πλατωνος 211c-e1) το Αγαθό, την πηγή της Ζωής, του Νου και του Είναι. Και όσοι το δουν κυριεύονται από Ερωτικό πάθος και πόθο να συγχωνευθούν με Αυτό, καθώς και από δριμεῖς πόθους για επανάληψη του οράματος, από έκπληξη και από τον θαυμασμό του ἀληθοῦς ἔρωτος (Εννεάδα Ι 6.7.1-12).

Ως επίλογο ένα μικρό απόσπασμα από τον Όσσο:

«..Αυτό που ονομάζουμε έρωτα, στην πραγματικότητα είναι ένα ολόκληρο φάσμα του σχετίζεσθαι, που φθάνει από τη Γη στον ουρανό. Ο έρωτας δε θα έπρεπε να είναι σχέση, αλλά μια κατάσταση του ΕΙΝΑΙ. Κι όποτε ερωτεύεσαι μέσα από τον έναν, είσαι ερωτευμένος με το όλο. Και αν ο έρωτας σου έχει συμβεί πραγματικά, ξαφνικά θα βρεις ότι έχεις αρχίσει να είσαι ερωτευμένος με τα δέντρα και τα πουλιά και με τον ουρανό και με τους ανθρώπους.

Σε πιο γήινο επίπεδο, ο έρωτας είναι σεξουαλική έλξη. Πολλοί από μας μένουν κολλημένοι εκεί, επειδή η διαπαιδαγώγησή μας έχει φορτώσει τη σεξουαλικότητά μας με ένα σωρό προσδοκίες και απωθημένα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα με το σεξουαλικό έρωτα είναι ότι ποτέ δεν κρατάει. Μόνο αν αποδεχθούμε το γεγονός αυτό, μπορούμε να το γιορτάσουμε γι' αυτό που είναι στ' αλήθεια, να το καλωσορίσουμε όταν συμβαίνει και να το αποχαιρετίσουμε με ευγνωμοσύνη όταν τελειώνει.

Έτσι, καθώς ωριμάζουμε, μπορούμε να αρχίσουμε να βιώνουμε τον έρωτα που υπάρχει πέρα από τη σεξουαλικότητα και τιμά τη μοναδική ατομικότητα του άλλου. Αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι ο σύντροφός μας συχνά λειτουργεί σαν καθρέπτης, αντικατοπτρίζοντας αόρατες όψεις του βαθύτερου εαυτού μας και βοηθώντας μας να γίνουμε ολόκληροι.

Αυτός ο έρωτας βασίζεται στην ελευθερία, όχι στην προσδοκία ή στην ανάγκη. Τα φτερά του μας πηγαίνουν όλο και ψηλότερα προς την παγκόσμια Αγάπη που βιώνει τα πάντα σε ένα!

Τρία πράγμα να θυμόμαστε: Η κατώτατη Αγάπη είναι το σεξ. Είναι σωματικό. Ο ανώτατος εξευγενισμός της Αγάπης είναι η συμπόνια. Το σεξ είναι κάτω από την Αγάπη, η συμπόνια είναι πάνω από την Αγάπη, η Αγάπη βρίσκεται ακριβώς στη μέση».

Δεν υπάρχουν σχόλια: