Η Αρχαία Ελληνική "Μεταφυσική" Φιλοσοφία στο σήμερα

Στην μεταβατική εποχή που διανύουμε, όπως και στο μεταίχμιο κάθε νέας εποχής, κάτι νέο κυοφορείται, καθώς το παρόν αποσυντίθεται για να προκύψει κάτι καινούργιο. Στην νέα αυτή εποχή, ο άνθρωπος καλείται να επαναπροσδιορίσει την θέση του, τόσο σε σχέση με τον πνευματικό του εαυτό του, όσο και με την φύση, καθώς αιώνες τώρα ακολουθεί μία πορεία αποξένωσης. Ζούμε σε έναν κόσμο που επικρατούν οι άνθρωποι της επιτυχίας και του χρήματος, και όχι της ηθικής και της αρετής, της πληροφορίας και όχι της γνώσης.

Η σύγχρονη επιστήμη μπορεί να εξελίσσεται ταχύτητα, είναι φανερό όμως ότι κάτι λείπει, καθώς σε επίπεδο κοινωνίας υπάρχει κρίση αξιών, μοναξιά και ατομισμός, αποξένωση του ανθρώπου από τον εαυτό του και την φύση, ενώ η παραγωγή όλο και περισσότερων υλικών αγαθών είναι πια ο υπέρτατος σκοπός της ζωής.

Ειδικά ο νέο-Έλληνας φέρει διπλή ευθύνη στους ώμους του. Ως συνεχιστής μίας απίστευτης πολιτιστικής κληρονομιάς οφείλει να αποκαταστήσει τον κομμένο ομφάλιο λώρο με την αρχαιοελληνική σκέψη, η οποία σε κάθε δύσκολη στιγμή της ανθρωπότητας αποτέλεσε την αφετηρία του Διαφωτισμού και της αναγέννησης, αλλά και να πρωτοστατήσει σε μία νέα αντίληψη για τον άνθρωπο, την ζωή, και τον κόσμο. Το να υπάρχεις «ελληνικός» σημαίνει τέσσερις τρόπους συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Λιαντίνη:

1. Ότι δέχεσαι την αλήθεια που έρχεται μέσα από την φύση. Όχι την αλήθεια που φτιάχνει το μυαλό των ανθρώπων

2. Ότι ζεις σύμφωνα με την ηθική της γνώσης. Όχι με την ηθική της δεισιδαιμονίας και των προλήψεων.

3. Ότι αποθεώνεις την ομορφιά. Γιατί η ομορφιά είναι δυνατή σαν το νου σου και φθαρτή σαν τη σάρκα σου.

4. Και κυρίως αυτό... Ότι αγαπάς τον άνθρωπο. Πως αλλιώς! Ο άνθρωπος είναι το πιο τραγικό πλάσμα μέσα στο σύμπαν.

Και αυτό ίσως επειδή, ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα των συνειδητών επιλογών του. Επιλογών που επηρεάζουν όμως όχι μόνο ίδιο, αλλά και το φυσικό περιβάλλον, στο οποίο έχει επιβληθεί και συνειδητά καταστρέφει, έχοντας ξεχάσει την αμφίδρομη σχέση που υφίσταται μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Έτσι όμως είναι σίγουρο πως θα θερίσουμε ότι ανεξέλεγκτα σπείραμε, γεωλογικές, μεταβολές και μόλυνση του περιβάλλοντος.

Αντίθετα με την σημερινή πρακτική, για την αρχαία Ελληνική αντίληψη Θεός και κόσμος ταυτίζονται, συνεπώς υφίσταται μία άρρητη ενότητα του ανθρώπου και της φύσης, άρα και σεβασμός του πρώτου έναντι της.

Για την αρχαία Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, ο κόσμος δημιουργήθηκε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η ίδια του η δομή, περιείχε το μυστικό μιας ιερής και αιώνιας τάξης, που αποκαλύπτεται ως κοσμική και πλανητική αρμονία, και εν τέλη εξατομικεύεται στην ανθρώπινη ύπαρξη. Όταν κατανοηθεί αυτή η θέση μας αποκαλύπτεται ένα κλειδί για την κατανόηση τόσο του εαυτού μας, όσο και του σύμπαντος.

Για τον Δημόκριτο ο άνθρωπος είναι μικρογραφία του κόσμου, η αντανάκλαση του Μακρόκοσμου, ένα μικρό σύμπαν, καθώς αποτελείται από εκατομμύρια μικρότερες ζωές, οι οποίες αποτελούν όχι μόνο το φυσικό του σώμα αλλά όλη του την ύπαρξη και στις υπόλοιπες διαστάσεις. Ο Ηράκλειτος έλεγε "Εκ των πάντων Εν, και εξ Ενός τα πάντα", και "οδός άνω και κάτω μία", ενώ ο Μάρκος Αυρήλιος εκφράζοντας τις θέσεις των στωικών έγραφε πως:

«Tα πάντα αλληλοσυμπλέκονται και η σύμπλεξη αυτή είναι κάτι το ιερό, και σχεδόν κανένα δεν είναι ξένο με το άλλο. Διότι όλα είναι συντεταγμένα ως σύνολο, και διακοσμούν τον ίδιο κόσμο.»

Στον εσωτερισμό αντίστοιχα, ο νόμος της αναλογίας είναι μία από τις πρώτες βασικές αρχές τόσο του μακρόκοσμου όσο και του μικρόκοσμου. Όπως αναφέρει η Μπλαβάτσκυ:

«Από τους Θεούς μέχρι τους ανθρώπους, από τους Κόσμους μέχρι τα άτομα, από ένα άστρο μέχρι ένα αδύναμο φως, από τον Ήλιο μέχρι τη ζωτική θερμότητα του μικρότερου οργανικού όντος: ο κόσμος της Μορφής και της Ύπαρξης είναι μια τεράστια αλυσίδα της οποίας όλοι οι κρίκοι συνδέονται. Ο νόμος της Αναλογίας είναι το πρώτο κλειδί…»

Οι προσωκρατικοί πίστευαν πως κάθε τι στη Φύση έχει εν δυνάμει, ικανότητα για αίσθηση και, κατά προέκταση, για συνείδηση. Είναι πραγματικά ενδιαφέρον πώς η σημερινή επιστήμη βάση των νέων δεδομένων, αρχίζει να αναγνωρίζει το σύμπαν ως μία τεράστια σκέψη, και όχι ως μια καλοκουρδισμένη μηχανή με προκαθορισμένη την επόμενη κίνηση.

Επιστημονικά πειράματα δείχνουν πως ο παρατηρητής είναι απαραίτητος όχι μονάχα για να παρατηρήσει την εξέλιξη ενός κβαντικού φαινομένου, αλλά ακόμα και για να συμβεί αυτό το φαινόμενο. Από ότι φαίνεται λοιπόν η ομοιότητα μεταξύ της δομής της ύλης και της δομής του νου, διαδραματίζει έναν βασικό ρόλο στην διαδικασία της παρατήρησης.

Για τους αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους και μύστες, υπήρχε κάτι περισσότερο από την επιφανειακή πραγματικότητα που παρατηρούμε με τις φυσικές αισθήσεις μας. Η ύλη αποτελεί ένα πέπλο, το οποίο οι αναζητητές της αλήθειας οφείλουν να προσπελάσουν, προκειμένου να υπάρξει η αντίληψη της πραγματικής υπόστασης των πραγμάτων.

Το ενδιαφέρον είναι πως σύμφωνα με πορίσματα της σύγχρονης φυσικής η ύλη είναι κάποια μορφή ενέργειας, κάτι που σημαίνει πως η υλική πραγματικότητα είναι στην ουσία ένα «matrix», μία σκιώδης πραγματικότητα, το σπήλαιο του Πλάτωνα, που αποτελείται από μορφές ενέργειας οι οποίες εμφανίζονται από το πουθενά.

Σαφώς και υπάρχουν οι εξωτερικοί νόμοι της Μορφής που αναζητά η επιστήμη, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και οι «εσωτερικοί» νόμοι της Ζωής που αναζητά η εσωτερική φιλοσοφία, προσπαθώντας να ανιχνεύσει την πρώτη εκείνη Αρχή από την οποία τα πάντα προέρχονται.

Όσον αναφορά τον φυσικό άνθρωπο αυτός δεν είναι παρά μια μερική εκδήλωση μόνο του Αληθινού Ανθρώπου, καθώς όλα όσα συνιστούν αυτό που εμείς εκλαμβάνουμε ως εγώ, δεν είναι παρά ένα πολύ μικρό τμήμα της ψυχής. Αυτόν τον αληθινό άνθρωπο οφείλουμε να ανακαλύψουμε την πνευματική μας Ιθάκη. Το ταξίδι είναι ίσως μεγάλο και περιπετειώδες αλλά ίσως ο άνθρωπος κατορθώσει να θυμηθεί την πραγματική του πατρίδα. Το ταξίδι αυτό που είναι η πορεία προς την εξατομίκευση, ονομάζεται βάδισμα στην ατραπό, μία ατραπός που οδηγεί πίσω στο πνευματικό λίκνο, απ' όπου προήλθε το αυτό ιερό κομμάτι της ύπαρξης.

Στο μυστηριώδες αυτό ταξίδι, η αρχαία Ελληνική φιλοσοφία, και οι μύθοι στέκουν αρωγοί στον άνθρωπο για να του θυμίζουν την Γήινη αλλά και ουράνια καταγωγή του, όπως αναφέρουν οι Ορφικές πλάκες του Ιππωνίου, για να του προσδιορίζουν τους δρόμους της επιστροφής του, στην πνευματική του πηγή.

Ο άνθρωπος του εικοστού πρώτου αιώνα οφείλει να διευρύνει την συνειδητότητα του αγαλλιάζοντας όλα τα δημιουργήματα, μετέχοντας ενεργά στο κοσμικό σχέδιο, επιβεβαιώνοντας την αιώνια υπόσταση της αθάνατης και αιώνιας φύσης του. Και αυτό, διότι όπως λέει ο Καζαντζάκης: 

«Θέλοντας και μη, είμαι κι εγώ, σίγουρα, ένα κομμάτι από τ' ορατό κι αόρατο Σύμπαντο. Είμαστε ένα. Οι δυνάμεις που δουλεύουν εντός μου, οι δυνάμεις που με σπρώχνουν και ζω, οι δυνάμεις που με σπρώχνουν και πεθαίνω είναι, σίγουρα, και δικές του δυνάμεις.»

Ομιλία μου με θέμα: "Η αρχαιοελληνική Μεταφυσική Φιλοσοφία στο Σήμερα", στο συμπόσιο που διοργάνωσε η "Κίνηση Φιλοσοφικών και Μεταφυσικών Ομάδων για Ελεύθερη Πνευματική Έκφραση", στις 30 Ιανουαρίου 2005.