Ο Αρχαίος και ο Σύγχρονος Έλλην- ας

Εχθές συνάντησα τυχαία έναν κύριο με τον οποίο είχαμε  σε κάποιες πεζοπορίες. Με ρώτησε, λοιπόν, με αφορμή τις δικές του και δικές μου αναζητήσεις, «ποιος είναι ο Έλλην άνθρωπος σήμερα», διότι βάσει αυτών που έχει διαβάσει και πολλοί υποστηρίζουν (με αντίτιμο φυσικά), –με ή χωρίς «χλαμύδες», με ή χωρίς «αστροπλοιά» από τον Σείριο–, με ή χωρίς φοροαπαλλαγές  από την εφορία (ναι το ζήσαμε και αυτό), υπάρχει ο Έλλην (sic),  σε αντίθεση από τους υπόλοιπους ανθρώπους, νεοέλληνες και ξένους!

Και αναρωτιέμαι αν ένας Γερμανός λ.χ έκανε αυτόν τον διαχωρισμό, δεν θα παρέπεμπε μια τέτοια διαφοροποίηση στην Άρια φυλή; Εμείς πως διαχωρίζουμε τον Φωτισμένο και διαφοροποιημένο Έλλην -α, αν υπάρχει σήμερα αυτός σήμερα (που δεν υπάρχει),  από τους υπόλοιπους συνανθρώπους του; Με ποιους όρους, πως, και γιατί δεν γινόμαστε αυτόματα ρατσιστές;

Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά. Δεν υπάρχει ένα γενετικά προδιαγεγραμμένο «Ελληνικό χάρισμα». Υπάρχει ο άνθρωπος ο οποίος, λόγω της γέννησης και της κατοίκησής του σε αυτό τον χώρο που σήμερα ονομάζεται Ελλάδα, αγαπά την πατρίδα και την ιστορία της χώρας του, όπως αγαπά κάθε άνθρωπος σε κάθε γωνιά του κόσμου.

Οι σύγχρονοι Έλληνες, λοιπόν, δεν διαθέτουν κάποιο ειδικό γονιδιακό κληρονομικό χάρισμα (sic) που τους διακρίνει. Αντίθετα, η Ελληνικότητα –δηλαδή το σύνολο των αξιών και παραδόσεων που προήλθαν από την αρχαία Ελλάδα– αφορά μια διαρκή, καθημερινή κατάκτηση στον χρόνο, μια αέναη προσπάθεια όχι μόνο διατήρησης, αλλά και υπέρβασης και εξέλιξης, της έννοιας του ανθρώπου και της εξέλιξης του, τόσο με πνευματικά όσο και υλικά έργα.

Από το παρελθόν δανειζόμαστε μόνο ότι είναι χρήσιμο και ωφέλιμο για να συντηρήσουμε και να χτίσουμε ένα  καλύτερο το μέλλον. Εάν ο σύγχρονος Έλληνας δεν επιδιώκει να ζήσει ως υπεύθυνος και συνειδητοποιημένος πολίτης, τότε η  στείρα «προγονολατρεία» κινδυνεύει να αποτελέσει μια φολκλορική καρικατούρα,  και αδυνατεί να του προσφέρει ουσιαστική καθοδήγηση. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο αιρετικός και συχνά Κυνικός Βασίλης Ραφαηλίδης:

«Ο ταλαιπωρημένος ανθρωπάκος (Έλληνας) αρχίζει να νιώθει καλύτερα, καθώς διαπιστώνει πως έχει κάποια σχέση με μυθοποιημένους, σπουδαίους προγόνους. Και όσο πιο άθλιος είναι κανείς, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει από το ‘προγονικό μεγαλείο’.

Σε αυτή τη γραμμή, δεν έχει σημασία αν η σημερινή λαότητα των ΝεοΕλλήνων προέρχεται από συγκεκριμένες γενετικές γραμμές· το ουσιώδες είναι τι έχει περάσει και κληρονομηθεί ως πολιτισμός και ήθος, παρά το 'καθαρό' αίμα που κυκλοφορεί στις φλέβες ενός σύγχρονου λαού.

Όσοι κατοικούμε σήμερα σε αυτήν την υπέροχη γη –αγνοώντας μισές φορές τα προκαταρκτικά στερεότυπα– είμαστε Νεοέλληνες, όχι απλώς 'Έλληνες. Ας αφήσουμε τον χαρακτηρισμό «Έλληνας' για εκείνον τον μεγάλο λαό, εάν, όντως, θέλουμε να τον σεβόμαστε. Άλλωστε, απ’ τη στιγμή που δεν έχουμε καταφέρει να μάθουμε αρχαία Ελληνικά και εξαρτιόμαστε από μεταφράσεις για να κατανοήσουμε τη γλώσσα των αρχαίων, έχουμε χάσει την απευθείας επαφή με τον μοναδικό πολιτισμό που εκείνος αντιπροσωπεύει.».

Για να απαντήσω με τη  σειρά μου, στο ερώτημα του «Κου Σπύρου», θα έλεγα  πως τα βασικά χαρακτηριστικά του αρχαίου Έλληνα που θα έπρεπε να καλλιεργηθούν -και- από τον σύγχρονο Έλληνα, θα ήταν τα εξής:

📌 Φιλοκαλία και αγάπη για την ελευθερία.

Φιλοκαλία: Σημαίνει την αγάπη για το όμορφο και το ωραίο –την εκτίμηση του φυσικού και ανθρώπινου κάλλους, την αρμονία στα έργα τέχνης, στη σκέψη και στη δημιουργία. Και ως γνωστόν, για να δεις και να αναπαράγεις το ωραίο, πρέπει να έχεις τις αντίστοιχες παραστάσεις, και να είσαι όμορφος πρώτα από όλα μέσα σου.

Ελευθερία: Σημαίνει τον αγώνα για μια καλύτερη ζωή, βασισμένο στον σεβασμό για την ιστορία μας, τις πραγματικές μας ανάγκες και το μέλλον των παιδιών μας, στηριζόμενοι στις δικές μας δυνάμεις. Είναι απαραίτητο να ξανααγαπήσουμε τον εαυτό μας, την πολιτιστική μας κληρονομιά, την κοινωνία και την πατρίδα μας, ανακαλύπτοντας ξανά τα ουσιώδη στη ζωή.

📌 Αρετή και μέτρο στον βίο.

Στο έργο του Eduard Zeller, «Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας», αναφέρεται πως «πολλοί λαοί έχουν αγίους, προφήτες, θρησκευτικούς μεταρρυθμιστές, αλλά λίγοι φιλοσόφους», έμφαση στη μοναδικότητα της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας.

Οι αρχαίοι Έλληνες ανέπτυξαν μία φιλοσοφία που οδήγησε το ανθρώπινο μυαλό από το «Μύθο στο Λόγο», αγγίζοντας όχι μόνο τα κοσμολογικά ή γνωσιολογικά ζητήματα, αλλά και την ευτυχία, το νόημα ζωής, την ηθική και την οργάνωση της πολιτείας.

Η ιδέα του μέτρου, σε συνδυασμό με την αναζήτηση της αρετής –η σωφροσύνη, η γενναιοδωρία, η δικαιοσύνη και η ανδρεία, όπως περιγράφει ο Αριστοτέλης– έπρεπε να τεκμηριώνεται από τη συνήθεια και την παιδεία από μικρή ηλικία, ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να υλοποιούν το αγαθό στην πράξη, ανεξάρτητα από εξωτερικά κίνητρα επιβράβευσης ή τιμωρίας.

📌 Γνώση και φιλοσοφία.

Οι Έλληνες φιλόσοφοι επιδίωκαν να διδάξουν πώς να επιτυγχάνει κανείς το εύζην, όχι αλλάζοντας τις εξωτερικές συνθήκες της ζωής, αλλά μεταβάλλοντας τις πεποιθήσεις και την εσωτερική τους όψη – προσδοκώντας μια αληθινή εσωτερική μεταμόρφωση. 

Οι αξίες του καλού και της γνώσης αποτέλεσαν θεμέλιο για την επίτευξη της ευδαιμονίας, μέσω μιας συνεπούς και συστηματικής προσπάθειας. Όπως έγραψε ο φιλόσοφος Ιεροκλής: 

- «η φιλοσοφία λειτουργεί ως μέσο εξαγνισμού και τελειοποίησης της ανθρώπινης φύσης, απελευθερώνοντάς μας από τις προσκολλήσεις της ύλης και φέρνοντάς μας πιο κοντά στο ιδεώδες του θεϊκού στοιχείου.»

Ο Πλάτων, στον «Φαίδρο» (250–277 π.Χ.), τόνισε ότι :

- «Η φιλοσοφία έγκειται στον έρωτα της ψυχής για την πνευματική αθανασία, μέσω της αναζήτησης του ωραίου και της δημιουργίας ενός 'τόκου' που οδηγεί στην αθανασία –είτε μέσω σωματικών είτε μέσω πνευματικών έργων.»

Με άλλα λόγια, ούτε οι χλαμύδες, ούτε οι 12 θεοί, ούτε ο Σείριος, ή οποιοδήποτε άλλο αρχαίο δόγμα, καθορίζουν ποιος είναι ο σύγχρονος Έλληνας, ο οποίος προσπαθεί να διακατέχεται από τα ιδανικά, τις αξίες και τα επιτεύγματα των αρχαίων μας προγόνων.

Ένας   πολίτης του σήμερα, οφείλει να επιδιώκει έναν συνειδητό βίο, με γνώση, καλλιεργεία των τεχνών, με αγάπη για το σώμα του,  τη φύση και τον άνθρωπο. Πρέπει να γνωρίζει σε βάθος την ιστορία του, να είναι υπεύθυνος και ευσυνείδητος, να καινοτομεί, να καλλιεργεί τα ταλέντα και τις δεξιότητες του, δίχως πιθηκισμούς, καιροσκοπισμούς, κουτοπόνηριές και ωχαδελφισμούς, σε έναν περίπλοκο σύγχρονο κόσμο.

Είναι  εξάλλου γνωστό παλαιόθεν, τα «καλά κρασιά» δεν κρίνεται μόνο από την ετικέτα, η ιστορία των προγόνων δεν εξασφαλίζει αυτόματα την επιτυχία των απογόνων. Ο κλασσικός Ελληνικός πολιτισμός –και ο όρος «Έλληνας»– γενικά τελείωσε μετά την Ελληνιστική εποχή, και απενήλθε στο προσκήνιο πρόσφατα. Στο ενδιάμεσο τεράστιο χρονικό διάστημα ο όρος Έλλην είχε δυστυχώς ταυτιστεί με τον ειδωλολάτρη ήταν, προσβλητικός, αντί αυτού είχε επικρατήσει ο όρος Ρωμιός, ο οποίος βεβαίως αφορούσε τον Ρωμαίο πολίτη.

Ο σύγχρονος Έλληνας πρέπει να μεταβεί από το απλό «φαίνεσθαι» στο «είναι». Αυτή η αλλαγή είναι καίρια, απαιτεί χρόνο και μόχθο, ώστε να πραγματοποιηθεί η σχετική απαραίτητη αφύπνιση. Σκοπός αυτής της αφύπνισης είναι μια ριζική ανατροπή του τρόπου σκέψης, και κυρίως μιας δημιουργικής δράσης.

«Σε αυτόν άρχου»! Η ελπίδα υπάρχει στον νεοέλληνα, εφόσον αναλάβει μια πιο υπεύθυνη θέση απέναντι στον εαυτό του, στον πολιτισμό του και στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Τι πολιτισμό παράγει η σύγχρονη Ελλάδα σήμερα, εκτός από έναν μη βιώσιμο τουρισμό και τη κουλτούρα του μουσακά, του ήλιου, της θάλασσας, του ανατολικού Ρυθμού του τσιφτετελιού,  και της απειθαρχίας;

Τα επιτεύγματα του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού είναι μοναδικά, αθάνατα και διαχρονικά. Οι αρχαίοι Έλληνες μάθαιναν να μαθαίνουν,  ώστε να γνωρίζουν να σκέφτονται. Ότι δανείστηκαν από σύγχρονους προς αυτούς πολιτισμούς ( και δανείστηκαν πολλά), τα εξέλιξαν και τα ανέπτυξαν στο μέγιστο βαθμό, ξεπερνώντας τους αρχαίους εμπνευστές τους. Δεν είναι τα πάντα Ελληνικά ούτε ήταν ποτέ, η  λογική του ότι όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες οι άλλοι έτρωγαν βελανιδιά, είναι όχι μόνο στείρα,  αλλά και επικίνδυνη.

Οι αξίες που προέκυψαν από το πνεύμα της μυθολογίας, της φιλοσοφίας της επιστήμης, καθώς και η αφοσίωση στη γνώση και την τέχνη, αποτελούν πηγές στις οποίες ο νεοέλληνας θα πρέπει να επιστρέψει για να ανακαλύψει τον χαμένο του εαυτό και να επιδιώξει την αληθινή ευδαιμονία, με τρόπο δημιουργικό. Αυτό και τίποτα άλλο. 

Αλλά δυστυχώς το περιβάλλον είναι τοξικό, και το γνώσιολογικο υπόβαθρο ανύπαρκτο, και έτσι όχι μόνο δημιουργούνται καρκινογενέσεις, αλλά είναι καταδικασμένες και οι ελάχιστες ειλικρινείς προσπάθειες της κακώς ενοούμενης επανελλήνησης.!

Η ζωή είναι τέχνη και εσύ ο δημιουργός της.

Οι σοφοί του παρελθόντος είπαν πως ο άνθρωπος ήρθε στη γη, σ’ έναν όμορφο κόσμο, για να δημιουργεί και να φροντίζει την ομορφιά. Δεν ήρθε απλώς για να επιβιώσει, ούτε για να καταστρέψει. Ό,τι αφήνει πίσω του, ας είναι ένα αποτύπωμα καλοσύνης, σοφίας και αρμονίας.

Για να μπορέσεις να δεις το ωραίο στον εξωτερικό κόσμο, πρέπει πρώτα να έχεις φροντίσει να είναι όμορφος και ο εσωτερικός σου κόσμος. Καλλιέργησε την παιδεία σου, τα ταλέντα σου, τις τέχνες, τις σκέψεις και, κυρίως, τις πράξεις σου. Να θυμάσαι ότι η γνώση χωρίς πράξη είναι ατελής, όπως και η πράξη χωρίς γνώση.

Μην καταπιέζεις τα αισθήματά σου· η αγάπη είναι δώρο θεϊκό. Να είσαι ευγενής και να καλλιεργείς την ενσυναίσθησή σου. Ο τρόπος που φέρεσαι στους άλλους αντικατοπτρίζει τον τρόπο που φέρεσαι στον εαυτό σου. Να αγαπάς τον εαυτό σου δεν είναι εγωιστικό – είναι απαραίτητο. Όταν σέβεσαι τον εαυτό σου, διδάσκεις και στους άλλους πώς να σε σέβονται.

Κράτα τον κύκλο σου μικρό αλλά ουσιαστικό. Επιδίωξε να περιβάλλεσαι από ανθρώπους που σε σέβονται, σε εκτιμούν και επιδιώκουν να σε δουν να εξελίσσεσαι. Ο εσωτερικός σου κύκλος διαμορφώνει το μέλλον σου· διάλεξε σοφά συντρόφους που πιστεύουν στην αμοιβαία ανάπτυξη και σε ανθρώπους που σε εμπνέουν να γίνεσαι καλύτερος.

Προστάτεψε τον χρόνο σου – δεν αξίζει ο καθένας να έχει πρόσβαση σε αυτόν. Η εσωτερική ειρήνη είναι ανεκτίμητη· φρόντισε να την προστατεύεις με αποφασιστικότητα. Τα λάθη είναι μαθήματα που οδηγούν στην ωριμότητα και τη σοφία. Μάθε από τους άλλους – τόσο από τις νίκες όσο και από τις αποτυχίες τους. Αναζήτησε τη γνώση, αλλά δούλεψε με σοφία για να ακούς την εσωτερική σου φωνή.

Η ζωή είναι τέχνη και εσύ ο δημιουργός της. Ζήσε με σκοπό, αγάπη και συνείδηση. Μη σταματάς ποτέ να μαθαίνεις και να αναπτύσσεσαι, διότι κάθε μέρα είναι μια νέα ευκαιρία για ανανέωση και εξέλιξη.

Οι τρεις εγκέφαλοι του ανθρώπου, και ο τέταρτος του μετάνθρωπου.

 

Ο εγκέφαλος του σύγχρονου ανθρώπου αποτελείται από τρία βασικά μέρη: τον πυρήνα του «ερπετοειδούς εγκεφάλου», τον «θηλαστικό» εγκέφαλο και κυρίως τον «εξελιγμένο» ανθρώπινο εγκέφαλο. Καθένας από αυτούς τους τρεις εγκεφάλους ελέγχει συγκεκριμένες λειτουργίες και συνδέεται με τους άλλους μέσω ενός δυναμικού δικτύου νευρωνικών συνδέσεων. 

Ενώ ο εξελιγμένος εγκέφαλος εξασφαλίζει στον άνθρωπο μια μοναδική θέση στο βασίλειο των ζώων, οι δύο πρωτόγονες δομές παραμένουν κοινές με τις αντίστοιχες δομές άλλων ζώων, καθώς αυτές οι περιοχές έχουν παραμείνει σχεδόν αμετάβλητες εδώ και εκατομμύρια χρόνια.

Ο «θηλαστικός» ή συναισθηματικός εγκέφαλος εμφανίζεται όμοιος σε πολλά θηλαστικά και παράγει τα συναισθήματα, τα οποία στη συνέχεια πρέπει να ρυθμίζονται από τον λογικό εγκέφαλο. Ο «ερπετοειδής» εγκέφαλος, που αποτελεί το πιο πρωτόγονο τμήμα του εγκεφάλου μας, δημιουργεί την ανάγκη για επιβίωση και ρυθμίζει βασικές λειτουργίες και αισθήματα. 

Ο κοινός εγκέφαλος –δηλαδή οι δομές του θηλαστικού και του ερπετοειδούς εγκεφάλου– είναι ευάλωτος σε χειραγώγηση, καθώς μαθαίνει να λειτουργεί με στερεότυπα και μπορεί να καταστεί επιρρεπής σε αυταρχικές επιρροές, οδηγώντας σε συμπεριφορές αμνούς και υποτακτικές.

Ο «νέος, εξελιγμένος» εγκέφαλος, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως ο «ολιστικός» εγκέφαλος, ανοίγει το δρόμο σε μια ολοκληρωμένη νοητική και συνειδησιακή λειτουργία, όπου δεν υπάρχει χώρος για δόγματα, στερεότυπα διαχωρισμού ή μισαλλοδοξία. Σε αυτό το ιδανικό σενάριο, η ανθρώπινη σκέψη και δημιουργικότητα θα ανθίσουν, οδηγώντας σε μια νέα εποχή ενότητας και ολοκληρωμένης αντίληψης.

Το επικίνδυνο σενάριο, ωστόσο, είναι ότι, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, ο άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει έναν τέταρτο, ψηφιακό εγκέφαλο –δηλαδή έναν συνδυασμό του ανθρώπινου εγκεφάλου με την Τεχνητή Νοημοσύνη μέσω ειδικών εμφυτευμάτων. Ζούμε σε μια μεταβαλλόμενη εποχή, πέραν της μεταβατικής περιόδου, όπου έχουμε ήδη εισέλθει στο κοσμικό μονοπάτι της Νέας Ανθρωπότητας, της Μετανθρωπότητας. 

Σηματοδότες αυτής της νέας εποχής είναι η τεχνολογική επέμβαση στο φυσικό γίγνεσθαι, η δημιουργία όντων κατά βούληση και η γενετική κατασκευή ανθρώπων, σύμφωνα με τις ανάγκες του συστήματος. Σταδιακά, η σκέψη, η φαντασία και τα έργα του ανθρώπου θα παραχωρούνται στην Τεχνητή Νοημοσύνη, ενώ η εισαγωγή αυτού του ψηφιακού εγκεφάλου ενδέχεται να μεταμορφώσει ριζικά την ανθρώπινη ύπαρξη, ανοίγοντας νέες δυνατότητες αλλά και επιφέροντας προκλήσεις για την αυτονομία και την ταυτότητα του ανθρώπου.

Το κρίσιμο ερώτημα που εγείρεται είναι: σε αυτόν τον ψηφιακό και εικονικό κόσμο, ποια θα είναι η θέση και η μοίρα του ανθρώπου;

Το «εσωτερικό φως» γεννιέται μόνο μέσα στην σιωπή..

 

«Η φιλοσοφία έρχεται πάντα πολύ αργά. Σαν σκέψη του κόσμου, η φιλοσοφία εμφανίζεται όταν η πραγματικότητα έχει ήδη ολοκληρώσει και αποτελειώσει την διαδικασία της ίδιας της τής διαμόρφωσης. Μόνο όταν ωριμάσει η πραγματικότητα παρουσιάζεται το Ιδεώδες απέναντι στο Πραγματικό. Τότε, αφού συλλάβει τον πραγματικό κόσμο στην ουσία του, τον ανασυνθέτει υπό τη μορφή ενός πνευματικού βασιλείου.

Όταν λοιπόν η φιλοσοφία ζωγραφίζει γκρίζο πάνω στο γκρίζο, μία μορφή της ζωής γέρασε, και αυτή την μορφή που γέρασε, τα γκρίζα χρώματα της φιλοσοφίας δεν μπορούν να την κάνουν να ξανανιώσει. Μόνο όταν πέσει το δειλινό αρχίζει να πετάει η γλαύκα της Αθηνάς…», το παραπάνω απόσπασμα το έγραψε ο Χέγκελ σε ηλικία 51 χρονών. (Βασικές κατευθύνσεις της φιλοσοφίας του δικαίου).

Ο Χέγκελς χρησιμοποιεί το σύμβολο της θεάς Αθηνάς, την γλαύκα για να περιγράψει την διαδικασία μετουσίωσης της γνώσης σε σοφία, και την ενδοσκόπηση. 

Η γλαύκα ως γνωστόν, ήταν το ιερό πτηνό της Θεάς Αθηνάς. Η Γλαύκα συμβολίζει την σοφία, διότι είναι νυχτόβιο πτηνό το οποίο έχει εξαιρετική όραση ακόμα και στο σκοτάδι. Έχει την φυσική συνεπώς ιδιότητα να βλέπει την «αθέατη πλευρά των πραγμάτων», εκεί που άλλα πλάσματα αδυνατούν λόγω του σκότους. 

Συμβολίζει κατ’ αυτόν τον τρόπο την «σοφία» που αφορά την μετουσίωση της απλής γνώσης σε βίωμα, πνευματικότητα και στάση ζωής.

Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μακριά από το φως της ημέρας, και προυποθέτει την ενδοσκόπιση,  την «διείσδυση εις εαυτόν»,  όταν ο άνθρωπος απομονώνεται από το φυσικό περιβάλλον του, προσπαθώντας να κατακτήσει την ηρεμία, την επίγνωση, την αυτογνωσία.

Στη καθημερινότητα  οι υποχρεώσεις και οι ανάγκες μετατρέπουν αυτόματα την ζωή σε ιδέες που πρέπει να πραγματοποιηθούν και έτσι έχει μάθει ο άνθρωπος να ζει. 

Σύμφωνα με τον Κρισναμούρτι, οι περισσότεροι από εμάς θέλουν να κρατήσουν το μυαλό μας απασχολημένο συνεχώς έτσι δεν βλέπουμε τον εαυτό μας όπως είμαστε πραγματικά. Φοβόμαστε να είμαστε άδειοι. Φοβόμαστε να εξετάσουμε τους φόβους μας. Όσο περισσότερο γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τόσο περισσότερη σαφήνεια υπάρχει. 

Στην ησυχία, την ηρεμία, τον στοχασμό και τον διαλογισμό, δημιουργούμε χώρο ώστε να συναντήσουμε αυτό που υπάρχει ήδη μέσα μας. Μένουμε με τον εαυτό μας ώστε να γνωρίσουμε βαθειά το πώς είμαστε και να παρατηρήσουμε την κάθε στιγμή για αυτό που είναι. 

Οι αισθήσεις οξύνονται, το σώμα αισθάνεται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια κάθε εμπειρία, η καρδιά, η ψυχή και ο νους, ανοίγουν  για να δεχτούν μια νεα διάσταση της πραγματικότητας.

Η σιωπή μας ανακουφίζει από το στρες και την ένταση. Κάνοντας μια βουτιά στα μύχια της ψυχής μας, και αυτό επιτυγχάνεται μονάχα όταν αποφασίσουμε υπεύθυνα και συνειδητοποιημένα να απομονωθούμε,  θα επιτύχουμε την πιο αξιοζήλευτη και ενδιαφέρουσα εξερεύνηση αναζήτησης του πιο «οικείου αγνώστου», του εαυτού μας.

Η πρώτη επαφή με τον εσώτατο κόσμο μας, ίσως να είναι τρομακτική, καθώς θα ανακαλύψουμε στοιχεία, ενδόμυχες σκέψεις, εσωτερικές δυνάμεις και κίνητρα που έχουμε υποκρύψει τόσο καλά, όσο να μη μπορούμε να τις διακρίνουμε εξ αρχής (Η Αθηνά φέρει στον θώρακα της την  κεφαλή της Μέδουσας). 

Μαθαίνουμε να ακούμε τον θόρυβο των πολλών, για να αποφύγουμε όσα προσπαθεί να μας πει η εσωτερική φωνή μας, αφήνοντας αδιαμόρφωτη την αρχιτεκτονική δομή του χαρακτήρα μας, ο οποίος αδυνατεί να υπερβεί τα εγκόσμια περιγράμματά του και παραμένει αναχρονιστικά στάσιμος, μη εξελίσιμος και ανολοκλήρωτος. 

Η καλλιέργεια της αυτογνωσίας συμβάλλει στην αύξηση της προσωπικής ωρίμανσης. Ταυτόχρονα η γνώση του εαυτού αποτελεί γνώρισμα του ώριμου ψυχικά, νοητικά και  συναισθηματικά ατόμου (ο Θάνατος της Μέδουσας και η μετουσίωση της από την Αθηνά).

Η προσπάθεια αυτή απαιτεί θέληση, υπομονή, χρόνο και υπευθυνότητα, ώστε να γίνει το εσωτερικό αυτό ταξίδι γόνιμο και επωφελή.

Όπως χαρακτηριστικά είπε ο Umberto Eco (1932- 2016 - Ιταλός φιλόσοφος, κριτικός λογοτεχνίας και μυθιστοριογράφος): 

«Πρέπει να πολεμήσεις για να φτάσεις στην Ιθάκη σου.Τίποτα στη ζωή δεν μας χαρίζεται! Πρέπει να πονέσεις και να πολεμήσεις για να φτάσεις στην Ιθάκη σου. Να μείνεις εδω, χωρίς ανταλλάγματα με καθαρό βλέμμα και ανοιχτή την ψυχή.»

Ο Πλωτίνος στα αποσπάσματα που ακολουθούν μας αναλύει την μεθοδολογία του Πλάτωνα και των Νεο -Πλατωνικών για το εσωτερικό αυτό ταξίδι :

«Εφόσον τα κακά βρίσκονται εδώ και ‘τριγυρίζουν αναγκαστικά σε τούτον εδώ τον τόπο’, και η ψυχή θέλει να αποφύγει τα κακά, πρέπει να φύγουμε από εδώ. 

– Σε τι συνίσταται λοιπόν αυτή η φυγή; 

– «Στο να γίνουμε όμοιοι με τον θεό», λέει ο Πλάτων. Και τούτο επιτυγχάνεται «αν με τη φρόνηση γίνουμε δίκαιοι και ευσεβείς» και γενικά ενάρετοι.

Αν λοιπόν γινόμαστε όμοιοί του μέσω της αρετής, δε θα γινόμαστε όμοιοι με κάτι που διαθέτει αρετή; Και ποιος θεός θα είναι αυτός; Δε θα είναι αυτός που περισσότερο φαίνεται να έχει αυτά τα χαρίσματα, δηλαδή η Ψυχή του κόσμου και αυτός που κυβερνά μέσα της, ο οποίος διαθέτει φρόνηση θαυμαστή; Άλλωστε, είναι εύλογο, εφόσον βρισκόμαστε εδώ, μ' αυτόν να γινόμαστε όμοιοι.

Ποιος είναι λοιπόν ο δρόμος της φυγής και πώς θα τον ακολουθήσουμε; Θα ξανοιχτούμε όπως –καθώς, αλληγορικά μου φαίνεται, λέει ο ποιητής– ο Οδυσσέας από τη μάγισσα Κίρκη ή την Καλυψώ, ο οποίος δεν αρκέστηκε να παραμείνει εκεί, παρόλο που είχε ηδονές των ματιών και βρισκόταν ανάμεσα σε πολύ αισθητή ομορφιά. H πατρίδα μας, απ' όπου ήρθαμε, κι ο πατέρας μας είναι Eκεί […] 

‘Κλείνοντας τα μάτια άλλαξε την όρασή σου και ξύπνα μιαν άλλη, που ενώ την έχουν όλοι, λόγοι τη χρησιμοποιούν.Πώς θα δεις τώρα τι ομορφιά έχει μια καλή ψυχή;

Αποσύρσου στον εαυτό σου και κοίτα• και αν δεις τον εαυτό σου να μην είναι ακόμη ωραίος, όπως ο δημιουργός του αγάλματος που πρέπει να γίνει ωραίο αφαιρεί, λαξεύει, λειαίνει και καθαρίζει μέχρις ότου φανεί πάνω στο άγαλμα ένα ωραίο πρόσωπο, έτσι κι εσύ αφαίρεσε τα περιττά και ίσιωσε τα στραβά, και όσα είναι σκοτεινά κάνε τα να γίνουν λαμπρά καθαρίζοντάς τα, και μην πάψεις να σμιλεύεις το άγαλμά σου, ως ότου λάμψει πάνω του η θεόμορφη λαμπρότητα της αρετής…»

Πλωτῖνου, Ἐννεάδες, Ι, 2, [19], 1-10, &  I.6. [1] 8. 17-27, & , I.6 [1]. 9.1 κ.ε.

Φύση, Υπερβατικός Έρως, Τέχνη, Κάλλος και Ψυχή.

Η τέχνη, μαζί με τη σκέψη και τον λόγο, αποτελεί ένα από τα τρία θεμελιώδη χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον άνθρωπο από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Τα άλλα δύο είναι η χρήση εργαλείων και συμβόλων, καθώς και η λατρεία – δηλαδή η αναφορά στο υπερβατικό. Η τέχνη δεν είναι απλώς μια διασκεδαστική δραστηριότητα, αλλά μια βαθιά ανάγκη του ανθρώπου, διότι αντιλαμβάνεται πως μόνο ό,τι αποκτά μορφή μπορεί να υπάρξει. Το άμορφο, ως απουσία μορφής, συνδέεται με τη διάλυση και τον θάνατο, και έτσι γίνεται αντιληπτό ως το ανύπαρκτο.

Ίσως για αυτό, στην αρχή των ανθρώπινων κοινωνιών, η αμορφία αποτελούσε μια απειλή – μια απειλή ύπαρξης, αφού για να υπάρξει κάτι πρέπει να έχει σχήμα. Το κάλλος, όμως, λειτουργεί ως πρόσκληση: μας καλεί να αναγνωρίσουμε την ομορφιά και την αρμονία της φύσης, μια αρμονία που εκφράζει το θεϊκό στοιχείο μέσα στο φυσικό.

Οι αρχαίοι Έλληνες αναγνώριζαν το θείο κάλλος μέσω του Έρωτος, ο οποίος σε φιλοσοφικό επίπεδο εμφανιζόταν με τρεις διαστάσεις:

- Σωματικός Έρως: Ο φυσικός, αισθητός έρωτας που εκδηλώνεται στο ανθρώπινο σώμα.

- Έρως της Ψυχής: Ο έρωτας για το κάλλος που αναδύεται μέσα από την εσωτερική ομορφιά και τις ανώτερες αξίες.

Υπερβατική Αισθητική Ενατένιση: Η αναγνώριση και κατανόηση της ομορφιάς που διαπερνά κάθε όν, οδηγώντας μας στην αποκάλυψη του υπερβατικού.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ομορφιά απορρέει από ένα αυτοεκφραζόμενο και συνεχώς μεταβαλλόμενο σύμπαν, όπου όλα τα στοιχεία είναι αλληλοσυνδεδεμένα. Ως πεπερασμένο ον, ο άνθρωπος πρέπει να εμπνέεται από ανώτερες ηθικές και αισθητικές αρχές, που αποκαλύπτονται μέσα από τη μελέτη και την παρατήρηση της φύσης. Η εσωτερική ομορφιά της ψυχής του οδηγεί στη δημιουργία έργων τέχνης που αντικατοπτρίζουν την αρμονία και το κάλλος του κόσμου.

Όπως ο ήλιος, ο ανώτερος άνθρωπος δεν χρειάζεται να φωτίσει τον εαυτό του – είναι ήδη φως. Οι ακτίνες του ήλιου διαλύουν το σκοτάδι απλώς επειδή αυτή είναι η ουσία τους, χωρίς να κρύβουν κάποια κρυφή σκοπιμότητα. Αντίστοιχα, η καθαρή συνείδηση δεν απαιτεί εξήγηση ή απόδειξη· ακολουθεί φυσικά τη ροή των γεγονότων και τις αυθόρμητες εξελικτικές διαδικασίες της φύσης, λειτουργώντας μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο οργανικό σύστημα προς όφελος του συνολικού όλου.

Η παραπάνω προσέγγιση χαρακτηρίζει τόσο τη φιλοσοφία όσο και την τέχνη στην αρχαία Ελλάδα. Ο αρχαίος Έλληνας καλλιτέχνης επιδίωκε να ανακαλύψει το υπερβατικό που κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα της φύσης και τις αισθήσεις – εκείνο που είναι πραγματικά υπαρκτό, όχι το εφήμερο ή το προσωρινό, αλλά το αιώνιο, το αμετάβλητο και το ακατανόητο. Με τον όρο «λόγος των πραγμάτων» εννοούμε την ουσία, τα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν σε κάθε όν να μετέχει στην ύπαρξη.

Η αλήθεια, ως αντίθεση στο στερητικό και στο λήθη, υποδηλώνει την αδιαμφισβήτητη φανέρωση του πραγματικά υπαρκτού. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο αρχαίος Έλληνας καλλιτέχνης, για παράδειγμα στη γλυπτική, απέβαλε τα δευτερεύοντα και περιστασιακά χαρακτηριστικά, επιδιώκοντας να αποδώσει τον καθαρό λόγο – το υπερβατικό, την ομορφιά, το κάλλος και την αρμονία που κρύβονται στη φύση και συνυπάρχουν με ένα θεϊκό και υπερβατικό σύμπαν. Ο θεατής ενός αγάλματος πρέπει να βιώνει την ευφορία της θέας εκείνων των αθάνατων στοιχείων, που δεν φθείρονται και παραμένουν ως έκφραση της αιώνιας ύπαρξης.

Αυτό το πνεύμα αναζητήθηκε και στην αρχιτεκτονική, όπου ο στόχος ήταν να αποτυπωθεί ο «λόγος του υπαρκτού» – η αρμονία των σχέσεων που καθιστά το σύμπαν έναν ολοκληρωμένο και πολύτιμο κόσμο. Όπως ανέφερε κάποτε ο Πικιώνης, εξέχων αρχιτέκτονας της εποχής μας:

«Πώς μπορούμε να καταλάβουμε τη μετόπη του Παρθενώνα σήμερα, όταν καταστρέψαμε τη μετόπη της Πεντέλης;»

Ο Παρθενώνας εκφράζει τις σχέσεις του φυσικού περιβάλλοντος της Αττικής. Όταν αυτό το περιβάλλον χάσει τον λογισμό του, την αρμονία των γραμμών του, η αποτύπωσή του θα στερείται του νοήματος που κάποτε είχε, και για τους σημερινούς ανθρώπους δεν θα μεταφέρει πλέον το ίδιο μήνυμα. Αντίστοιχα, αυτή η απώλεια της εσωτερικής αρμονίας παρατηρείται και σε άλλες μορφές τέχνης, ιδιαίτερα στη τραγωδία.

📌 Στοιχεία του άρθρου αντλήθηκαν από το κείμενο του καθηγητή Χρήστου Γιανναρά, «Η μεταφυσική της Τέχνης σε Αρχαία Ελλάδα και Βυζάντιο».

Το ταξίδι των φυτών από την θάλασσα στην στεριά.

Ως γνωστόν, η ζωή προήλθε από την θάλασσα. Ως γνωστόν επίσης, τα φυτά διαθέτουν τον μόνο πρόσφορο τρόπο που υπάρχει στον πλανήτη μας όσον αφορά την εκμετάλλευση μιας πρακτικά ανεξάντλητης, εξωγήινης ενεργειακής πηγής, και η διαδικασία που επελέγη γι’ αυτή την επιτυχή εκμετάλλευση, δηλαδή η φωτοσύνθεση, καθόρισε σε μεγάλο βαθμό το κλίμα, τη σύσταση της γήινης ατμόσφαιρας, τον κύκλο του άνθρακα, τον υδρολογικό κύκλο, την παραγωγή τροφής και πολλά άλλα. Η φωτοσύνθεση διαμόρφωσε την Ιστορία και την Εξέλιξη της ζωής σε βαθμό που μόλις τις τελευταίες δεκαετίες αρχίσαμε να κατανοούμε. Τα φυτά αναφέρονται ως οργανισμοί-κλειδί για την εξέλιξη και τη συνέχιση της ζωής στον πλανήτη γη. Και αυτό, γιατί όλοι οι οργανισμοί για να επιβιώσουν καταναλώνουν ενέργεια που προέρχεται από τη διάσπαση των οργανικών ενώσεων, οι οποίες παράγονται από τα φυτά με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Έτσι στα φυτά, που είναι ο πρώτος κρίκος στην τροφική αλυσίδα ή η βάση στην τροφική πυραμίδα, βασίζεται η επιβίωση των άλλων οργανισμών και συνεπώς χωρίς την ύπαρξη των φυτών δεν θα υπήρχαν ούτε τα ζώα. 

Η αξία τους όμως, δεν προκύπτει μόνο από τη χρήση τους από τον άνθρωπο (π.χ. διατροφή, φαρμακευτική) ή τους άλλους οργανισμούς. Οι φυτικοί οργανισμοί επηρεάζουν και διαμορφώνουν την οικολογική ισορροπία στον πλανήτη μας.  Η ζωή εμφανίζεται στη γη πριν από 4 περίπου δισεκατοµµύρια χρόνια ενώ τα πρώτα φυτά εμφανίζονται στη στεριά πριν από περίπου 400 εκατομμύρια χρόνια.  Το πέρασμα από το νερό στην ξηρά αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά στάδια στην εξέλιξη των φυτικών οργανισμών, αλλά και της ζωής γενικότερα. Βασικές προϋποθέσεις για να γίνει αυτό ήταν: 

1. να δημιουργηθούν παράκτιες περιοχές με εμφανή την παρουσία εδάφους, το οποίο προέκυψε από την αποσάθρωση βραχωδών εκτάσεων,

2. οι κατάλληλες ατμοσφαιρικές και κλιματικές συνθήκες, οι οποίες δημιουργήθηκαν σταδιακά, από τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα των αερόβιων κυανοβακτηρίων και των φυκών, οπότε αυξήθηκε το ποσοστό συγκέντρωσης του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα ενώ αντίθετα μειώθηκε το διοξείδιο του άνθρακα. 

Τα πρώτα φύκη εμφανίστηκαν πριν από 1,2 δισεκατομμύρια έτη ενώ τα χλωροφύκη, από τα οποία προέρχονται τα φυτά, εμφανίστηκαν πριν από 800 εκατομμύρια χρόνια. Μία κατηγορία φυτών που αναπτύχθηκαν σε υγρά περιβάλλοντα είναι τα βρύα.Κατά τη μακροχρόνια εξελικτική τους πορεία, τα φυτά απέκτησαν τα απαραίτητα δομικά χαρακτηριστικά και τελειοποίησαν τις λειτουργίες που ήταν απαραίτητες, ώστε να προσαρμοστούν στο νέο χερσαίο περιβάλλον και να επιβιώσουν. 

Τα φυτά πέρασαν από το νερό στη στεριά μέσα από μια σειρά εξελικτικών σταδίων, κατά τα οποία ανέπτυξαν μορφολογικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, που εξασφάλιζαν την αναπαραγωγή και την επιβίωση τους.  Τα φυτά έπρεπε να αναπτύξουν καινοτομίες, απαραίτητες για την επιβίωσή τους στο χερσαίο περιβάλλον, όπου σίγουρα υπήρχε λιγότερο νερό και υγρασία. Και αυτό γιατί τα φύκη, από τα οποία προήλθαν τα φυτά, ζουν σε ένα υδάτινο περιβάλλον, όπου δεν κινδυνεύουν από αφυδάτωση, εξασφαλίζουν από αυτό τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται και η αναπαραγωγή τους γίνεται σε αυτό το υγρό περιβάλλον. 

Τα πρώτα φυτά στη στεριά αναπτύσσονται περίπου πριν από 445-420 εκ. έτη. Ένα από τα πρώτα φυτά που εμφανίζεται στο Αν. Σιλούριο είναι το φυτό Cooksonia, χωρίς φύλλα και πραγματικές ρίζες. Κατά τη διάρκεια του Δεβονίου κυριαρχούν τα ψιλόφυτα, τα οποία θεωρούνται πρόγονοι των υπόλοιπων πτεριδόφυτων και τα οποία εξαφανίστηκαν στο τέλος αυτής της γεωλογικής περιόδου. Κατά το Λιθανθρακοφόρο αναπτύσσονται τα πρώτα εκτεταμένα δάση, με πολύ πλούσια χλωρίδα.

Όλοι οι οργανισμοί που αναπτύσσονται στον πλανήτη μας βρίσκονται σε μια στενή και διαρκή αλληλεξάρτηση, τόσο μεταξύ τους όσο και με τους αβιοτικούς παράγοντες (π.χ. νερό, έδαφος). Η ποικιλία της ζωής υποστηρίζει βασικές λειτουργίες, που συμβάλλουν στην υγιή ανάπτυξη των πληθυσμών και οικοσυστημάτων καθώς και στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας στη γη. Η βιοποικιλότητα αποτελεί την έκφραση της ποικιλίας της ζωής και αντιπροσωπεύει το φυσικό πλούτο και τη φυσική κληρονομιά του πλανήτη μας. Κάθε οργανισμός παίζει μοναδικό και σπουδαίο ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας του περιβάλλοντος. 

Έτσι κάθε αλλαγή που μπορεί να τον επηρεάσει, προκαλεί διάφορες επιπτώσεις και αλυσιδωτές αντιδράσεις, από την εξαφάνιση διαφόρων ειδών ως και την πλήρη κατάρρευση του ίδιου του οικοσυστήματος. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας έχει ανεκτίμητη και πολυδιάστατη σημασία, όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη. Συγκεκριμένα η διατήρηση της βιοποικιλότητας έχει οικολογική, οικονομική, αισθητική και ηθική αξία. 

Πηγή:  “Το ταξίδι των φυτών στο γεωλογικό χρόνο μέσα από εκπαιδευτικές δραστηριότητες”, Κόντου Βασιλική Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος.

Φυσιολατρία και ανθρωπισμός στην αρχαία Ελληνική θρησκεία.

 

Η αρχαία Ελληνική θρησκεία είναι φυσιολατρική. Η Γαία αποτελεί την πρώτη θεότητα, και αποτελεί την μήτρα καταγωγής, ζωοδότη και συντηρητή της ζωής, όλης της βιόσφαιρας. Ως μητέρα όλων των υπάρξεων είναι γένους θηλυκού, καθώς ο άνθρωπος την ταύτισε με μία γυναικεία ύπαρξη, την μεγάλη μητέρα.

Το σύμπαν στην συνείδηση του αρχαίου Έλληνα, αποτελεί ένα αέναο, αυτοσυντηρουμένο και αυτοεξελισσόμενο  έμβιο  οργανισμό Ον όπου τα πάντα έχουν μια συνάφεια και μία σύνδεση μεταξύ τους.Η σύνδεση αυτή αποτυπώνεται υπέροχα στο επόμενο απόσπασμα του Στωικούς αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου (εις αυτόν):

" Σκέψου διαρκώς το σύμπαν ως ένα ενιαίο ζωντανό ον, που αποτελείται από μια ενιαία ουσία και μια ενιαία ψυχή- και πώς όλα τα πράγματα πηγάζουν από την ενιαία αντίληψη αυτού του όντος, του σύμπαντος. Και πώς το σύμπαν ολοκληρώνει όλα τα πράγματα μέσω ενός ενιαίου παλμού. Και πώς όλα τα πράγματα στον κόσμο και στο σύμπαν συνεργάζονται για να προκαλέσουν όλα όσα γεννιούνται, και πόσο περίπλοκο και πυκνά υφασμένο είναι το ύφασμα που σχηματίζεται από την συνύφανση  τους".

Οι φυσικές δυνάμεις προσωποποιούνται με ανθρωπομορφικά  χαρακτηριστικά, καθώς ο Έλληνας προσπαθεί μέσα από τις περιορισμένες αισθήσεις του και τις αντιληπτικές του δυνατότητες, να κατανοήσει το σύμπαν. 

Η άποψη αυτή εκφράζεται στο γνωστό ρητό του Πρωταγόρα: 

"πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος". 

Τα χρήματα στη φράση του Πρωταγόρα, δεν σημαίνουν τις νομισματικές αξίες, αλλά, γενικά, τις ποιότητες, τις πεποιθήσεις, τις αρχές, την εσωτερική συγκρότηση με άλλα λόγια, και την ικανότητα κάθε ανθρώπου, χωριστά, να αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο αυτό που είναι κοινό, μόνο κατ΄ όνομα, για όλους τους ανθρώπους.

Ο αρχαίος  Έλληνας κατανοεί πως ο ίδιος (ο άνθρωπος) αποτελεί μέτρο της αλήθειας και της γνώσης και γι' αυτό κάθε υποκειμενική άποψη για κάποιο θέμα έχει την άξια της.  

Έλλείψη επιστημονικών δεδομένων χειρίζεται τις συμπαντικές δυνάμεις διαισθητικά η ενορατική δίνοντας τους την μορφή που αποτελεί κορωνίδα της νόησης στον πλανήτη, τον άνθρωπο ο οποίος μαζί με την φύση αποτελεί τον μέγα μεγαποιητή του φυσικού περιβάλλοντος.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι Θεοί του Έλληνα λαμβάνουν ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά, καθώς ο Έλληνας προσπαθεί να συσχετίσει τόσο την έλλειψη κατανόησης του, όσο και την συσχέτιση της δικής του ζωής με το σύνολο του σύμπαντος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι απεικόνιση των Νυμφών οι οποίες ως κόρες της Γαίας είναι γένους θηλυκού, καθώς σχετίζονται με την ομορφιά της φύσεως, αλλά με δυνάμεις της Γης που αναπτύσσουν την ζωή.

Τόπος δράσης τους είναι στις κρήνες, τα ποτάμια (Ναϊάδες), την θάλασσα (Νηρηίδες),  στην πρωινή  δροσιά, την βροχή (Υάδες), αλλά και στο βλαστικό βασίλειο, τόσο στα δέντρα όσο και τα δάση (Δρυάδες ή Αμαδρυάδες). 

Ήταν αιθαίριες υπάρξεις,  η χαρά της ζωής που χορεύουν με τις μούσες και τον Πάνα. Οι πρόγονοι μας φαντάζονταν να στροβιλίζονται στα δροσερά νέφη υδρατμών των πηγών ή των ποταμών, σχηματίζοντας  μικρά ουράνια τόξα.

Για αυτό σχετίζονταν κυρίως με το υγρό στοιχείο (και όχι μόνο), καθώς το νερό διαδραματίζει  καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη των μορφών της ζωής.  

Χωρίς το νερό αυτό ούτε βλάστηση, ούτε γονιμότητα υπάρχει. Μέσω λοιπόν της ζωογόνου δύναμης του νερού οι Νύμφες εξαπλώθηκαν στα βουνά και στα δάση και συνδέθηκαν με την βλάστηση. 

Ακόμη και σήμερα όταν βρισκόμαστε δίπλα από πηγές με τρεχούμενο νερό, υπάρχει μία σωματική ψυχική και πνευματική, αναζωογόνηση καθώς όχι μόνο υπάρχει ενέργεια λόγω της κίνησης του υγρού στοιχείου, αλλά διότι ο χώρος πέριξ των πηγών σφύζει από ζωή, ενώ οι αισθήσεις πλημυρίζουν από τα αρώματα και τα χρώματα που μεγιστοποιούνται από την υγρασία.

Αν υπάρχουν κάποια μέρη όπου μπορείς να αισθανθείς την ενέργεια της φύσης να διεγείρει κάθε σου κύτταρο, σίγουρα μία πηγή, ένα ποτάμι, ένας καταρράκτης ή ένα δάσος  αποτελούν μία εξαιρετική επιλογή. 

Αυτογνωσία: Το Μονοπάτι το Λιγότερο Ταξιδεμένο…

Το μονοπάτι προς την αυτογνωσία είναι γεμάτο από αβεβαιότητα και ερωτηματικά. Υπάρχει άραγε η δυνατότητα να μάθουμε ποιοι πραγματικά είμαστε; Μήπως οι ζωές μας είναι απλώς ένα σύνολο τυχαίων βιολογικών συνδυασμών ή υπάρχει ένας βαθύτερος σκοπός και νόημα πίσω από τις εμπειρίες μας; Τι είναι εκείνο που θα πρέπει να γίνουμε, να δημιουργήσουμε και να μοιραστούμε ως συνειδητά όντα, που αντιλαμβάνονται τη σύνδεσή τους με το σύμπαν;

Η αναζήτηση της αλήθειας και η πνευματική ανάπτυξη αποτελούν μια σύνθετη διαδικασία, που συνδέεται με πολλές άλλες παραμέτρους. Αν δεν απελευθερωθούμε από τους εσωτερικούς μας προγραμματισμούς, αν δεν αναθεωρήσουμε τα συστήματα πεποιθήσεών μας, αν ο νους μας δεν απαλλαγεί από τις περιοριστικές επιρροές του παρελθόντος (υπάρχουν τόσα πολλά που πρέπει να καθαρίσουν), δεν θα μπορέσουμε να αφουγκραστούμε τη σιγανή φωνή της ύπαρξής μας.

Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να μας αποκαλύψει τίποτε πέρα από αυτό που ήδη βρίσκεται μισοαφυπνισμένο μέσα μας. Η γνώση είναι πάντοτε παρούσα, μόνο που πολλές φορές παραμένει θαμμένη κάτω από το βάρος των προκαταλήψεων και των φόβων μας.

Ο δάσκαλος δεν προσφέρει τη σοφία του, αλλά τη πίστη του και ίσως την αγάπη του. Αν είναι πραγματικά σοφός, δεν μας καλεί να μπούμε στο σπίτι της σοφίας του, αλλά μας οδηγεί στο κατώφλι του δικού μας νου. Η αληθινή σοφία δεν είναι κάτι που μπορούμε να μας παραδοθεί, αλλά κάτι που πρέπει να ανακαλύψουμε μόνοι μας.

Δεν μπορούμε να είμαστε το φως του εαυτού μας, αν βρισκόμαστε κάτω από τη σκιά οποιασδήποτε αυθεντίας, δόγματος ή συμπεράσματος. «Ακόμα κι αν πιστεύεις σε όλους τους θεούς και τις θεές, αλλά δεν πιστεύεις στον εαυτό σου, δεν υπάρχει σωτηρία για σένα» έλεγε ο Βιβεκανάντα. Σωτηρία σημαίνει να λυτρωθούμε από όλους τους «σωτήρες» μας, να συνειδητοποιήσουμε την αληθινή μας δύναμη. Αυτή είναι η ανώτατη ελευθερία, η πιο σπάνια, όπου ο άνθρωπος αναπνέει δύσκολα, γιατί είναι αναγκασμένος να κοιτάξει πέρα από τον εαυτό του.

Χρησιμοποιήστε την εσωτερική δύναμη που αποτελεί κληρονομιά όλων των ανθρώπων. Η αλήθεια βρίσκεται μέσα μας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πλωτίνος: 

«Τα πάντα είναι μέσα μας». Μέσα μας υπάρχει μια απώτερη δύναμη. Συγκεντρωθείτε, διαλογιστείτε «προς το ήσυχον», ώστε νους, καρδιά και πνεύμα να «ησυχούν». Βρείτε τον δικό σας τρόπο και μέθοδο για να συνδεθείτε με το βαθύτερο εαυτό σας.

Όταν και αν ανακαλύψουμε την αλήθεια μας, ίσως τότε αυτή να γίνει ο σκοπός της ζωής μας. Και ίσως ο σκοπός της ζωής μας να είναι να κάνουμε αυτό που αγαπάμε, μαζί με ανθρώπους που αγαπάμε και μας αγαπούν. Βρείτε τον σκοπό της ζωής σας και προσπαθήστε να τον πετύχετε, γιατί εκεί ίσως κρύβεται το κλειδί της ευτυχίας. Και η ευτυχία, όπως λέει ο Καζαντζάκης: 

- «Είναι πράγμα απλό και λιτό. Ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο… Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα. Αυτό είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό.»

Το μονοπάτι του μέλλοντος στην εποχή της κλιματικής κρίσης και της τεχνητής νοημοσύνης.

 

Αυτό που χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι η αναμονή. Είναι το αίσθημα πως τα πάντα μοιάζουν να τελειώνουν. Είναι η εποχή της «αναμονής» του νέου το οποίο θα προκύψει μέσα από τα σαθρά ερείπια του παλαιού. Κάτι «νέο κυοφορείται», το οποίο θα «γεννηθεί» με τρόπο μάλλον επώδυνο, μέσα από πολέμους, γεωπολιτικές ανακατατάξεις, την τεχνητή νοημοσύνη, ηθικά και ανθρωπιστικά διλήμματα που απειλούν την ίδια μας την ύπαρξη.

Τα πάντα δείχνουν πως βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι της πλανητικής ιστορίας μας. Κάθε αλλαγή προϋποθέτει να σκοτώσουμε το παλαιό, απαιτείται κάποια θυσία και αυτό οι άνθρωποι το γνωρίζουν, όμως αυτό θα σημαίνει και την άνοδο σε ένα καλύτερο ποιοτικότερο επίπεδο. Έτσι, κάθε φορά που έχουμε αρνητικές στροφές πρέπει να θυμόμαστε ότι είναι μέρος του κύκλου που είναι απαραίτητος για την εξέλιξη, για την πρόοδο, και την ανανέωση.

Στις μέρες μας είναι πλέον φανερό, πως ζούμε μια κορύφωση, καθώς το παρόν θρυμματίζεται, αποσυντίθεται και εξαντλείται ταχύτατα. Το «κακό», το απρόσμενο και το ξαφνικό, πιέζει το παρόν και κάνει αβέβαιο το μέλλον, γεννώντας το φόβο του άγνωστου και απρόβλεπτου μέλλοντος. Ο πολιτισμένος κόσμος μας, συνταράσσεται ακόμη από θρησκευτικές μισαλλοδοξίες και φανατισμούς, πολέμους, αναθεώρηση εδαφών και συνθηκών, σε μετακινήσεις πληθυσμών. Η οικονομική πρόοδος αναιρέθηκε μέσω της κρίσης χρέους, του άυλου χρήματος και της μεταφοράς των γραμμών παραγωγής σε χώρες με εξευτελιστικό κόστος εργασίας, χτύπησε τους ίδιους τους εμπνευστές της.

Η ραγδαία ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, μας έκανε παντοδύναμους και αλαζόνες, θεωρώντας πως οι εφιάλτες του παρελθόντος είχαν πια παρέλθει ανεπιστρεπτί, και πως καθένας μπορούσε να εκπληρώσει κάθε του επιθυμία, ελεύθερος από κάθε είδους δεσμά. Παρατάθηκε ο χρόνος ζωής μας, θεραπεύθηκαν θανατηφόρες ασθένειες και προσφέρθηκε γενικότερα μία καλύτερη ποιότητα ζωής, έως ότου ήρθε ο κορονοϊός.

Και ξαφνικά το όνειρο της γραμμικής βελτίωσης της ζωής μας, τελείωσε, όταν αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε πως η ίδια η τεχνολογική πρόοδος ίσως έχει δημιουργήσει κινδύνους από κοινωνικοποίησης, αποστασιοποίησης, ελέγχου των μαζών, ανεξέλεγκτων ιών, αλλά και της ραγδαίας επιδείνωσης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Ίσως για αυτό το λόγο η βιόσφαιρα αντιδρά, με αποτέλεσμα οι φυσικές καταστροφές ξαφνικά και γραμμικά να πολλαπλασιάζονται. Κάτι που θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε στην «προδοσία» του ανθρώπου προς τη φύση, αφού την έχει εκμεταλλευτεί και απορροφήσει χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες.

Η τάση της προσκόλλησης στην ύλη που παρατηρείται, και η αυξανόμενη πνευματική αδράνεια, σε συνδυασμό με την έλλειψη βούλησης για βαθύτερο στοχασμό του «μυστηρίου της φύσης και του ανθρώπου», οφείλονται στην κυριαρχία του ορθολογισμού, και στην τυφλή πρακτικότητα του σύγχρονου υλιστικού πολιτισμού. Αυτός ο πολιτισμός μας έχει εθίσει στο να βλέπουμε τον κόσμο με ένα διαχωριστικό πρίσμα: άνθρωπος και φύση, άνθρωπος και τεχνολογία, αντί για μια αρμονική σύνθεση.

Η σύγχυση πραγματικών και πλασματικών αναγκών, η πνιγηρή εντατικοποίηση του ρυθμού της ζωής στις μεγαλουπόλεις, η εσωτερική μοναξιά, το άγχος και η αγωνία αλλοτριώνουν βαθύτατα και παρεμποδίζουν την πνευματική ολοκλήρωση των ανθρώπων. Το να παρασυρόμαστε από επιφανειακές επιθυμίες και να επιθυμούμε συνεχώς περισσότερα αντικείμενα, είναι το ακριβώς αντίθετο από το να αναζητούμε την εσωτερική γαλήνη και πληρότητα.

Ο υλικός ευδαιμονισμός σε συνδυασμό με τα αξιοθαύμαστα κατά τα άλλα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα, αλλά και τον συνεχιζόμενο βομβαρδισμό των πληροφοριών, δεν αφήνουν στον άνθρωπο τον αναγκαίο χρόνο για να ασχοληθεί σοβαρά και επίμονα με τον «εσωτερικό του εαυτό». Το να συνειδητοποιούμε και να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας είναι ίσως η πιο επείγουσα ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου.

Οι νέες τεχνολογίες σίγουρα μας οδηγούν πιο κοντά στ' αστέρια, αλλά επίσης και πιο μακριά απ' τον εαυτό μας. Ο άνθρωπος του σήμερα έχει «μονωθεί» από τη φύση και δεν νοιώθει κομμάτι της. Νοιώθει «ξένος» στο ίδιο του το σπίτι. Έχουμε δημιουργήσει ένα πολιτισμικό σύστημα το οποίο έχει γίνει πάρα πολύ μεγάλο για την κατανόησή του.

Καθώς μάλιστα διαθέτουμε ακόμα περισσότερο περιορισμένη ικανότητα να διαχειριζόμαστε και να χρησιμοποιούμε αυτό το σύστημα, έχουμε παραχωρήσει στην τεχνολογία πολλές από τις ανάγκες και τις προσδοκίες μας. Η τεχνολογία εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς, αλλά παράλληλα μας απομακρύνει από το πραγματικό νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης και από την ισχυρή σύνδεση που θα έπρεπε να έχουμε με τη φύση και τον πλανήτη μας.

Ζούμε σε μια εποχή όπου η ανασφάλεια και το άγχος κυριεύει τη ζωή μας, άγχος για να επιτύχουμε, για να ανέβουμε στην κοινωνική και οικονομική κλίμακα, άγχος και ώθηση προς την προσωπική εγωιστική επιτυχία, σε ένα κοινωνικά ηθικά αποδεκτό περιβάλλον, σε μια καθημερινή αλλοτρίωση μέσω ενός προσωπείου που οι άλλοι επιθυμούν από εμάς.

Και μέσα σε όλη αυτή την πίεση, κανείς δεν φρόντισε να μας μάθει πώς να είμαστε ειλικρινείς πρώτα και κύρια μέσα μας και στη συνέχεια γύρω μας. Κανείς δεν μας έμαθε να αγαπάμε χωρίς ανταλλάγματα, να συντρέχουμε, να συνυπάρχουμε ειρηνικά, να ονειρευόμαστε, να αφουγκραζόμαστε και να σεβόμαστε την τροφό μας Γαία, το σύμπαν ολόκληρο. Αν δεν έχουμε συνείδηση αυτών των αξιών, δύσκολα θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στον δρόμο της αληθινής εξέλιξης.

«Ο άνθρωπος είναι ένας μικρός Κόσμος και υπάρχουν μέσα σε αυτόν κατά τρόπο μερικό όλα όσα υπάρχουν μέσα στον Κόσμο κατά τρόπο θεϊκό και καθολικό», αναφέρει ο Πρόκλος, (Εις τον Τίμαιο Πλάτωνος). Αυτή η σοφή ρήση μας υπενθυμίζει ότι οι απαντήσεις για το μέλλον μας υπάρχουν ήδη μέσα μας, αρκεί να είμαστε ανοιχτοί και έτοιμοι να τις ανακαλύψουμε.

Δεν μας έμαθαν να σιγούμε εμπρός στις μεγάλες αλήθειες της Ζωής, και τώρα πληρώνουμε το τίμημα τόσο σε ατομικό όσο και σε πλανητικό επίπεδο. Δεν μας έδειξαν τον τρόπο του σκέπτεσθαι, όπου μέσω της καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης να ωθηθεί η ύπαρξή μας σε ουσιαστική συνειδησιακή αλλαγή, παράγοντας θετικές σκέψεις πάνω σε παγκόσμια-ανθρώπινα προβλήματα.

Το μονοπάτι του μέλλοντος ανήκει σε εκείνους που γνωρίζουν πως να ερευνούν, καθώς η μάχη εναντίον της άγνοιας είναι τόσο επείγουσα όσο εκείνη που διεξάγεται ενάντια στην αποσύνθεση και στη διαφθορά. Ο David Booth αναφέρει σχετικά:

«Για εκείνους από εσάς που ξέρουν, δεν υπάρχει τίποτα περαιτέρω να πω. Για εκείνους από εσάς που δεν ξέρουν, αρχίστε να ψάχνετε τώρα. Για εκείνους από εσάς που δεν ξέρουν, και δεν φροντίζουν να μάθουν, ούτε θα ερευνήσετε ούτε θα προετοιμαστείτε, αλλά δεν θα μπορείτε ποτέ να πείτε ότι δεν προειδοποιηθήκατε, παρά μόνο ότι δεν πιστέψατε ότι σας είπαν…»

Δεν είναι εύκολη η μάχη με τη σκοτεινή άγνοια, διαθέτει πολλούς συμμάχους, στεγάζεται σε πολλές χώρες, καλύπτεται με διάφορα ενδύματα, ένα εκ των οποίων είναι οι συνωμοσιολογίες. Χρειάζεται να είναι κανείς εφοδιασμένος με υπομονή και κριτικό πνεύμα, γιατί η μάχη με την άγνοια είναι η μάχη με το χάος. Προσοχή όμως, "η πολυμάθεια δεν διδάσκει κατ' ανάγκη και τη Φρόνηση", όπως ορθά αναφέρει ο Ηράκλειτος!

Σε ένα αβέβαιο και ασαφές περιβάλλον, πολλοί στρέφονται στο παρελθόν. Το παρελθόν δεν μπορεί να 'ξεχαστεί', να αλλάξει, ή να διαγραφεί, μπορούμε υπό προϋποθέσεις να μάθουμε από αυτό. Σε αυτή μας την προσπάθεια δεν θα πρέπει να κρίνουμε το παρελθόν με όρους του παρόντος, διότι ελοχεύει ο κίνδυνος του «παροντισμού».

Ο Παροντισμός είναι το παραμορφωτικό (αν και αναπόφευκτο) πρίσμα μέσα από το οποίο εξετάζουμε το παρελθόν, με αποτέλεσμα να διαμορφώνουμε ένα διαφορετικό παρελθόν, σύμφωνα με την εκάστοτε «μόδα» του παρόντος. Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την συμβατική επιστήμη της Ιστορίας και τα προβλήματά της. Το παρόν είναι το κλειδί του παρελθόντος. Το παρόν διαμορφώνει το παρελθόν. Κι ο νους μας διαμορφώνεται έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται το παρελθόν με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετική εποχή. Το παρελθόν αλλάζει συνέχεια. Είναι κάτι που προκαλεί άφατο τρόμο – γιατί έτσι και παραδεχτούμε ότι οι αναμνήσεις που έχουμε στο κεφάλι μας δεν είναι δικές μας, τότε ποιοι είμαστε;

Είναι πολύ λεπτό αυτό το σημείο. Τώρα, το «τι θα γινόταν εάν…» είναι μια γοητευτική φράση που μπορεί να φέρνει αλλεργία στους ορθόδοξους ιστορικούς, αλλά η οποία ανοίγει συναρπαστικούς ορίζοντες τους οποίους έχει πολλάκις εξερευνήσει η σημαντικότερη μορφή λογοτεχνίας, η επιστημονική φαντασία. Και έχει πολύ μεγάλη αξία στον σημερινό κόσμο, ο οποίος κοιτά ιδεοληπτικά, εμμονικά και συνεχώς πίσω.

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι ότι ζούμε σε πονηρούς και επικίνδυνους καιρούς, σε μία εποχή όπου το μόνο βέβαιο είναι το αβέβαιο. Για ένα πράγμα μπορούμε να είμαστε σίγουροι. Έχουμε βιώσει γεγονότα τα οποία έφεραν τα πάνω κάτω στην ζωή μας.

Βιώσαμε σεισμούς, τσουνάμι, πυρηνικές καταστροφές, λοιμούς, πολέμους, αποδόμηση πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών μοντέλων, πανδημίες. Η ανθρωπότητα για μία ακόμη φορά υποβάλλεται σε μια εξελικτική κρίση, στην οποία «κρύβεται» εκ νέου η επιλογή του πεπρωμένου της.

Εξ ανάγκης μεταστοιχειωνόμαστε σε μία γενιά πλήρους εμπειριών, γεγονός που καταγράφεται στη σκέψη μας και στον τρόπο που οφείλουμε να βλέπουμε πλέον τη ζωή και το μέλλον. Τίποτα πλέον δεν είναι σταθερό, καθώς είναι φανερό πως «όλα τελειώνουν» τόσο σε φυσικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Βρισκόμαστε σε ένα εξαιρετικά κρίσιμο σταυροδρόμι, στο οποίο κρύβονται οι ορθές ή όχι επιλογές του πεπρωμένου μας. Και το πεπρωμένο δεν είναι θέμα τύχης, αλλά θέμα επιλογής. Δεν είναι κάτι που πρέπει να περιμένουμε, αλλά κάτι που πρέπει να πετύχουμε.

Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχουν εύκολες ή ασφαλείς λύσεις, παρά μόνο σωστές ή λάθος επιλογές!

Περί Μυήσεως: Η Πραγματική Οδός προς τη Γνώση και την Πνευματική Εξέλιξη

 

Επειδή ότι λάμπει δεν είναι χρυσός. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν ούτε «μύστες» ούτε «μυημένοι» στα άρρητα και τα άφατα. Υπάρχουν αυτοί που ίσως γνωρίζουν, αυτοί που δεν γνωρίζουν και αυτοί που επιδιώκουν να μάθουν. Το χρήμα δεν μπορεί να κάνει τα μάτια να δουν, τα αυτιά να ακούσουν ούτε την ψυχή να ανθίσει. Η έρευνα, η προπαίδευση, η καλλιέργεια του κριτικού πνεύματος, ο χρόνος και η θέληση είναι οι μόνοι ασφαλείς παράγοντες της γνώσης. Τα υπόλοιπα αποτελούν απλώς προσπάθειες για να αποκτήσουν γνώση και κύρος κάποιοι.

Η πραγματική μύηση δεν περιορίζεται σε μία τυπική και συμβολική διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε μυστικιστικές ομάδες ή αποκλειστικές τελετές. Αντιθέτως, αποτελεί μια βαθιά εσωτερική πορεία αυτογνωσίας και μεταμόρφωσης που ανοίγει το δρόμο για πνευματική εξέλιξη πέρα από τα συμβατικά όρια. Εμπνευσμένοι από τις αρχαίες μυστηριακές τελετές, πολλοί διανοούμενοι θεωρούσαν τη μυήσει ως μονοπάτι αναγέννησης, το οποίο απαιτεί αληθινή δέσμευση, συνεχή αναζήτηση και εσωτερική ανανέωση.

Η ουσία της μυήσεως έγκειται στην αμφισβήτηση, στην αδιάκοπη αναζήτηση της αλήθειας και στην αφοσίωση στην προσωπική εξέλιξη. Δεν είναι μια κατάσταση σταθερή ή δεδομένη· αποτελεί μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, προσπάθεια και βαθιά ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μας. Μέσω αυτής της διαδρομής, κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει το άρρητο και να φωτίσει την ψυχή του με γνώσεις που μεταμορφώνουν τη ζωή, ανεξάρτητα από κοινωνικές ή οικονομικές συνθήκες.

Τελικά, η αληθινή γνώση δεν επιβάλλεται εξωτερικά, αλλά εσωτερικεύεται μέσα από την προσωπική εμπειρία, την αυθεντική έρευνα και την ειλικρινή προσπάθεια για κατανόηση του κόσμου και του εαυτού μας. Η μύηση , λοιπόν, αποτελεί όχι απλώς μια έννοια ή τελετουργία, αλλά ένα δυναμικό μονοπάτι προς την αυτοπραγμάτωση,  και την πλήρη ανθοφορία της ανθρώπινης ψυχής.

Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία στον 21ο Αιώνα.

Η Ελλάδα, ως κληρονόμος μιας μεγαλειώδους αρχαιότητας, συχνά στρέφεται στους προγόνους της και στα έργα τους. Ωστόσο, είναι κρίσιμο να αποφεύγουμε την ωραιοποίηση και τη μεταφορά του τρόπου ζωής και σκέψης των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων στο σήμερα με έναν τρόπο που παραβλέπει τη χρονική και κοινωνική απόσταση. Τέτοιες πρακτικές οδηγούν σε έναν ιστορικό αναχρονισμό που δεν μας βοηθά να κατανοήσουμε την ουσία της φιλοσοφικής τους σκέψης.

Στον αντίποδα, ο θεμέλιος λίθος της αρχαίας Ελληνικής ελληνικής φιλοσοφίας, ο «λόγος», απαιτούσε την ανάπτυξη του σκεπτόμενου ανθρώπου. Σήμερα, όμως, συχνά υποκύπτουμε στην ημιμάθεια, τη συνωμοσιολογία έχοντας αντικαταστήσει στην γνώση με την γνώμη. Αυτή η τάση οφείλεται, εν μέρει, στην προσπάθεια ορισμένων να αναβιώσουν το αρχαίο μεγαλείο χωρίς επαρκές γνωσιολογικό και ιστορικό υπόβαθρο. Αντί να εμβαθύνουμε στις φιλοσοφικές, καλλιτεχνικές και πνευματικές αξίες των αρχαίων, προτιμούμε ευκολότερες, αλλά ρηχές συνδέσεις με το παρελθόν.

Η γνώση στην αρχαία Ελλάδα είχε μια συλλογική διάσταση. Αν και συχνά εκπροσωπούνταν από μεμονωμένους στοχαστές ή φιλοσοφικές σχολές, η διάδοσή της αποσκοπούσε στο κοινό καλό. Σε αντίθεση με άλλους λαούς, η αρχαία Ελλάδα ανέδειξε μια δυναμική κοινωνία που γέννησε τη δημοκρατία, τις επιστήμες και το θέατρο. Σήμερα, ωστόσο, ο ατομισμός και η απαξίωση κυριαρχούν, διαβρώνοντας την κοινωνική συνοχή και την πρόοδο.

Η ενασχόληση με την αρχαιότητα είναι άσκοπη αν περιορίζεται σε μια νεκρή προγονολατρεία. Αντίθετα, μπορεί να γίνει εποικοδομητική όταν στοχεύει στη διαμόρφωση ενός τρόπου σκέψης που επηρεάζει τη σύγχρονη καθημερινότητα και προάγει τη ζωή των συνανθρώπων μας. 

Η μελέτη φιλοσόφων όπως ο Επίκουρος, ο Πλάτων, ο Ηράκλειτος και ο Πυθαγόρας δεν αποσκοπεί μόνο στην κατανόηση του παρελθόντος, αλλά στην αφομοίωση των διδασκαλιών τους για την καλλιέργεια της σκέψης και του βίου μας.

Η φιλοσοφία δεν είναι απλώς μια μορφή ψυχοθεραπείας. Είναι ένας οδηγός για μια πληρέστερη πνευματική αντίληψη και μια νέα κοσμοθέαση. Φιλοσοφώ σημαίνει προσπαθώ να είμαι ελεύθερος στο πεδίο της σκέψης. Η πληροφορία είναι αποσπασματική γνώση, ενώ η γνώση είναι η ικανότητα σύνθεσης δεδομένων. Η σοφία, τέλος, έγκειται στη διαρκή αμφισβήτηση των πορισμάτων μας.

Οι αρχές της Αρμονίας, της Ισορροπίας και του Μέτρου, που χαρακτήριζαν την αρχαία ελληνική τέχνη και αρχιτεκτονική, μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για έναν πιο βιώσιμο και ολιστικό κόσμο. Ο σχεδιασμός των πόλεων και οι κοινωνικές δομές της αρχαιότητας μπορούν να μας διδάξουν πώς να επαναφέρουμε την Ομορφιά και την Καλοκαγαθία στην κοινωνία μας.

Παράλληλα, οι σχέσεις μας με τη φύση δεν μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στην εκμετάλλευση. Η λογική του ιδιοτελούς κέρδους πρέπει να αντικατασταθεί από τη συνεργασία, την εναρμόνιση και τη συνύπαρξη για το κοινό καλό. Είναι εντυπωσιακό ότι οι ανθρώπινες κατασκευές ζυγίζουν πλέον περισσότερο από όλη τη ζωή στον πλανήτη. 

Αν σκεφτούμε τη βαρύτητα των ανθρωπίνων κατασκευών σε σχέση με τη ζωή στον πλανήτη, θα διαπιστώσουμε κάτι σοκαριστικό: ό,τι υλικό έχει παράξει ο άνθρωπος στην ιστορία του ζυγίζει περισσότερο από όλη τη ζωή στον πλανήτη! Τα τσιμέντα, τα σκουπίδια, τα πλαστικά… όλα αυτά πλέον ζυγίζουν πολύ περισσότερο από ολόκληρη τη ζωή (φυτών και ζώων) στον πλανήτη! 

Αν ζυγίζαμε ό,τι έχει ζωή πάνω στον πλανήτη δίχως τις ανθρώπινες κατασκευές, το 85,5% του βάρους θα ήταν αυτό των φυτών! Τα ζώα και οι άνθρωποι φτάνουν μόλις το 0,3%. Τα μανιτάρια ζυγίζουν 4 φορές περισσότερο από όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου, και το υπόλοιπο είναι μικροοργανισμοί.

Αυτή η ανισορροπία υπογραμμίζει την ανάγκη για έναν νέο πολιτισμό που θα επανασυνδέσει τον άνθρωπο με τις αρχές της φύσης. Χρειάζεται να δημιουργήσουμε έναν κόσμο βασισμένο στις αρχές της Αρμονίας, της Ισορροπίας και του Μέτρου. Έναν κόσμο όπου το Φως θα διαμορφώσει μια κοινωνία που τιμά τον άνθρωπο, τη φύση και την πνευματική εξέλιξη. Όπως έλεγε ο Πλάτων:  

- «Απ’ όλα τα αγαθά που κατέχει ο άνθρωπος, το πιο ιερό, μετά τον Θεό, το πιο οικείο, είναι η ψυχή»!

Η αλληγορική εξόντωση των μνηστήρων από τον Οδυσσέα.

 

Σύμφωνα με την Οδύσσεια, όταν ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Ιθάκη, βρίσκει τους 108 μνηστήρες της Πηνελόπης να ξοδεύουν την περιουσία του. Ο Οδυσσέας μαζί με τον γιο του Τηλέμαχο, τον πιστό του οικόεργο Εύμαιο και τον βοσκό Φιλοήτειο, εξοντώνουν τους μνηστήρες. 

Η Οδύσσεια, σε ένα βαθύτερο εσωτερικό και αλληγορικό επίπεδο, όπως έχω αναφέρει στο παρελθόν, ίσως αποτελεί μια μέθοδο αυτοανακάλυψης και αυτογνωσίας, και μπορεί να ερμηνευθεί ως εξής: 

Ο Οδυσσέας θα μπορούσε να συμβολίζει τις πράξεις του ανθρώπου κατά τη διάρκεια του βίου του· συμβολίζει το συνειδητό μέρος του ανθρώπου, τις πράξεις, την κρίση και τις αποφάσεις που λαμβάνονται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής, ενώ η περιπλάνησή του αντικατοπτρίζει την αναζήτηση, την περιπέτεια και τη μάχη για την επίτευξη της ολοκλήρωσης και της αυτογνωσίας. 

Η Πηνελόπη θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως σύμβολο της ψυχής· εκπροσωπεί την καθαρότητα, την εσωτερική ομορφιά και την αυθεντική ουσία του ανθρώπου – τη ψυχή, καθώς ο εσωτερικός της χώρος, δηλαδή ο οίκος, μετατρέπεται σε σφαίρα όπου διαδραματίζονται οι πιο βαθιές ψυχικές διεργασίες. 

Οι μνηστήρες, από την πλευρά τους, θα μπορούσαν να συμβολίζουν τα ενστικτώδη στοιχεία και πάθη του ανθρώπου· υπό αυτήν την ερμηνεία, αντιπροσωπεύουν τις ακατέργαστες, ανεξέλεγκτες δυνάμεις μέσα στον άνθρωπο – τα ένστικτα, τα πάθη, τις φοβίες και τις αρνητικές τάσεις που επιδιώκουν να επηρεάσουν ή και να κατακλύσουν την ψυχή. 

Όπως οι μνηστήρες εισβάλλουν στο σπίτι της Πηνελόπης, έτσι και τα ακατέργαστα ένστικτα διεισδύουν στην ψυχική οργάνωση, προκαλώντας αναστάτωση και αταξία, ενώ οι φόβοι που δεν έχουν αναγνωριστεί ή επεξεργαστεί εμφανίζονται ως καταστροφικές δυνάμεις, απειλώντας να καταστρέψουν την εσωτερική αρμονία· όταν δεν ελέγχονται από τη λογική και την αυτοσυγκράτηση, μπορούν να λειτουργήσουν καταστροφικά, όπως οι μνηστήρες που προσπαθούν να κατακτήσουν το έδαφος της ψυχής. 

Η μάχη και η εξόντωση των μνηστήρων μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία αυτογνωσίας, διότι ο Οδυσσέας, μέσα από την επιστροφή του και την τελική μάχη, συμβολίζει την εσωτερική προσπάθεια του ανθρώπου να αντιμετωπίσει και να υπερνικήσει αυτά τα ενστικτώδη στοιχεία. Η πράξη της εξόντωσης δεν είναι μόνο φυσική αλλά και ψυχολογική, καθώς με την εξάλειψη των μνηστήρων επαναφέρει την τάξη στον οίκο της ψυχής, επιτρέποντας την αληθινή εσωτερική αρμονία και την αυτοεκπλήρωση. 

Αυτή η διαδικασία αποτελεί ένα απαραίτητο βήμα προς την αυτογνωσία, αφού απαιτεί την αναγνώριση και καταπολέμηση των σκοτεινών πλευρών της φύσης μας. Ακόμα και αν, σε μια πιο μαρκαρισμένη ανάγνωση, οι μνηστήρες «εξοντώνονται», μπορούμε να τους ερμηνεύσουμε και ως μια μεταφορική διαδικασία, μέσω της οποίας το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει τις αρνητικές του τάσεις και να τις ενσωματώνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην κυριαρχούν στον εσωτερικό του κόσμο. 

Σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία,  ο δρόμος προς την αυτογνωσία δεν είναι μόνο εξωτερικός αλλά και εσωτερικός· ο άνθρωπος πρέπει να αντιμετωπίσει τις σκοτεινές, ακανόνιστες δυνάμεις που κατοικούν μέσα του – τα ένστικτα, τα πάθη και τους φόβους – ώστε να ανακτήσει την ισορροπία και να ολοκληρώσει την ψυχική του εξέλιξη. Με άλλα λόγια, ο Οδυσσέας δεν επιστρέφει μόνο για να επαναφέρει μια εξωτερική τάξη, αλλά για να καθαρίσει και να επαναφέρει την εσωτερική πραγματικότητα της ψυχής (της Πηνελόπης), καταπολεμώντας τα στοιχεία που απειλούν την αληθινή του ταυτότητα.

Φιλοσοφικός έρως, ο μέγας Δαίμων.

📷 1,2.  Προτομή της Διοτίμας στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας (στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε φυσικά να υπάρχει).

Στο συμπόσιο του Πλάτωνος η Διοτίμα  «μυεί» τον Σωκράτη περί του φιλοσοφικού έρωτος. Με βάση τα πλατωνικά κείμενα οι Πλατωνικοί και οι Νέο πλατωνικοί φιλόσοφοι, υποστήριξαν ότι υπάρχει ένα φιλοσοφικό σύστημα προσέγγισης των θείων πεδίων δια μέσω του νοητικού έρωτος. 

Στην συνέχεια θα παραθέσω ένα απόσπασμα, στο οποίο η Διοτίμα εξηγεί στον Σωκράτη πως ο έρως αποτελεί τον μέγα Δαίμων. Όχι φυσικά όπως διαστρεβλώθηκε  από τον Χριστιανισμό. 

Η λέξη «δαίμων» δεν έχει καμία σχέση όπως την ξέρουμε εμείς σήμερα (οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν διάβολο). «Δαίμων» ήταν αρχικά η θεότητα που μοίραζε, κατένειμε την μοίρα (δαίομαι = μοιράζω) και μετά ονομαζόταν οποιαδήποτε θεότητα στην οποία αποδίδονταν τιμές.

«Δαίμων εαυτού» ονομαζόταν η θεότητα-προστάτης που ζούσε μέσα σε κάθε άνθρωπο από τη γέννηση έως το θάνατό του και φρόντιζε για την προσωπική εξέλιξη κι ευημερία. «Πράττω κατά τον δαίμονα εαυτού», ουσιαστικά σημαίνει «πράττω σύμφωνα με αυτό που η συνείδησή μου θεωρεί σωστό», αδιαφορώντας ίσως για το τι θα πουν οι άλλοι και είναι μια στάση ζωής που υιοθέτησαν και επιδοκίμασαν οι Στωικοί φιλόσοφοι. 

Ίσως για αυτό τον λόγο η φράση «Κατά τον δαίμονα εαυτού» γράφηκε μάλλον από τους συγγενείς του Jim Morrison στον τάφο του, εννοώντας ότι ο τραγουδιστής των Doors έπραττε στη σύντομη ζωή του πάντα σύμφωνα με ό,τι υπαγόρευε η συνείδησή του, ο «προσωπικός του θεός», κι όχι σύμφωνα με τις επιταγές της κοινωνίας. 📷 3

Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα των διδασκαλιών  περί έρωτος της Διοτίμας προς τον Σωκράτη: 

«Ο Δαίμων αποτελεί κάτι μεταξύ θνητού και αθανάτου, Σωκράτη. Αφού βέβαια καθετί δαιμονικό βρίσκεται μεταξύ θεού και θνητού. Ρόλος του να διερμηνεύει και να μεταφέρει στους θεούς όσα προέρχονται από τους ανθρώπους, και στους ανθρώπους όσα προέρχονται από τους θεούς: τις δεήσεις και τις θυσίες των μεν, τις εντολές και τις ανταποδόσεις των δε. 

Και καθώς βρίσκεται στη μέση μεταξύ των δύο συμπληρώνει το κενό, ώστε το σύμπαν να αποτελεί ένα αδιάσπαστο σύνολο (διότι  ως γνωστό το σύμπαν απεχθάνεται το κενό). Μέσω αυτής της δαιμονικής ικανότητας (φιλοσοφικός στοχασμός αλλά και ενόραση)  λειτουργεί τόσο ολόκληρη η μαντική όσο και η τέχνη των ιερέων που σχετίζεται με θυσίες, τελετουργίες, εξορκισμούς και γενικά με κάθε είδους μαγεία και μαγγανείες.»

📌 Πλάτων συμπόσιο 202d8 204 d7.

Το παραπάνω απόσπασμα αναδεικνύει τη φιλοσοφική διάσταση του έρωτα, ο οποίος, μεταβαίνοντας από το σωματικό στο νοητικό επίπεδο, λειτουργεί ως μέσο διαμεσολάβησης μεταξύ του ανθρώπινου και του θεϊκού. 

Η ιδέα του «μεγάλου δαίμονα» συμβολίζει την εσωτερική καθοδήγηση και τη σύνδεση με μια ανώτερη πνευματική πραγματικότητα – ένα ιδεώδες που έχει επηρεάσει βαθιά τις μεταγενέστερες φιλοσοφικές και πνευματικές σκέψεις.

Σεισμοί και ο Θεός Ποσειδώνας στην Αρχαιότητα.

(Αφορμής δοθήσεως  των λιτανιών για τους σεισμούς στις Κυκλάδες).

Οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν τις σεισμικές δονήσεις και τις συνακόλουθες φυσικές καταστροφές όχι στον γίγαντα Εγκέλαδο,  αλλά στον πανίσχυρο κοσμοσείστη θεό Ποσειδώνα. Ο θεός της θάλασσας, γνωστός και ως Ενοσίχθων (ο σείων τη γη), προκαλούσε σεισμούς, τσουνάμι και καταποντισμούς πόλεων, εκδηλώνοντας έτσι την οργή του.

Ο Ποσειδώνας δεν ήταν απλώς ο κυρίαρχος των θαλασσών, αλλά και των ίδιων των εγκάτων της γης. Οι ποιητές και οι λατρευτές του τον αποκαλούσαν Ενοσίγαιος, Γαίας Κινητήρ, Σεισίχθων—ονόματα που υποδηλώνουν τη δύναμή του να συνταράσσει το έδαφος. Όταν ο Ποσειδώνας συγκλόνιζε τη γη, τρόμος κυρίευε ακόμα και τους άλλους θεούς. Ο Άδης, ο αδελφός του, ανησυχούσε μήπως η γη σχιστεί και αποκαλυφθεί το σκοτεινό του βασίλειο.

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογική παράδοση, ο Ποσειδώνας ήταν ο θεός που διαμόρφωσε την επιφάνεια της γης όπως τη γνωρίζουμε: δημιούργησε όρη, νησιά, ποτάμια, ισθμούς, φαράγγια και κόλπους. Με την τρίαινά του απέσπασε τμήματα ξηράς και τα μετέτρεψε σε νησιά. Ένας χαρακτηριστικός μύθος είναι αυτός του Πολυβώτη: κατά τη Γιγαντομαχία, ο Ποσειδώνας, για να εξουδετερώσει τον γίγαντα, έκοψε με την τρίαινά του ένα τμήμα από την Κω και τον καταπλάκωσε, σχηματίζοντας έτσι τη Νίσυρο. Ο Σοφοκλής τον αποκαλεί «γῆς τε καὶ ἀλμυρᾶς θαλάσσης ἄγριον μοχλευτήν», δηλαδή τον άγριο αναμοχλευτή της γης και της αλμυρής θάλασσας.

Σε περιοχές που πλήττονταν συχνά από σεισμούς, η λατρεία του Ποσειδώνα ήταν κυρίαρχη. Οι άνθρωποι τον επικαλούνταν με θυσίες και σπονδές, ζητώντας την επαναφορά της σταθερότητας του εδάφους. Ο θεός λατρευόταν με επίθετα όπως Ασφάλειος, Σωτήρ, Ἐδραίος, που τόνιζαν τη δύναμή του να «κινείν και σώζειν». Παράλληλα, τον τιμούσαν και ως Θεμελιούχο και Τειχοποιό, προσευχόμενοι για τη στερεότητα των κτισμάτων.

Αν και οι αιώνες πέρασαν, η ανθρώπινη ανάγκη για προστασία από τους σεισμούς παρέμεινε η ίδια. Σήμερα, στη θέση των αρχαίων σπονδών και ξοάνων, βρίσκονται οι εικόνες των αγίων και οι λιτανείες. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να ζητούν θεϊκή παρέμβαση, ελπίζοντας στην επαναφορά της γαλήνης και της σταθερότητας.

Ο Θεός Πάνας και η αρχέγονη σύνδεση του ανθρώπου με το βλαστικό, το ζωικό, και το πνευματικό βασίλειο.

Στην αρχαία Ελλάδα, το βλαστικό βασίλειο θεωρείται ιερό και ενψυχώνεται μέσω θεϊκών δυνάμεων, με χαρακτηριστικότερες τις νύμφες. Οι νύμφες, θηλυκές θεότητες της φύσης, εκφράζουν τη ζωοδότρα δύναμη της θηλυκής αρχής, που σχετίζεται με τη γέννηση, τη διατήρηση και την ανακύκλωση της ζωής. 

Καθώς τα φυτά δεν διαθέτουν συνείδηση, οι νύμφες δρουν ως οι ψυχικές οντότητες που διαπερνούν και ζωογονούν το φυσικό κόσμο. Στην τέχνη των Ελλήνων απεικονίζονται όμορφες, ανθρωπόμορφες, με μια αέρινη και αιθέρια χάρη, υπογραμμίζοντας την άμεση σύνδεση μεταξύ του φυσικού κόσμου και των θεϊκών δυνάμεων.  

Αντίθετα, το ζωικό βασίλειο, αν και διαθέτει μια πρωτογενή μορφή συνείδησης, παραμένει δέσμιο των ενστίκτων του. Στην Ελληνική μυθολογία και τέχνη, οι υβριδικές μορφές – όπως οι Κένταυροι, ο Μινώταυρος, η Σφίγγα, η Μέδουσα, ο Γρύπας,  η Έχιδνα, κ.λπ.,  αναπαριστούν την ακατέργαστη ζωική φύση που κυριαρχείται από πάθη, λαγνεία, οργή και μισαλλοδοξία. 

Με σύγχρονους όρους της νευροεπιστήμης και της ψυχολογίας,   θα λέγαμε πως τα μυθικά πλάσματα που έχουν  ταυτόχρονα την ανθρώπινη και τη ζωική μορφή, περιγράφουν τον ερπετικό - reptilianα ανθρώπινου  εγκέφαλο, ο οποίος  είναι η βάση του υποσυνείδητου και σχετίζεται επίσης με τα ένστικτα και τη θέλησή μας για επιβίωση, είναι αυτός που κουβαλάμε από τότε που ζούσαμε στις σπηλιές και μας βοηθούσε να επιβιώσουμε. Αυτός έχει μόνο δύο λειτουργιές: τη φυγή ή την επίθεση.Πρόκειται για το κατώτερο, εξελικτικά αρχαιότερα τμήμα του εγκεφάλου. Μεταξύ πολλών λειτουργιών εκεί βρίσκεται ο μηχανισμός παγώματος,  το λιγότερο γνωστό freeze or faint. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με έναν κίνδυνo όλη η σωματική και ψυχική ενέργεια παγώνει! Μήπως η περιγραφή αυτή σας θυμίζει την Μέδουσα;

Αυτά τα πλάσματα δεν είναι απλώς τέρατα, αλλά συμβολικές εκφράσεις της σύγκρουσης ανάμεσα στη συνείδηση και τα τυφλά ένστικτα. Η ύπαρξή τους υποδηλώνει πως όταν η φύση δεν ελέγχεται ή δεν εξευγενίζεται μέσω του νου, μπορεί να μετατραπεί σε κάτι χαοτικό και καταστροφικό.  

Ανάμεσα σε αυτές τις διττες μορφές ανθρώπου και ζώου, η σύνθεσης ζώων,  ο θεός Πάν ξεχωρίζει ως η μοναδική διττή, ανθρώπινη και ζωική οντότητα που φέρει μέσα της το θείο, αν και εκφράζει και αυτός ζωικά και πρωτόγονα ένστικτα. Με σώμα μισό ανθρώπινο και μισό τραγί, ο Πάνας ενσαρκώνει την αρχέγονη σύνδεση του ανθρώπου με τη φύση, αλλά και τη μετάβαση από τη νομαδική ζωή στην καλλιέργεια της γης και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. 

Ως ένας αρχέγονος χθόνιος θεός, κατάλοιπο της μητριαρχικής εποχής, εκφράζει τη στιγμή που ο άνθρωπος αρχίζει να χειραγωγεί τη γη και να χρησιμοποιεί τις φυσικές δυνάμεις για την εξέλιξή του.  

Ο μύθος του Πάνα φέρνει στην επιφάνεια ένα θεμελιώδες υπαρξιακό ζήτημα: ο άνθρωπος είναι η κορωνίδα της δημιουργίας, ένα πνεύμα παγιδευμένο μέσα σε ένα σώμα υποκείμενο σε πάθη, ένστικτα και φόβους. Όμως, μέσα από την κατανόηση και την πνευματική του ανύψωση, μπορεί να ξεπεράσει τα δεσμά του και να εναρμονίσει τη ζωώδη και τη θεϊκή του υπόσταση.  

Στην αρχαιοελληνική κοσμοαντίληψη, η φύση δεν είναι μια απλή υλική πραγματικότητα, αλλά ένας κόσμος γεμάτος ιερότητα και μυστήριο. Η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με αυτόν τον κόσμο δεν είναι μόνο πρακτική αλλά και φιλοσοφική: μια συνεχής αναζήτηση ισορροπίας ανάμεσα στη φυσική και τη θεϊκή του φύση.