Όταν οι "πολιτισμένοι" συνάντησαν τους "απολίτιστους"....

Η κατάκτηση της Νότιας Αμερικής έγινε με την  γενοκτονία των "απολίτιστων" ιθαγενών από τα σπαθιά των "πολιτισμένων" Ισπανών. Οι Χριστιανοί ιεροκύρηκες συγχωρούσαν τους κονκισταδόρες για τις δολοφονικές τους ακρότητες, εξαιτείας της λαγνείας τους για το χρυσάφι των "Ινδιάνων".

Το φθινόπωρο του 1582 ο Φρατζίσκο Πιζάρο έκρυψε τους 168 στρατιώτες πίσω τους τοίχους της πόλης Κατζαμάρτσα των Ίνκας. Πριν την υπηρεσία του στο βασιλιά της Ισπανίας, ο Πιζάρο ήταν ένας χοιροβοσκός στην επαρχεία Εστρεμαντούρα. Ζούσε με ένα τραχύ προσωπικό κώδικα που εξίσωνε τη καλοσύνη με την αδυναμία, όπου η απάτη ήταν το τέχνασμα ενός έξυπνου ανθρώπου και όπου επιδοκιμάζοντο το ψέμα, η διπροσωπία και η κλοπή.

Ο Αταχουάλπα, ο αυτοκράτορας των Ίνκας είχε συμφωνήσει να τον συναντήσει στη πλατεία του χωριού. Η πομπή του Αταχουάλπα μπήκε επιδεικτικά στο χωριό. Οι πολεμιστές των Ίνκας και οι μεταφορείς του φορείου του βασιλιά ήσαν ντυμένοι με τα καλύτερα ρούχα. Η Βασιλική Φρουρά ήταν οπλισμένη με αιχμοφόρα κράνη, πτερωτά πολεμικά ρόπαλα, βουτηγμένες στο δηλητήριο λόγχες και εκθαμβωτικά χρυσοποίκιλτα σπαθιά. Παχιά χρυσαφένια βραχιόλια περιέβαλαν τους μπρούτζινους καρπούς τους και πλούσιοι ασημένιοι δίσκοι κρεμιόντουσαν από τους τρυπημένους λοβούς των αυτιών τους. Οταν τους είδε ο Πιζάρο είπε «Είναι σα γουρούνια στο σφαγείο».

Ο μόνος που περίμενε τους ίνκας ήταν ο Δομινικανός μοναχός της ομάδας του Πιζάρο Βινσέντε, ο οποίος κοίταξε περιφρονητικά τον   «απιστο» αυτοκράτορα των Ίνκας. Του ανήγγειλε ότι όλη η Νότια Αμερική ανήκε στο βασιλιά της Ισπανίας. Όπως χαρακτηρικά είπε : «Το Παπικό διάταγμα του 1493 παρέχει το δικαίωμα...»

Περήφανος και βασιλικός ο Αταχουάλπα κάρφωσε με το βλέμμα του τον αλαζονικό μοναχό μπροστά του. «Ο Βασιλιάς σου πρέπει να είναι πολύ ανόητος για να προσφέρει μια χώρα που δεν του ανήκει», είπε...

Ο μοναχός για μια στιγμή εξεπλάγη, μετά γύρισε και τρέχοντας προς την ασφάλεια ενός κοντινού κτιρίου φώναξε: «Επίθεση, επίθεση! Σκότωσέ τους όλους! »

Με τις άγριες κραυγές του «Santiago!», οι Ισπανοί έσφαξαν τους ανυποψίαστους πολεμιστές των Ίνκας. Σε μερικά λεπτά η μάχη είχε τελειώσει, η βασιλική φρουρά του αυτοκράτορα ήταν νεκρή, το αίμα έβαψε τη σκόνη της πλατείας και ο Ατουαχάλπα ήταν αιχμάλωτος του Πιζάρο.....Ο Πιζάρο πήρε πολλά λύτρα σε χρυσάφι για να ελευθερώσει τον Αυτοκράτορα των Ίνκας. Όταν πήρε το χρυσάφι που ζήτησε, αθετόντας τον λόγο του σκότωσε τον αυτοκράτορα, για να αποδείξει ποιός είναι το αφεντικό στην περιοχή....!!!

Κάποιοι ερευνητές αναφέρουν πως σύμφωνα με αρχεία των Ίνκας όταν έφτασαν οι Ισπανοί υπήρχαν περίπου πάνω 8.000.000 Ιθαγενείς. Μετά από σαράντα χρόνια κατοχής από τους Κονκισταδόρες το 1571, οι Ισπανοί έκαναν μια δική τους απογραφή. Βρέθηκαν τότε 1.000.000 Ινδιάνοι... Οι υπόλοιποι;»

Δεν ξέρω γιατί αλλά η ιστορία κάτι μου θυμίζει...."Πιστοί" που δολοφονούν "απίστους", όσο για το ποιοί είναι πολιτισμένοι και ποιοί οι "απολίτιστοι"..
 

Η "ενόραση" του Όντος, και η απατηλότητα των φαινομένων για τον Παρμενίδη

«Το βύθισμα εντός του αιωνίου είναι το τέλος της φιλοσοφίας, όπως ακριβώς το τέλος της θρησκείας είναι το βύθισμα εντός των μυστηρίων».

Πλούταρχος

Ο Παρμενίδης γεννήθηκε στην Ελέα της Μεγάλης Ελλάδας στα τέλη του 6ου αι. π.Χ., σε ένα περιβάλλον επηρεασμένο από τις απόψεις του Πυθαγόρα και του Ξενοφάνη. Θεωρείται η πλέον πρωτότυπη μορφή της Προσωκρατικής σκέψης. Σε αντίθεση με τους Ίωνες φυσιολόγους δεν αναζήτησε την ενότητα του κόσμου σε κάποια  φυσική ουσία, αλλά στην ίδια την «οντότητα» των πραγμάτων που μας περιβάλλουν, στο  των όντων και όλων των πραγμάτων.

Παρουσιάζοντας τα φαινόμενα ως όντα, εισάγεται στην Φιλοσοφία του το «ΕΙΝΑΙ»,  και γεννιέται εκείνος ο κλάδος της φιλοσοφίας που ονομάζεται «Οντολογία», δηλαδή λόγος περί του όντος, περί του «ΕΙΝΑΙ». Σε αντίθεση με τους Ίωνες,  ο Παρμενίδης δεν ρωτά για το «τι» των όντων, αλλά στρέφει την προσοχή μας στο «ΕΙΝΑΙ». Η σκέψη του είναι εξαιρετικά σύνθετη, και δυσνόητη θα συνοψίσω εδώ κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την σκέψη του που αφορούν την απατηλότητα του κόσμου των φαινομένων.... 

Το Ον είναι αγέννητο, πλήρες ενιαίο και ατάραχο και τέλειο. Δεν ήτανε ποτέ, ούτε θα είναι κάποτε, γιατί το τότε και το τώρα αποτελούν μαζί το παν, το Ένα. Οι  αισθήσεις παραπλανούν. Ο Κόσμος των Φαινομένων είναι μια εικονική φαντασμαγορία, μία ατελείωτη αντανάκλαση του Όντος σε ένα μαγικό καθρέφτη. Ο μαγικός καθρέφτης πολλαπλασιάζει το Έν, κινεί το ακίνητο, διαιρεί το αδιαίρετο, παραμορφώνει το τέλειο, ενδεχομενοποιεί το αναγκαίο. Αλλά στο σύνολό της η Εικόνα είναι η απεικόνιση του ενός απόλυτου Όντος. 

Ο μαγικός καθρέφτης δημιουργεί τις φανταστικές διαστάσεις του χώρου και του χρόνου για να υπάρξει ανύπαρκτα ο κόσμος των φαινομένων. Αλλά ούτε και ο μαγικός καθρέφτης δεν μπορεί να υπάρχει δίπλα στο απόλυτο «Είναι». Όλα είναι μια οφθαλμαπάτη στην έρημο του μη όντος, όπως η «Μάγια» στον  «Ινδουισμό».

Πίσω από τον κόσμο των φαινομένων για τον Παρμενίδη, βρίσκεται η παντοδυναμία της τελειότητας του απόλυτου Όντος.  Tο «ΕΙΝΑΙ»,   μπορούμε να το προσεγγίσουμε εάν  βυθιστούμε κάτω από τη φαντασμαγορία των φαινομένων στη μονότητα του «ΕΙΝΑΙ» και ταυτιστούμε με αυτήν. Τότε ο νους και η νόηση μας συμπίπτουν με το οντολογικό «ΝΟΕΙΝ» το οποίο ταυτίζεται με το «ΕΙΝΑΙ». Και σε αυτή την ταύτιση δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από το «ΕΙΝΑΙ», ούτε καθρέφτης, ούτε γλώσσα ούτε λόγος, ούτε αισθήσεις ούτε κόσμος των φαινομένων...

Αντιπαραθέστε αυτό το βίωμα της ταύτισης με το απόλυτο «ΕΙΝΑΙ», το αιώνιο, το πλήρες, το αμετάβλητο, το παντέλειο, το αναγκαίο, προς το βίωμα του Βουδιστιλης «κενότητος», την Νιρβάνα. «Το Ον είναι ον»περιγράφει την κατάσταση της σκέψης αμέσως πριν βυθιστεί στην  «ενόραση» του «ΕΙΝΑΙ», όπου το Νοείν ταυτίζεται απολύτως προς το «Είναι».  Δια της «ενόρασης» τοτε, με τα λόγια του Παρμενίδη :

«Θα γνωρίσεις δε την αιθέρια φύση και όλα τα σήματα στον αιθέρα και της καθαρής του αγίου Ηλίου λαμπάδας τα έργα τα αόρατα και από πού εξέγιναν, και τα έργα θα μάθεις τα περιπλανώμενα της κυκλοπρόσωπης Σελήνης, και τη φύση της, θα γνωρίσεις δε και τον ουρανό τον  περισφίγγοντα, από πού γεννήθηκε, και πώς επάγοντάς τον η Ανάγκη τον δέσμευσε να κρατάει τα όρια των άστρων…»

Ο Πλάτωνας αργότερα (στις επιστολές  Επιστ. 341 c-d ) περιγράφει  τη μέθοδο ενόρασης του  Θείου, χωρίς όμως να γνωρίζουμε εάν  η μέθοδος αυτή,  είναι η ίδια,  με αυτή που χρησιμοποιεί ο  Παρμενίδης : 

«Η γνώση της ουσίας του όντος έρχεται σαν αποτέλεσμα του συνεχούς στοχασμού – διαλογισμού σχετικά με το θέμα και της επικοινωνίας με αυτό, ώσπου ξαφνικά, ξεπηδά όπως η φωτιά που ανάβει από τον σπινθήρα. Έτσι γεννιέται στην ψυχή και τρέφει ή ίδιο τον εαυτό της..»

Ο Πλωτίνος περιγράφει πιο ξεκάθαρα την «μυστικιστική ένωση» (την  οποία κατόρθωσε να επιτύχει μόνο τέσσερις φορές στην ζωή του σύμφωνα με τον μαθητή του Πορφύριο) με το Θείο, το Εν (Εννεάδες IV .8.1.1-11). Ας τον παρακολουθήσουμε:

«Πολλάκις αφυπνισθείς από την κατάσταση στην οποία βρισκόμουν μέσα στο σώμα μου και εισελθών στον ίδιο τον εαυτό μου, αποξενώνομαι από κάθε τι άλλο. Μέσα στο εσώτερο είναι μου βλέπω μία θαυμάσια ομορφιά, που με πείθει για την υπέροχη μοίρα που με αναμένει. Η δραστηριότητα του πνεύματος μου βρίσκεται στο ύψιστο σημείο. Είναι ένα με τον Θεό, εδράζομαι σε αυτόν ευρισκόμενος υπεράνω κάθε νοητού. Έπειτα όμως, από την ανάπαυση μου σε αυτόν, αφού κατεβώ στον χώρο του λογισμού και η ψυχή μου επανεισέλθει στο σώμα, απορώ πως "πότε και νύν" ήταν δυνατόν να κατέλθω, και πως η ψυχή μπορούσε να εισέλθει στο σώμα, αφού είναι αυτή που μου αποκαλύφθηκε (κατά την έκσταση μου)»

Στην κατάσταση της έκστασης ο Πλωτίνος αναφέρει πως πλημμύριζε από ένα μεταφυσικό φως, όπως λέει: «Δεν είναι γνωστό από πού ήρθε το φως, από έξω ή από μέσα», και όταν έπαυσε να βλέπει το φως εξηγεί:

«Ήταν λοιπόν μέσα και ωστόσο όχι μέσα. Δεν πρέπει να ερωτηθεί από πού ήρθε..δεν υπάρχει ένα από πού, επειδή ούτε ήρθε ούτε έφυγε, αλλά εμφανίστηκε και εξαφανίστηκε. Για αυτό δεν είναι ανάγκη να το εξαναγκάσει, αλλά πρέπει να περιμένει σιωπηλός έως ότου εμφανιστεί και να προετοιμαστεί για να το δει, όπως το βλέμμα περιμένει την ανατολή του ήλιου».

To ταξίδι της ανθρώπινης ψυχής κατά τον Πλωτίνο, είναι ένα «εις εαυτόν» εσωτερικό ταξίδι, καθώς η ψυχή «ήξει ουκ εις άλλα, αλλά εις εαυτόν». «Πάντα είσω», τα πάντα είναι μέσα μας, αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πλωτίνος. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να απομακρυνθούμε από όλα τα εξωτερικά, στραμμένοι ολοκληρωτικά προς τα μέσα (  Πλωτ. Εννεάδ. VI 9.10.20, vi, ix, 11,38 & VI 7,34,12, VI 9.11.5):

«.. Καμία κλίση προς τα έξω, το σύνολο των πραγμάτων πρέπει να αγνοηθεί. Η ψυχή τότε δεν θα δει τον θεό να εμφανίζεται ξαφνικά μέσα της, διότι δεν υπάρχει τίποτα πια που να τους χωρίζει, καθώς τότε δεν υπάρχουν δύο. Ο ορών είναι ένα με το ορώμενο, δεν είναι όραμα αλλά ένωση. Και τότε η ψυχή δεν έχει πια συνείδηση πως βρίσκεται μέσα σε ένα σώμα, ούτε πως ο εαυτός της έχει κάποια ταυτότητα».

Ευτυχία και Ευδαιμονία

Σήμερα παραβρέθηκα στην εκδήλωση της ομάδος, ΦΩΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ, Κίνηση Πνευματικού Ακτιβισμού, μία πρωτοβουλία του φίλου και συνοδοιπόρου Γιάννη Αυγουστάτου, η οποία έχει αγκαλιαστεί από πολλούς εθελοντές και φίλους. Δυστυχώς οι επαγγελματικές μου υποχρεώσεις με έχουν κρατήσει μακριά από τις εκδηλώσεις της ομάδος, η σημερινή μου όμως παρουσία μου έδωσε το ερέθισμα για κάποιες σκέψεις.  Βασιζόμενος σε  αυτά που ανέφερα  σε μία μικρή παρέμβαση μου (όσα θυμάμαι ) μου δόθηκε εκ των υστέρων το ερέθισμα να διευρύνω λίγο της σκέψεις εκείνης της στιγμής,  στο παρόν  κείμενο. 

Πρίν καν εισέλθω στο κτίριο της στοάς βιβλίου, συνέβη κάτι σημειολογικό..Μου έκανε εντύπωση το νεοκλασσικό κτίριο στην απέναντι πλευρά του δρόμου, στο οποίο στεγάζεται η Alpha Bank. Την ματιά μου αμέσως «τράβηξε»  πάνω από την κεντρική είσοδο, η κεφαλή του Θεού Ερμή (τυχαίο;) κάτω από την οποία υπήρχαν δύο συμπλεκόμενοι  όφεις. Bγάζω την αναγκαία φωτογραφία, και προχωρώ στην είσοδο της στοάς του βιβλίου,  όπου λάμβανε χώρα η εκδήλωση....

 

Ξαφνικά βλέπω δεξιά,  το άγαλμα της Θεάς Αθηνάς.. Βγάζω φωτογραφία, ανεβαίνω τις σκάλες και εισέρχομαι στον χώρο της εκδήλωσης...

Οι τυχαίες σύμπτωσεις και τα σύμβολα  με οδηγούν  σε κάποιες αρχικές σκέψεις... Σε αντίστοιχες εκδηλώσεις  λοιπόν, συμμετέχουμε  για να μάθουμε, να συλλέξουμε πληροφορίες,  να ανταλλάξουμε γνώμες.  

Ο Ερμής συμβολίζει ανάμεσα στα άλλα,  την γνώση, την πληροφορία. Η κεφαλή του ήταν στο εξωτερικό μέρος του κτιρίου. Οι γνώσεις που παίρνουμε λοιπόν,  δεν μας κάνουν κατ’ ανάγκη σοφούς. Είναι γνώσεις άλλων, γνώσεις «δανεικές», δεν διαθέτουν κατ΄αυτόν τον τρόπο την δύναμη να «αυτοπαραχθούν» εντός μας..

 

Η Αθηνά αντιθέτως,  βρισκόταν «εντός» του κτιρίου...Η Αθηνά συμβολίζει την γνώση που μεταστειχειώνεται «εντός» μας σε«σοφία». Την γνωση που μπορεί να «αυτοπαραχθεί», την γνώση που «βιώνεται». Όπως είπε ο Πυθαγόρας : «Η δια της γνώμης γνώση, είναι γνωμάτευση.Η δια της γνώσης γνώση, είναι διάγνωση. H  δια της γνώσης διάγνωση, επιφέρει την επίγνωση.»

Και αυτό νομίζω πως είναι  εντέλει το ζητούμενο, όχι μόνο αναζητούμε την επιφανειακή γνώση, αλλά να αναδείξουμε  το δρόμο της ορθής αδογμάτιστης σκέψης και γνώσης με τρόπο απλό και κατανοητό,  και όχι φιλοσοφικά και στοχαστικά επιτεδευμένο.  Ίσως μια τέτοια ανάγκη να χρειάζεται να καλύψει κάθε παρόμοια προσπάθεια, την συνεύρεση ανθρώπων με κοινές ανησυχίες, αλλά με διαφορετικές καταβολές. Ο Carl Jung στα απομνημονεύματα του είχε γράψει σχετικά :

«Είναι ευκολότερο να είναι κανείς αγνός όταν είναι έξω από μία οργάνωση, είτε αυτή είναι θρησκευτική, πολιτική, οικονομική ή ακόμη και επιστημονική. Παρόλα αυτά   δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς οργάνωση. Μήπως κάποια μέρα επινοήσουμε μία οργάνωση που δεν πολώνεται..»

Το ζητούμενο λοιπόν είναι η γνώση, η οποία όμως,  εάν δεν είναι ικανή να οδηγήσει σε μία «συνειδησιακή μεταμόρφωση», αλλαγής δηλ.  του τρόπου σκέψης και δράσης μας,  τόσο για εμάς τους ίδιους, όσο και για το ευρύτερο  περιβάλλον μας,  τότε  δεν θα έχουμε πραγματικά ξεπεράσει  τα δεσμά του «Εγώ», που μας περιορίζουν. Δεσμά που μας απομακρύνουν από την απόκτηση της «ευτυχίας» ή της «ευδαιμονίας»,  καταστάσεις οι οποίες  βασίζονται  σε ένα μεγάλο βαθμό στην  «αυτοπραγμάτωση» δια μέσου της  ορθής ιεράρχησης των πραγματικών μας αναγκών και επιδιώξεων, όχι μόνο σε επίπεδο ατόμου αλλά συνόλου.

Για αυτό δεν πρέπει να αναζητούμε την ευτυχία και την ευδαιμονία στο «Εγώ» αλλά στο «εμείς». Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά,  ή όλοι μαζί θα σωθούμε,  ή όλοι μαζί θα βυθιστούμε. Οι περισσότερες απόψεις σχετικά με την ευτυχία  ή την δυστυχία βασίζονται στο «εγώ». Το «εγώ»ομως εξαρτάται από το εμείς, και τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία, το περιβάλλον δηλ στο οποίο ζούμε και δρούμε...

Σύμφωνα με μελέτες το 80% των δυνατοτήτων και των ευκαιριών που θα έχει ένα ατόμο στην ζωή του,  εξαρτάται από τον τόπο και τον χρόνο που έχει γεννηθεί. Οι συνθήκες αυτές είναι λοιπόν καταλυτικές για την ευτυχία ή την δυστυχία μας, οι οποίες με την σειρά τους, εξαρτώνται από τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τις ανάγκες και τις προσδοκίες μας.

Αυτή την στιγμή το «κυριάρχο  πολιτισμικό μοντέλο» που ακολουθεί όλος ο πλανήτης, είναι αυτό των Ηνωμένων πολιτειών. Παρόλα αυτά στις Ηνωμένες πολιτείες καταναλώνονται περισσότερα ψυχοφάρμακα από οπουδήποτε αλλού. Η ευτυχία λοιπόν εκεί, όπως και αλλού αναζητήται, τα υλικά αγαθά,  η εργασιακή και κοινωνική καταξίωση δεν έλυσαν το πρόβλημα της ευτυχίας…Για αυτό ο Λου Μαρίνοφ προτείνει να διαβάζουμε Πλάτωνα αντί να παίρνουμε αντικαταθλιτπικά Πρόζακ.

Το να εξιδανικεύουμε βέβαια καταστάσεις δεν είναι η λύση. Άλλες ανάγκες είχαν οι αρχαίοι Έλληνες, άλλες εμείς. Άλλα προβλήματα είχαν να λύσουν αυτοί, άλλα εμείς. Το σίγουρο είναι πως ως Έλληνες φέρουμε στους ώμους μας,  την ευθύνη της ανάδειξης των αυλων αξιών στις οποίες αυτοί πρωτοστάτησαν. Κάθε άλλο από αυτό φυσικά συμβαίνει....

Και καλό θα είναι να μην ξεχνάμε πως το καλό κρασί δεν φαίνεται από την ετικέτα...Η Ελληνικότητα δεν είναι κληρονομικό χάρισμα, αφορά μία κατάκτηση στον χρόνο. Το παρελθόν σε κάθε περίπτωση δεν είναι λιμάνι, είναι φάρος που μας δείχνει την ατραπό την οποία οφείλουμε να ακολουθήσουμε...

Θα πρέπει εμείς λοιπόν να γίνουμε η αλλαγή που θέλουμε να δούμε στον κόσμο. Η ευτυχία ή η δυστυχία μας, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό,  από το περιβάλλον στο οποίο δρούμε, όλοι μας, όχι ο κάθε ένας ξεχωριστά.

Θα αναφέρω ως παράδειγμα της συλλογικής αντίληψης της ευτυχίας,  μία ιστορία που μας έρχεται από την Αφρική. Εκεί ένας ανθρωπολόγος πρότεινε το ακόλουθο παιχνίδι στα παιδιά μιας αφρικάνικης φυλής.

Τοποθέτησε ένα καλάθι γεμάτο  φρούτα που κάθε άλλο πάρα συχνά μπορούσαν να φάνε αυτά τα παιδιά  δίπλα σε ένα δέντρο και είπε στα παιδιά ότι όποιο από αυτά φτάσει πρώτο στο καλάθι θα πάρει όλα τα φρούτα.  

Όταν τους έδωσε το σινιάλο για να τρέξουν, πιάστηκαν χέρι χέρι και ξεκίνησαν να τρέχουν όλα μαζί. Ύστερα κάθισαν σε έναν κύκλο για να φάνε τα φρούτα…

Όταν ρώτησε τα παιδιά γιατί το έκαναν αυτό αφού κάποιο από αυτά θα μπορούσε να είχε φάει όλα τα φρούτα, τα παιδιά απάντησαν «UBUNTU» που σημαίνει «δεν μπορούμε να είμαστε χαρούμενοι αν έστω ένας από εμάς είναι στενοχωρημένος!» Η λέξη «UBUNTU»στην γλώσσα τους σημαίνει «Υπάρχω γιατί υπάρχουμε»...!

Έγινε λοιπόν το αντίστοιχο παίχνιδι  και σε ένα Γυμνάσιο μιας Ευρωπαικής χώρας –που δεν θα σας αποκαλύψω- , με την διαφορά ότι το καλάθι δίπλα στο δένδρο περιείχε ένα γυαλιστερό iPod, ένα iPad και ένα iPhone, πάλι με τον κανόνα πως  ο πρώτος θα  τα πάρει  όλα.

Όταν λοιπόν δόθηκε το σινιάλο για να τρέξουν, έπεσαν αγκωνιές, τρικλοποδιές, μπουνιές,  και τελικά το πιο μεγαλόσωμο παιδάκι έφτασε πρώτο και πήρε και τα τρία gadgets.

Ύστερα, μερικά παιδάκια κάθισαν γύρω από τον μεγαλόσωμο συμμαθητή τους και τον παρακολουθούσαν να χειρίζεται τα ηλεκτρονικά καλούδια με θαυμασμό, κάποια άλλα είχαν περικυκλώσει τον ανθρωπολόγο και διαμαρτύρονταν για τους άδικους κανόνες του παιχνιδιού  απειλώντας τον ότι θα τον καταγγείλουν στον Διευθυντή του Σχολείου, και σε τηλεοπτικό σταθμό, ενώ κάποια άλλα δέχθηκαν μοιρολατρικά την τύχη τους, ψελλίζοντας ότι το όλο παίγνιο ήταν στημένο από ξένα κέντρα εξουσίας.

Όταν ο ανθρωπολόγος συνήλθε και επέβαλε την δέουσα τάξη, πλησίασε το παιδάκι που νίκησε και το ρώτησε γιατί κράτησε και τα τρία gadgets αντί να σκεφτεί να κρατήσει το ένα και να μοιράσει τα υπόλοιπα σε δυο φίλους του. Εκείνο, του απάντησε μονολεκτικά «ZBOUTSAM», που σημαίνει «στην π….. μου».

Η λέξη «ZBUTSAM» στην γλώσσα της εν λόγω χώρας/φυλής, σημαίνει υπάρχω για να ζω σε βάρος των υπολοίπων, συγγενών, συμμαθητών, ντόπιων ή ξένων και το βρίσκω απολύτως φυσικό....!

Ως επίλογο θα παραθέσω μία φωτογραφία, από την Αφρικάνικη επίσης φυλή των «Εφέ- Efé » στο Ζαίρ. Τα παιδιά της φυλής παίζουν συχνά το παιχνίδι του κύκλου που ονομάζεται στην γλώσσα τους «Οασάνι- Osani».

Τα παιδιά  κάθονται σε ένα κύκλο ακουμπώντας το ένα τα πέλματα του στα πέλματα του διπλανού του,  σχηματίζοντας έτσι ένα κύκλο από μικρά πέλματα. 

Κάθε παιδί, όταν έρχεται η σειρά του, αναφέρει ένα στρογυλλό αντικείμενο, λ.χ, τον ήλιο, την σελήνη, ένα άστρο, το μάτι, κ.λ.π,  και στην συνέχεια πρέπει  να χρησιμοποιήσει  μία έκφραση που αφορά ένα ευρύτερο κύκλο πραγμάτων με κυκλικό σχήμα, όπως ο κύκλος της οικογένειας, της γυναικείας μήτρας, ή τον κύκλο που διαγράφει το φεγγάρι κ.λπ.. Όταν κάποιο παιδί δεν μπορεί να βρεί κάποια έκφραση ή  στρογγυλό αντικείμενο χάνει. Τελικά ο νικήτης σύμφωνα με την παράδοση τους,  θα έχει μία ευτυχισμένη ζωή.

Μέσα από αυτά τα παιχνίδια,  διαπιστώνουμε πως τα παιδιά αποκτούν μία κουλτούρα η  οποία  αν και πρωτόγονη, αφορά την ομάδα, το Όλον, και όχι το άτομο, την ομαδική ευτυχία έναντι της ατομικής....

Το τέλος του κύκλου είναι και η αρχή του....!!

Το αρχαίο Ελληνικό κάλλος και το κίτς της σύγχρονης Ελλάδος...

Kιτς, μία λέξη που επικρατεί σε όλες τις εκφάνσεις της σύγχρονης Ελλάδος, και η οποία έρχεται σε αντίθεση με την αρμονία και την έννοια του  αρχαίου Ελληνικού κάλλους.  

Στην αρχαία Ελλάδα η έννοια του κάλλους προκύπτει από την αναγνώριση πως η φύση είναι θεία, και κατά συνέπεια ο  άνθρωπος ως μικρογραφία του Θείου φέρει εντός του τον Θεικό σπινθήρα, συνεπώς οφείλει να μιμείται την Ουράνια αρμονία, να "κατεβάσει" το  θείο στην Γη παραφράζοντας τον  Σωκράτη. 

Κάτ’ αυτόν τον τρόπο οι ιδιότητες του κάλλους και του αγαθού αποτελούν µια εξίσωση. Όπου υπάρχει το κάλλος, υπάρχει και το αγαθό και αντίστροφα. Άνθρωπος, φύση, Θείο ορίζονται από τις κοινές κατηγορίες του κάλλους και του αγαθού, συνεπώς τα ανθρώπινα έργα δεν αφορούν μία απλή εικονοπλασία, αλλά σύμφωνα με αυτή την κοσμοθεωρία, μία κοσμική απεικόνιση. 

Ο κώδικας αυτός έχει αποκρυσταλλωθεί εικαστικά στην αγαλματοποιία της κλασικής αρχαιότητας, όπου η θεότητα παριστάνεται ως το πρότυπο του κάλλους και του αγαθού Οι Θεοί δεν  είναι αλλού, στο  επέκεινα, είναι, µαζί µας, γύρω µας, στη δεύτερη, "μυστική" διάσταση αυτού του κόσµου. Την αφετηρία αυτής της αντίληψης θα µπορούσε να αναγνωρίσει κανείς στο προχριστιανικό ανθρωπιστικό ιδεώδες του «καλού και αγαθού ανδρός» και στην πλατωνική θεωρία των ιδεών, όπου το κάλλος συναρτάται µε την αλήθεια και ο έρωτας ωθεί τον άνθρωπο στο αγαθό (Πλάτωνος Συµπόσιον και Πολιτεία).

Όπως είναι φυσικό  το  μέρος που ζούμε καθορίζει, σε σημαντικό βαθμό, τις καθημερινές προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που διαμορφώνουν και επηρεάζουν τις συμπεριφορές, τις γνώσεις, τις αντιλήψεις μας και τις στάσεις μας. Τα καθημερινά μας ερεθίσματα περιλαμβάνουν αυτά που βλέπουμε, και δυνητικά, οτιδήποτε αισθανόμαστε. Αυτά τα ερεθίσματα μας  διευκολύνουν  ή μας εμποδίζουν να λειτουργήσουμε με αντίστοιχο προς τα κοινωνικά πρότυπα και τον πολιτισμό που αυτά παράγουν.  Περισσότερα στο παλαιότερο άρθρο μου «ο Νάρκισσος και το αρχαίο Ελληνικό κάλλος.»

 

Και επανέρχομαι  στο κίτς που επικρατεί σήμερα. Η λέξη προέρχεται από την Γερμανική λέξη kitschen, που σημαίνει μαζεύω παλιοπράγματα, άχρηστα, από τον δρόμο, ή το verkitschen, που σημαίνει κάνω κάτι φθηνό, το φτηναίνω. 

Κίτς είναι η  αμφισβήτηση της  έννοιας του πρότυπου , του αυθεντικού  και η αντικατάσταση του με μία  "παρωχημένη" μίμηση/επανάληψη, πράγμα που σημαίνει την επανάληψη  υπό νέους όρους και με  πλήρη έλλειψη μιας εξατομικευμένης σχέσης ή την με άλλους όρους της αρχικής υπόστασης  της.

Το Κίτς είναι το  ­ αντι-αισθητικό ­ αντίθετο της αισθητικής κατηγορίας του υψηλού, του κλασικού ή απλώς του έργου (τέχνης). Το επιτηδευμένο, ψεύτικο, επιφανειακό, και ευτελές που έχει ως μοναδικό σκοπό το οικονομικό όφελος και την τέρψη του θεατή.

Κατά συνέπεια με το όρο κιτς συνήθως περιγράφουμε όχι μόνο την έλλειψη καλού γούστου, αλλά την πνευματική και πολιτισμική «σαβούρα» που έχει κατακλύσει κάθε έκφανση της ζωής μας. Το καλό γούστο δεν είναι έμφυτο. 

Διδάσκεται με την παιδεία και τη μόρφωση. Η απόκτηση του είναι συχνά μια επίπονη και μακροχρόνια διαδικασία. Συνεπώς δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε όσους το στερούνται εν αγνοία τους γιατί δεν είχαν την ευκαιρία και τα μέσα να το διδαχθούν.

Το κιτς δεν περιγράφει μια τέτοια απουσία καλού γούστου. Περιγράφει την εσκεμμένη έλλειψη καλού γούστου σε συνδυασμό με το ψέμα και τη χυδαία, σχεδόν, επιμονή όσων είναι άσχετοι με την αισθητική, την τέχνη, την παιδεία και τον πολιτισμό εν γένει, να αποδείξουν πως δεν είναι…