Η "ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ" ΤΟΥ ΔΙΑΔΥΚΤΙΟΥ

Ο εικοστός πρώτος αιώνας χαρακτηρίζεται από την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, αλλά και την άμεση διάδοση της πληροφορίας δια μέσω των Μ.Μ.Ε και του διαδυκτίου.
 
Το Διαδίκτυο είναι ένα σχετικά πρόσφατο καινοτόμο επικοινωνιακό δίκτυο, που ανοίγει νέους ορίζοντες τόσο στην επικοινωνία όσο και την γνώση, και ήδη σήμερα αποτελεί για τους περισσότερους από εμάς (και κυρίως τους νέους) μέρος της καθημερινής μας ζωής.
 
Το Διαδίκτυο Χρησιμοποιήθηκε σε μια πρώιμη μορφή του το 1969 στην Αμερική, για να συνδέονται μεταξύ τους Πανεπιστήμια ώστε να υπάρχει άμεση ανταλλαγή πληροφοριών και να διευκολύνονται οι έρευνες.
 
Η μεγάλη εξάπλωση του ξεκίνησε με την εφαρμογή της υπηρεσίας του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web) από τον Τιμ Μπέρνερς-Λι το 1989, στο ερευνητικό ίδρυμα CERN. Σταδιακά από τις αρχές του 1990 το ίντερνετ άρχισε να κατακτά όλο τον κόσμο.
 
Η εξάπλωση της χρήσης του διαδικτύου προσφέρει στην ανθρωπότητα μία πρωτοφανή δυνατότητα επικοινωνίας, επηρεάζοντας όλο και περισσότερο την κοινωνική, οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ζωή, σε παγκόσμιο επίπεδο. Την συγκεκριμένη χρονική στιγμή οι πληροφορίες μεταδίδονται στιγμιαία από την διαδυκτική κοινωνία, σε όλα τα στα μήκη και στα πλάτη του πλανήτη, με κυρίαρχο προβληματισμό τις πολυδιάστατες παγκόσμιες κρίσεις που κυριαρχούν στην παγκόσμια κοινότητα.
 
Είναι φανερό πως βιώνουμε μία μεταβατική εποχή όπου όλα «τελειώνουν», μία εποχή της οποίας κύριο χαρακτηριστικό είναι η αναμονή. Η αναμονή του «νέου» που θα προκύψει από τα «σαθρά ερείπια του χθες», το οποίο σταδιακά και με οδύνη αποσυντίθεται και εξαντλείται. Το Διαδίκτυο σε μία τέτοια ιστορική συγκυρία έχει την δυνατότητα να παράξει μία νέα κοινωνία Ιδεών, καθώς καταργεί τις αποστάσεις, καταρρίπτει τα εθνικά σύνορα και προσφέρει σε κάθε άτομο το οποίο έχει δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστή, την ικανότητα συμμετοχής στον Κυβερνοχώρο, όπου ανταλλάσσονται πληροφορίες ακαριαία απ΄ άκρη σε άκρη του πλανήτη. Ποτέ πριν το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης δεν ήταν τόσο άμεσα προσβάσιμο σε τόσους πολλούς ανθρώπους ταυτόχρονα. !
 
Δια μέσω του διαδυκτίου έρχονται σε επαφή άνθρωποι διαφορετικής Εθνικότητας και κουλτούρας καθιστώντας το, ταυτόχρονα σημαντικό πολυπολιτισμικό φορέα της εποχής μας. Παράδειγμα της δύναμης του διαδυκτίου είναι ο κρίσιμος ρόλος που διαδραμάτισε κατά την εξέγερση της «Αραβικής άνοιξης». Η τεχνολογία βέβαια από μόνη της είναι «αγνωστικιστική».

Έχει όμως την δύναμη να ενισχύει και να επεκτείνει την υπάρχουσα ιδεολογία σε μια κοινότητα. Δικτυώνοντας παρόμοια σκεπτόμενες ομάδες ανθρώπων επιτρέπει τον συντονισμό σε πραγματικό-χρόνο στην οικοδόμηση ενός κινήματος ή μιας διαμαρτυρίας. Στην περίπτωση της «Αραβικής άνοιξης» αλλά και των Ελλήνων και άλλων αγανακτισμένων, επιτάχυνε την δημιουργία κινημάτων σε λίγες μόνον εβδομάδες ή μήνες, που σε άλλες εποχές θα απαιτούσαν διαδικασίες ετών ίσως για να πραγματοποιηθούν.
 
Το Διαδίκτυο όμως πέρα από τον πληροφοριακό και γνωσιολογικό του χαρακτήρα, έχει γίνει πλέον απαραίτητο στοιχείο της καθημερινότητας μας αλλάζοντας τις συνήθειες μας, τον τρόπο διασκέδασης, τον τρόπο επικοινωνίας , εκπαίδευσης και τον τρόπο εργασίας μας.
 
Και αυτό καθώς πέρα από την ταχύτατη αμφίδρομη επικοινωνία και τη συλλογή μεγάλου όγκου πληροφοριών σε ελάχιστο χρόνο, μας δίνεται η δυνατότητα διαδυκτιακών συναλλαγών, ανταλλαγής αρχείων, αγορών, συμμετοχή σε ομάδες συζητήσεων, εικονική διασκέδαση κ.λ.π.
 
Έκθεση της Cisco, καταδεικνύει τον αυξανόμενο ρόλο του δικτύου στη ζωή των ανθρώπων, αποκαλύπτοντας ότι ένας στους τρεις φοιτητές και νέους επαγγελματίες θεωρεί ότι το Διαδίκτυο και τα διάφορα Networks, είναι τόσο σημαντικοί και θεμελιώδεις ανθρώπινοι πόροι, όσο ο αέρας, το νερό, η τροφή και η στέγη। Περισσότεροι από τους μισούς, που ερωτήθηκαν στην έρευνα, δήλωσαν ότι δεν θα μπορούσαν να «ζήσουν χωρίς το Διαδίκτυο» και ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ζωής τους, σε ορισμένες περιπτώσεις πιο ουσιαστικό από τα αυτοκίνητα, τα ραντεβού και τα πάρτι.... 

Όσο αφορά την χρήση του από παιδιά είναι αξιοσημείωτο πως η χρήση του ξεκινά από εξαιρετικά μικρή ηλικία (Πριν τα πέντε έτη)। Σύμφωνα με παγκόσμιες μελέτες, το ένα τρίτο των παιδιών 9 - 10 ετών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, συνδέονται καθημερινά και αυτό ισχύει για το 80% όσων είναι 15-16 ετών. Η πιο συνήθης τοποθεσία χρήσης του διαδικτύου είναι το σπίτι (87%) και αμέσως μετά το σχολείο (63%).

Στην Ευρώπη τα παιδιά 9-16 ετών χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για σχολικές εργασίες (85%), για να παίζουν παιχνίδια (83%), να παρακολουθούν μουσικά βίντεο (76%) και για άμεσα μηνύματα (62%). Λιγότερα αναρτούν εικόνες (39%) ή μηνύματα (31%) για να τα μοιραστούν με άλλους, χρησιμοποιούν διαδικτυακή κάμερα (webcam) (31%), ιστοσελίδες ανταλλαγής αρχείων (16%) ή κάποιο ιστολόγιο-blog (11%).

Το 59% των παιδιών 9-16 ετών έχουν προφίλ σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης – συμπεριλαμβανόμενου του 26% των παιδιών 9-10 ετών, το 49% όσων είναι 11-12 ετών, το 73% όσων είναι 13-14 και το 82% εκείνων που είναι 15-16.

Στην Ελλάδα, είναι επίσης υψηλό το επίπεδο χρήσης των νέων τεχνολογιών στις νεαρές ηλικίες.

Ειδικότερα οι ηλικίες 16-24 προσεγγίζουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο χρήσης। Συγκεκριμένα, στους νέους ηλικίας 16-20 ετών η χρήση Η/Υ και η πρόσβαση στο διαδίκτυο αγγίζει το 90% και 76% του γενικού πληθυσμού αντίστοιχα. Τα υψηλότερα ποσοστά στη χρήση διαδικτύου εμφανίζονται στις περιφέρειες Αττικής (41,2%), Νοτίου Αιγαίου (31,4%) και Κεντρικής Μακεδονίας (29,7%).

Σύμφωνα με πρόσφατη πανελλαδική έρευνα της οργάνωσης ΝΕΟΙ (2010) αναφορικά με τη γνώμη των νέων για το διαδίκτυο, στο σύνολο των 2176 ερωτηθέντων ανέδειξε τα παρακάτω:

• Σχεδόν 9 στους 10 χρησιμοποιούν το internet κάθε μέρα ενώ μόνο το 3% δεν το χρησιμοποιεί καθόλου.

• Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων χρησιμοποιεί καθημερινά instant messenger για να επικοινωνούν με φίλους σε ποσοστό 46,3%, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (facebook, bebo, my space) 46,4%, ιστοσελίδες που αφορούν μουσική 43,8%, ανταλλαγή αρχείων 31,9% και ειδήσεις 79,1%.

• Σχεδόν 6 στους 10 μπαίνουν στο internet από το σπίτι, 2 στους10 ερωτηθέντες δηλώνουν το σημείο πρόσβασης είναι από το χώρο της εργασίας τους και το κινητό τους τηλέφωνο, ενώ λιγότερο από το 10% μπαίνουν από το σχολείο, internet cafe ή αλλού.

• Από το 56% που μπαίνει στο internet από το σπίτι μόνο το 43% έχει τον υπολογιστή του στο σαλόνι, ενώ το 36% έχει τον υπολογιστή του στο υπνοδωμάτιο.

• Το μεγαλύτερο ποσοστό επικοινωνεί με τους φίλους του από κινητό (20,9%), με email (14%), με SMS (11,1%) και χρησιμοποιώντας instant messenger (18%).

• Σχεδόν το 26% έχει παρενοχληθεί διαδικτυακά γεγονός που ανέφεραν κυρίως σε φίλους γιατί το θεώρησαν αστείο και λιγότερο σε γονείς λόγω του ότι ένιωσαν φοβισμένοι και προσβεβλημένοι.

• Κανένας από τους ερωτηθέντες δεν ανέφερε ότι απευθύνθηκε στις αρμόδιες αρχές όπως η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

• Το 34% των ερωτηθέντων έχει συναντήσει από κοντά κάποιον που γνώρισε στο διαδίκτυο και από το παραπάνω ποσοστό το ίδιο ποσοστό (34%) έχει πάει μόνο του χωρίς έστω κάποιο φίλο/φίλη, είτε γιατί θεωρούσε ότι είχε αναπτύξει φιλική σχέση με το συγκεκριμένο άτομο και ένιωθε ασφάλεια, είτε γιατί είχε ενημερώσει τους φίλους του για τη συγκεκριμένη συνάντηση, είτε γιατί είχαν γνωριστεί με βιντεοκλήση και θεώρησε ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος.

• Μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων έχει δώσει προσωπικά του στοιχεία στο internet όπως ηλικία (27,9%), ονοματεπώνυμο και κινητό (20% αντίστοιχα), ενώ διεύθυνση και τηλέφωνο σπιτιού έδωσαν το 6,4% και 8,6% αντίστοιχα.

• Τέλος όσον αφορά τα θετικά στοιχεία της χρήσης του internet, το 90% δηλώνει ότι χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για ενημέρωση, το 55% για επικοινωνία και το 21% για διασκέδαση ενώ στον αντίποδα ως αρνητικά του στοιχεία το 95% θεωρεί ότι είναι η παραπλάνηση, το 89% ο εθισμός, το 71% η παραπληροφόρηση και το 59% η έλλειψη επικοινωνίας πράγμα το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τα παραπάνω αποτελέσματα.

• Το γενικότερο συμπέρασμα της έρευνας υποδηλώνει ότι οι νέοι και νέες επιλέγουν να δείχνουν ριψοκίνδυνες συμπεριφορές αναφορικά με την πλοήγησή τους στο διαδίκτυο (διάθεση προσωπικών δεδομένων, συναντήσεις με άτομα που γνωρίζουν μέσω του διαδικτύου κ।α.) γνωρίζοντας παράλληλα ότι ελλοχεύουν κίνδυνοι.

Το διαδύκτιο όπως και οποιαδήποτε άλλη τεχνολογία, πέρα από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει, εγκυμονεί και πολλούς κίνδυνους ιδίως για τα παιδιά τόσο από την λανθασμένη χρήση του, όσο και από την κατάχρηση του.

Ιδιαιτέρως με την πρόσφατη ανάπτυξη των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης (facebook/twitter) , όπου αναρτούνται προσωπικά στοιχεία । Σύμφωνα με μελέτες το 12% των παιδιών ηλικίας 9-16 στην Ευρώπη λένε ότι έχουν ενοχληθεί ή αναστατώθηκαν από κάτι στο διαδίκτυo। Οι κίνδυνοι αυτοί είναι πολλοί οι κυριότεροι όμως είναι:

1. Η επικοινωνία με ανθρώπους που δε γνωρίζουν από κοντά. Το 30% των παιδιών ηλικίας 9-16 ετών στην Ευρώπη που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, έχουν επικοινωνήσει στο παρελθόν με κάποιον που δεν έχουν γνωρίσει από κοντά.
2. H εξύβριση-εκφοβισμός (Bullying) μέσω διαδικτύου. Το 6% των παιδιών ηλικίας 9-16 ετών έχουν λάβει κακόβουλα ή επιβλαβή μηνύματα μέσω διαδικτύου και το 3% έχουν στείλει τέτοιου είδους μηνύματα σε άλλους.
3. Η επαφή με σελίδες που περιέχουν Πορνογραφικό υλικό.
4. Αποξένωση, υποκατάσταση των προσωπικών επαφών και εξάρτηση από την εικονική πραγματικότητα. Ήδη λειτουργούν σε πολλές χώρες κέντρα απεξάρτησης από το διαδύκτιο, καθώς όλο και πιο συχνά παρατηρείται το φαινόμενο, παιδιά να αμελούν την προσωπική και κοινωνική τους ζωή, λόγω του εθισμού τους στο διαδύκτιο.
5. Η έκθεση σε ιδεολογίες ή συμπεριφορές παραβατικών ομάδων.
6. Η έκθεση σε ιούς, κακόβουλα προγράμματα που προκαλούν βλάβες στους υπολογιστές।

Είναι λοιπόν περισσότερο επωφελής η επικίνδυνος ο «διαδυκτιακός κόσμος» για τα παιδιά; Δεν μπορεί κανείς να απαντήσει μονολεκτικά σε αυτή την ερώτηση.. Σίγουρα δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως η τεχνολογία είναι απλώς ένα μέσο και όχι αυτοσκοπός της εξέλιξης, και η πως εξορθολογισμένη χρήση του εξαρτάται από το επίπεδο ωριμότητας των χρηστών. Στην περίπτωση λοιπόν της χρήσης του από άτομα νεαρής ηλικίας, θα πρέπει να υπάρχει η αρωγή και η καθοδήγηση των γονέων και των Εκπαιδευτικών παιδιά για ασφαλή χρήση του.

Στην περίπτωση των ενηλίκων χρηστών η ταυτόχρονη και αμφίδρομη επικοινωνία, παρόλους τους κινδύνους της λανθασμένης χρήσης, της παραπληροφόρησης και των τεχνικών προπαγάνδας που έχουν αναπτυχθεί, μπορεί υπό προϋποθέσεις να προσφέρει έγκυρη γνώση, και κυρίως να παράξει μία νέα κοινωνία ιδεών που δεν γνωρίζει εθνικά σύνορα.

Ένα Κυβερνοχώρο όπου Καινοτόμες Ιδέες και σκέψεις θα μπορέσουν σταδιακά να ισχυροποιηθούν και να δημιουργήσουν ιδεολογικά ρεύματα, που θα διαμορφώσουν τις συνθήκες εκείνες που ίσως γεννήσουν ένα πιο ελπιδοφόρο αύριο. Ένα αύριο, που διαμορφώνεται με βάση το σήμερα και τις επιλογές μας. 

Οι αλλαγές της νέας χιλιετίας, έχουν ήδη τεθεί σε κίνηση. Ίσως δεν το αντιλαμβανόμαστε αλλά εμείς συνειδητά ή ασυνείδητα είμαστε οι φορείς της αλλαγής, με τον τρόπο σκέψης και κυρίως δράσης μας...

Η πληροφορία που μπορεί να μεταδοθεί από το διαδύκτιο, μπορεί να αποτελέσει την «πύλη» από όπου θα περάσει η ιδέα, μίας διαφορετικής θέασης των πραγμάτων, αλλά η εσωτερική συνειδησιακή μεταμόρφωση, θα επέλθει μόνο με την αλλαγή της θέλησης, που θα οδηγήσει σε δράσεις προς ένα καλύτερο αύριο. Ο εκάστοτε χρήστης πίσω από τα πλήκτρα, μπορεί να γίνει η «πύλη» αυτή, όπως είχε πει ο Γκάντι: «Γίνε εσύ η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο γύρω σου».

Ο "Μυστικός" κήπος της γνώσης...

 

Η νόηση και κατά συνέπεια η γνώση που είναι το αποτέλεσμα της, αποτελεί το χαρακτηριστικό γνώρισμα του ανθρώπινου είδους, καθώς ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που όχι μόνο υπερβαίνει τα άλλα έμβια όντα, αλλά είναι και σε θέση να τροποποιήσει και να διαχειριστεί το φυσικό περιβάλλον σύμφωνα με τις ανάγκες του. Ο άνθρωπος όχι μόνο διαθέτει νόηση και ελεύθερη βούληση, αλλά έχει συνείδηση της χρονικά περιορισμένης ύπαρξης του. Δεν επιβιώνει απλά κυριαρχούμενος μόνο από πάθη και ένστικτα όπως συμβαίνει στο υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, αλλά τροποποιεί, δημιουργεί, και τελικά παρεμβαίνει καταλυτικά στην Φύση, δημιουργώντας εν τέλει την Ιστορία.

Η γνώση αποτελεί μια συσσωρευτική διαδικασία στον χρόνο, κατά συνέπεια η γνώση αφορά μία γραμμική διαδικασία που μεταφέρεται και εμπλουτίζεται από γενιά σε γενιά. Με τη γνώση μπορεί ο άνθρωπος να φθάσει σε ουσιαστικές κατακτήσεις τόσο του εαυτού του, όσο και της φύσης. Η γνώση διακρίνεται τόσο στην «εξωτερική» που αφορά το πεδίο των πέντε αισθήσεων, όσο και στην «εσωτερική» που αφορά την υπερσυνείδητη γνώση που λίγοι ίσως μπορούν να κατακτήσουν.

Η ικανότητα της νόησης και της γνώσης υπήρξε καταλυτική για την θέση του ανθρώπου στο πλανητική ιστορία. Για το πότε και πως ενεργοποιήθηκε στο απώτατο παρελθόν αυτή η ικανότητα στον άνθρωπο, μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν. Η σημαντικότητα της όμως έχει μεταφερθεί σε εμάς από την αρχαιότητα δια μέσου αρχετυπικών μύθων αλλά και θρησκευτικών κειμένων. Όπως θα περιγραφεί παρακάτω, η ικανότητα της γνώσης όπως περιγράφεται σε αρχαία κείμενα, αποτέλεσε Θεϊκό δώρο αλλά ίσως και αιτία έκπτωσης του ανθρώπου, από μία κατάσταση Θεϊκής ευδαιμονίας.

Στην παρούσα έρευνα θα γίνει αναφορά στην Αρχαία Ελληνική παράδοση όπως αυτή έφτασε σε εμάς δια μέσου των μύθων, όσο και στην Εβραϊκή θρησκευτική παράδοση όπως αυτή περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη. Ανάμεσα στις δύο αντιλήψεις υπάρχουν μεγάλες ομοιότητες αλλά και διαφορές, όπως θα αναδειχθεί στην συνέχεια.

Στην αρχαία Ελληνική μυθολογία η Θεότητα που σχετίζεται με την νόηση είναι η Θεά της σοφίας η Θεά Αθηνά, της οποίας το όνομα ετυμολογείται από το Α-θεο-νόα ή Η-θεο-νόα, δηλαδή η νόηση του Θεού (ΠλάτωναςΚρατυλος 407b). Πατέρας της Αθηνάς ήταν ο Δίας, και μητέρα της η Θεά της Μήτις. (Η Μήτις για να βοηθήσει το Δία προσέφερε στον Κρόνο ένα βοτάνι που θα τον εξανάγκαζε να ξεράσει τα Θεϊκά παιδιά του που είχε καταπιεί). 

Η Μήτις σύμφωνα με τον Ησίοδο, ήταν κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος. Η Μήτις όπως και η κόρη της Αθηνά, ήταν για τους αρχαίους όχι απλά η Θεά της σοφίας, της φρόνησης και της γνώσης του καλού και του κακού, αλλά και της πονηριάς που ήταν αναγκασμένοι να αντιστρατέψουν οι αδύναμοι άνθρωποι στερούμενοι φυσικών όπλων κατά την διάρκεια της πρωτόγονης εποχής, όταν είχαν να αντιμετωπίσουν στην πάλη της επιβίωσης, τα στοιχεία της φύσης. Σύμφωνα όμως με έναν χρησμό η Μήτις ως σύζυγος του Δία, θα γεννούσε πρώτα μια κόρη (την Αθηνά) και στην συνέχεια έναν γιο που θα ανέτρεπε την εξουσία του Δία, θα γινόταν δηλαδή ότι ακριβώς είχε κάνει Δίας στον πατέρα του Κρόνο. Όταν φυσικά ο Ζευς πληροφορήθηκε τον χρησμό, φοβούμενος μην πάθει ότι και ο πατέρας του Κρόνος, ζήτησε ένα την Γαία ένα βοτάνι το οποίο όποιος το έτρωγε μίκραινε.

Η Γαία φυσικά του το έδωσε, και αυτός το έδωσε αμέσως στην Μήτιδα η οποία ήταν σε εν- Δία- φέρουσα στην Αθηνά να το καταπιεί, λέγοντας πως με αυτό θα έκανε γερά παιδιά. Όταν η Μήτις το κατάπιε άρχισε αμέσως να μικραίνει, και ο Δίας τότε την κατάπιε, μαζί με την Αθηνά την οποία είχε η Μήτις στην κοιλιά της.Ο Δίας από τη στιγμή που κατάπιε τη Μήτιδα κατέκτησε ολόκληρη τη σοφία του κόσμου. Στην συνέχεια όμως από την πολύ... «σοφία», άρχισε να υποφέρει από φρικτούς πονοκεφάλους, τόσο ισχυρούς που δεν άντεχε άλλο. Κάλεσε λοιπόν τον γιο του Ήφαιστο, και του ζήτησε να του ανοίξει το κεφάλι με το τσεκούρι, ώστε να ανακουφιστεί από τον πονοκέφαλο...Παρά τις αντιρρήσεις του ο Ήφαιστος, αναγκάστηκε τελικά να το πράξει, και τότε μέσα από το κεφάλι του Δία ξεπετάχτηκε πάνοπλη η κόρη του Θέα Αθηνά! Κρατούσε ασπίδα, φορούσε περικεφαλαία και κουνούσε απειλητικά το δόρυ της. 

Το ότι οι αρχαίοι μυθοπλάστες απεικόνισαν την Αθηνά εξερχόμενη πάνοπλη από το κεφάλι του Δία, είναι φυσικά εξαιρετικά συμβολικό. Η Θεά Αθηνά γεννήθηκε ως ώριμη γυναίκα, όχι ως βρέφος, από το κεφάλι του πατέρα της,  Δία. Για αυτό τον λόγο εκφράζει  εκτός από την νόηση, την  προσωποποίηση του ισορροπημένου, ανθρώπου. Όχι μόνο της γυναικείας φύσης, αλλά και της αντρικής . Γεννιέται  αρματωμένη (συμβολίζοντας την νόηση ως το μεγαλύτερο όπλο του ανθρώπου),  γεγονός που υποδεικνύει  πως είναι ισορροπημένες οι αρσενικές και θηλυκές πολικότητες  εντός της. Η αρχική κατάσταση  της ενότητας.

Η νόηση αφορά την λειτουργία του εγκεφάλου από όπου εξήλθε η Αθηνά, ενώ η λογική μας δίνει τα αναγκαία εκείνα όπλα που είναι απαραίτητα στον άνθρωπο για να πολεμήσει στην μάχη της επιβίωσης και της επικράτησης, ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες της ζωής. Η Ασπίδα της Αθηνάς έφερε επάνω της το Γοργώνειο, το κεφάλι της Μέδουσας με τα φιδίσια μαλλιά. 

Η θεά της σοφίας φέρει ασπίδα της την εικόνα των της  Μέδουσας. Η Μέδουσα υπήρξε, αρχικά, μια από τους φύλακες ενός σπηλαίου της Γαίας, της οποίας ήταν εγγονή. Μέδουσα σημαίνει «βασίλισσα» ή «ερωμένη». Προστάτευε τον αμύητο από το να εισέλθει στα μυστήρια της θεάς. 

Η Μέδουσα στην ασπίδα της Αθηνάς συμβολίζει το διττό αποτέλεσμα της νόησης, που προκύπτει από τις πράξεις μας, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν τόσο το καλό όσο και το κακό βάσει των συνειδητών επιλογών μας. Η Μέδουσα συμβολίζει τις φοβίες τα πάθη και το σκοτεινό τμήμα του ασυνείδητου. Η Αθηνά φέρνει τη λογική και την συνείδηση, που είναι το ακριβώς το αντίθετο της παραλυτικής απραξίας της Μέδουσας(παραλύει όποιον την κοιτάξει). Εάν δεν αναπτύξουμε την λογική και την συνείδηση μας, δεν αναπτύξουμε δηλαδή αντιστάσεις (ασπίδα) στο παράλογο και στη κυριαρχία του ασυνείδητου και της ύλης έναντι της διάνοιας, τότε υποβιβαζόμαστε στην ζωώδη κατάσταση. Ο συμβολισμός είναι προφανής, η δύναμη της νόησης έχει πάντα δύο όψεις...!

Η Αθηνά έφερε δίπλα της τυλιγμένο ένα φίδι. Το φίδι είναι ένα επαναλαμβανόμενο αρχετυπικό σύμβολο συνοδεύει όλες τις θηλυκές θεότητες συνεπώς και τη Μεγάλη Μητέρα. Τυλιγμένο γύρω από οποιοδήποτε αξονικό σύμβολο, συμβολίζει την αφύπνιση της ψυχής και την ροή της ενέργειας στο σώμα. Γενικά το φίδι ως σύμβολο είναι τόσο ηλιακό όσο και σεληνιακό. Συμβολίζει τόσο την ζωή όσο και τον θάνατο. Την σοφία αλλά και την εξάρτηση από τα πάθη, την θεραπεία (Ασκληπιός) όσο και το δηλητήριο. Είναι φαλλικό σύμβολο, η δημιουργική αρσενική δύναμη, «ο σύζυγος όλων των γυναικών».

Ζώντας στο έδαφος σχετίζεται με τον κάτω κόσμο του σκότους, συμβολίζοντας τις μαγικές δυνάμεις, και τη μαγεία που κατέχουν οι αόρατες δυνάμεις. Ως τέτοιο είναι εχθρός του ήλιου και αντιπροσωπεύει τις σκοτεινές δυνάμεις στο ανθρώπινο γένος. Κατ’ αυτό τον τρόπο το φως και το σκοτάδι, το θετικό και το αρνητικό, βρίσκονται σε σύγκρουση, όπως ο Δίας και ο Τυφώνας, ο Απόλλωνας και ο Πύθωνας κλπ.  Ως έρπων συμβολίζει το πνεύμα που διαπερνά τα πάντα, είναι η εσωτερική φύση του ανθρώπου και η συνείδηση. Δεν είναι τυχαίο πως τα Φίδια αλλά και οι Δράκοι εμφανίζονται ως φρουροί των ναών, φύλακες της εσωτερικής γνώσης και όλων των σεληνιακών θεοτήτων.

Η Ε.Π. Μπλαβάτσκυ λέει πως φυσιολογικά το φίδι συμβολίζει την αποπλάνηση της δύναμης από την ύλη (του Ιάσονα από την Μήδεια, του Ηρακλή από την Ομφάλη, του Αδάμ από την Εύα), ενσαρκώνοντας την εμμονή του κατώτερου στο ανώτερο, του «πρότερου» στο «τελικό».

Ένα άλλο σύμβολο της Αθηνάς είναι το ιερό πουλί της, η Γλαύκα (κουκουβάγια). Η κουκουβάγια είναι νυχτόβιο πτηνό το οποίο έχει εξαιρετική όραση. Η Γλαύκα συμβολίζει την σοφία που επιτυγχάνεται με την «εις εαυτόν διείσδυση», ...η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο μακριά από το φως της ημέρας και την φασαρία, όταν ο άνθρωπος απομονώνεται από το περιβάλλον. Για αυτό τον λόγο και «η γλαύκα της Αθηνάς πετάει μόλις η μέρα γείρει προς την δύση της...». 

Δεν είναι φυσικά καθόλου τυχαίο, πως οι μυήσεις κατά την διάρκεια των μυστηριακών τελετών γινόταν πάντα νύχτα κάτω από το φως των δαυλών. Την Αθηνά θα την συναντήσουμε και αργότερα όταν θα γίνει λόγος για τα μήλα των Εσπερίδων, πρώτα όμως πρέπει να γίνει αναφορά στον Προμηθέα.

O Προμηθέας ήταν γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας. Αδέλφια του ήταν οι Επιμηθέας, ο Άτλας και ο Μενοίτιος. Το όνομά του σημαίνει αυτός που πρώτα σκέφτεται και μετά πράττει. Παράγεται από την πρόθεση «προ» και το ρήμα «μανθάνω και σημαίνει «συνετός», «προνοητικός». Κατά τη διάρκεια της Τιτανομαχίας ο Προμηθέας πήρε το μέρος Δία, και γι' αυτό δεν τιμωρήθηκε όπως οι άλλοι Τιτάνες με εγκλεισμό στα Τάρταρα. Η συμβολή του στην εξέλιξη του ανθρώπινου γένους ήταν καταλυτική. Σύμφωνα με τον Λουκιανό, ο Προμηθέας την εποχή της Τιτανομαχίας, δημιούργησε με την αρωγή της θεάς Αθηνάς τον πρώτο άνθρωπο (το Χρυσό Γένος) από πηλό και φωτιά, και κατ’ εικόνα και ομοίωση των Θεών. (1)

Τα ζώα δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο από την μίξη υλικών της Γης και της φωτιάς. Η δημιουργία των όντων και του ανθρώπου έγινε μέσα στη γη. Όταν κλήθηκαν όλα τα όντα της Γης να βγουν στο φως, ανατέθηκε στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να δώσουν στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει. Ο Επιμηθέας έπεισε τον αδελφό του να του επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτή τη δουλειά. Όταν όμως έφτασε στο τέλος η ώρα του Ανθρώπου, δεν είχε μείνει κανένα προτέρημα να του χαρίσει .

Αντιλαμβανόμενος ο Προμηθέας το σφάλμα του Επιμηθέα και βλέποντας την αδυναμία του ανθρώπινου γένους απέναντι στη φύση, αποφάσισε να του χαρίσει τη φωτιά, την οποία πήρα από το εργαστήριο του Ήφαιστου, τοποθετώντας την σε ένα κούφιο καλάμι.  Ο Προμηθέας έμαθε τους ανθρώπους όχι μόνο να ελέγχουν τη φωτιά, αλλά να κατασκευάζουν επίσης εργαλεία, και τους έμαθε τις Επιστήμες και τα Γράμματα. Τέλος για να είναι ικανοποιημένοι οι Θεοί μαζί τους, τους έμαθε να τους λατρεύουν κάνοντας θυσίες σε αυτούς.

Όταν όμως τέθηκε το ζήτημα ποιο κομμάτι του θυσιασμένου ζώου ανήκει στους Θεούς και ποιο στους ανθρώπους, ο Προμηθέας σκέφτηκε ένα κόλπο για να βοηθήσει τους ανθρώπους. Στη μια μεριά έβαλε τα κόκαλα των ζώων αλειμμένα με λίπος, και στην άλλη το κρέας τυλιγμένο μέσα σε δέρμα και κάλεσε τον Δία να διαλέξει το κομμάτι που θα άξιζε τους Θεούς. Ο Δίας ξεγελάστηκε από τα γυαλιστερά κόκαλα και τα διάλεξε, αφήνοντας το κρέας και το δέρμα στους ανθρώπους. Στην συνέχεια φυσικά ο Δίας διαπίστωσε το τέχνασμα του Προμηθέα, και ζήτησε από τον Ήφαιστο να φτιάξει μια Γυναίκα. Έτσι δημιουργήθηκε η πρώτη γυναίκα η Πανδώρα, από γη και νερό.

Το όνομα αυτό το πήρε διότι ως δημιούργημα Θεού, έλαβε πολλά δώρα από όλους τους Θεούς. Ένα από αυτά τα δώρα ήταν ένα πιθάρι, το οποίο όμως δεν έπρεπε να ανοίξει. Ο Ερμής την οδήγησε στον αδελφό του Προμηθέα τον Επιμηθέα (ετυμολογικά αυτός που σκέφτεται μετά τις πράξεις του), ο οποίος παρά την συμβουλή του αδελφού του να μην δεχτεί δώρο από τον Δία, την έκανε γυναίκα του.

Όταν η Πανδώρα άνοιξε το πιθάρι που της είχαν χαρίσει οι Θεοί, ξεχύθηκαν όλα τα δεινά των ανθρώπων, καθώς έως τότε οι άνθρωποι που ζούσαν στη γη δεν γνώριζαν από το κακό τους πόνους και τις αρρώστιες . Την τελευταία στιγμή όμως η Πανδώρα πρόλαβε να κλείσει το πιθάρι και έμεινε μέσα η ελπίδα για το ανθρώπινο γένος. Η Πανδώρα στο μύθο του Προμηθέα συμβολίζει την αρχή του κακού για τον άνθρωπο. Δημιουργήθηκε ως αντιστάθμισμα στην ευεργεσία που έκανε ο Προμηθέας να δωρίσει τη φωτιά στους ανθρώπους. Η φωτιά αναγνωρίζεται σαν «θεία δωρεά» και «θεία δύναμη» που την καθιστά όπλο του ανθρώπου και τον κυριότερο παράγοντα πολιτισμού.

Στην συνέχεια ο Δίας θέλοντας να τιμωρήσει εκ νέου τους ανθρώπους, που είχαν γίνει κακοί και άδικοι, προκάλεσε τον κατακλυσμό. Ο Προμηθέας όπως και πάλι χάλασε τα σχέδια του Δία προειδοποιώντας τον γιο του Δευκαλίωνα, και συμβουλεύοντας τον να φτιάξει μια κιβωτό, να την γεμίσει με εφόδια και ζώα και να μείνει μέσα μαζί με την γυναίκα του Πύρρα, η οποία ήταν κόρη του Επιμηθέα. 

Ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα όχι μόνο σώθηκαν από τον Κατακλυσμό, αλλά δημιούργησαν και το Τέταρτο Γένος, το Γένος των Ηρώων, αλλά και των Ελλήνων. Αυτό εξόργισε ακόμη περισσότερο τον Δία ο οποίος έδεσε τον Προμηθέα σε βράχο στον Καύκασο, διατάσσοντας έναν αετό να του τρώει το συκώτι κάθε πρωί. Εξαιτίας όμως του γεγονότος της Αθανασίας Προμηθέα, κάθε βράδυ το συκώτι του ανανεωνόταν.

Προμηθέας, έργο του εξαιρετικού ζωγράφου Γιάννη Νίκου

Ο αετός είναι το ιερό πουλί του Δία, καθώς είναι ο Βασιλιάς των αιθέρων, πανόπτης της Γης και των αιθέρων όπως και ο Βασιλιάς των Θεών και ανθρώπων. Ο αετός ο οποίος τρωει το συκώτι του Προμηθέα, ίσως συμβολίζει την νόηση (αετός- πνεύμα) που μπορεί να χαλιναγωγήσει τα πάθη (συκώτι) , αλλά και ότι τα πάθη μπορούν να κρατήσουν δέσμιο τον άνθρωπο (δεσμά του Προμηθέα) .

Σε αυτό το σημείο εμπλέκεται στην ιστορία ο Ηρακλής ο οποίος κατά την διάρκεια του ενδέκατου Άθλου που του είχε ανατεθεί από τον Ευρυσθέα, (αναζήτηση των Μήλων των Εσπερίδων), φτάνει στον Καύκασο σκοτώνει τον Αετό, και ελευθερώνει τον Προμηθέα, δίνοντας έτσι τέλος στο μαρτύριο του. Ο Προμηθέας από ευγνωμοσύνη προς τον Ηρακλή του αποκάλυψε πως θα πάρει τα Χρυσά Μήλα.

Τα μήλα των Εσπερίδων ήταν οι χρυσοί καρποί των δέντρων που βρίσκονταν στον ομώνυμο κήπο. Σύμφωνα με το Φερεκύδη οι μηλιές αυτές είχαν δοθεί ως γαμήλιο δώρο από τη Γη στον Δία και την Ήρα. Η Ήρα φύτεψε τα δέντρα στον κήπο των Θεών, ο οποίος βρισκόταν στη χώρα του Άτλαντα (εκ του α και του τλάν = τα πάντα υπομένοντας) , ο οποίος είχε τιμωρηθεί από τον Δία να κουβαλάει στους ώμους του Ουρανό. Οι κόρες του Άτλαντα έκλεβαν όμως τα μήλα, γι' αυτό και η Ήρα ανέθεσε τη φύλαξή τους στις νύμφες Εσπερίδες και στο δράκοντα Λάδωνα με τα εκατό κεφάλια, ο οποίος ήταν γιος του Τυφώνα και της Έχιδνας.

Στην αρχή της αναζήτησης του ο Ηρακλής συνάντησε τον Νηρέα, «τον σοφό των θαλασσών» ο οποίος είχε το χάρισμα της μαντικής, άλλαζε πολλές μορφές και δεν απαντούσε ευθέως. Ο Ηρακλής κάποια στιγμή από τα λεγόμενα του Νηρέα, κατάλαβε πως ίσως θα έπρεπε να πάει νότια. Καθ’ οδών νίκησε τον γίγαντα Ανταίο (γιο του Ποσειδώνα και της Γαίας) ο οποίος έπαιρνε υπεράνθρωπη δύναμη από την Γη. Ο Ηρακλής κατάφερε να τον νικήσει σηκώνοντας τον στο αέρα, ώστε να μην μπορεί να αντλήσει δύναμη από την Γη. Στην συνέχεια συνάντησε τον Βούσιρη (γιο του Ποσειδώνα και μίας θνητής). Ο Βούσιρης ήθελε να τον θυσιάσει, ο Ηρακλής όμως του ξέφυγε και τελικά σκότωσε αυτός τον Βούσιρη.

Μετά συνάντησε τον Προμηθέα δεσμώτη στο βράχο τον απελευθερώνει σπάζοντας τα δεσμά του, και εκείνος του εξηγεί πώς να βρει και να πάρει τα χρυσά μήλα. Οι δοκιμασίες για την Εύρεση των μήλων των Εσπερίδων ίσως σχετίζονται συμβολικά με διαδικασίες μύησης , και τα 4 Στοιχεία την Γη, το Νερό, τον Αέρα, την Φωτιά, και την πορεία του ανθρώπου προς την πνευματική και ηθική του «τελείωση».

Το πρώτο εμπόδιο που πρέπει να ξεπεράσει ο Ηρακλής σε αυτό τον άθλο είναι ο Νηρέας (θαλάσσια θεότητα- στοιχείο ΝΕΡΟ) ο οποίος άλλαζε συνεχώς μορφές, συμβολίζοντας ίσως τα διαφορετικά μονοπάτια που μπορεί ο «μαθητής» να ακολουθήσει προς την γνώση. Στην συνέχεια ο Ηρακλής παλεύει με τον γίγαντα Ανταίο, ο οποίος αντλούσε την δύναμη του από την Γη (στοιχείο ΓΗ) που συμβολίζει ίσως την πάλη του πνευματικού ανθρώπου με την προσκόλληση στην ύλη και τον κατώτερο εαυτό του. 

Κατόπιν ο Βούσιρης θέλει να θυσιάσει τον Ηρακλή (Θυσία - στοιχείο ΦΩΤΙΑ) ο Ηρακλής όμως σπάει τα δεσμά του και σκοτώνει τον Βούσιρη . Ο αναζητητής εφόσον έχει ήδη «θυσιάσει» το κατώτερο εαυτό του, αναγεννάται σε ένα νέο συνειδησιακό επίπεδο όπου εμφανίζεται η φιλευσπλαχνία, με τη βοήθεια που παρέχει στον Προμηθέα. Ο Προμηθέας (στοιχείο ΑΕΡΑ- πνεύμα) είναι αυτός που τιμωρείται από τον Δία διότι μετέδωσε τη γνώση σε αμύητους και αυτή σπαταλήθηκε ή κακοποιήθηκε. Ο Προμηθέας ανταμείβει τον Ηρακλή για τη πράξη του και τον συμβουλεύει πώς να βρει τα μήλα, των Εσπερίδων δηλαδή πώς να επιτύχει την πεμπτουσία της «γνώσης». (2) 

Στον δρόμο προς τις Εσπερίδες, ο Ηρακλής παίρνει τον Ουρανό στους ώμους του αντικαθιστώντας τον Άτλαντα. Είναι το σημείο που λαμβάνει χώρα μία συμβολική επίσης κίνηση, καθώς σηκώνει το βάρος της ανθρωπότητας, κάτι που θα τον οδηγήσει τελικά στην ανταμοιβή των χρυσών μήλων, τα οποία φύλαγε ο άυπνος δράκος Λάδωνας ο όποιος είχε εκατό κεφάλια. Ο δράκος τελικά φονεύεται και ο Ηρακλής παρέδωσε τα μήλα τον Ευρυσθέα. Τα μήλα των Εσπερίδων επιστράφηκαν τελικά από την Αθηνά στον κήπο των Εσπερίδων, καθώς εκεί ήταν η θέση στην οποία έπρεπε να βρίσκονται.

Ο Δράκος με την σειρά του είναι επίσης ένα παγκόσμιο αρχετυπικό σύμβολο. Οι δράκοι είναι οι χθόνιοι φύλακες των πυλών της εσωτερικής γνώσης ενάντια στους οποίους οφείλουν να πολεμήσουν οι ήρωες. Ο αγώνας με το δράκοντα συμβολίζει τις δυσκολίες που υπάρχουν για να κερδίσει κάποιος τους καρπούς της «εσωτερικής γνώσης». Το σκότωμα του δράκοντα είναι η σύγκρουση ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι. Είναι η τελική νίκη του ανθρώπου ο οποίος πολεμά και υπερνικά τη δική του σκοτεινή φύση, επιτυγχάνοντας αυτογνωσία που τον απελευθερώνει από το πολύ περιορισμένο κέντρο του «εγώ», και την κατάκτηση της υπερσυνειδησιακής εκείνης κατάστασης που του επιτρέπει να βιώσει την «ενότητα των πάντων».

Ο Ηρακλής τέλος συμβολίζει τον αρχετυπικό αλλά μη τελειοποιημένο άνθρωπο που παίρνει στα χέρια του την κατώτερη φύση και την υποβάλλει πρόθυμα σε πειθαρχία, κάτι που θα προκαλέσει τελικά την ανάδυση της Θεϊκής του φύσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο ήρωας υποβάλλεται σε μερικές συμβολικές δοκιμασίες, η ενδέκατη των οποίων είναι τα χρυσά μήλα των εσπερίδων. Πρέπει να τιθασεύσει τον κατώτερο εαυτό του, να τον πειθαρχήσει και να τον ξεπεράσει, ευθυγραμμίζοντάς τον με το «Εγώ», και να επιστρέψει στην κατοικία του πατέρα του Δία, με τη πολύτιμη συνδρομή της θεάς της σοφίας, Αθηνάς.

Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως οι 12  (όσοι και τα ζώδια) άθλοι του Ηρακλή σχετίζονται επίσης με το Ζωδιακό. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Bailey: «σε κάθε ζώδιο εκφράζει τα χαρακτηριστικά του και σε κάθε ζώδιο αποκτά και μια νέα γνώση του εαυτού του και δια της γνώσης αυτής καταδεικνύει τη δύναμη του ζωδίου κι αποκτά τα δώρα που δίνει το ζώδιο (…) καταδεικνύει το γεγονός ότι τα ζώδια επηρεάζουν αλλά δεν ελέγχουν». 

Στην συνέχεια θα αναδειχθούν οι ομοιότητες όπως επίσης και οι διαφορές του κήπου των Εσπερίδων, με τον αντίστοιχο κήπο της Εδέμ των πρωτόπλαστων της Παλαιάς διαθήκης. Η αναφορά στον κήπο της Εδέμ, θα είναι σύντομη καθώς είναι περισσότερο ή λιγότερο γνωστή στους περισσότερους (τουλάχιστον σε σχέση με την Αρχαιοελληνική του κήπου των Εσπερίδων). 

Στον κήπο της Εδέμ ο Θεός δημιουργεί την φύση, τον Αδάμ και την Εύα, όπου ζούσαν σε κατάσταση ευδαιμονίας και μακαριότητας. Ο Θεός τους προειδοποιεί πως απαγορεύεται να φάνε τον καρπό του δέντρου της γνώσης, διότι εάν το κάνουν αυτό θα πεθάνουν. (Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί πως στην αφήγηση της Παλαιάς Διαθήκης δεν γίνεται πουθενά λόγος για μήλο αλλά μόνο για δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού). Αντίθετα η φωνή της γης ο Όφις, τους είπε πως εάν έτρωγαν από τον καρπό του δέντρου της γνώσεως, θα τους «άνοιγαν τα μάτια» και θα γίνονταν σαν τον Θεό...

Η συνέχεια γνωστή η Εύα απλώνει το χέρι τρώει τον καρπό προσφέρει και στον Αδάμ, και τότε «διανοίχθησαν οι οφθαλμοι των δυο και έγνωσαν ότι γυμνοί ήσαν και έραψαν φύλλα συκής και εποίησαν αυτοίς περιζώματα» (Γεν. γ’ ).  Όταν έγινε αυτό ο Θεός τους έντυσε με δερμάτινους χιτώνες, τους έδιωξε από τον Παράδεισο και όρισε τα Χερουβείμ να φυλάνε το δέντρο.

Οι ομοιότητες του κήπου των Εσπερίδων με τον αντίστοιχο κήπο της Εδέμ είναι προφανείς. Και στις δυο αναφορές γίνεται λόγος για ένα κήπο μακαριότητας. Στον κήπο της Εδέμ, έχουμε το Δέντρο της γνώσεως του καλού και του κακού, και το φίδι το οποίο εκπροσωπεί τον πειρασμό και το κακό. Στον ενδέκατο άθλο του Ηρακλή υπάρχει επίσης ο Θεϊκός κήπος, με τα χρυσά μήλα και ο δράκος Λάδων που φυλάει τα μήλα..

Στην περίπτωση όμως του κήπου της Εδέμ το δέντρο βρισκόταν εκεί που κατοικούσαν οι πρωτόπλαστοι, στο μέσο του Παραδείσου, ενώ στην περίπτωση του αρχαιοελληνικού μύθου ο ήρωας χρειάστηκε να περάσει πολλές δοκιμασίες ώσπου να βρει τελικά τον τόπο όπου φύτρωναν τα μήλα. Και στις δύο αναφορές οι καρποί είναι θεϊκής προέλευσης, και η γνώση είναι κλεμμένη από τον Θεό. Αυτό σημαίνει πως αυτή δεν μπορεί να είναι έργο του ανθρώπου, διότι σε οποιαδήποτε έργο του ανθρώπου η γνώση προϋποτίθεται.

Στη Γένεση ο καρπός δημιουργήθηκε από το Θεό και βρίσκονταν στο μέσο του Κήπου που εκείνος έφτιαξε, στην αρχαία ελληνική ιστορία τα χρυσά μήλα δόθηκαν από τη Θεά Γαία ως δώρο σε γάμους Θεών. Τέλος και στις δύο αναφορές με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι καρποί παρέμειναν εκεί όπου βρίσκονταν. 

Στην ιστορία της παλαιάς Διαθήκης ο καρπός του δέντρου της ζωής έμεινε στον Παράδεισο με φύλακες τα Χερουβείμ και στον αρχαιοελληνικό επιστράφηκαν στον κήπο των Εσπερίδων από τη Θεά Αθηνά. Ταυτόχρονα όμως ανάμεσα στην Αρχαιοελληνική και στην Ιουδαϊκή μυθικοθρησκευτική αντίληψη υπάρχει μεγάλη διαφορά όσο αφορά το κοσμοϊστορικό γεγονός την προσέγγισης της γνώσεως. Στην Παλαιά διαθήκη, η γνώση συνιστά έκθεση του ανθρώπου στον κόσμο. Μέσα τον οποίο ο άνθρωπος εκτίθεται και νοιώθει γυμνός και ξένος, είναι δηλαδή «διάφορος του κόσμου».

Στην αρχαία Ελλάδα η γνώση συνιστά θέση του ανθρώπου στον κόσμο. Ο άνθρωπος εντίθεται και νοιώθει οικείος, δηλαδή όμοιος του κόσμου. Στην περίπτωση της Παλαιάς διαθήκης επειδή ο άνθρωπος ντρέπεται τον ντύνει ο Θεός. Στην αρχαίο Ελληνική παράδοση, ο άνθρωπος ντύνεται μόνος του επειδή κρυώνει. Στην βίβλο η γνώση συνιστά γεγονός καθοριστικό του ανθρώπου ως ανθρώπου. Εδώ ο άνθρωπος δεν είναι απλώς ένα νοήμων ζώο, όπως στην Ελληνική αντίληψη. Η γνώση βγάζει το άνθρωπο από τον παράδεισο και τον εκθέτη στην Γη. Άρα η γνώση συνιστά την εγκόσμια μοίρα του ανθρώπου, το πεπρωμένο του. Είναι ένα όν που όχι μόνο βαίνει στην γη αλλά την υπερβαίνει, λόγω του ότι η «αρχή» του βρίσκεται αλλού. Συνεπώς ζει την ζωή του ως έκπτωτος.

Αντίθετα η γνώση της Ελληνικής μυθολογίας βγάζει τον άνθρωπο από τα σπήλαια και τον θέτει στην πόλη. Άρα πρόκειται περί του όντως που από «φύση» γίνεται ιστορία. Θα πρέπει όμως σε αυτό το σημείο να αναφέρω, πως σύμφωνα επίσης και με την μετέπειτα αρχαιοελληνική μεταφυσική άποψη (βλέπε Πυθαγόρειους, Ορφισμό, Πλάτωνα κ.λ.π) ο άνθρωπος έχει υπερκόσμια αρχή : « Της Γης παιδί είμαι και του έναστρου Ουρανού. Το γένος μου είναι βεβαίως ουράνιο».  Αυτή η θέση εκφράστηκε κυρίως με τον Ορφισμό στον Ελληνικό κόσμο, εισάγοντας το στοιχείο του μυστικισμού και του δυϊσμού ψυχής-σώματος, του πνεύματος και ύλη. 

Επιστρέφοντας στην διαφορές της Αρχαιοελληνικής και της Ιουδαϊκής παράδοσης, μυστικισμού και του Πριν τους Ορφικούς, και σύμφωνα με την Ομηρική άποψη, η ψυχή ήταν μια σκιά που εγκατέλειπε τον νεκρό τη στιγμή του θανάτου για να οδηγηθεί στο Βασίλειο του Άδη. Οι Ορφικοί υποστήριζαν ότι η ψυχή είναι αυτό που υποκινεί τον άνθρωπο, η αρχή όλων, ενώ το σώμα η φυλακή της ψυχής, κάτι που πέρασε και στον Χριστιανισμό. Πίστευαν ότι η ψυχή είναι θεϊκή και ενσαρκώνεται στην Ελληνική αντίληψη την ενοχή της γνώσεως την παίρνει επάνω του ο Προμηθέας, ενώ ο άνθρωπος χρησιμοποιεί την γνώση προς όφελος του.

Ο Προμηθεικός άνθρωπος είναι αυτός που αναπτύσσει τις «τέχνες» ώστε να καταστήσει πιο άνετη την διαβίωση του. Για αυτό υπάρχει και παραλληλία ανάμεσα στον Προμηθέα και στον Ηρακλή. Ο Προμηθέας χρησιμοποιεί την δύναμη του μυαλού του για να παράγει έργο. Για την ίδια παραγωγή έργου ο Ηρακλής χρησιμοποιεί την μυϊκή του δύναμη.

Ο  Προμηθέας χάρισε την φωτιά της νόησης και της πνευματικότητας στον  άνθρωπο, πληρώνοντας βαρύ τίμημα για αυτό, ποτέ όμως δεν το μετάνιωσε. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση που δίνει ο αλυσοδεμένος προμηθέας στον Ερμή, ο  οποίος  του ζητά να ζητήσει μεταμέλεια από τον Δία.  Ο Προμηθέας του  απαντά : « Να ξέρεις, εγώ την δυστυχία μου ποτέ δεν θα την άλλαζα με τη σκλαβιά σου».

Αυτό είναι γνωστό. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι,  πως η  νόηση και η λογική δεν ήταν το μοναδικό θεϊκό δώρο του Προμηθέα στον άνθρωπο. Το σημαντικότερο  ήταν πως μας έδειξε έμπρακτα την αγάπη του, με την θυσία του. Μόνο με το δώρο του νου και της λογικής, δεν θα μπορούσαμε ποτέ να λύσουμε  τα μεγαλύτερα μυστήρια του σύμπαντος και της ζωής. Και αυτό διότι για  κάθε ένα πρόβλημα που λύνει ο νους, δημιουργεί άλλα  δέκα νέα. Χρειαζόμαστε να «βάζουμε» καρδιά, συναίσθημα και αγάπη στις δράσεις μας.  Για αυτό τον λόγο και η Αθηνά η θεά της σοφίας, έσωσε την καρδιά  του νεαρού Διονύσου, από τους Τιτάνες,  ώστε αυτός να αναγεννηθεί.. 

Δίχως  μία  «ανοιχτή» και «δεκτική» καρδιά, την επίγνωση και την αγάπη  προς το σύμπαν ολόκληρο,  δεν θα μπορούμε να κατακτήσουμε  την ορθή σκέψη και δράση.  Τόσο λοιπόν  ο νους όσο και η καρδιά, αποτελούν τα δύο ιερότερα δώρα προς τον ισορροπημένο άνθρωπο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε το  δρόμο καρδιάς, που είναι ο δρόμος της αγάπης…

Η αμαρτία στην Παλαιά διαθήκη μαρτυρεί την απομάκρυνση από τα μέτρα και τις εντολές του Θεού. Αντίθετα στην αρχαίο Ελληνική κοσμοαντίληψη η ύβρις συντελείται όταν υπάρχει εκούσια απομάκρυνση από τα μέτρα του ανθρώπου. Όταν δηλ. ο άνθρωπος αποπειραθεί την υπέρβαση των ορίων της θνητότητας του. Η αμαρτία προκύπτει από την θεοκεντρική αντίληψη. Η ύβρις προκύπτει από την ανθρωποκεντρική αντίληψη.

Ωστόσο οι δύο έννοιες δεν είναι άσχετες μεταξύ τους εφόσον αφορούν αμφότερες τόσο τον Θεό όσο και τον άνθρωπο. Στην Θεοκεντρική αντίληψη η σχέση είναι αμαρτωλού- αναμάρτητου. Στην ανθρωποκεντρική είναι θνητού – αθανάτου. Η σχέση αυτή είναι εφικτή εφόσον μόνο ο άνθρωπος μπορεί να σκέπτεται διαθέτει αυτογνωσία και δρα ως Θεός.

Η γνώση της θνητότητας αφενός οριοθετεί τον άνθρωπο, και αφετέρου ξεχωρίζει τον άνθρωπο από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο οριοθετώντας όλες τις άλλες. Είναι η συνειδητοποίηση του πεπερασμένου σε σχέση με το άπειρο, του Θεϊκού με το ανθρώπινο, άρα σηματοδοτεί τον πνευματικό άνθρωπο και τις μεταφυσικές του ανησυχίες.

Με την γνώση αυτή ο άνθρωπος αποκτά εκείνη την πνευματική δύναμη η οποία υπερβαίνει κάθε άλλη φυσική δύναμη, για αυτό και στο τέλος αυτός ο αδύναμος και ο γυμνός υποτάσσει τις φυσικές δυνάμεις όσο ισχυρές και εάν είναι. Αυτή του η ικανότητα του γεννά την ικανότητα να γίνει Θεός. Ο άνθρωπος όμως είναι υπαρξιακά πεπερασμένος σε σχέση με την αιωνιότητα από την οποία προήλθε για αυτό τον λόγο καθίσταται εν τέλη θύμα και τιμωρείται.

Με την γνώση ο άνθρωπος τον καθίσταται ικανός να έχει αντίληψη του χρόνου και κυρίως της θνητότητας του. Σε αυτή την γνώση υποκρύπτεται το οντολογικό πρόβλημα της ανώτερης ανθρώπινης φύσης που αφυπνίζεται από την ζωώδη κατάσταση των ενστίκτων, σε ένα αυτόνομο όν που δημιουργεί με την γνωσιολογική του ικανότητα την ιστορία και τον πολιτισμό. (3)

Ο κάθε άνθρωπος επαναλαμβάνει ξεχωριστά τις πρώτες στιγμές της ζωής του την ίδια αγωνία με αυτή της ανθρωπότητας στα πρώτα της βήματα. Αυτό γίνεται κάθε φορά που ο κάθε ένας από εμάς την στιγμή της γέννησης του έρχεται σε ύπαρξη, ξένος γυμνός και απροστάτευτος, κλαίγοντας λόγω της απώλειας της μακαριότητας και της ευδαιμονίας της μητρικής μήτρας. Το «να υπάρχεις» αποτελεί το ύψιστο θαύμα, μία μοναδική ευκαιρία παρόλες τις δυσκολίες της επιβίωσης. Δημιουργεί όμως ταυτόχρονα την συνθήκη του αναπόφευκτου και του τέλους της ζωής. Η ύπαρξη γεννάει την χαρά και η χαρά την αγωνία. Όπως αναφέρει ο Καζαντζάκης:

«Eυτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή' κάθε στιγμή γεννιούμαστε. Γι' αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της εφήμερης ζωής είναι η αθανασία.

....Υπάρχει νίκη; Υπάρχει νικημός; Το σώμα μας θα σαπίσει, θα ξαναγυρίσει στο χώμα, μα Εκείνος που μια στιγμή το διαπέρασε τι θα γίνει;

....Το βαθύ, ανθρώπινο χρέος μας είναι όχι να ξεδιαλύνουμε και να φωτίσουμε το ρυθμό της πορείας του Θεού, παρά να προσαρμόσουμε, όσο μπορούμε, μαζί του το ρυθμό της μικρής, λιγόχρονης ζωής μας.

..Ένας βώλος λάσπης είναι η ανθρωπότητα, τέτοιος βώλος λάσπη είναι ο καθένας μας. Ποιο είναι το χρέος μας; Να μαχόμαστε ν' ανθίσει ένα μικρό λουλούδι απάνω στο λίπασμα τούτο της σάρκας και του νου μας..».

Σημειώσεις

1. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι πρώτοι άνθρωποι ήταν όντα που είχαν σχήμα σφαιρικό, ενώ διακρίνονταν σε τρία γένη το αρσενικό, το θηλυκό και το μεικτό. Αργότερα ο Δίας επειδή εξοργίστηκε από την αλαζονεία τους και φοβήθηκε τη δύναμή τους, τα χώρισε στα δύο, δημιουργώντας τα δύο γνωστά μας φύλα, αρσενικό και θηλυκό.
२. Ο αποσυμβολισμός που περιγράφω είναι δικής μου επινόησης βάση της προσωπικής μου οπτικής και αντίληψης.

३.Τα μήλα των Εσπερίδων, Μαλεβίτσης Χρήστος .

Η γνώση έχει αξία μόνο όταν μοιράζεται και πολλαπλασιάζεται. Το δώρο που εγώ έχω να προσφέρω (αλλά και πολλοί άλλοι) για όσους το εκτιμούν, κρύβει μέσα του την έννοια της ανταπόδοσης. Η έννοια αυτή είναι συνυφασμένη με την εμφανή στην περίπτωση αναδημοσίευσης ή απλής αντιγραφής του κειμένου του συγγραφέα ή της σελίδας, από την οποία προήρθε το κείμενο, ως ελάχιστο φόρος τιμής στον συγγραφέα. 

Και μην ξεχνάτε η αγάπη, οι ιδέες, και η γνώση, έχουν αξία μόνο όταν μοιράζονται και πολλαπλασιάζονται ορθώς.

«Αυτός ο τόπος δεν είναι η Ελλάδα μου»

«Όταν ένα έθνος εκτιμάει κάτι περισσότερο από την ελευθερία, θα χάσει την ελευθερία του. Και η ειρωνεία: αν αυτό το κάτι είναι οι ανέσεις ή το χρήμα, θα τα χάσει κι αυτά».

Σήμερα το πρωί στις 07’30 (πριν λίγες ώρες) μετέφερα με το αυτοκίνητο την σύζυγο μου στην εργασία της , λόγω της ελλείψεως μεταφορικού μέσου εξαιτίας των απεργιών και των στάσεων εργασίας στα Μ.Μ.Μ. 

Η διαδρομή απαιτούσε να περάσουμε από το κέντρο της Αθήνας και την πλατεία Συντάγματος.Η μέρα μουντή, η ατμόσφαιρα ακόμα αποπνικτική από τα δακρυγόνα, τα πεζοδρόμια ξηλωμένα, σκουπίδια παντού όσα δεν είχαν καεί, αλλά και μαυρίλα από τους καμένους κάδους με τα σκουπίδια που είχαν κάψει οι γνωστοί άγνωστοι …

 Οι στάσεις λεωφορείου και τα εκδοτήρια εισιτηρίων σπασμένα, η σκοπιά του εύζωνα στο μνημείο του αγνώστου στρατιώτη που εχθές το βράδυ κάηκε ξανά, είχε αντικατασταθεί…Οι πολίτες με βήμα γοργό, με βλέμμα κενό και αβέβαιο και με μαντήλια στο πρόσωπα για να προφυλαχθούν από την νοτισμένη με τα δακρυγόνα ατμόσφαιρα έμοιαζαν χαμένοι. 

Στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία πούλμαν επιβίβαζαν εσπευσμένα τους τρομοκρατημένους τουρίστες για να απομακρυνθούν από την εμπόλεμη ζώνη…Ομάδες των Μ.ΑΤ, κρυμμένες σε στενά σε αναμονή…Η εικόνα της Ελλάδας του σήμερα, πολύ φοβάμαι όμως και η εικόνα της Ελλάδος του αύριο…Έχω την αίσθηση πως αργήσαμε να ξυπνήσουμε από την Νιρβάνα μας. Τώρα πια όσο και μεγαλειώδεις να είναι οι διαδηλώσεις, το μνημόνιο το οποίο έχει υποθηκεύσει την Εθνική μας κυριαρχία οριστικά και αμετάκλητα, έχει υπογραφεί.Η αντίσταση θα έπρεπε να είχε αρχίσει πριν την υπογραφή του επαίσχυντου μνημονίου.Τώρα πια όποιος και να αναλάβει την εξουσία (και φυσικά δεν θα είναι ένα μόνο κόμμα) ο δρόμος είναι μονόδρομος. 

Όλες οι επιλογές είναι εξίσου κακές, ίσως απλά κάποιες να είναι απλώς χειρότερες.Είμαστε υπό κατοχή, είμαστε οι επαίτες της Ευρώπης δίχως αξιοπρέπεια και όχι μόνο… 

Το χειρότερο είναι πως συνήθως όταν σε μία χώρα υπάρχει η οικονομική καταστροφή, δεν αργεί να έρθει και η Εθνική καταστροφή με διαμελισμό της χώρας. Πάρτε για παράδειγμα τι ήταν η πρώην Σοβιετική ένωση πριν, και τι απέμεινε από αυτήν στην σημερινή Ρωσία.Εμείς βρισκόμαστε σε μία γειτονία δίχως συμμαχίες (ίσως μόνο την Σερβία), και με την Τουρκία με ξεκάθαρα ηγεμονικό πλέον ρόλο, με όραμα αναβίωσης του Νέο Οθωμανισμού…

Η πολιτιστική επέλαση έχει ήδη ξεκινήσει, με τον καταιγισμό των Τούρκικων σήριαλ στην Ελληνική τηλεόραση.Το πιο ανησυχητικό είναι πως η απώλεια του μέλλοντος οδηγεί στο παρελθόν, στην αναγέννηση του εθνικισμού του ρατσισμού και του θρησκευτικού φανατισμού. Σε τέτοιες περιόδους ακόμα και η Δημοκρατία τίθεται υπό αμφισβήτηση.

 Επιστρέφοντας σπίτι έλαβα σε ηλεκτρονικό μήνυμα το τελευταίο ιδιόχειρο σημείωμα του Γεώργιου - Αλέξανδρου Μαγκάκη λίγες ημέρες πριν φύγει από τη ζωή, και που αποτέλεσε την αφορμή για την καταγραφή αυτών των σκέψεων. 

Έγραψε λοιπόν ο Αλέξανδρος Μαγκάκης : «Αυτός ο τόπος δεν είναι η Ελλάδα μου. Σαλπάρω ήρεμος για τον άλλο κόσμο. Αυτόν που αφήνω πίσω μου σίγουρα δεν είναι πια η Ελλάδα μου. Αυτός είναι άλλος τόπος με ανθρώπους άλλης φυλής. Δεν με αφορούν. Τι θέλω εγώ ανάμεσά τους; Να 'στε όλοι καλά. Στον τάφο μου να γράψετε: Αντιστάθηκε το 1941-1944 στη ναζιστική κατοχή, το 1967-1974 στη στρατιωτική δικτατορία και το 1989-1996 στην ηθική σήψη. Μετά, στην πλημμύρα του άνοου, δεν υπάρχει αντίσταση και το μετά από την πλημμύρα αυτή δεν υπάρχει πια».
 
Επίκαιρα επίσης τα λόγια του από το κελί του στις φυλακές του Κορυδαλλού, τον Φεβρουάριο του 1971. Στρέφει το μυαλό του στην Ευρώπη και, εκτός από την προσμονή βοήθειας, προχωρά, αρκετά προφητικά, και σε σκέψεις για το μέλλον. «Γράμμα από τη φυλακή για τους Ευρωπαίους»:«Τρέμουμε για την τύχη της χώρας μας, που τη λέμε Ευρώπη. Γιατί ξέρουμε πως σ' αυτήν κρατιέται η ελπίδα και πως γι' αυτόν το λόγο απειλείται. Είναι πολύ επικίνδυνο να συντηρείς την ελπίδα του ανθρώπου. Της Ελλάδας η υποδούλωση τι άλλο νόημα έχει; Φτιάξανε προγεφύρωμα. Άλλο ένα δίπλα σ' εκείνα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. 

Φοβούνται την Ευρώπη. Αυτήν την βασανισμένη νερομάνα ιδεών. Στα παμπάλαια χώματά της υπάρχουν πάντα οι σπόροι τους. Οι απλοί της άνθρωποι τους συντηρούνε μέσα στον κόρφο τους μ' αυτήν την τόσο αυτονόητη εδώ ανησυχία του πνεύματος. Σωστά την φοβούνται οι δήθεν πάμπλουτοι και πάνοπλοι. Εδώ, όταν λέμε για άνθρωπο, καταλαβαίνουμε νόημα. Αυτό που τον κάνει να είναι το μέτρο για όλα τα πράγματα. Αυτή η πιο παλιά, η πιο σοφή και η πιο εκρηκτική μας σκέψη. Γι' αυτήν τη σκέψη φοβούνται την Ευρώπη. Ξέρουνε πως κάποτε αναπόφευκτα θα παίξει το ρόλο της. Έτσι κι εμείς φοβόμαστε σήμερα γι' αυτήν. Αυτήν έχουμε έγνοια. Εμείς, τα πιο αδύναμα πλάσματα. Κι όμως αυτό δεν είναι καθόλου αστείο». 


 

Ο Νάρκισσος και το χαμένο Ελληνικό «Κάλλος»

Το ερώτημα που ταλανίζει το τελευταίο χρονικό διάστημα τους Έλληνες με αφορμή την οικονομική αλλά και θεσμική κρίση της χώρας, είναι το «πως στο καλό τα καταφέραμε έτσι;»
 
Για κάποιους (λίγους) βέβαια, το σημερινό τέλμα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης:

 «Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα αντιλαμβάνονται. Η ακοή αυτών κάποτε εν ώραις σοβαρών σπουδών ταράττεται. Η μυστική βοή τους έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων. Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί».  

Από καιρό με απασχολούσε το όφελος της ενασχόλησης με την ιστορία και την φιλοσοφία, όταν το παρόν και το μέλλον φαντάζει εξαιρετικά δυσοίωνο. Το συμπέρασμα ήταν πως η γνώση της ιστορίας και τα μαθήματα που αυτή μας προσφέρει, είναι απαραίτητα για οποιοδήποτε υπεύθυνο πολίτη οποιασδήποτε χώρας (πόσο μάλλον της Ελλάδος), η δε Φιλοσοφία, εκτός από μία αλλαγή συνείδησης και στάση ζωής στην οποία στοχεύει, μαθαίνει το βασικότερο σε έναν άνθρωπο να «μάθει να σκέφτεται». Συνεπώς να αποκτάει και κριτική σκέψη.. 

Το ακριβώς αντίθετο δηλαδή, σε ότι επιτάσσει ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Ο σημερινός άνθρωπος ως σύγχρονος Νάρκισσος όπως αναφέρει ο Christopher Lasch's στο βιβλίο του, «η κουλτούρα τού ναρκισσισμού», ζει σ' ένα αδιάστατο παρόν, αποκομμένος από τις ιστορικές του ρίζες, δίχως προοπτική και μέριμνα για το μέλλον.

                    

Αδιαφορεί για οτιδήποτε του κληροδότησε το παρελθόν και για οτιδήποτε θα κληρο­δοτήσει αυτός στις επερχόμενες γενεές. Αυτή η έλλειψη ιστορικής συνέχειας, η εξά­λειψη της αίσθησης ότι ανήκουμε σε μία «διαδοχή γενεών που είναι ριζωμένες στο παρελθόν και επεκτείνονται στο μέλλον» χαρακτηρίζει και γεννά την ναρκισσιστι­κή κοινωνία. Ζούμε μόνο για το παρόν, καναλώνοντας αδιάφορα και άπλη­στα οτιδήποτε αυτό μας προσφέρει, αδιαφορώντας για τους προγενέστερους και τους μεταγενέστερους. Ο μετανεωτερικός νάρκισσος άνθρωπος έχει μειωμένη έως παντελώς μηδενισμέ­νη ιστορική, εθνική, πολιτική και θρησκευτική συνείδηση, ενώ παρουσιάζει υπερτροφικά ανεπτυγμένη καταναλωτική συνείδηση. 

Ο σύγχρονος άνθρωπος αμελώντας την διεύρυνση της πνευματικότητας του, στρέφει όλη την συναισθηματικότητα, ενεργητικότητα και δραστηριότητά του στην αυτοπραγμάτωση μέσω της απόκτησης υλικών αγαθών, θεοποιώντας τον ατομικισμό που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες.

Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει να επενδύσει σε τίποτα έξω από τον εαυτό του. Έτσι δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το σύγχρονο γενικευμένο αίσθημα του ανικανοποίητου και του εσωτερικού κενού. Οι πρωτοφανείς ανέσεις και τα καταναλωτικά αγαθά τού σύγχρονου πολιτισμού δεν μπορούν να αντισταθμίσουν την απουσία νοήματος και να άρουν το γενικευμένο αίσθημα της ψυχικής δυσφορίας και δυσανεξίας που διακατέχουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Αυτοπεριχαράκωση του εγώ στον εαυτό του, υπό αυτές τις συνθήκες σημαίνει εν τέλη αυτοκαταστροφή του. 

Ο σύγχρονος νάρκισσος άνθρωπος αρνείται περισσότερο από ποτέ στο παρελθόν, να παραδεχθεί τη θνητότητά του, το βέβαιο και αναπόφευκτο του θανάτου. Το γεγονός ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι υποταγμένη σε αμετακί­νητα όρια που δεν μπορεί να ξεπεράσει. Ο περιβάλλον κόσμος, είτε ο φυσικός είτε ο ανθρώπινος, δεν αποσκοπεί σε τίποτε άλλο παρά να ικανοποιεί ή να μαται­ώνει τις δίχως όρια επιθυμίες του. 

Εξ ου και η λατρεία της νεότητας και ο τρόμος και η αποστροφή στο γήρας. Η υπερβολική φροντίδα τού σώματος, η προσπάθεια να διατηρηθεί νέο και ακμαίο, παρά την φυσιολογική φθορά τού χρόνου. (1)
 
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Βραζιλιάνος ογκολόγος Drauzio Varella: 

«Στις μέρες μας δαπανώνται πέντε φορές περισσότερα χρήματα στην έρευνα για την ανδρική ανικανότητα και την προσθετική στήθους στις γυναίκες, σε σχέση με αυτά που δαπανώνται για τη θεραπεία της νόσου Alzheimer. Ως εκ τούτου σε λίγα χρόνια θα έχουμε ηλικιωμένους με τέλεια στύση και ηλικιωμένες με μεγάλα βυζιά που όμως κανείς τους δε θα θυμάται σε τι χρησιμεύουν...»!!! Μία σίγουρα κυνική δήλωση, αλλά πόσο αληθινή... 

Για ποιό λόγω όμως ο Christopher Lasch παραλληλίζει τον σύχρονο άνθρωπο με τον Νάρκισσο; Ποίος ήταν ο Νάρκισσος στην αρχαιότητα και τι συμβόλιζε;
Στην αρχαία Ελληνική μυθολογία, ο Νάρκισσος ήταν γιος του Κηφισού και της νύμφης Λειριώπης. O Νάρκισσος ήταν διάσημος για τη σπάνια ομορφιά του.
Ήταν τόσο όμορφος που τον είχαν ερωτευθεί όλες οι νύμφες του δάσους. Εκείνος όμως τις περιφρονούσε, και πέρναγε τον καιρό του θαυμάζοντας την αντανάκλαση του, στην επιφάνεια του ποταμού. 

Για αυτό τον λόγο οι Θεοί αποφάσισαν να τον τιμωρήσουν, έτσι κάποια μέρα έπεσε στο νερό και πνίγηκε. Απόμεινε όμως ένα λευκό λουλούδι με χρυσό στεφάνι στο κέντρο να τον θυμίζει. 

Ο Μύθος του Νάρκισσου όπως προφανώς γνώριζε και ο Christopher Lasch's υποκρύπτει μία αλληγορία. Αυτή του ανθρώπου που γίνεται θύμα του υλικού κόσμου. Ο Νάρκισσος στην πραγματικότητα δεν ερωτεύεται τον εαυτό του, αλλά την αντανάκλαση του ειδώλου του στο νερό, χωρίς να συνειδητοποιήσει ότι αυτό είναι μόνο μια εικόνα. 

Το να ερωτευόμαστε όμως κάτι έξω από εμάς ξεχνώντας τον πραγματικό εαυτό μας, σημαίνει ότι κινδυνεύουμε να χαθούμε στις δαιδαλώδεις διαδρομές ενός περίπλοκου κόσμου. Σημαίνει ότι λησμονούμε ότι είμαστε συνδημιουργοί πραγματικότητας. Όλα αυτά που συναντάμε, που βλέπουμε, όλα αυτά που αγγίζουμε, αντανακλούν τόσο τους άλλους όσο και εμάς. Τα γεγονότα και οι περιστάσεις της ζωής ενός ανθρώπου αποκαλύπτουν και την κατάστασή του.
Η πηγή όπου ο Νάρκισσος καθρεπτίζεται είναι ο εξωτερικός κόσμος. Αν πιστέψουμε ότι αυτός είναι ο μόνος αληθινός κόσμος και στηριχθούμε σε αυτόν, τότε εξαρτόμαστε από την σκιά μας… 

Από δημιουργοί γινόμαστε δημιουργήματα, από ονειρευτές γινόμαστε ονειροπόλημα, από αφεντικά γινόμαστε σκλάβοι, έως ότου μας πνίξει το ίδιο το δημιούργημα μας. 

Το δημιούργημα τότε εξεγείρεται και αντεπιτίθεται εναντίον μας… Αυτό είναι το προπατορικό αμάρτημα, να αντικαθιστάς το αίτιο με το αποτέλεσμα.
Ένας αληθινός άνθρωπος, είναι κυρίαρχος του εαυτού του… Παρόλο τον φαινομενικό δυναμισμό των γεγονότων και την ποικιλία των καταστάσεων, αυτός γνωρίζει ότι ο κόσμος είναι ο καθρέφτης του…Καλό ή κακό, ωραίο ή άσχημο, σωστό ή λανθασμένο, αυτό που ο άνθρωπος συναντάει είναι μόνο η αντανάκλασή του και όχι η πραγματικότητα. Καθένας δρέπει πάντα τον εαυτό του και μόνο… Εμείς είμαστε ο σπόρος εμείς και η συγκομιδή…! (2) 

Στην χώρα μας δυστυχώς, τα προβλήματα που αvτιμετωπίζουν όλες οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες έχουν μεγιστοποιηθεί, για αυτό τον λόγο και είμαστε οι πρώτοι αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο χρεοκοπίας, αλλά και οι μοναδικοί που απεμπολήσαμε άνευ όρων και αμετάκλητα την εθνική μας κυριαρχία.
Με την γέννηση μας σε αυτό τον τόπο κληθήκαμε αυτόματα να είμαστε οι θεματοφύλακες των προγόνων και της ιστορίας μας. Με τέτοια βαριά ιστορία σίγουρα δημιουργούνται προσδοκίες, δυστυχώς όμως οι περισσότεροι αναλώνονται σε μια στείρα αναφορά περί του αρχαίου κλέους, θεωρώντας πως αυτό τους κάνει να υπερέχουν. Τα έθνη όμως δεν αξίζουν να μένουν έθνη αν δεν είναι συνάμα και ζύμη για τη δημιουργία πολιτισμών και ξεχωριστών ανθρώπων.

Σε κάθε περίπτωση, το έχω αναφέρει πολλές φορές, η Ελληνικότητα δεν είναι κληρονομικό χάρισμα. Η «Ελληνικότητα» απαιτεί καλλιέργεια - Έλληνας «δεν γεννιέσαι, γίνεσαι». Εκ του αποτελέσματος η συμμετοχή σύγχρονης Ελλάδος στο παγκόσμιο πολιτισμικό γίγνεσθαι μετά την δεκαετία του εβδομήντα είναι ελάχιστη, με κάποιες εξαιρέσεις πάντα φυσικά. Η εικόνα του Ζορμπά της δεκαετίας του 60 και του 70, πού είχε αναφορά στην τότε ελληνική κοινωνία, έχει πια ξεθωριάσει. Αυτό που λάτρεψαν οι «ξένοι» το πνεύμα του Ζορμπά, το φιλότιμο, και η φιλοξενία, έχει δώσει την θέση του σήμερα, σε αναφορές περί απατεώνων και τεμπέληδων Ελλήνων. Τότε ο Ζορμπάς έλεγε :  

«Να πέφτεις όπου να ’ναι, με τα μούτρα ! Να πέφτεις με τα μούτρα στη δουλειά, στο κρασί, στον έρωτα και να μη φοβάσαι το Θεό, μήτε το διάολο. Αυτό θα πει παλικάρι !».. – Σ' αυτά τα πράματα, πρέπει να ξέρεις, είμαι άνθρωπος. – Άνθρωπος; τι θες να πεις; – Νάσαι, λεύτερος ».

 Άνθρωπος και ελευθερία είναι δύο έννοιες που στο έργο του Καζαντζάκη ταυτίζονται, όπως και στην αρχαία Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο πως η λέξη ελευθερία έχει την ίδια ρίζα με τις λέξεις «έλευση», (αλλά και «Ελευσίνια»...), και αρχικά σχετιζόταν με τη συνέλευση των πολιτών, καθώς μόνο οι ελεύθεροι πολίτες είχαν δικαίωμα συμμετοχής στην συνέλευση του δήμου. Γενικότερα στην σκέψη του Καζαντζάκη εκφράζεται μοναδικά η αρχαίο Ελληνική θέση της αρμονίας του ανθρώπου με τη φύση και τις αξίες της. Η ευθύτητα η παρρησία, και η φιλοκαλία, δηλαδή η αγάπη για το ωραίο ωραίο, αλλά και το «μέτρο» ήταν τα κύρια γνωρίσματα του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Στοιχεία που λείπουν από την σύγχρονη Ελληνική κοινωνία. 

Το κάλλος (ίδια ρίζα με το «καλό») κυριαρχούσε σε κάθε πτυχή της δημιουργίας των προγόνων μας, ενώ η τήρηση του «μέτρου» ήταν εξ ίσου σημαντική με το κάλλος στον Ελληνικό τρόπο ζωής. Αυτό δεν σημαίνει πως οι πρόγονοι μας είχαν κατά κόρον την αίσθηση του μέτρου, τουναντίον, ακριβώς λόγω του γεγονότος ότι είχαν επίγνωση των αδυναμιών τους, προσπαθούσαν να τηρούν το μέτρο, και την αποφυγή των υπερβολών. 

Σήμερα έχουμε περάσει στην αντίπερα όχθη. Η αμετροπρέπεια και η παρακμή κυριαρχούν σε κάθε πτυχή της κοινωνικής και πολιτικής ζωής . Το «βόλεμα» και ο ατομισμός έχει καθιερωθεί ως το υπέρτατο ιδανικό, η κουτοπονηριά, ο «ωχαδερφισμός» και οι «αρπαχτές», κυριαρχούν στις προσωπικές σχέσεις, ενώ υπάρχει πλήρη παρακμή διαφθορά και παρασιτισμός στην πολιτική ζωή , και μία άνευ προηγουμένου καταρράκωση των θεσμών και αξιών της πολιτείας. 

Η Ελληνική κοινωνία έχει αναλωθεί σε έναν μη δημιουργικό μιμητισμό, με αποτέλεσμα να απουσιάζει παντελώς, η πρωτοτυπία, η καινοτομία, οι φρέσκες ιδέες στην Ελληνική κοινωνία. Όταν όλα αυτά συνδυαστούν με την επικείμενη οικονομική πτώχευση της χώρας ( *2011 ) και το εξαιρετικά δυσμενές παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον τότε το μίγμα γίνεται εκρηκτικό. Σε αυτή την χρονική συγκυρία, όλοι οι οικονομικοί δείκτες στην χώρα μας βρίσκονται σε κατάρρευση, με μόνη εξαίρεση τον Τουρισμό. Παρότι όμως είναι κοινά αποδεκτό πως αυτός αποτελεί την βαριά βιομηχανία της Ελλάδος, απασχολώντας το 18% της συνολικής εγχώριας απασχόλησης και συμμετέχοντας στο εγχώριο ΑΕΠ με περίπου 15% (καταναλώνοντας ταυτόχρονα προϊόντα άλλων παραγωγικών κλάδων της χώρας σε ποσοστό 14% επί του ΑΕΠ), και σε αυτό τον τομέα δεν υπήρξε ποτέ ένας υπερκομματικός μακροχρόνιος στρατηγικός σχεδιασμός. 

Θα αναφέρω ένα παράδειγμα για να αναδειχθεί και η ανεπάρκεια της Τουριστικής εκπαίδευσης. Στην Σχολή Τουριστικών επιχειρήσεων που φοίτησα καθηγητής Τουριστικού Marketing δίδασκε πως το Τουριστικό προϊόν της Ελλάδος είναι τα τρία «S», δηλαδή: Sea, Sex and Sun, (ξέχασε κάτι;) δηλαδή προϊόντα που μας τα προσφέρει απλά η φύση γενναιόδωρα, και τα οποία βεβαίως παρέχουν οι ανταγωνίστριες χώρες, (την ίδια θάλασσα και ήλιο) με πολύ καλύτερες υπηρεσίες και σε πολύ πιο ανταγωνιστικές τιμές.
Και όμως το Τουριστικό προϊών μας θα έπρεπε να είναι τα τρία «Π», «Πολιτισμός», «Πολιτισμός», «Πολιτισμός», καθώς τα θέλγητρα για τους ξένους επισκέπτες μας είναι σίγουρα ο ήλιος, η θάλασσα και οι παραλίες, αλλά το συγκριτικό μας πλεονέκτημα είναι η κληρονομιά των προγόνων μας, τα αρχαία μνημεία. 

Μπορεί κάποιος να αντιτείνει πως και οι ανταγωνιστές μας έχουν αρχαία Ελληνικά μνημεία να επιδείξουν καθώς ο Ελληνισμός κυριάρχησε σε όλη την λεκάνη της Μεσογείου στο παρελθόν. Εμείς όμως έχουμε το προνόμιο να βρισκόμαστε στο λίκνο του Ελληνικού πολισμού, και να είμαστε οι συνεχιστές του... Τα αρχαία μνημεία είναι φορείς και ενός ξεκάθαρου μηνύματος όμως... Έχουν αντέξει για χιλιάδες χρόνια, έχουν δει την άνοδο και την πτώση πολλών αυτοκρατοριών που κάποτε έμοιαζαν ανίκητες, οι οποίες τελικά κατέρρευσαν. Οι κοινωνίες αλλάζουν και ότι σε μια εποχή θεωρούνται δεδομένα, σε μια άλλη έχουν ήδη σκεπαστεί από την σκόνη της λήθης... 

Εν μέσω κρίσης και εάν δεν καταφέρουμε - διότι αυτό ακριβώς επιδιώκουμε - όλοι οι Έλληνες με την συμπεριφορά μας, να καταστρέψουμε και τον Τουρισμό της χώρας, ίσως απομείνει μία ελπίδα ανάκαμψης για το μέλλον. (Παρά τις αντιξοότητες σύμφωνα με προβλέψεις του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού WTTC αναμένεται η μέση μέση ενίσχυση κατά 4% στα έσοδα από τον ελληνικό τουρισμό έως το 2021). 

Πέρα από την απαξίωση διεθνώς της χώρας, με τις ταραχές και τις καταστροφές που συμβαίνουν συνεχώς στην πρωτεύουσα, πέρα από το κλείσιμο των πυλών της χώρας των λιμανιών και των αεροδρομίων της, (σημειωτέο είναι πως σε ευνομούμενες χώρες κλείσιμο αεροδρομίων και λιμανιών μίας χώρας γίνεται μόνο σε περίπτωση πολέμου), τι εικόνα προσφέρει η πρωτεύουσα της χώρας πέρα από την εικόνα Αφρικάνικης πόλης όπως χαρακτηριστικά θυμάμαι πως έγραφε σε cart postal Ισπανός τουρίστας που έτυχε να βρεθεί στα χέρια μου; 

Μία εικόνα πόλης με άναρχη πολεοδομία, με πολυκατοικίες με σκουριασμένες κεραίες στις ταράτσες, στενούς δρόμους, σκουπίδια, με ανύπαρκτα πάρκα και χώρους πρασίνου(στην Αθήνα αντιστοιχούν 2.5 τ.μ, ανά κάτοικο, στην Θεσσαλονίκη 2,7 τ.μ ενώ στην στο Άμστερνταμ 27 τ.μ., στην Βιέννη 20 τ.μ., στο Βερολίνο 13 τ.μ, στην Ρώμη 9 τ.μ., στο Παρίσι 8 τ.μ.) , με πλατείες και αρχαία μνημεία που κείτονται αφύλακτα δίχως ταμπέλες βορά στον κάθε ασυνείδητο; 

Και βέβαια το πρόβλημα δεν είναι η αρχαιότητα των Ελληνικών πόλεων και η συνεχής κατοίκηση τους από τους αρχαίους χρόνους. Για παράδειγμα όταν η Αθήνα ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της Ελλάδος, ήταν απλά ένα χωριό γεμάτο ερείπια με 4.000 κατοίκους οι περισσότεροι των οποίων κατοικούσαν πέριξ της Ακροπόλεως, και ο Πειραιάς μια ασήμαντη ιχθυόσκαλα με τριακόσιους κατοίκους

Τον Οκτώβριο του 1824, επί φρουραρχίας Γκούρα, πραγματοποιήθηκε μια καταγραφή στην επαναστατημένη Αθήνα, σύμφωνα με την οποία στην Πόλη υπήρχαν εννέα 9040 κάτοικοι και 1605 σπίτια, που κατανέμονταν σε 35 ενορίες.

 Την ίδια εποχή η Θεσσαλονίκη είχε περίπου 60000 κατοίκους, ενώ η Τρίπολη και η Πάτρα περί τις 15000. Οι περιγραφές όμως είναι πράγματι αποκαρδιωτικές όταν μιλούν για την Αθήνα μετά τις περιπέτειες του απελευθερωτικού πολέμου. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που αναφώνησε τον Αύγουστο του 1832 ο Λουδοβίκος Ρος: 

« Αυτό δεν είναι αι ιοστεφείς και περίφημοι Αθήναι. Αυτό είναι μονάχα ένας θεόρατος σωρός ερείπια, μια άμορφη [...] γκριζωπή μάζα στάχτης και σκόνης, απ’ όπου ξεπροβάλλουν μια δωδεκάδα φοίνικες και κυπαρίσσια, τα μόνα που αντιστέκονται στην καθολική ερήμωση».  

Την ίδια περίπου εποχή (1832-1833) επισκέπτεται την Αθήνα ο αποσπασμένος στο εκστρατευτικό σώμα του Στρατηγού Maison, J.L Lacour, οποίος διαπιστώνει:  

«Η καρδιά σφίγγεται φτάνοντας στην Αθήνα. Νέα ερείπια καλύπτουν τα αρχαία, τα καταχωνιασμένα μέσα στη γη. [...] Στενά, σκοτεινά, λασπώδη, ακανόνιστα δρομάκια. Βρώμικα, καπνισμένα και δυσώδη μαγαζιά, με πραμάτειες που θα τις περιφρονούσαν ως και οι πλανόδιοι πωλητές στα χωριάτικα πανηγύρια μας, κι όλα αυτά περικυκλωμένα από ένα χονδροειδές τοιχίο, να τι έχει αντικαταστήσει το Ωδείο του Περικλέους, το Ελευσίνιο, το Λύκειο, τους Κήπους και τον Ναό της Αφροδίτης, τις Πύλες του Ερμού, [...] και τα λοιπά μνημεία, των οποίων μόνον τα ονόματα έχουν απομείνει».
 
Τον Οκτώβριο του 1833 συντάσσεται ο κατάλογος των προς απαλλοτρίωση κτιρίων χάριν ανασκαφών, καταγράφονται 400 σπίτια, 7 φούρνοι και 103 εργαστήρια, μεταξύ των οποίων 2 ελαιοτριβεία και 2 σαπουντζίδικα, μόνο στην περιοχή την οριζόμενη από τις κατοπινές οδούς Ηφαίστου, Μητροπόλεως, Νίκης, Αμαλίας και Λυσικράτους, δηλαδή στο ήμισυ περίπου της παλαιάς πόλης.
Ο εκ των Αντιβασιλέων Georg Maurer, που έφθασε στην Αθήνα το 1833 κατά τη διάρκεια της πρώτης επίσκεψης του Όθωνα, σημειώνει:  

«Η Αθήνα που πριν απ’ τον Απελευθερωτικό Πόλεμο αριθμούσε 3.000 περίπου σπίτια, τώρα δεν είχε ούτε 300. Τα άλλα είχαν μεταβληθεί σ’ έναν άμορφο σωρό από πέτρες».

Αποψη της πόλης των Αθηνών, σε πίνακα του Richard Temple, όπως την αντίκρισαν ο λόρδος Βύρωνας και ο βαρώνος Hobhouse το έτος 1810। Στο αριστερό άκρο της εικόνας διακρίνεται η Πύλη του Αδριανού και στο δεξιό το Θησείο.

Με την ανεξαρτησία έρχεται Βασιλιάς στο νεοϊδρυθέν ελληνικό κράτος ο Όθωνας, γιος του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου του Α΄, ανθρώπου μορφωμένου, φιλότεχνου, ένθερμου φιλέλληνα και λάτρη της κλασσικής αρχαιότητας, ένθερμου υποστηρικτή της αναβίωσης του κλασσικού αρχαιοελληνικού ιδεώδες. Για αυτό τον λόγο μαζί με τον Όθωνα έρχονται στην Ελλάδα για την αναδόμηση της, Γερμανοί επιστήμονες και αρχιτέκτονες. 

Τον Νοέμβριο του 1831 οι αρχιτέκτονες Σταμάτης Κλεάνθης και Eduard Schaubert, μαθητές του σημαντικότερου ίσως Γερμανού νεοκλασικού αρχιτέκτονα Karl Friedrich Schinkel, εγκαθίστανται στην Αθήνα, όπου βάζουν μπρος το έργο της συστηματικής τοπογράφησης της πόλης και στη συνέχεια συντάσσουν την πολεοδομική τους πρόταση, εν όψει της πιθανής εγκατάστασης εκεί της πρωτεύουσας του νεοπαγούς κράτους. Η πολεοδομική αυτή σύλληψη ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τις έννοιες Έθνος, Νόμος, Κράτος και Κυβέρνηση, όπως αυτές αναδείχθηκαν στη διάρκεια του 18ου αιώνα. 

Προβλέπονταν με ακρίβεια οι θέσεις όλων των δημοσίων κτιρίων και γενικότερα οι περιοχές όλων των λειτουργιών της Πόλης: Υπουργεία, Δικαστήρια, Στρατώνες, Αστυνομία, Ταχυδρομείο, Νομισματοκοπείο, Μητρόπολη, Ακαδημία, Βιβλιοθήκη, Χρηματιστήριο, Αγορές, Πάρκα, κλπ. Το σύνολο ήταν προγραμματισμένο να φιλοξενήσει όλες τις λειτουργίες μιας πρωτεύουσας και έναν πληθυσμό που προβλεπόταν να φθάσει το όριο των 40.000 κατοίκων. (3)

To 1868 έρχεται στην Ελλάδα, ο Ernst Moritz Theodor Ziller ο οποίος αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες του 19ου αιώνα, ο οποίος χάρισε στην Αθήνα αλλά και σε ολόκληρη της Ελλάδα μερικά από τα σημαντικότερα κτήρια της συνδυάζοντας την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική με στοιχεία της Αναγέννησης. 

Πάνω από 500 κτήρια κατασκευάστηκαν από τον Ziller , ανάμεσα σε αυτά το κεντρικό κτήριο του Εθνικού Θεάτρου στην Αθήνα, η Εθνική Βιβλιοθήκη, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το θέατρο Απόλλων στην πόλη της Πάτρας, το Θέατρο Ζακύνθου (καταστράφηκε στους σεισμούς του 1953), το Μουσείο της Ολυμπίας, το Χημείο, η Αγορά του Πύργου, το Ζάππειο, το Προεδρικό Μέγαρο που τότε ήταν οικεία του διαδόχου Κωνσταντίνου, και πλήθος άλλων. Οι πολυάριθμες αρχιτεκτονικές του μελέτες έδωσαν στην Αθήνα ως ένα πολύ μεγάλο βαθμό τη μορφή που είχε εκείνη την περίοδο, ενώ ευθύνεται και για τον εξωραϊσμό του Λυκαβηττού και την δεντροφύτευση του, ώστε να γίνει εστία πρασίνου για τους κατοίκους των Αθηνών.

Άποψη της πόλης των Αθηνών, από την Ακρόπολη προς το Λυκαβηττό, περί το 1860. Διακρίνονται σε πρώτο πλάνο η Μητρόπολη υπό κατασκευή, στο βάθος το κτίριο του Πανεπιστημίου, και πίσω του οι ακατοίκητες ακόμη εκτάσεις της Νεάπολης και του Στρέφη.

Στις αρχές του 20ου αιώνα η Αθήνα ήταν μία πόλη 200.000 κατοίκων, με τριώροφα το πολύ τα σπίτια με κήπους και αυλές. Γενικά ήταν μια όμορφη πόλη με εντυπωσιακά δημόσια κτίρια, τα περισσότερα δωρεές πλούσιων Ελλήνων της διασποράς. 

Η τεράστια αλλαγή του χαρακτήρα της έλαβε χώρα την τριαντακονταετία 1950-80. Αυτό οφείλεται κυρίως στην εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού της ελληνικής πρωτεύουσας (κατά 220% περίπου), και της συνακόλουθης έκρηξης της οικοδομικής δραστηριότητας στην πρωτεύουσα με το σύστημα της αντιπαροχής...! 

Η επέκταση της πόλης έγινε χωρίς σχέδιο και με αυθαίρετη δόμηση. Οι συνοικίες πλημμύρισαν από πολυκατοικίες και το ιστορικό της κέντρο έχασε τον χαρακτήρα του. 

Κάπως έτσι φτάσαμε στην σημερινή εικόνα των Αθηνών, η οποία συγκρινόμενη με οποιαδήποτε άλλη Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα δεν έχει τίποτα να επιδείξει, πέρα από τον Παρθενώνα, και τα λοιπά αρχαία μνημεία. 

Τι κάνουμε όμως για να αναδείξουμε έστω τα αρχαία μνημεία; Ελάχιστα. Εάν η Ρώμη ονομάζεται η αιώνια πόλη, η Αθήνα ως αρχαιότερη από την Ρώμη πόλη, πώς έπρεπε να ονομάζεται; Βέβαια η Ρώμη είναι ένα τεράστιο υπαίθριο μουσείο με πλατείες και σιντριβάνια με συνθέσεις αγαλμάτων σε κάθε γειτονιά, στοιχεία που λείπουν από την Αθήνα. 

Για να συνειδητοποιήσουμε την διαφορά της κουλτούρας μας με την αρχαία Ελλάδα, αξίζει να κάνουμε αναφορά στην λέξη άγαλμα. Η λέξη ετυμολογείται από «αγάλλομαι» και «ίαση» (=γιατρειά), διότι όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και ιατρευόμαστε. Αντίστοιχα το α-σχημο, ετυμολογείται από το στερητικό «α» και την λέξη σχήμα, και βέβαια σημαίνει αυτό που επιφέρει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Μίας και έκανα αναφορά στην Ρώμη στην αντίστοιχη Λατινική (που προέρχεται από το Ελληνικό αλφάβητο των αποίκων από την Εύβοια) το άγαλμα ονομάζεται statua, το οποίο προέρχεται από το Ελληνικό «ίστημι», λόγω του ότι στέκει ακίνητο. 

Υπάρχει βέβαια τεράστια διαφορά ανάμεσα στα νοήματα των δύο γλωσσών, αυτό που στα Ελληνικά εκφράζει συναίσθημα, στα Λατινικά εκφράζει απλά ένα νεκρό πράγμα. Στην Αθήνα, αλλά και σε όλη την επικράτεια, τα περισσότερα σύγχρονα αγάλματα απέχουν πολύ από την αισθητική που γέννησε ο Ελληνικός κόσμος. 

Ακόμα και έτσι, είναι πραγματικά άξιο απορίας πως και στις ελάχιστες περιπτώσεις που στήνονται συνθέσεις αγαλμάτων και ανδριάντες που αναδεικνύουν την κλασσική Ελλάδα, αυτά ξηλώνονται και αποσύρονται σε αποθήκες.

Τρανό παράδειγμα για το οποίο δεν «άνοιξε μύτη», ήταν όταν επί δημαρχίας της Κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη ξηλώθηκαν οι έξι ορειχάλκινες προτομές φιλοσόφων και ιστορικών της αρχαιότητας (του Γ. Καλακάλλα) που είχαν τοποθετηθεί στην πλατεία Κοτζιά, με το αιτιολογικό πως προκαλούσαν πρόβλημα στις κατασκευές που απαιτούνταν να στηθούν για την διεξαγωγή αθλητικών εκδηλώσεων που θα γίνονταν εκείνη την περίοδο των Ολυμπιακών αγώνων 2004 στο κέντρο της πόλης. Μάλλον κρίθηκε πως δεν «έδενε» το κλασσικό με το μοντέρνο, μίας και στην ίδια πλατεία βρίσκεται το σύγχρονο γλυπτό «Θησέας;» (της Σόφης Βάρη) στο μέσο της Πλατείας...
 

Το γλυπτό «Θησέας;» στην πλατεία Κοτζία, και οι «πρώην» προτομές των Φιλοσόφων που έχουν χαθεί σε κάποια δημοτική αποθήκη

Ένα άλλο δείγμα της μοντέρνας Ελληνικής τέχνης και του «χαμένου Ελληνικού κάλλους» είναι η σιδερένια κατασκευή (του Μουστάκα Ευάγγελου) στην πλατεία Καραϊσκάκη που οι περισσότεροι αναφέρουν ως τον «έκπτωτο άγγελο». Το έργο προκαλεί σίγουρα ερωτήματα για το τι συμβολίζει, καθώς πέρα από την καλλιτεχνική άποψη του έργου σίγουρα πολύ σημαντικός είναι και ο συμβολισμός ενός έργου, όπως σε πολλά άρθρα έχω αναλύσει.

Στην πραγματικότητα η κατασκευή δεν είναι ο έκπτωτος άγγελος όπως οι περισσότεροι νομίζουν, και σίγουρα δεν είναι ο Καραϊσκάκης ντυμένος αποκριάτικα Βελζεβούλ που έπεσε από τον έκτο όροφο παρακείμενου ξενοδοχείου με το κεφάλι φυτεμένο στο χώμα... Στην πραγματικότητα το έργο αποτελεί Μνημείο Πεσόντων Αεροπόρων που χρηματοδοτήθηκε από το Πανελλήνιο Σύνδεσμο Βετεράνων Αεροπορίας και φιλοδοξούσε να απεικονίσει την πτώση του Δαιδάλου...! Στην ίδια πλατεία υπάρχουν άλλα δύο μαρμάρινα αγάλματα που απεικονίζουν μια αετόμορφη ανθρώπινη ύπαρξη και μία γυναικεία μορφή. Ο συμβολισμό τους αγνοείται επίσης.

Μνημείο Πεσόντων Αεροπόρων στην πλατεία Καραΐσκάκη

Πέρα όμως από τα αμφιβόλου καλλιτεχνικής αξίας (υποκειμενική εκτίμηση) εκθέματα στις πλατείες, οι πλατείες αυτές καθαυτές είναι ελάχιστες και υποβαθμισμένες. H κεντρικότερη πλατεία της Πρωτεύουσας, η πλατεία Συντάγματος είναι πεδίο μαχών. Η δεύτερη πλατεία της Αθήνας η πλατεία Ομονοίας, από αισθητικής πλευράς είναι ένα τερατούργημα, ενώ όλη η περιοχή έχει μετατραπεί σε γκέτο αλλοδαπών, ναρκωτικών και πορνείας. Θα σταθώ λίγο στην Πλατεία Ομονοίας καθώς βρήκα μερικά ενδιαφέρουσα στοιχεία για αυτή. Σύμφωνα με το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας των Σταμάτη Κλεάνθη και Eduard Schaubert (για τους οποίος έγινε λόγος παραπάνω) , ο χώρος προοριζόταν για την ανέγερση των Ανακτόρων. 

Τελικά διαμορφώθηκε σε πλατεία το 1846, ονομαζόμενη αρχικά ως «Πλατεία Ανακτόρων» και στη συνέχεια Πλατεία Όθωνος, προς τιμή του βασιλιά. Αποτελούσε μάλιστα το βορειότερο άκρο της πόλης και το τέρμα του εξοχικού περιπάτου των Αθηναίων της εποχής. Το 1862 μετονομάσθηκε σε Πλατεία Ομονοίας, όταν στο χώρο αυτό συγκεντρώθηκαν και έδωσαν όρκο «ομονοίας» οι αρχηγοί αντιπάλων πολιτικών ομάδων, οι οποίες είχαν προκαλέσει αιματηρές ταραχές στη χώρα. Το 1931 στην πλατεία Ομονοίας (επί δημαρχίας Σπύρου Μερκούρη) τοποθέτησαν για αισθητικούς λόγους κάλυψης αεραγωγών, οκτώ τσιμεντένια αγάλματα των εννέα μουσών, στο πλαίσιο αναμόρφωσης της πλατείας με αφορμή την εγκατάσταση του υπόγειου σταθμού του Ηλεκτρικού, το 1930. Πάνω σε μεγάλα κυβικά βάθρα υψώνονταν κίονες ιωνικού ρυθμού, στη βάση των οποίων βρίσκονταν τα αγάλματα των Μουσών. Το έργο επιμελήθηκαν τα τότε μέλη του Σωματείου Ελλήνων Γλυπτών. 

Το ένατο άγαλμα της Καλλιόπης που δεν τοποθετήθηκε επί της πλατείας, είχε αποθηκευτεί προσωρινά δίπλα στις τουαλέτες του υπογείου. Έτσι όταν ρωτούσαν που βρίσκονται τα δημόσια ουρητήρια η απάντηση ήταν: «Κάτω στην Καλλιόπη»! Κατ’ αυτόν τον τρόπο έμεινε η ονομασία «Καλλιόπη» για την αγγαρεία καθαρισμού της τουαλέτας στον στρατό...

Η πλατεία Ομονοίας το 1931, διακρίνονται τα αγαλμάτων των 8 Μουσών

Τελικά τα αγάλματα των Μουσών απομακρύνθηκαν από την πλατεία Ομονοίας, και σήμερα βρίσκονται 4 στην Καρδίτσα, 2 στις Καρυές Λακωνίας, 2 στην Αμοργό ενώ η ένατη καταστράφηκε. 

Στην αρχαιότητα, πίστευαν πως οι Μούσες τραγουδούσαν στα συμπόσια των θεών, και συμβόλιζαν το μεγαλείο της τέχνης. Σύμφωνα με τον Ησίοδο οι Μούσες ήταν εννέα (υπάρχουν επίσης αναφορές πως παλαιότερα υπήρχαν άλλες τρεις, η Μελέτη, η Μνήμη και η Αοιδή). 

Οι Μούσες (από το «μω», η οποία σημαίνει «ερευνώ, ζητώ να μάθω σε βάθος» ή από τη ρίζα «μας» ή «μους» που σημαίνει «γενιά, παραγωγή, ανάπτυξη έξω από μια αρχή, μύηση»), ήταν θυγατέρες του Δία-Ζευ (δηλαδή της αιώνιας ζώσης θείας πνευματικής ενέργειας), και της Μνημοσύνης, δηλαδή της διατήρησης στην μνήμη των ανθρώπων των αιώνιων διαχρονικών αξιών. Οι εννέα Μούσες αντιστοιχούν στις τέχνες που σχετίζονται με τη μουσική (Η λέξη μουσική, προέρχεται από τις Μούσες) την τέχνη, την ποίηση, το τραγούδι, τον χορό, το θέατρο αλλά και αστρονομία εφόσον το σύμπαν διέπεται από αρμονία. Οι Μούσες συνόδευαν και συντρόφευαν τον Θεό του φωτός και της Μουσικής, τον Απόλλωνα, και υπήρξαν οι προστάτιδες των τεχνών τις οποίες η κάθε μία αντιπροσώπευε. Πιο συγκεκριμένα: 

Πιο συγκεκριμένα: 

Η Κλειώ: (που δοξάζει το αρχαίο κλέος) ήταν η μούσα της ιστορίας και της επικής ποίησης, και απεικονιζόταν με περγαμηνές και ένα δάφνινο στεφάνι στο κεφάλι. 

Η Καλλιόπη: (που έχει ωραία φωνή) ήταν η κόρη της επικής ποίησης και των καλών τεχνών και η πιο σεβαστή από όλες τις μούσες. Ο Όμηρος ξεκίνησε τα έπη του με επίκληση της Καλλιόπης. Απεικονίζεται συνήθως με χρυσό στεφάνι στο κεφάλι, κρατώντας πινάκιο και γραφίδα και συχνά με τα Ομηρικά έπη στα γόνατά της. 

Η Πολύμνια: (η άδουσα πολλούς ύμνους) σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία ήταν η μούσα της ιερής ποίησης. Στις παραστάσεις τη βλέπουμε στοχαστική, με μακρύ μανδύα και πέπλο. Από πολλούς θεωρείται επίσης η μούσα της μιμικής και του διαλογισμού. 

Η Τερψιχόρη: (τέρψη της ψυχής) θεωρείται η μούσα του χορού και της ανάλαφρης ποίησης. Συναντάται καθισμένη κρατώντας μια λύρα. 

Η Ερατώ: (έρως, αγαπώ) ήταν η προστάτιδα της λυρικής ποίησης και των ύμνων. Απεικονίζεται κρατώντας μια λύρα. 

Η Ευτέρπη: ( ευ + τέρπω, η χαρούμενη) είναι η προστάτιδα της αυλητικής τέχνης και της ερωτικής ποίησης. Απεικονιζόταν κρατώντας έναν αυλό.Η Θάλεια: (θάλλω δροσερή, η ωραία) ήταν προστάτιδα της κωμωδίας και της βουκολικής ποίησης. Απεικονίζεται με στεφάνι κισσού και κρατώντας στο δεξί χέρι μάσκα θεάτρου και στο αριστερό μια ράβδο. 

Η Μελπομένη: (μέλπω, άδω, ψάλλω, υμνώ και εξυμνώ), ήταν η μούσα της τραγωδίας. Απεικονίζεται πλάι στο Διόνυσο, φορώντας τραγική μάσκα ή κρατώντας την τραγική μάσκα στο ένα χέρι και ένα μαχαίρι στο άλλο.
Η Ουρανία: θεωρείται η προστάτιδα της αστρονομίας και της αστρολογίας. Συνήθως συναντάται στις παραστάσεις κρατώντας στο δεξί χέρι διαβήτη και στο αριστερό μια παγκόσμια σφαίρα.

Oι Μούσες

Εγκαταλείψαμε λοιπόν τις Μούσες , αλλά από όσο φαίνεται μας εγκατέλειψαν και αυτές, εφόσον για να παραχθεί πολιτισμός πρέπει να υπάρχει η κατάλληλη παιδεία, και ο ανάλογος μόχθος για αυτό. Διαφορετικά θα συμβεί ότι συνέβη στον Βασιλιά Διόνυσο των Συρακουσών, όταν ζήτησε από τον καλύτερο Έλληνα μάγειρα να μαγειρέψει τον μέλανα ζωμό, τον οποίο έτρωγαν οι οι Σπαρτιάτες, για να διαπιστώσει τι τους έκανε τόσο καλούς πολεμιστές. Πράγματι έφαγε τον μέλανα ζωμό (4), αλλά παραπονέθηκε πως αφενός είχε πολύ άσχημη γεύση, και αφετέρου δεν κατάλαβε τίποτα μαγικό να συμβαίνει καταναλώνοντας τον. 

Ο Μάγειρας τότε του απάντησε: 

«Διότι είσαι ξεκούραστος μεγάλε Βασιλιά. Για να σου αρέσει ο μέλανας ζωμός πρέπει να τρέχεις και να ασκείσαι, να καταπονέσεις το κορμί και το πνεύμα σου στο μέγιστο, τότε μόνο θα τον εκτιμήσεις»...  

Εάν σύντομα δεν αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, δρούμε και ταυτόχρονα αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας σε σχέση με το περιβάλλον, οι επόμενες γενιές θα κληρονομήσουν έναν κόσμο που δεν θα τους αξίζει. 

Οι αδυσώπητοι τροχοί των αλλαγών έχουν ήδη τεθεί σε κίνηση, εμείς μπορούμε είτε να χαράξουμε την ρώτα τους, είτε να παρασυρθούμε κάτω από αυτούς... 
 
Πηγές/Παραπομπές: 

(1). Christopher Lasch's «Η κουλτούρα τού ναρκισσισμού», Εκδόσεις Νησίδες.
(2). Stefano D’Anna, «Η σχολή των Θεών», εκδόσεις ΕΛΦΙΛ
(3 ). Η Αθήνα τον 19ο αιώνα, Λεωνίδας Καλλιβρετάκης (http://www.eie.gr/archaeologia/gr/chapter_more_9.aspx )(4). Για την Παρασκευή του περίφημου Μέλανα Ζωμού οι Σπαρτιάτες, σφάζανε το χοίρο και φρόντιζαν με μεγάλη επιμέλεια να μαζέψουν το αίμα του. Το αίμα ανακάτευαν με ξύδι για να μην πήξη. Κατόπιν τηγάνιζαν κρέας και λίπος και μέσα σ’ αυτό έριχναν νερό. Μόλις το νερό άρχιζε να βράζει ανακάτευαν μέσα σ’ αυτό αλεύρι κρίθινο και προσέθεταν λίγο-λίγο το αίμα με το ξύδι. Εν συνεχεία και ενώ συνέχιζε το βράσιμο ρίχνανε νερό ώστε να διατηρείται πάντα αραιά πηχτό, υδαρές. Όταν το παρασκεύασμα δεν απορροφούσε άλλο νερό σήμαινε πως είχε βράσει και ήταν κατάλληλο προς βρώση. Αυτό βέβαια το φαγητό με ξύδια μέσα, με αίμα, με λίπη και αλεύρια βρασμένα ήταν πολύ βαρύ. Για τους μακρινούς όμως προγόνους μας που κάνανε πολύ σκληρή και φυσική ζωή ήταν αναγκαίο. Όταν αργότερα οι Σπαρτιάτες εγκατέλειψαν τη λιτή ζωή, διατήρησαν για αρκετό καιρό σαν έθιμο μάλλον παρά σαν τροφή το μέλανα ζωμό.