Αφροδίτη, έρωτας και ψυχή, αποσυμβολισμός

Η Αφροδίτη με τις 2 αλλες όψεις της, του Εωσφόρου και του Έσπερου

Ο πλανήτης Αφροδίτη, είναι ο δεύτερος σε απόσταση απο τον Ήλιο, πλανήτης του Ηλιακού μας Συστήματος, και ο κοντινότερος πλανήτης στην Γη. Ως ο φωτεινότερος πλανήτης στον νυχτερινό Ουρανό, ήταν γνωστός ήδη από τους αρχαιοτάτους χρόνους, καθώς είναι εύκολα ορατός με γυμνό μάτι από τη Γη.
Ως το λαμπρότερο άστρο που συνοδεύει το φεγγάρι, έλαβε το όνομα της θεάς της ομορφιάς και του έρωτα, της Αφροδίτης. Ο Πυθαγόρας την ονόμαζε «άλλο ήλιο» (Sol Alter), χάρη στην υπέροχη ακτινοβολία της.

Λόγω του ότι η Αφροδίτη, είναι ορατή στον νυχτερικό ουρανό νωρίς το πρωί, την αυγή πριν την ανατολή του Ηλίου, και λίγο μετά την δύση του Ηλίου, έλαβε επίσης τα ονόματα, Εωσφόρος (αυτός που φέρνει το φως ή την Αυγή) και Έσπερος. Οι αρχαίοι φαντάζονταν τον Εωσφόρο και τον Έσπερο σαν δυο νέους, που κρατούν από έναν πυρσό, αναγγέλλοντας διαδοχικά τον ερχομό της μέρας και της νύχτας.

Ο Εωσφόρος πετώντας στον πρωινό ουρανό προηγείτο του άρματος του Ηλίου, φέρνοντας το πρωινό φως (αυγή) πριν ακόμη ανατείλει ο ήλιος. Ο Εωσφόρος ήταν υιός της Ηούς (Αυγής) και του Αστραίου, αδερφός του Έσπερου, πατέρας της Τηλαύγης και του Κήυκος. Ο Εωσφόρος έλαβε ως σύζυγό του την Κλεόβοια και απέκτησαν δύο θυγατέρες, την Τηλαύγη και τη Φιλωνίδα.

Εωσφόρος και Έσπερος

Ο Έσπερος με τα χρυσά του μαλλιά εμφανίζεται στο νυχτερινό ουρανό και δεσπόζει ανάμεσα στ' άλλα αστέρια, με τη λαμπρότητα και το φως του. Ο Έσπερος ήταν το πιο λαμπρό αστέρι. Όταν ζούσε στη Γη, ήταν ένας ξεχωριστός, για τα χαρίσματα και τις αρετές του, νέος. Λαμπρός, και όμορφος, τιμούσε τους θεούς και διακρινόταν για την ευγένεια του χαρακτήρα του, την σύνεση και την ευσπλαχνία του. Οι θεοί, κάποτε, για να μην ξεχαστεί η μορφή του και να μη χαθεί ποτέ, αποφάσισαν να τον μετατρέψουν σε άστρο, που νωρίς το βράδυ λάμπει και φωτίζει.

Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, ο Εωσφόρος αντικαταστάθηκε από τον αυγερινό, ενώ ο Έσπερος από τον αποσπερίτη. Ήταν τότε που ο εωσφόρος, έλαβε ακριβώς τον αντίθετο συμβολισμό. Από έφηβος απαράμιλλης ομορφιάς, που προπορεύεται του άρματος του Ηλίου προαναγγέλλοντας έτσι την αυγή, κάτι που σημαίνει την ζωή την Γη, συνοδευόμενος ενίοτε από την Σελήνη, άλλοτε ως βρέφος στην αγκαλιά της Ηούς, έλαβε τερατόμορφη μορφή, συμβολίζοντας πλέον το σκοτάδι, και την καταστροφή, έχοντας την ίδια σημασία με την εβραϊκή λέξη «satan», «Σατανάς».

Θα πρέπει να σημειωθεί βέβαια, πως αυτή η πρακτική είναι μία συνήθης πρακτική όλων των θρησκειών, καθώς καμία θρησκεία δεν προκύπτει από μία ανθρώπινη πνευματική παρθενογέννηση. (Κοινά αρχετυπικά μοτίβα επαναλαμβάνονται διαχρονικά σε παγκόσμιο επίπεδο). Οι θρησκείες μεταλλάσσονται μαζί με τους λάτρεις στο διάβα του χρόνου, και τελικά η νέα θρησκεία που επικρατεί, παραποιεί χρησιμοποιεί την προηγούμενη, για να επικρατήσει τελικά, διαμορφώνοντας το δικό της θρησκευτικό και λατρευτικό πλαίσιο.

Σχετικά με τους γεννήτορες της Αφροδίτης, δύο είναι οι επικρατέστερες εκδοχές στην αρχαία Ελληνική μυθοπλασία. Στην πρώτη και αρχαιότερη, είναι κόρη του Ουρανού και της Ημέρας. Στην δεύτερη είναι το αποτέλεσμα της συνένωσης των τεμαχισμένων γεννητικών μορίων του Ουρανού με την θάλασσα.Κατ' αυτόν τον τρόπο,  υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ της Πανδήμου και της Ουρανίας Αφροδίτης: της θεάς των γήινων, αγοραίων, ενστικτωδών και φυλετικών ερώτων και οργασμών και της θεάς της θείας έκστασης και των «ουράνιων» οργασμών από τη μέθεξη και ενατένιση του ουράνιου Κάλλους.

Η γέννηση της Αφροδίτης

Ως πλανήτης λόγω της λαμπρότητας του στο ουράνιο θόλο, συμβόλιζε αφενός την αρμονία και την ομορφιά του σύμπαντος, και αφετέρου το εσωτερικό κάλεσμα της «Ουρανίας Αφροδίτης», που γεννά στην ανθρώπινη ψυχή, τον «έρωτα» για την ένωση της με την συμπαντική ψυχή, τον τόπο προέλευσης και προορισμού της.
 

Για τους Νεοπλατωνικούς, το ότι η Αφροδίτη δεν έχει μητέρα υποδεικνύει, πως ανήκει στην υψηλότερη υπερουράνια ζώνη του σύμπαντος (στη ζώνη, δηλαδή, του Κοσμικού Νου), και πως η ομορφιά που συμβολίζει, αφορά την πρωτογενή και συμπαντική ακτινοβολία της θεότητας (Εν). Είναι η μήτρα των ανώτερων ιδεών, η κρυμμένη αιτία των υψηλών συναισθημάτων και η αφορμή των τεχνών και των ευγενών δράσεων. Είναι ο Έρωτας που δημιουργεί τους κόσμους και η Αγάπη που συντηρεί την ουσία τους. Είναι η Ομορφιά που εμψυχώνει, και η Αρμονία που ενώνει.

Η Πάνδημος Αφροδίτη είναι κόρη του Δία και της Ήρας. Κατοικεί στη ζώνη ανάμεσα στον κοσμικό Νου, και τον επίγειο κόσμο, στη σφαίρα, δηλαδή, της Κοσμικής – συμπαντικής Ψυχής. Η ομορφιά που συμβολίζει αποτελεί μια συγκεκριμένη και επιμέρους εικόνα της πρωτογενούς ομορφιάς, που δεν βρίσκεται πια σε διάσταση με τον κόσμο των σωμάτων, αλλά, αντίθετα, πραγματώνεται σ’ αυτόν. Ως Πάνδημος αντιπροσωπεύει τον γήινο κι αισθησιακό έρωτα. Η Ουράνια Αφροδίτη είναι καθαρή νόηση, η άλλη Αφροδίτη είναι μια Zωοποιός δύναμη, η οποία δίνει ζωή και μορφή στα φυσικά πράγματα, κάνοντας έτσι τη νοητή ομορφιά προσιτή στην αντίληψη, και στη φαντασία μας.

Ο «έρως», στην ανώτερη μορφή του, συμβολίζει την δύναμη της έλξης, χάρη στην οποίαν ενώνονται τα στοιχεία, και σχηματίζονται οι μορφές των όντων και παράγεται η ζωή. Ο Ουράνιος ή θείος έρωτας, επηρεάζει καθοριστικά την ανώτερη λειτουργία του ανθρώπου (το Νου ή τη νόηση), ωθώντας τον να «στοχαστεί» τη νοητή ακτινοβολία της θείας ομορφιάς... !

Ο Έρωτας στην προ Ομηρική μυθολογικά, προέρχεται από τις πρωταρχικές δημιουργικές κοσμογονικές του σύμπαντος, καθώς γεννήθηκε πριν από τους θεούς του Ολύμπου, αποτελώντας την ενοποιό δύναμη του σύμπαντος. Ο ερωτάς λοιπόν, συμβολίζει όχι μόνο την δύναμη της ερωτικής αγάπης που ευθύνεται για τον πόθο, την αγάπη και την σεξουαλική δραστηριότητα σε ανθρώπινο επίπεδο, αλλά και σε κοσμογονικό επίπεδο, το πρωτότοκο Φως που ευθύνεται για την ύπαρξη και την τάξη όλων των πραγμάτων στον Σύμπαν. Για αυτό ο Έρως θεωρήθηκε θεός, λόγω της θέσεως του στο φυσικό γίγνεσθαι. Έτσι λατρευόταν και στα Ελευσίνια Μυστήρια, ως Πρωτόγονος, αυτός δηλαδή που γεννήθηκε πρώτος.

Κανένας άλλος λαός στην ανθρωπότητα δεν ανακήρυξε τον Έρωτα σε θεό εκτός από τους Έλληνες. Μόνο οι Έλληνες κατάλαβαν την τεράστια σημασία του στο γίγνεσθαι. Ο έρωτας δια της δράσης του σε κοσμογονικό επίπεδο, σηματοδοτεί την σύνθεση και την μίξη των στοιχείων που προκαλούν την αέναη εξέλιξη στο σύμπαν, αλλά και σε και σε ανθρώπινο επίπεδο, έχει ένα βαθύ ανατρεπτικό χαρακτήρα. Παριστάνεται ως ένα πανέμορφο φτερωτό παιδί, οπλισμένο με τόξο και βέλη, που τα εκτοξεύει, στις καρδιές των ανθρώπων προκαλώντας τον έρωτα.

Ο έρως

Είναι όπως η μητέρα του Αφροδίτη αιωνίως νέος, αφού διαρκώς και αενάως έλκει και συνενώνει τα κοσμογονικά στοιχεία, για να γεννηθούν μορφές. Ο έρωτας σε φυσικό πλανητικό επίπεδο, δρα κυρίως την άνοιξη, που οργιάζει η φύση κι αναγεννάτε η ζωή, με συμπαραστάτες του τον Ίμερο, τον Πόθο και την Πειθώ.

Στον Πλάτωνα ο έρωτας είναι η επιθυμία της περασμένης θνητής ψυχής, να περάσει στην αθανασία. Και η ψυχή έχει άμεση σχέση με την Αφροδίτη και τον γιο της έρωτα, καθώς η ψυχή είναι η σύζυγος του έρωτα...Ένας μύθος που βρίθει συμβολισμών.

Η ψυχή σύμφωνα με τον μύθο, ήταν η μία από τις τρεις κόρες ενός βασιλιά. Λόγω της ομορφιάς της σε αντίθεση με τις άλλες δύο αδελφές της, κανείς δεν τολμούσε να την παντρευτεί. Πολλοί μάλιστα πίστευαν πως επρόκειτο για μια νέα Αφροδίτη, και αρκετοί άνθρωποι ξεκινούσαν από διάφορα μέρη του κόσμου, για να τη δουν και να της αποδώσουν θεϊκές τιμές. Κάτι που βέβαια στην αρχαία Ελληνική κοσμοαντίληψη αποτελούσε ύβρη, αν και για αυτό δεν ήταν υπεύθυνη η σεμνή Ψυχή, παρόλα αυτά η Αφροδίτη, δεν μπόρεσε να αντέξει στην ιδέα ότι παραγκωνίζεται από μια κοινή θνητή.

Αποφάσισε λοιπόν να δώσει εντολή στο γιο της, το θεό Έρωτα, να τοξεύσει το βέλος του στην καρδιά της Ψυχής και να την κάνει να ερωτευτεί τον χειρότερο άντρα του κόσμου! Εν τω μεταξύ, ο πατέρας της Ψυχής, ανήσυχος για την τύχη της κόρης του, απευθύνθηκε στο μαντείο του Απόλλωνα στη Μίλητο, για να μάθει τι έπρεπε να κάνει ώστε επιτέλους να καταφέρει να την παντρέψει. Σύμφωνα με τον χρησμό έπρεπε να ντύσει την Ψυχή νύφη και να την ανεβάσει στην κορυφή ενός βράχου, εκεί θα ερχόταν και ο γαμπρός που θα ήταν κάποιο τέρας. Πατέρας και κόρη ανέβηκαν στον ψηλό βράχο, όπου περίμενε όμως και έρωτας, με σκοπό να εκτελέσει τη διαταγή της μητέρας του Αφροδίτης, βλέποντας όμως την πανέμορφη Ψυχή ταράχτηκε τόσο πολύ, ώστε τρυπήθηκε από τα ίδια του τα βέλη, με αποτέλεσμα να την ερωτευτεί κεραυνοβόλα. 

Τότε την πήρε στο ουράνιο παλάτι του, όπου αόρατοι υπηρέτες ικανοποιούσαν κάθε της επιθυμία, πριν ακόμα προλάβει να την σκεφτεί. Τις νύχτες ένας μυστηριώδης αόρατος εραστής ο θεός Έρωτας, πλάγιαζε μαζί της. Η Ψυχή ερωτεύτηκε τον μυστηριώδη άγνωστο, ο οποίος όχι μόνο αρνήθηκε να της αποκαλύψει την αληθινή του μορφή, αλλά της ζήτησε επιτακτικά να του υποσχεθεί πως ούτε εκείνη θα προσπαθούσε ποτέ να ανακαλύψει την ταυτότητα του. Ο καιρός περνούσε και η Ψυχή ζούσε μόνη στο παλάτι απολαμβάνοντας την συντροφιά του ερωμένου της, μόνο όμως κάτω από την προστασία της νύχτας.

Έρως και ψυχή

Παρόλη της ευτυχίας της όμως, της έλειπαν οι δικοί της. Ζήτησε λοιπόν από τον έρωτα να συναντήσει τις αδελφές της . Ο έρωτας είχε έντονες αντιρρήσεις γι’ αυτό, τονίζοντας της ότι ήταν επικίνδυνο να μάθουν άνθρωποι από τον έξω κόσμο πως είχε γλιτώσει από τη μοίρα της. Η Ψυχή όμως ήταν αμετάπειστη, και τελικά επισκέφτηκε την οικογένεια της.Όσο όμως περνούσε η ώρα οι αδελφές της Ψυχής άρχισαν να κυριεύονται από ζήλια, καθώς συνειδητοποιούσαν αυτή που νόμιζαν ως άτυχη αδελφή, είχε σταθεί πολύ πιο τυχερή από εκείνες.

Ζούσε μέσα στον πλούτο και τη χλιδή, μαζί με έναν υπέροχο και γενναιόδωρο αλλά άγνωστο σύζυγο. Όταν αργότερα η ανυποψίαστη Ψυχή έμεινε έγκυος, παρακάλεσε τον Έρωτα να δει και πάλι τις αδελφές της, αφού ήθελε να μοιραστεί τη χαρά της με αγαπημένα της πρόσωπα. Οι αντιρρήσεις του θεού δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα ούτε αυτή τη φορά, και έτσι ο άνεμος Ζέφυρος μετέφερε και πάλι τις δυο αδελφές στο παλάτι. Αυτή την φορά από ζήλια και περιέργεια για τον άγνωστο άντρα της Ψυχής, την έπεισαν ότι θα πρέπει να διαπιστώσει εάν όντως ο άντρας της ήταν εκείνος το τέρας που είχε αναφέρει ο χρησμός του μαντείου του Απόλλωνα. Την συμβούλεψαν λοιπόν το βράδυ που ερχόταν ο άγνωστος να ξαπλώσει δίπλα της, να έκρυβε δίπλα της ένα αναμμένο λυχνάρι, και την ώρα που εκείνος θα κοιμόταν, να φώτιζε το πρόσωπο του για να τον δεί. Της έδωσαν επίσης ένα κοφτερό μαχαίρι για να προστατέψει τον εαυτό της, σε περίπτωση που θα βρισκόταν σε κίνδυνο.

Έτσι την επόμενη νύχτα, όταν ο Έρωτας αποκοιμήθηκε πλάι της, η Ψυχή πλησίασε με το λυχνάρι στο ένα χέρι και το μαχαίρι στο άλλο. Σκύβοντας διαπίστωσε ότι ο σύντροφος της, αυτός που όλο εκείνο τον καιρό κοιμόταν μαζί της ήταν ο πανέμορφος θεός Έρωτας. Από την αγωνία της, έκανε μια απότομη κίνηση, με αποτέλεσμα να στάξει καυτό λάδι στο γυμνό του ώμο. Τότε όμως ο Έρωτας ξύπνησε, πέταξε με πόνο μακριά, και δεν ξαναγύρισε ποτέ.

Η φυγή του έρωτα

Η θεά Αφροδίτη έγινε έξαλλη με την Ψυχή, έστειλε γυναίκες της ακολουθίας της να τη βρουν, και στην συνέχεια την υπέβαλε σε τρομακτικές δοκιμασίες.
Η πρώτη ήταν να διαχωρίσει σε μια μέρα ένα σωρό ανακατεμένους σπόρους από πολλά και διαφορετικά φυτά. Από κριθάρι μέχρι μπιζέλια και από φακές και σπόρους παπαρούνας μέχρι στάρι. Δε θα τα κατάφερνε, αν δεν τη βοηθούσαν τα μυρμήγκια, που λυπήθηκαν την αγαπημένη του θεού Έρωτα.

Η δεύτερη δοκιμασία ήταν να φέρει μια τούφα μαλλί από το χρυσόμαλλο δέρας ενός κοπαδιού άγριων προβάτων με κοφτερά κέρατα και δηλητήριο στο στόμα, που έβοσκαν πίσω από το ορμητικό ποτάμι, στην απόκρημνη κοιλάδα ενός επικίνδυνου δάσους. Στο έργο αυτό τη βοήθησε η Νύμφη Σύριγγα, που είχε μεταμορφωθεί σε καλάμι για να γλιτώσει από τον έρωτα του θεού Πάνα. Της είπε να περιμένει το μεσημέρι, που τα πρόβατα δεν αντέχουν τη ζέστη και κοιμούνται. Τότε ήταν η κατάλληλη στιγμή να μαζέψει τις τούφες από μαλλί που είχαν πιαστεί στα κλαδιά των θάμνων και στις καλαμιές.

Η τρίτη δοκιμασία ήταν ως είθισται, η χειρότερη. Η Ψυχή έπρεπε να φέρει στην Αφροδίτη νερό από μια παγωμένη πηγή που βρισκόταν σε έναν ψηλό, απότομο και γλιστερό βράχο που τον φυλούσαν μερικοί ακοίμητοι δράκοι. Η Ψυχή το κατόρθωσε και αυτό με τη βοήθεια ενός αετού του Δία.

Η Αφροδίτη, αμφισβήτησε τις επιτυχίες της ψυχής, θεωρώντας ότι δεν οφείλονταν αποκλειστικά στις δικές της προσπάθειες, αλλά κυρίως σε βοήθεια που έλαβε. Γι' αυτό της ανέθεσε ακόμα μια δοκιμασία, πολύ δυσκολότερη από τις προηγούμενες. Η Ψυχή έπρεπε να πάει στον Κάτω Κόσμο και να ζητήσει από την σύζυγο του Άδη Περσεφόνη, να της δώσει ένα κουτάκι με τη θαυματουργή αλοιφή που χάριζε υπερφυσική ομορφιά.

Κάτι που φάνταζε τόσο αδύνατο που η ψυχή σκέφτηκε να αυτοκτονήσει. Μια μυστηριώδη φωνή όμως, την συμβούλεψε πώς να κατέβει στον Άδη, πώς να δώσει το νόμισμα στον Χάροντα και πώς να καλοπιάσει τον Κέρβερο, καθώς και τον τρόπο για να επιστρέψει στον κόσμο των ζωντανών. Επίσης, την προειδοποίησε κατηγορηματικά να μην ανοίξει επ' ουδενί το κουτί που θα της έδινε η Περσεφόνη. Ακολουθώντας τις συμβουλές η αποστολή ήταν επιτυχής αλλά, η Ψυχή και άνοιξε το κουτί για να δει το περιεχόμενο του. Δεν πρόλαβε όμως να δει τίποτα, απλώς κοιμήθηκε. Και δεν ήταν ένας απλός ύπνος, ήταν ο ύπνος του θανάτου. Η Ψυχή έμεινε για κάποιο διάστημα κοιμισμένη, όχι όμως για πάντα, όπως έλπιζε η Αφροδίτη. Ο Έρωτας, παρά τον θυμό του, είχε μετανιώσει για τη σκληρή συμπεριφορά του και έψαχνε να τη βρει.

Ο έρωτας ξαναβρίσκει την ψυχή

Όταν την βρήκε, την αποδέσμευσε από τα δεσμά του θανάτου. Η ψυχή έγινε τελικά αθάνατη και αιώνια σύζυγος του Έρωτα, αποκτώντας ένα παιδί, την Ηδονή.

Ο μύθος βρίθει συμβολισμών, που έχουν να κάνουν με το ταξίδι της αθάνατης ουράνιας ψυχής στον κόσμο της ύλης, και την τελική ένωση της εκ νέου με το Ουράνιο λίκνο της. Εν τάχη θα μπορούσαμε να υποδείξουμε, κάποια στοιχεία.
Ο Ερωτάς συμβολίζει σε κοσμογονικό επίπεδο όπως προαναφέρθηκε, τηνη αέναο ενοποιό δύναμη, που εξελίσσει το σύμπαν. Η ψυχή σε ανθρώπινο επίπεδο, έχει άλλες δύο αδελφές, γεγονός που μας παραπέμπει στο τρισυπόστατο της ανθρώπινης φύσης .( Νους, ψυχή, σώμα ). Η ψυχή στην κατώτερη φύση της, μετέχει του θείου έρωτα, δίχως όμως να το γνωρίζει, καθώς υποτάσσεται από τα ανθρώπινα πάθη, και την δέσμευση της ύλης, ξεχνώντας την ουράνια καταγωγή της. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος πρέπει να υποβληθεί σε δοκιμασίες, πριν επιτύχει την μέθεξη και την μακαριότητα της αθανασίας.

Στην πρώτη δοκιμασία υποδεικνύεται πως Θειο ενυπάρχει και ζωοποιεί κάθε τμήμα του σύμπαντος, όσος ασήμαντο και εάν φαίνεται. Συνεπώς και ο άνθρωπος σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οφείλει να συνειδητοποιήσει, πως αποτελεί το τμήμα ενός συνόλου, το οποίο, µε τη σειρά του, συνδέεται και εξαρτάται από άλλα σύνολα εντός ενός ευρύτερου οικοσυστήματος.

Στην δεύτερη δοκιμασία, παρότι οι ανθρώπινες ψυχές μετέχουν του Θείου, (τα κέρατα υποδηλώνουν την επαφή με το Θείο), οι αντιληπτικές δυνάμεις του ανθρώπου (και ο τρόπος έκφρασης τους, ομιλία) επικεντρώνονται στην ικανοποίηση του «εγώ» και της κατώτερης φύσης του. Κατά την διάρκεια του μόνο ύπνου, η ψυχή, ασυνείδητα έχει την δυνατότητα να ταξιδεύει πέρα από όρια του χωροχρόνου.

Η Τρίτη δοκιμασία έχει σχέση με την κάθαρση (νερό - πηγή), και την χαλιναγώγηση των παθών( δράκοι) που οφείλει να υποστεί η ψυχή, πριν την ανάβαση της (αετός του Δία) προς το ουράνιο λίκνο της.

Τέλος η κατάβαση στον Άδη και η ανάσταση, (ένα κοινό αρχετυπικό μοτίβο σε όλες τις μυήσεις) υποδεικνύει πως το τέλος του επίγειου κύκλου, είναι απλώς μία μετάβαση της μορφής σε κάποια άλλη, και καταδεικνύει την αιωνιότητα της ψυχής. Τίποτα δεν περισσεύει στην φύση. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που πρέσβευε ο Aναξίμανδρος. «Οτιδήποτε γεννιέται μέσα στη φύση έχει ένα χρέος, που το πληρώνει όταν αποσυντίθενται, δίνοντας έτσι καινούργια ζωή»...