Οι Ιθαγενείς. Μία αληθινή διδακτική ιστορία.

Κατά  την διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου, οι  Αμερικανοί δημιούργησαν βάσεις σε διάφορα μικρά νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού, ώστε να κινηθούν κατά της Ιαπωνίας. Σε κάποια από αυτά τα μικρά νησιά, βρήκαν μικρές φυλές ιθαγενών απομονωμένων από τον υπόλοιπο κόσμο.

Οι Αμερικανοί για να εγκαταστήσουν τις στρατιωτικές τους βάσεις, έπρεπε να κατασκευάσουν μικρούς αεροδιάδρομους για τον ανεφοδιασμό τους.  Οι ιθαγενείς  κάτοικοι,  παρακολουθούσαν  τις προετοιμασίες στο διάδρομο προσγείωσης πριν προσγειωθεί  (το μεγάλο  πουλί ) ένα αεροπλάνο. 

Είχαν διαπιστώσει πως οι Αμερικανοί άναβαν τα φώτα του διαδρόμου, έβαζαν το ανεμούριο και κρατούσαν τα σημαιάκια για να κατευθύνουν το αεροπλάνο που προσγειωνόταν και έφερνε τα εφόδια. Από τα εφόδια αυτά, οι Αμερικανοί έδιναν και μερικά στους ιθαγενείς ως δώρο.

Σταδιακά οι Ιθαγενείς δούλευαν όλο και λιγότερο, καθώς απολάμβαναν αγαθά δίχως να κουράζονται, και μάλιστα αγαθά τα οποίο ήταν πέρα από το βιοτικό και γνωσιολογικό τους επίπεδο. Όταν έφυγαν οι Αμερικανοί μετά το τέλος του πολέμου,  χάθηκαν τα αεροπλάνα και τα δώρα. 

Οι  ιθαγενείς λοιπόν σκέφτηκαν να κάνουν ότι οι Αμερικανοί. Άναβαν τα φώτα, έβαζαν το ανεμούριο και κρατούσαν τα σημαιάκια ώστε  να έλθει το πολύτιμο αεροπλάνο με τα εφόδια, αλλά αυτό δεν ερχόταν.

Οι Ιθαγενείς δεν καταλάβαιναν τι  γινόταν  λάθος....Έκαναν ακριβώς ότι έκαναν οι Αμερικανοί, αλλά  αεροπλάνο δεν ερχόταν. Συνελεύσεις επί συνελεύσεων, θυσίες στους θεούς που πρότειναν οι ιερείς , αλλά τα χωράφια άδεια...

Έως ότου κάποιοι  άλλοι Αμερικανοί δυτικοί επισκέπτες,  τους πρόσφεραν ψίχουλα για να   αγοράσουν τα  εξωτικά τα χωράφια τους για ένα κομμάτι ψωμί και λίγα από τα αγαθά του σύγχρονου πολιτισμού, που τόσο πολύ  είχαν αλλοιώσει την πολιτισμική τους ταυτότητα...

Η συνέχεια αυτονόητη…..

Οποιαδήποτε ομοιότητα με  καταστάσεις  που βιώνουμε σήμερα ίσως είναι συμπτωματική.

Αθηνά και Μέδουσα αποσυμβολισμός.

Από τα μαθήματα αποσυμβολισμού της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας (απόσπασμα)..

..Η Θεά Αθηνά γεννήθηκε ως ώριμη γυναίκα, όχι ως βρέφος, από το κεφάλι του πατέρα της, Δία. Για αυτό τον λόγο εκφράζει εκτός από την νόηση, την προσωποποίηση του ισορροπημένου, ανθρώπου. Όχι μόνο της γυναικείας φύσης, αλλά και της αντρικής . Γεννιέται αρματωμένη συμβολίζοντας την νόηση ως το μεγαλύτερο όπλο του ανθρώπου, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα επίσης πως εντός της υπάρχουν ισορροπημένες οι αρσενικές και θηλυκές πολικότητες. Η αρχική κατάσταση της ενότητος....

Δεν είναι μόνο η θεά του πολέμου, αλλά και της ειρήνης του πολιτισμού και της τέχνης.

Η θεά της σοφίας φέρει ασπίδα της την εικόνα των της Μέδουσας. Η Μέδουσα υπήρξε, αρχικά, μια από τους φύλακες ενός σπηλαίου της Γαίας, της οποίας ήταν εγγονή. Μέδουσα σημαίνει αυτή που φυλάσσει , προσέχει. (μετοχή του ρήματος «μέδω» (= «βασιλεύω», «προστατεύω», αργότερα «προσέχω», «προνοῶ») οι μετοχὲς «μεδέων/μέδουσα» ουσιαστικοποιήθηκαν, σημαίνοντας τον/την φύλακα και από εκεί προέκυψε το όνομα της .   Σημαντικό πως και η  «Μήτις» (=φρόνησις, σύνεσις), αλλά και το «μέτρο» (=σχέδιο), είναι τη ιδίας ρίζας… Προστάτευε τον αμύητο από το να εισέλθει στα μυστήρια της θεάς..

Η Μέδουσα συμβολίζει τις φοβίες τα πάθη και το σκοτεινό τμήμα του ασυνείδητου. Η Αθηνά φέρνει τη λογική και την συνείδηση, που είναι το ακριβώς το αντίθετο της παραλυτικής απραξίας της Μέδουσας(παραλύει όποιον την κοιτάξει). Εάν δεν αναπτύξουμε την λογική και την συνείδηση μας, δεν αναπτύξουμε δηλαδή αντιστάσεις (ασπίδα) στο παράλογο και στη κυριαρχία του ασυνείδητου και της ύλης έναντι της διάνοιας, τότε υποβιβαζόμαστε στην ζωώδη κατάσταση. Ο συμβολισμός είναι προφανής, η δύναμη της νόησης έχει πάντα δύο όψεις...!

Οι τρεις άξονες της οικονομίας της Ελλάδος.

Παραφράζοντας τα τρία «αθλοθετήματα» της ζωής μας, τα οποία αναφέρει ο Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος (1900 - 1981 Καθηγητής φιλοσοφίας), σε σχέση με την έξοδο από την κρίση, θα πρέπει να επιδιώξουμε την :

α) Πορεία προς την αρχαιότητα (ανάδειξη της μοναδικής ιστορικής κληρονομιάς μας),

β) Πορεία προς τον έξω κόσμο (καινοτομία, αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης, αειφόρο ανάπτυξη, εξωστρέφεια),

γ) Και το μεγαλύτερο και επιπονότερο, αλλά και γονιμότερο, είναι η επιστροφή στον εαυτό μα. ( Η ανάκτηση της χαμένης μας Ελληνικής – πολιτισμικής μας ταυτότητας, και η συμμετοχή μας εκ νέου στο διεθνοποιημένο «πολιτισμικό γίγνεσθαι», με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που μας παρέχει η παράδοση μας . Ακρογωνιαίος λίθος για να το επιτευχθεί αυτό είναι η ορθή παιδεία.)

Κανένα από αυτά, και προπαντός το πρώτο αθλοθέτημα της ζωής μας, η πορεία προς την αρχαιότητα, δε θα φέρει μήτε τώρα καρπούς, αν δε τη ζήσουμε, και μείνουμε στο θαυμάζειν. Μονάχα οι κουρασμένοι δε θαυμάζουν και δεν αγαπούν.

Επιθυμίες, ευδαιμονία, και χειραγώγηση των μαζών (Thomas Hobbes, George Orwell, Aldous Leonard Huxley).

«Είμαι έτοιμος να κάνω το τελευταίο μου ταξίδι, ένα τεράστιο άλμα στο σκοτάδι».

Thomas Hobbes  (τα τελευταία του λόγια)

.

O Thomas Hobbes  (05/04/1588 – 04/12/1679)  ήταν Άγγλoς φιλόσοφος, και ένας από τους πρώτους διανοητές-θεμελιωτές του σύγχρονου κράτους και ιδρυτής της πολιτικής φιλοσοφίας.

Για τον Hobbes,  ο άνθρωπος είναι μία αυτόματη μηχανή και  διακατέχεται από μία μηχανιστική – υλιστική αντίληψη. Ο  άνθρωπος δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα αυτόματο, μια μηχανή δηλαδή με εξαρτήματα όπως όλες οι μηχανές που είναι τα όργανα της. Η ανθρώπινη μηχανή έχει ως σκοπό την συνέχιση της λειτουργίας της, και υπό αυτό το πρίσμα εκτελούνται όλες τις οι λειτουργίες της.

Κατά συνέπεια, και οι ψυχολογικές αντιδράσεις του ανθρώπου ερμηνεύονται ως νομοτελειακά αποτελέσματα των παθών από τα από τα οποία κυριαρχείται. Σύμφωνα με την θεωρία του, η υλιστική μεταφυσική και η αισθησιοκρατική ψυχολογία δίδασκαν ότι αυτή η ορμή της αυτοσυντήρησης είναι προσανατολισμένη στη διατήρηση και την προαγωγή της ατομική ύπαρξης. Η εγκόσμια ευδαιμονία δεν έγκειται στην ηρεμία ενός ικανοποιημένου πνεύματος, γιατί δεν υφίσταται κανένας απώτατος μεταφυσικός σκοπός και κανένα ύψιστο αγαθό. Όλα τα άλλα μέσα αποτελούν απλώς μέσα για την επίτευξη του ανώτατου υλικού σκοπού.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: «Η ευδαιμονία είναι η διαρκής πορεία της επιθυμίας από το ένα αντικείμενο στο άλλο, όπου η απόκτηση του πρώτου δεν είναι παρά ο δρόμος για το επόμενο. Αυτό οφείλεται στο ότι σκοπός της ανθρώπινης επιθυμίας δεν είναι μια μοναδική και στιγμιαία απόλαυση, είναι αντίθετα η εξασφάλιση της ικανοποίησης και των μελλοντικών επιθυμιών διαπαντός. Συνεπώς, οι θεληματικές πράξεις και οι διαθέσεις όλων των ανθρώπων τείνουν όχι μόνο στην κατάκτηση, αλλά και στην εξασφάλιση μιας ευτυχισμένης ζωής».

Ο Hobbes θεωρεί τον άνθρωπο ως ένα εγωιστικό ον που σκοπό έχει μόνο τη συνέχιση της ύπαρξης του, αυτή είναι και η μόνη αξία που του αναγνωρίζει, η αυτοσυντήρηση. Υπό αυτή την έννοια υιοθετεί μια ντετερμινιστική αντίληψη για την ανθρώπινη συμπεριφορά η οποία περιορίζει την ελευθερία βούλησης, δεσμεύοντας την στην υπηρεσία της συντήρησης του ανθρώπινου οργανισμού.

Τα εγωιστικά κίνητρα υπό τα οποία δρα το ανθρώπινο ον το βάζουν απευθείας σε μια ανταγωνιστική θέση με τα υπόλοιπα όντα, καθώς αυτό, όπως και τα άλλα, προσπαθεί να διασφαλίσει την αυτοσυντήρηση του με την απόκτηση δύναμης, και η απόκτηση δύναμης δημιουργεί επιθυμία για περισσότερη δύναμη.

Για τον   Hobbes ο άνθρωπος δεν έχει αγαθή φύση αλλά είναι εκ φύσεως εγωιστής και ηδονιστής. Το γεγονός ότι τα ανθρώπινα κίνητρα οδηγούνται, σύμφωνα με τη φύση τους, από προσωπικό συμφέρον, θα μπορούσε να είχε καταστροφικές συνέπειες. Ανεξέλεγκτοι, οι άνθρωποι, και καθοδηγούμενοι από την εσωτερική δυναμική τους, το πιθανότερο είναι πως θα αλληλοκαταστραφούν.

Κάθε άνθρωπος, σύμφωνα με τον Αγγλο φιλόσοφο, δεν έχει άλλη επιλογή από το να συσσωρεύει δύναμη για να διασφαλίζει την αυτοσυντήρησή του, εξαιτίας του φόβου ότι, αν δεν το κάνει ο ίδιος, θα το κάνει κάποιος άλλος, και έτσι θα βρεθεί στο έλεος του άλλου. Η φύση, βέβαια, έχει κάνει τους ανθρώπους ίσους ως προς τις ικανότητες του σώματος και του νου, διότι και ο πιο αδύναμος έχει τη δύναμη να σκοτώσει τον δυνατότερο, είτε με δόλο είτε συνασπιζόμενος με άλλους.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αν δύο άνθρωποι «επιθυμούν το ίδιο πράγμα, χωρίς εντούτοις να μπορούν αμφότεροι να το αποκτήσουν, γίνονται εχθροί. Και στην πορεία προς το σκοπό τους (που είναι κυρίως η αυτοσυντήρηση, αλλά και ορισμένες φορές η ευχαρίστησή τους μόνο) προσπαθούν να καταστρέψουν ή να υποτάξουν ο ένας τον άλλο σε ένα ανελέητο Δαρβίνειο αγώνα επιβίωσης και επικυριαρχίας ».

Οι πρωταρχικές αιτίες διαμάχης που προέρχονται από τη φύση του ανθρώπου είναι τρεις:

1. ο ανταγωνισμός
2. η δυσπιστία και
3. η δόξα.

Η φύση διαιρεί τους ανθρώπους και τους προτρέπει να αλληλοσυγκρούονται και να αλληλοεξοντώνονται. Στην ουσία, ο αχαλίνωτος στη φυσική κατάσταση εγωισμός πρέπει να πειθαρχηθεί από μία ανώτερη ρυθμιστική αρχή, έτσι ώστε να συμπέσει η ατομική ωφέλεια με την ωφέλεια του συνόλου. Επικρατεί, λοιπόν, μία κατάσταση «πολέμου των πάντων εναντίον πάντων»  ή διαρκούς απειλής

Πολέμου, όπου «κάθε άνθρωπος είναι εχθρός κάθε άλλου ανθρώπου». Σε

μία τέτοια κατάσταση «...μόνο το υπέρτατο κακό έχει θέση, δηλαδή ο διαρκής

φόβος και ο κίνδυνος του βίαιου θανάτου. Ο ανθρώπινος βίος είναι μοναχικός,

ενδεής, βρωμερός, κτηνώδης και βραχύς».

Η προσπάθεια για αποφυγή της βίας, αναγκάζουν τον άνθρωπο να αποδεχθεί το «κοινωνικό συμβόλαιο» που ο Hobbes προτείνει, με το όνομα Λεβιάθαν. Είναι ο  αμοιβαίος φόβος που προκύπτει μεταξύ ατόμων που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση αποτελεί βασική προϋπόθεση του συμβολαίου καθώς κάθε συμβόλαιο ή σύμβαση συνάπτεται μεταξύ ίσων, τυπικά τουλάχιστον, ατόμων.

Το άτομο εκχωρεί τα προ- κοινωνικά (φυσικά) του δικαιώματα, για να αποφύγει

το μαρτύριο της ανασφάλειας. «Η φωνή της αυτοσυντήρησης τον παρακινεί

να επινοήσει τρόπους δραπέτευσης από την αρχέγονη ελευθερία,  αντίτιμο

της  οποίας είναι ο θάνατος».  Κάθε ατομική εξουσία εκχωρείται και,  σύμφωνα

με μια σύμβαση («συμβόλαιο »)  που υπογράφουν όλοι με όλους ,  μεταβιβάζεται

σε ένα μόνο πρόσωπο ή σε ομάδα προσώπων.  

Η αμοιβαιότητα είναι καθοριστικός όρος του συμβολαίου : «Η αμοιβαία μεταβίβαση δικαιώματος είναι το λεγόμενο κοινωνικό συμβόλαιο». Μ’ αυτόν τον τρόπο  της αμοιβαίας εκχώρησης και μεταβίβασης εξουσιών προκύπτει ο ανώτατος άρχων,  η πολιτική κοινότητα,  ο Leviathan-κράτος.

Το συμβόλαιο καταλήγει σε κοινότητα κυρίαρχου – υπηκόου. Από τη στιγμή

Της εγκαθίδρυσης του κυρίαρχου,  η εξουσία του δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. 

Στο εξής όλοι υποτάσσονται, άνευ όρων, σ’  αυτόν. Το  μόνο δικαίωμα που

Διατηρούν τα άτομα είναι το  αναφαίρετο δικαίωμα  της αυτοάμυνας

σε άμεση επίθεση. 

Η βασικότερη δέσμευση του κυρίαρχου απέναντι

στους υπηκόους του αφορά στην προστασία της ζωής τους,  ενώ αναγκαία

προϋπόθεση της ενδοκρατικής γαλήνης συνιστά η ευμάρεια . «Αν και

οι υπήκοοι εμφανίζονται απογυμνωμένοι από κάθε δικαίωμα πολιτικής

συμμετοχής, ωστόσο διατηρούν αξιόλογες ελευθερίες στη σφαίρα

της οικονομικής  δραστηριότητας και της ιδιωτικής ζωής»...

Το σημαντικό στοιχείο είναι ότι αυτό το Κράτος έχει το μονοπώλιο της βίας και της απόλυτης εξουσίας. Γράφει σε κάποιο σημείο:

«Ιδού, λοιπόν, η γένεση εκείνου του μεγάλου Λεβιάθαν, ή μάλλον (για να μιλήσουμε με μεγαλύτερο σεβασμό) εκείνου του θνητού θεού, στον οποίο οφείλουμε, ύστερα από τον αθάνατο θεό, την ειρήνη και την διαφέντεψή μας.

Η πολιτική εξουσία θα πρέπει να είναι τόσο µεγάλη όσο µεγαλύτερη θα µπορούσαν ποτέ να τη φαντασθούν οι άνθρωποι. Κατά τη γνώµη κάποιων αυτή η απεριόριστη εξουσία θα προκαλούσε πολλά δεινά, αλλά τα δεινά που θα προκαλούσε η έλλειψή της, που είναι ο διαρκής πόλεµος όλων εναντίον όλων, είναι πολύ χειρότερα. Η κατάσταση του ανθρώπου σ’ αυτή τη ζωή δεν θα είναι ποτέ απαλλαγµένη δυσχερειών. ∆εν µπορεί όµως να υπάρξει µεγαλύτερη δυσχέρεια σε µια κοινωνία από εκείνη που προκύπτει από την ανυπακοή των υπηκόων και από την καταπάτηση εκείνων των συµφωνιών πάνω στις οποίες η ίδια η κοινωνία οφείλει την ύπαρξή της….

Το κράτος είναι ένα πρόσωπο του οποίου η βούληση πρέπει να κατισχύει, σύµφωνα µε τη συνθήκη που το έφτιαξε, ως βούληση πάντων των υπολοίπων και το οποίο δύναται να κάνει χρήση όλων των δυνάµεων και όλων τους των µέσων, προκειμένου να εξασφαλίζει την ειρήνη και το κοινό καλό».

Ο φόβος το αίσθημα ανασφάλειας  και ικανοποίησης των αρχέγονων παθών του πρωτόγονου  αλλά και του «πολιτισμένου» ανθρώπου είναι τα κίνητρα για την δημιουργία του κοινωνικού συμβολαίου καθώς επίσης και για την τήρησή του. 

Με το συμβόλαιο αυτό εκχωρούν δικαιώματα σε έναν άνθρωπο, ή σε μία ομάδα ανθρώπων και δημιουργούν την κρατική εξουσία, τον Κυρίαρχο. Το αντάλλαγμα που κερδίζουν είναι  η εξασφάλιση της ειρήνης και της ασφάλειας, έναντι της κοινωνικής βίας ή της τρομοκρατίας ..…

Συνδυάστε τα παραπάνω με  τις απόψεις των George Orwell και του Aldous Leonard Huxley οι οποίες περιγράφονται στα αντίστοιχα βιβλία τους, «1984» (Τζωρτζ Όργουελ) και «Θαυμαστός Νέος Κόσμος» (Άλντους Χάξλεϋ), τα οποία  πραγματεύονται το ζήτημα του μελλοντικού ολοκληρωτισμού, που μπορεί να προκύψει από την καταστολή, τον έλεγχο της συμπεριφοράς και τη μετατροπή των ανθρώπων σε άβουλα και ανελεύθερα όντα....

Ο Neil Postman, στο βιβλίο του «Διασκέδαση μέχρι θανάτου» («Δρομέας», 1998) αναλύει το σύγχρονο Αμερικανικό πολιτισμό ως μια παραλλαγή του μέλλοντος που είχε προβλέψει ο Χάξλεϊ. Ο Postman κάνει μια σύγκριση της προφητικής δύναμης του Οργουελικού «1984» και του «Θαυμαστού καινούργιου κόσμου» του Χάξλεϊ:

• Ο Οργουελ προειδοποιούσε ότι κάποια στιγμή θα επιβληθεί ένας έξωθεν αυταρχισμός. Αντιθέτως, για τον Χάξλεϊ δεν χρειάζεται Μεγάλος Αδελφός για να στερηθεί η ανθρωπότητα την αυτονομία, την ωριμότητα και την ιστορική της μνήμη. Εκείνος πίστευε ότι σιγά σιγά οι άνθρωποι θα καταλήξουν να αγαπούν την καταπίεσή τους, να λατρεύουν την τεχνολογία και να αποδομήσουν την ικανότητά τους για σκέψη.
• 
  Τον Οργουελ τον φόβιζαν οι άνθρωποι που θα απαγόρευαν τα βιβλία. Τον Χάξλεϊ τον φόβιζε το γεγονός ότι δεν θα υπήρχε λόγος να απαγορευτεί ένα βιβλίο, γιατί δεν θα βρισκόταν άνθρωπος πρόθυμος να διαβάσει.
• 
  Ο Οργουελ φοβόταν εκείνους που θα μας στερούσαν την πληροφόρηση.
  Ο Χάξλεϊ φοβόταν εκείνους που θα μας υπερπληροφορούσαν τόσο, ώστε να καταντήσουμε πλάσματα παθητικά και εγωιστικά.
• 
  Ο Οργουελ φοβόταν ότι η αλήθεια θα φυλασσόταν μυστική. Ο Χάξλεϊ φοβόταν ότι η αλήθεια θα πνιγόταν σε έναν ωκεανό σύγχυσης.
• 
  Ο Οργουελ φοβόταν ότι θα αναπτύσσαμε πολιτισμό υποτέλειας. Ο Χάξλεϊ φοβόταν ότι θα αναπτύσσαμε πολιτισμό κοινοτοπίας...

Ο Οργουελ φοβόταν ότι θα μας καταστρέψουν αυτά που μισούμε. Ο Χάξλεϊ φοβόταν ότι θα μας καταστρέψουν αυτά που αγαπάμε....

 

Το ερώτημα που προκύπτει μετά από όλα αυτά όπως το έθεσε ο Albert Einstein είναι : « Όλη η περιβόητη τεχνολογική μας πρόοδος -ο ίδιος ο πολιτισμός μας- είναι σαν ένα τσεκούρι στα χέρια ενός ψυχοπαθούς;»

Το σημερινό αδιέξοδο που προκύπτει από τις πολυδιάστατες κρίσεις είναι πρωτοφανές.. Σύμφωνα με τον Carl Jung (Το αρχέτυπο του ολοκληρωτισμού) :    

«Όταν δημιουργούνται νέες καταστάσεις, απρόβλεπτες από τις παλιές συμβατικότητες, τότε, το ανθρώπινο όν που η ρουτίνα το είχε κρατήσει σε κατάσταση ασυνειδησίας, γεμίζει από πανικό, ακριβώς σαν ένα ζώο, και με αποτελέσματα το ίδιο απρόβλεπτα...

....Σε κάθε λαό, η ήττα και η κοινωνική καταστροφή αυξάνουν το αγελαίο ένστικτο. Η έλλειψη προσανατολισμού στο συνειδητό, αντισταθμίζεται με το αρχέτυπο της τάξης στο ασυνείδητο. Μέσα σε συνθήκες απόγνωσης, πανικού και φόβου, ελκόμαστε από σύμβολα τάξης, από "φύρερ", από "σωτήρες", από μοντέλα "ολοκληρωτικού κράτους", που θα αναλάβει την ευθύνη – για λογαριασμό μας. Αν όμως τα σύμβολα της τάξης δεν αφομοιωθούν από το συνειδητό, οι δυνάμεις που εκφράζονται μέσα από αυτά, θα συσσωρευτούν σε επικίνδυνο σημείο. Στις συνθήκες διάχυτου φόβου, το άτομο εξαφανίζεται ολοκληρωτικά και κυριαρχεί ένα γενικό αμόκ, μια παγκόσμια και μοιραία δύναμη, που ενάντια στη συντριπτική της επίδραση, το άτομο είναι ανίκανο να αμυνθεί. Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν τους όχλους. Όμως, ο όχλος είναι από τη φύση του πάντα ανώνυμος και ανεύθυνος. Μια τέτοια κατάσταση δημιουργεί τις προϋποθέσεις για το συλλογικό έγκλημα.

Στην ιστορία διαγράφεται η σταδιακή ανάδυση νέων ρευμάτων ιδεών. Έχουμε όμως την τάση να μετατρέπουμε τις ιδέες σε "ισμούς" και σε "μεγάλα σωτήρια" σχέδια, τα οποία όμως είναι πολύ μακράν της αρχικής ιδέας από την οποία εμπνεύστηκαν. Έτσι, το ότι το μεγάλο σχέδιο αποτυγχάνει, αυτό οφείλεται στο ότι ο άνθρωπος είναι μια αποτυχία. Γι' αυτό δεν χρειάζεται παρά κοινός νους για να αρχίσει κανείς να διορθώνει τον εαυτό του. Αλλά επειδή δεν μπορεί πια να βασίζεται σε εξωτερικές αυθεντίες, πρέπει να γνωρίζει και να κατανοεί την πιο ατομική και μύχια βάση της υποκειμενικής του ύπαρξης για να χτίσει τα θεμέλια του στα αιώνια δεδομένα της ανθρώπινης ψυχής. Η ορθολογική μας στάση θέλει να μας κάνει να πιστεύουμε ότι μπορούμε να κάνουμε θαύματα με τις οργανώσεις, με την επιβολή νέων νόμων ή με παρόμοιες καλοπροαίρετες επινοήσεις. Αλλά στην ουσία, το πνεύμα του έθνους μπορεί να αναθεωρηθεί μόνο με μια αλλαγή στη στάση του ατόμου.

Οι συνέπειες από τη δημιουργία συνθηκών, όπου ο σεβασμός στο άτομο έχει χαθεί και όπου αυτό "εξαφανίζεται ολοκληρωτικά", είναι η επικράτηση της επικίνδυνης ροπής προς την ομαδική ψυχολογία. Συνέπεια της κυριαρχίας της ψυχολογίας του όχλου είναι ότι η αλλαγή του χαρακτήρα που επέρχεται με την ανάδυση των συλλογικών δυνάμεων, είναι καταπληκτική. Ένα ευγενικό και λογικό ον μπορεί να μεταβληθεί σε έναν μανιακό ή σε ένα άγριο κτήνος. Φυσικά, τίποτα δεν θα μπορούσε να εκραγεί από τα βάθη μας εάν δεν υπήρχε μέσα μας. Στην πραγματικότητα, ζούμε συνέχεια επάνω σε ένα ηφαίστειο. Γι' αυτό ο κάθε άνθρωπος έχει χρέος να συνειδητοποιήσει και να μάθει να χειρίζεται τη σκιά του. Η ώριμη αντιμετώπιση των δυνάμεων του ασυνείδητου, είναι ένα πολύ δύσκολο έργο που απαιτεί μεγάλο βαθμό ηθικής ευθύνης. Σχετικά ελάχιστα άτομα μόνο είναι ικανά για μια τέτοια επίτευξη και αυτά δεν είναι πολιτικοί, αλλά οι ηθικοί ηγέτες της ανθρωπότητας. Η συντήρηση και η μεγαλύτερη ανάπτυξη του πολιτισμού στηρίζεται σε αυτά τα άτομα».

Ισχυροί άνθρωποι οι οποίοι γνωρίζουν τα κρυμμένα μυστικά του ψυχισμού των μαζών,  μπορούν και χειραγωγούν μέσα από τεχνητές κρίσεις τις συμπεριφορές των μαζών, οι οποίες αντιδρούν ως αγέλες. Θα επαναλάβω, πως  μπορεί να  βγήκαμε πριν από χιλιάδες χρόνια από τις σπηλιές, αλλά οι σπηλιές δεν έχουν βγει ακόμη από «μέσα»  μας. Οι ίδιοι φόβοι και ανησυχίες μας καταδιώκουν...

Αν θέλουμε πραγματικά να βγούμε από τις κρίσεις που ταλανίζουν την ανθρωπότητα θα πρέπει να αναζητήσουμε το επίκεντρο τους, το οποίο βρίσκεται στα οικονομικο/πολιτικά μοντέλα διαχείρισης, τα οποία δημιουργούν συγκεκριμένες ανάγκες και συμπεριφορές, και τα οποία είναι πλέον ξεπερασμένα. Μοντέλα  τα οποία όμως, είναι προσδεδεμένα σε ισχυρότατα συμφέροντα…

Η Αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων είναι επιτακτική, και προϋποθέτει μία νέα πρώτα από όλα πνευματική, ηθική και  συνειδησιακή «αναγέννηση» της οποίας η αξία, θα  εξαρτάται από το ηθικό και πνευματικό ανάστημα των ατόμων συγκροτούν τις ανθρώπινες κοινωνίες. Οι  άνθρωποι του εικοστού πρώτου αιώνα πρέπει ενσυνείδητα να δημιουργήσουμε μια νέα σύνθεση, ένα «Ολιστικό» τρόπο του σκέπτεσθαι και συναισθάνεσθαι, με αντίστοιχα μοντέλα διακυβέρνησης προς όφελος ολόκληρης  της ανθρωπότητας αλλά και του οικοσυστήματος...

Αυτογνωσία, γνώθι σαυτόν, μυστικισμός

«Όταν ο ήλιος λάμπει πάνω σε εκατομμύρια μικρές σφαιρίτσες νερού, βλέπει κανείς πάνω σε καθεμιά τους, μια τελειότατη απεικόνιση του ήλιου. Με τον ίδιο τρόπο και η μοναδική Ψυχή, ο ένας Εαυτός, η μία ύπαρξη του σύμπαντος, όταν αντικαθρεπτίζεται πάνω σε όλες αυτές τις πολυάριθμες σφαιρίτσες των διαφορετικών ονομάτων και μορφών, φαίνεται σαν να έχει διαφορετικές όψεις, ενώ στην πραγματικότητα είναι μία. Δεν υπάρχει ούτε “εγώ”, ούτε “εσύ”, τα πάντα είναι ένα.»

Βιβεκανάντα

Από την αρχαιότητα έως και σήμερα πάντα και σε  όλες τις θρησκείες υπήρχε το «ρεύμα του μυστικισμού», το οποίο ανάλογα με την μεθοδολογία διακρίνεται στον εξωστρεφή και στον εσωστρεφή μυστικισμό.

Ο εξωστρεφής  στρέφεται προς τα έξω, μέσω των αισθήσεων, ο ενδοστρεφής  στρέφεται προς τα έσω μέσα στον Νου. Και οι δύο κορυφώνονται στην αίσθηση ύστατης ενότητας με΄ ότι εκείνος που την αισθάνεται θεωρεί δική του ένωση ή ακόμη ταυτότητα. Όμως ο εξωστρεφής μυστικιστής χρησιμοποιώντας τις φυσικές αισθήσεις του, αντιλαμβάνεται την πολλαπλότητα των εξωτερικών υλικών αντικειμένων να μετασχηματίζεται μυστικός, με αποτέλεσμα το Ένα, ή η ενότητα να ακτινοβολεί μέσω αυτών. Ο ενδοστρεφής μυστικιστής, αντίθετα αναζητεί, αποκλείοντας σκοπίμως τις αισθήσεις να καταδυθεί μέσα  στα βάθη του δικού του εγώ. (1)

Γενικεύοντας εάν επιχειρούσαμε να δώσουμε έναν ορισμό του Μυστικισμού  ίσως θα μπορούσαμε να πούμε πως οι μυστικιστές επιδιώκουν την ένωση με το υπερβατικό,  με το «θείο»,  την ταύτιση του ανθρώπου με το απόλυτο. Ο μυστικιστής, αναζητά αποκλείοντας τις αισθήσεις, να καταδυθεί στα βάθη του δικού του «εγώ», είτε μέσω της υπερφυσικής θείας χάρης (Χριστιανισμός-Μουσουλμανισμός) είτε μέσω μίας προσωπικής και ευθείας ένωσης του ανθρώπινου πνεύματος με την θεμελιώδη αρχή της υπάρξεως.

Μυστικισμός θα μπορούσε να ονομαστεί λοιπόν, η τέχνη της βιωματικής προσεγγίσεως προς την υπερ-αισθητή πραγματικότητα, η προσπάθεια αφύπνισης  της  Θείας εσωτερικής Σπίθας,  που ενοικεί μέσα μας. Το ταξίδι  διαφέρει ανάλογα με την ατραπό που επιλέγει, η αφετηρία και ο προορισμός όμως είναι  κοινός. Από τον  Ινδουισμό :

«Έναν υπέρτατο μα άγνωστο φίλο διαθέτεις εντός σου. Γιατί ο θεός ενοικεί στο εσωτερικό κάθε ανθρώπου, μόνο που λίγοι ξέρουν  να τον αποκαλύψουν. Ο άνθρωπος που θυσιάζει τις επιθυμίες και τις πράξεις του στο Ον από το οποίο προέρχονται οι αρχές κάθε πράγματος, καθώς όλη η δημιουργία. Προσεγγίζει με την θυσία του το τέλειο. Όποιος καταφέρνει να βρει μέσα του την ευτυχία, τη χαρά και το φως, ταυτίζεται με το Θεό. Γνώριζε πως η ψυχή που προσεγγίζει το Θεό είναι απελευθερωμένη από τη γέννηση και το θάνατο, τα γηρατειά και τον πόνο, και γεύεται το νερό της αθανασίας».

Μπακαβάντ Γκιτά.

τον  Επίκτητο:

«Έχεις μέσα σου ένα κομμάτι απ' το Θεό. Γιατί λοιπόν αγνοείς αυτή τη συγγένεια;   Αν ήταν μπροστά σου ένα άγαλμα του Θεού, δε θα τολμούσες να κάνεις τίποτα απ' όσα κάνεις τώρα.  Κι ενώ είναι ο ίδιος ο Θεός παρών μέσα σου και τα βλέπει όλα και τ' ακούει,   δε  ντρέπεσαι να κάνεις το κακό, μη έχοντας συναίσθηση του τι είναι η φύση σου; Εσύ, που είσαι το κατασκεύασμα αυτού του Δημιουργού, θέλεις να το καταισχύνεις;   Κι όμως, ο Θεός όχι μόνο σε κατασκεύασε, αλλά εμπιστεύτηκε και παρέδωσε σε σένα τον εαυτό σου.   Κι εσύ δε θα το θυμηθείς αυτό, αλλά θα ντροπιάσεις τη κηδεμονία σου.»

τον Πλωτίνο:

 «Θα φθάσει η ψυχή όχι σε κάτι άλλο αλλά στον εαυτό της…….τα πάντα βρίσκονται μέσα μας» VI ix 11.38

έως τον Απόστολο Παύλο:

«Δεν ξέρετε ότι είσθε ναός του Θεού και ότι το Πνεύμα του Θεού κατοικεί μέσα σας;» Προς Κορινθίους Α'3,16.

Και τον Άγιο Αυγουστίνο:

«Μην στρέφεσαι προς τα έξω, γύρισε μέσα σου. Η αλήθεια κατοικεί στον εσωτερικό άνθρωπο». Άγιος Αυγουστίνος liber de vera religione XXIX72

Η αφύπνιση  επιτυγχάνεται με την ενδοσκόπηση, ή και την αυγογωσία, που αποσκοπεί τόσο στην  γνώση  του εαυτού μας, - το Δελφικό Γνώθι σ' αυτόν -, όσο και της σχέσης μας με το κόσμο που μας περιβάλλει. Η προσπάθεια αυτή απαιτεί μία διεύρυνση του πνεύματος πέρα από τα γνωστά, και τα χρονικά πλαίσια που έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε. Είναι μία γνώση βιωματική, που επιτρέπει την ολοκλήρωση του ανθρώπου. Επομένως, δεν επιδιώκει να πείσει, αλλά να κάνει κάποιον να βιώσει. Αποτελεί μία αλτρουιστική στάση ζωής, μία κατανόηση του μεγαλείου του σύμπαντος και της γνώσης ότι η απόλυτη αλήθεια δεν είναι προσεγγίσιμη για τον άνθρωπο, συμβάλλοντας κατά αυτόν τον τρόπο στην απομάκρυνση από φανατισμούς και δογματισμούς. Κάτι που βέβαια  επιτυγχάνεται πολύ δύσκολα. Όπως χαρακτηριστικά προτρέπει ο Όσιος Νικήτας Σταθάτος

«Γνώρισε τον εαυτό σου. Αυτό είναι όντως αληθινά  ταπείνωση που διδάσκει την ταπεινοφροσύνη και συντρίβει την καρδία. Και να εργάζεσαι για αυτό το πράγμα και να το φυλάγεις. Αν όμως δεν γνώρισες ακόμη τον εαυτό σου, τότε ούτε τι είναι ταπείνωση γνωρίζεις, ούτε άρχισες την αληθινή πνευματική εργασία και φύλαξη. Γιατί το να γνωρίσεις καλά τον εαυτό σου, είναι ο σκοπός της εργασίας των αρετών..»

Με το Δελφικό παράγγελμα Γνώθι σ' αυτόν  δεν εννοείται βέβαια μία απλή συλλογή πληροφοριών κάτι είναι εύκολο για έναν νοήμων άνθρωπο. Η απλή καταγραφή πληροφοριών και γνώσεων σημαίνει «αντικειμενοποίηση». Γνωρίζουμε κάτι μόνο όταν μπορέσει να το περιορίσει ο νους μας, όταν κάτι είναι πέρα από τα όρια του νου μας, δεν είναι αντιληπτό. Η γνώση λοιπόν από μόνη της είναι ελλιπής. Πόσο μάλλον όταν προσπαθούμε να αντιληφθούμε ανώτερες αλήθειες, όπως του Θείου  που δεν μπορούμε να τις προβάλλουμε έξω από τον εαυτό μας. Αν ο νους περιορίσει το Απόλυτο, τότε θα παύσει Εκείνο να είναι Απόλυτο, θα γίνει πεπερασμένο. Ετσι ό,τι περιορίζει ο νους γίνεται αναγκαστικά  πεπερασμένο. (2).

Η γνώση από μόνη της δεν προσφέρει την ευδαιμονία και την πνευματική αναγέννηση, συνεπώς δεν μπορεί για αυτό να μας μίλησαν όλοι οι μεγάλοι του παρελθόντος. Άρα μιλάμε ένα άλλο είδους «γνώσης». Μία γνώση που βιώνεται πέρα από λεκτικές περιγραφές. Η επίτευξη αυτής της γνώσης είναι ικανή να οδηγήσει την μεταμόρφωση, καθώς  θεωρία η πράξη δεν πρέπει να διαχωρίζονται. Όπως χαρακτηριστικά είπε ο Νίτσε στον Ζαρατούστρα:

«Αηδίασα από την σοφία μου. Μοιάζω με μέλισσα που μάζεψε πάρα πολύ μέλι. Μου χρειάζονται χέρια που να απλώνονται προς εμένα. Θα ήθελα να δίνω και να διασκορπώ. Χρέος έχω να κατέβω στα χαμηλά βάθη, όπως κανείς και εσύ Ήλιε όταν πορεύεσαι πίσω από τις θάλασσες και φέρνεις το φως σου κάτω από τον κόσμο. Χρέος έχω σαν και εσένα λαμπρό μου άστρο να δύσω.»

Τι είναι όμως ο  εαυτός μας τον οποίο οφείλουμε να γνωρίσουμε; Ο εαυτός είναι εκείνο το συνειδητό, αισθανόμενο πάντα υπάρχον ένα, που στον καθένα από εμάς γνωρίζει ότι υπάρχει. Κάθε άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να σκεφτεί τον εαυτό του ως ανύπαρκτο. Κανείς δεν αναρωτιέται «Υπάρχω»; Η αυτοεπιβεβάιωση «Υπάρχω» έρχεται πριν από οτιδήποτε άλλο, και στέκει πέρα από κάθε αμφισβήτηση. (3)

Ο άνθρωπος όμως είναι αναπόσπαστο τμήμα της φύσης, δεν μπορεί να υπάρξει ξέχωρα από  τον κόσμο, άρα το «υπάρχω» είναι συνυφασμένο και εξαρτώμενο με την φύση. Εκεί οφείλουμε να ψάξουμε τις ρίζες μας.

Παρατηρώντας λοιπόν την  φύση διαπιστώνουμε μία προοδευτική πορεία προς μία ανώτερη ζωή, μία πορεία από την ύλη προς το πνεύμα. Πίσω από όλες τις εκδηλώσεις του αισθητού κόσμου υπάρχει μία πρωταρχική δύναμη ένας πόθος για επιστροφή στην κατάσταση ενότητας,   από εκεί από όπου όλα προήλθαν και θα καταλήξουν. Μία απλή παρατήρηση στην φύση αποδεικνύει πως όλα τα δημιουργήματα από τους κεντρικούς Ήλιους έως τους μονοκύτταρους οργανισμούς έχουν δομηθεί με βάση την αρχή πως η ενέργεια στο σύμπαν είναι ιεραρχημένη   με βάση την σταδιακή διαβάθμιση του αόρατου προς το ορατό, του  ΕΝΟΣ προς την πολλαπλότητα , του πνεύματος προς την  ύλη.

Σύμφωνα με τον μυστικισμό  ο Κόσμος είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς διαδοχικών αλλαγών που οφείλονται στην Κίνηση και τις μεταλλαγές της. Κάθε αλλαγή εκφράζει ένα τμήμα της Κοσμικής Ιδέας και αποτελεί ένα  ιδιαίτερο είδος ζωής. Η πορεία της ζωής διαμέσου των αλλαγών που η Θεία Σκέψη καθορίζει, λέγεται Εξέλιξη. Σκοπός της εξέλιξης είναι οι Μονάδες να γνωρίσουν προοδευτικά όλες τις διαφοροποιήσεις της ουσίας, να τις αφομοιώσουν και να τις ελέγχουν με την ενεργοποίηση των δυνάμεών τους.

Η διαδικασία μέσω της οποίας η εκδηλωμένη ζωή τείνει να εκφράζει το εν δυνάμει σχέδιο και να το μετατρέπει από τη σπερματική του κατάσταση σε φαινόμενο και έργο, ονομάζεται εξέλιξη. Κάθε νόμος, κάθε αιτία και αποτέλεσμα, κάθε αλλαγή και τροποποίηση υπάρχουν εν δυνάμει και εμφανίζονται σε κάθε συμπαντικό πεδίο, εφόσον οι συνθήκες του πεδίου το επιτρέπουν. Από το θείο εκπορεύεται το πνευματικό, το ψυχικό, το νοητικό κ.λ.π. Μέσα στο επόμενο υπάρχει το προηγούμενο και στο αρχικό όλα τα επόμενα. Αυτό λέγεται διαφοροποίηση. (4)

Όπως ο  εκδηλωμένος κόσμος έχει τριαδική κατάταξη  Πνεύμα -  Ψυχή - Φύση,  έτσι και ο άνθρωπος αποτελείται από  πνεύμα -  ψυχή -  σώμα.

Τόσο στο σύμπαν όμως όσο και στον άνθρωπο υπάρχουν περαιτέρω υποδιαιρέσεις. Στον άνθρωπο υπάρχουν  δύο «εγώ», το κατώτερο ή προσωπικότητα ( η ψυχο μονάδα που ενσαρκώνεται ) και το ανώτερο ή Ατομικότητα (το αθάνατο τμήμα του ανθρώπου ή το Θείο Εγώ). Τα δύο αυτά «εγώ» είναι ανταγωνιστικά έως ότου η προσωπικότητα ταυτιστεί με την ατομικότητα.

Ο Πλάτωνας το περιγράφει στον μύθο των δύο ίππων όπου  το ανθρώπινο «εγώ» είναι προσδεδεμένο σε δύο ίππους. Ο πρώτος  συμβολίζει τον θεϊκό εαυτό  τραβάει προς τον Ουρανό,  ενώ ο άλλος ο ατίθασος,  στρέφεται προς τα κάτω, προς τα πάθη και την ύλη.Η πορεία της ανθρώπινης μονάδας μέσα στην Εκδήλωση ακολουθεί ένα ρεύμα καθοδικό και ένα ανοδικό. Τα δύο ρεύματα-τόξα σχηματίζουν τον κύκλο της Ζωής, Η πορεία αυτή αρχίζει από τα πνευματικότερα πεδία προς τα υλικότερα ή από την πιο λεπτοφυή προς την πυκνότερη ύλη. (5) 

Ο άνθρωπος όντας μία  αρχικά πνευματική μονάδα,  καταλήγει να περιβάλλεται από ένα φυσικό σώμα χάνοντας έτσι σταδιακά  την επικοινωνία με την πνευματική του υπόσταση. Η αποκατάσταση της επαφής ανάμεσα στην ανθρώπινη συνειδητότητα και την πνευματική της ρίζα, αποτελεί τον στόχο της Εξέλιξης και τον σκοπό των αέναων κύκλων επαναγεννήσεων στον φυσικό κόσμο. (6) 

Αυτό αποκαλύπτεται και από την ετυμολογία της λέξεως «ψυχή» η οποία  προέρχεται από το ρήμα «ψύχω». Η ψυχή είναι το περικάλυμμα που περιορίζει με το ψύχος του το πνευματικό πυρ. Συνεπώς ψυχή είναι κάθε περαιτέρω περιορισμός που δέχεται η μονάδα μέσω των περικαλυμμάτων της. Ψυχή είναι αυτό που ψύχεται, η πύρινη φλόγα-σπίθα, η οποία περιτυλίγεται από διαρκώς πυκνότερα πέπλα ύλης, που τελικά απομονώνουν το πυρ της.(7)

Ο Πλωτίνος εξηγεί σχετικά :

«Ο καθένας από μας βρίσκεται στον Πνευματικό Κόσμο και βρισκόμαστε σε ένωση με αυτή την υλική σφαίρα εξαιτίας των υλικών στοιχείων μας, και με το Θείο Πνεύμα (Νους) με το ανώτατο τμήμα μας, που είναι το πνευματικό. Με το νοητικό (πνευματικό) τμήμα μας, διαμένουμε σταθερά στον Ύψιστο κόσμο, ενώ είμαστε δεμένοι με τα κατώτερα τμήματα μέσω των κατωτέρων σειρών του πνεύματος μέσα μας.»  Εννεάδες, ΙΙΙ, ιν, 3

Η ανθρώπινη ψυχή δεν βυθίζεται εντελώς μέσα στο πεδίο της ύλης σύμφωνα με τον Πλωτίνο:

«Επειδή κάτι απ'αυτήν βρίσκεται ασταμάτητα και για πάντα στον Πνευματικό Κόσμο, όμως αυτό το τμήμα της ψυχής που είναι βυθισμένο στα πεδία των αισθήσεων, εν μέρει ελέγχεται εδώ, και καθώς τοξινώνεται, γίνεται τυφλό ως προς το ανώτερό της τμήμα, το οποίο διαλογίζεται επί της Θεότητας»  Εννεάδες,  IV, viii, 8.

Η ανθρώπινη ζωή για τον μυστικισμό  είναι ένα πέρασμα από τα κατώτερα πεδία της δημιουργίας, μια σειρά από προσωρινές εμπειρίες, με σκοπό την εμπειρία και μοναδικό στόχο την κατάκτηση της πνευματικής συνειδητότητα. Η επίγεια ζωή είναι μόνο μια στιγμή στην αιωνιότητα και η εμπειρία της είναι μόνο μια σταγόνα στον ωκεανό της αιώνιας σοφίας.

Η παρουσία μας στον γήινο πλανήτη είναι ένα ταξίδι με γυρισμό στο πνευματικό μας λίκνο από το οποίο κάποτε ξεκινήσαμε. Ένα ταξίδι στο οποίο ο κάθε ένας αναλαμβάνει,  να διακρίνει το καλό από το κακό, το προσωρινό από το αιώνιο. Το προσωπικό Εγώ κυριαρχείται από ένστικτα τα πάθη, έως ότου ο άνθρωπος διαμέσου απείρων εμπειριών και δοκιμασιών, μάθει τα χαλιναγωγεί, τα ανώτερα στοιχεία της, που είναι η θυσία, ο αλτρουισμός, η παγκόσμια αγάπη και η σοφία. Αυτές είναι οι ιδιότητες και τα χαρίσματα της ανώτερης φύσης μας, του Πνευματικού μας Εγώ. Υποφέρουμε γιατί αγνοούμε τον αληθινό σκοπό της ζωής και τον στόχο της εξέλιξης, που είναι η εξομοίωσή μας με το αθάνατο πνευματικό μας πρότυπο.(8)

Ο φυσικός άνθρωπος, δεν είναι παρά ένα φαινόμενο, μια μερική μόνο εκδήλωση του Αληθινού Ανθρώπου. Αυτόν τον αληθινό άνθρωπο οφείλουμε  να ανακαλύψουμε, την Ιθάκη που έχει χάσει ο κάθε ένας από εμάς.

Το ταξίδι του ανθρώπου  είναι ο κύκλος της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα στη φύση, όπου ίσως μετά από πολλές περιπέτειες και κινδύνους, ο άνθρωπος κατορθώσει να θυμηθεί την πραγματική του πατρίδα, την πνευματική του Iθάκη. Στο μυστηριώδες αυτό ταξίδι, η εσωτερική παράδοση, οι μύθοι και οι θρησκείες στέκουν  δίπλα στον άνθρωπο βοηθός και συμπαραστάτης για να του θυμίζει την καταγωγή του και να του προσδιορίζει τους δρόμους της επιστροφής του προς το πνευματικό του λίκνο. (9)

Tο ταξίδι της ανθρώπινης ψυχής  συμβολίστηκε στην Ελλάδα από τον Όμηρο με την Οδύσεια, έως την Ινδία με τον Αρζτούνα και την Μπαγκβάντ Γκίτα έως την Περσία και το έπος του Γκιλγκαμές. Η αφύπνιση της  Θείας εσωτερικής Σπίθας  του «ανώτερου εγώ»  και του αγώνα που κάνει ο κάθε άνθρωπος για τον εξαγνισμό της προσωπικότητας από τα πάθη ώστε  να αποκτήσει αυτοσυνείδηση, αποσυμβολίζεται στον όγδοο άθλο του Ηρακλή,  και την  εξόντωση της Λερναίας Ύδρας, του τέρατος με τα εννέα κεφάλια, που έβγαζαν φλόγες. Όταν έκοβε κάποιος έκοβε ένα κεφάλι την θέση του φύτρωναν δύο. Σύμφωνα με τον μύθο όταν ο Ηρακλής έφτασε στο βάλτο της Λερναίας Ύδρας, ο Δάσκαλός του είπε :

«Μια συμβουλή μόνο μπορώ να σου δώσω: Εγειρόμεθα κλίνοντες το γόνυ».

Ο Ηρακλής ανάμενε την κατάλληλη ώρα που το θηρίο θα έβγαινε έξω, μάταια όμως. Τότε βύθισε τα βέλη του σε καυτή πίσσα και τα έριξε μέσα στη σπηλιά, έτσι ώστε να αναγκάσει την λερναία Ύδρα σε έξοδο από την σπηλιά, όπως και έγινε. Το τέρας πρόβαλλε με τα εννέα του κεφάλια να πετάνε φλόγες, επιτέθηκε στον Ηρακλή και προσπάθησε να τυλιχτεί στα πόδια του. Ο Ηρακλής κατάφερε να κόψει το ένα κεφάλι με το ρόπαλο αμέσως όμως φύτρωσαν δύο στη θέση του. Με κάθε επίθεση που έκανε, το τέρας γινότανε δυνατότερο, θυμήθηκε όμως  την συμβουλή του Δασκάλου του. Πέταξε  το ρόπαλο, γονάτισε, και σήκωσε στον αέρα την λερναία Ύδρα. Κρεμασμένη στον αέρα και στον ήλιο, έχασε τη δύναμή της και τα κεφάλια της κρεμόντουσαν νεκρά. Ο Ηρακλής παρατήρησε ότι ένα κεφάλι ήταν αθάνατο, το έκοψε και το έθαψε κάτω από ένα βράχο που συμβολίζει την  θέληση.

• Η πρώτη τριάδα των κεφαλιών συμβολίζουν τις ορέξεις που συνδέονται με το σεξ, την άνεση και το χρήμα.
• Η δεύτερη τριάδα συμβολίζει τα πάθη, το φόβο, το μίσος και την επιθυμία για δύναμη.
• Η τρίτη τριάδα συμβολίζουν τις κακίες του ανθρώπινου νου : την υπερηφάνεια, τη χωριστικότητα και τη σκληρότητα.

Οι τρεις ιδιότητες του χαρακτήρα που έπρεπε να εκφράσει ο Ηρακλής, ήταν η ταπεινότητα, το θάρρος και η διάκριση.

Ταπεινότητα, για να γονατίσει, να δει την κατάστασή του αντικειμενικά και να αναγνωρίσει τα μειονεκτήματά του , δηλαδή όλα τα συσσωρευμένα κακά, λάθη και αποτυχίες του μακρινού του παρελθόντος.

Θάρρος, για να επιτεθεί στο τέρας που βρίσκεται συσπειρωμένο στις ρίζες της φύσης του. Το τέρας, παραμένοντας βαθιά μέσα στα υπόγεια διαμερίσματα του υποσυνείδητου, πότε ήρεμο και πότε σε μια φλογερή και ταραχώδη φρενίτιδα, δημιουργεί μια μόνιμη κατοικία. Δύσκολα ανακαλύπτει την ύπαρξή του ο άνθρωπος. Περνάει πολύς καιρός ώσπου να καταλάβει ότι τρέφει και συντηρεί ένα τόσο άγριο πλάσμα. Μόνο τα καυτερά βέλη της φλογερής έφεσης το αναγκάζουν να αποκαλυφτεί. Και τέλος διάκριση, για να ανακαλύψει μια τεχνική προκειμένου να χειριστεί σωστά το θνητό εχθρό του.

Ο Ηρακλής αναγνωρίζει την ύπαρξη της Ύδρας, την αναζητεί υπομονετικά και τελικά την καταστρέφει. Χρειάζεται διάκριση για να αναγνωρίσει την ύπαρξή της, υπομονή για να ανακαλύψει τη φωλιά της και ταπεινότητα για να φέρει τα ακάθαρτα στοιχεία του υποσυνείδητου στην επιφάνεια και να τα εκθέσει στο φως της σοφίας.

Ο θάνατος της Ύδρας συμβολίζει τον εξαγνισμό και τη μετάλλαξη των τριών φορέων της προσωπικότητας. Το αθάνατο κεφάλι που έκοψε και έθαψε κάτω από το βράχο, συμβολίζει τη μετάλλαξη της επιθυμίας, που ήταν η κινητήρια δύναμη της προσωπικότητας, σε σταθερή θέληση που είναι Πνευματική ιδιότητα.

Ο πνευματικός ταξιδιώτης απορρίπτει το κατώτερο και αποδέχεται το ανώτερο. Συμπλέοντας συνειδητά με τις Κοσμικές Αρχές, ο άνθρωπος ωθείται σταθερά και προοδευτικά προς το ανοδικό τόξο της ζωής, σε μια κατακόρυφη προς τα ύψη πορεία που θα τον οδηγήσει στην αγκαλιά του πατέρα του.(10)

Ως υλική ποσοτική αξία δεν είμαστε τίποτε περισσότερο παρά λίγα γραμμάρια άνθρακα, αζώτου, θείου φωσφόρου οξυγόνου και αρκετού νερού με αμελητέα αντικειμενική αξία.

Η  εκδήλωση και μόνο της ζωής είναι ένα θαύμα, που χαρακτηρίζεται από την πολυπλοκότητα και την οργάνωση. Ακόμη και μία  πρωτόγονη μορφή ζωή, ένας  μονοκύτταρος οργανισμός, παρουσιάζει τέτοια πολυπλοκότητα που δεν είναι δυνατόν να συγκριθεί με κανένα προϊόν της ανθρώπινης διάνοιας. 

Έχοντας όμως υπερεκτιμήσει την αξία μας ξεχνούμε  τον άρρηκτο δεσμό μας με τον κόσμο. Έχουμε  φτιάξει προσωπικούς Θεό/ούς ψηλά στον Ουρανό που μετά από ανθρώπινες παρακλήσεις  επεμβαίνει/ουν κάθε φορά που προκύπτουν προβλήματα ή για να αποτρέψει τις άσχημες επιλογές μας, λες και κάτι τέτοιο δεν θα σήμαινε κάποιο σοβαρό ελάττωμα στο όλο σχέδιο. Σε κάθε περίπτωση είναι Καλύτερος ένας Θεός που δεν επεμβαίνει καθόλου, παρά ένας Θεός που επεμβαίνει επιλεκτικά. Όπως αναφέρει ο Βιβεκανάντα:

«Φτιάχνουμε, εμείς οι ίδιοι την μοίρα μας. Ο ήλιος του Θεού λάμπει τόσο για τους αδύναμους, όσο και για τους ισχυρούς. Το ίδιο φυσάει ο αέρας του για τον άγιο και για τον αμαρτωλό. Είναι ο Κύριος όλων, ο Πατέρας όλων, σπλαχνικός κι αμερόληπτος. Μήπως θέλετε να πείτε ότι Εκείνος ο Κύριος της Δημιουργίας, βλέπει τα ψιλοπράγματα της ζωής μας με το δικό μας πρίσμα; Τι εκφυλισμένη ιδέα για το Θεό θα ήταν αυτή. Είμαστε σαν μικρά σκυλάκια, που κάνουμε εδώ αγώνες ζωής και θανάτου, και νομίζουμε, ανόητα, πως ακόμα κι ο ίδιος ο Θεός θα τους πάρει, παρόμοια, στα σοβαρά σαν κι εμάς. Εκείνος γνωρίζει τι σημαίνει το παιχνίδι των κουταβιών. Οι προσπάθειές μας να ρίξουμε το φταίξιμο σε Εκείνον, κάνοντάς τον τιμωρό κι επιβραβευτή, είναι τουλάχιστον ανόητες. 

Εκείνος ούτε τιμωρεί, ούτε βραβεύει κανέναν. Η αιώνια ευσπλαχνία Του είναι ανοιχτή για τον καθένα – πάντα σε όλα τα μέρη, κάτω από κάθε συνθήκη – ασταμάτητα, χωρίς απόκλιση. Από εμάς εξαρτιέται πως θα τη χρησιμοποιήσουμε. Μην κατηγορείτε ούτε τους ανθρώπους, ούτε το Θεό, ούτε κανέναν στον κόσμο. Όταν υποφέρετε, κατηγορήστε τον εαυτό σας, και προσπαθήστε να αλλάξετε προς το καλύτερο. Αυτή είναι η μόνη λύση στο πρόβλημα.

Εκείνοι που κατηγορούν άλλους – κι αλίμονο ο αριθμός τους αυξάνει κάθε μέρα – είναι γενικά δυστυχισμένες ψυχές, με ανήμπορα μυαλά, που έφεραν τον εαυτό τους σε αυτό το αδιέξοδο, διαμέσου των δικών τους σφαλμάτων. Κατηγορούν τους άλλους, αλλά αυτό δεν τους βοηθάει. Δεν τους εξυπηρετεί καθόλου. Η προσπάθειά τους να ρίξουν το φταίξιμο σε άλλους τους αποδυναμώνει περισσότερο. Για αυτό μη κατηγορείτε κανέναν για τα δικά σας λάθη, σταθείτε στα δικά σας πόδια και πάρτε την ευθύνη πάνω σας. Πείτε: “η δυστυχία από την οποία τώρα υποφέρω οφείλεται στις πράξεις μου, κι αυτό αποδεικνύει πως πρέπει εγώ μόνος μου να την επανορθώσω. Ό,τι εγώ έφτιαξα, μπορώ και να το κατεδαφίσω, ό,τι δημιουργήθηκε από κάποιον άλλο. Δεν θα μπορέσω να το καταστρέψω”. 

Για αυτό σηκωθείτε, γίνετε θαρραλέοι, ισχυροί. Αναλάβετε όλες τις ευθύνες στους ώμους σας και μάθετε πως είσαστε οι δημιουργοί της μοίρας σας.Όλη η δύναμη κι η ο βοήθεια που θέλετε, βρίσκεται μέσα σας. Επομένως προετοιμάστε το μέλλον σας. “Αφήστε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς”. Το άπειρο μέλλον είναι μπροστά σας, και θα πρέπει να θυμόσαστε πως κάθε λέξη, σκέψη και πράξη μαζεύει πάνω σας ένα απόθεμα, κι ότι όπως οι κακές σκέψεις κι οι κακές πράξεις είναι έτοιμες να πηδήξουν πάνω σας σαν τίγρεις, έτσι υπάρχει κι η ενθαρρυντική ελπίδα, πως οι καλές πράξεις και οι καλές σκέψεις είναι έτοιμες με τη δύναμη εκατό χιλιάδων αγγέλων να σας υπερασπίσουν παντού και πάντα».

Αυτό που ορίσαμε ως Θεό πρέπει βρίσκεται παντού ως η πηγή της κάθε ύπαρξης. Θα πρέπει λοιπόν και εμείς  ως ανθρωπότητα  να αγκαλιάσουμε την φύση και τον κόσμο, και να πάψουμε να φερόμαστε ως ένας «ιός», που εξαπλώνετε και καταστρέφει, και  να συμπεριφερόμαστε όπως το κάθε κύτταρο που  έχει συγκεκριμένη θέση στην δομή του σώματος μας, έτσι ώστε να εκφράζεται ένα σύνολο. Από την στιγμή που θα δοθεί μία εντολή στο κύτταρο  αυτό θα την εκτέλεση, προς την εύρυθμη λειτουργία του συνόλου. Σε αντίθεση περίπτωση το κύτταρο θα πάψει αν είναι εναρμονισμένο μα τα άλλα και μετατρέπεται σε καρκινικό. Αυτό προκαλεί την ενεργοποίηση του αμυντικού συστήματος και εφαρμόζεται η εξουδετέρωση του. Στην περίπτωση δε που κυριαρχήσουν τα άναρχα κύτταρα εμφανίζεται η νεοπλασία με αποτέλεσμα να κυριαρχήσουν τα καρκινικά των υγιών και να επέλθει η εξόντωση του οργανισμού…

Ο άνθρωπος του εικοστού πρώτου αιώνα οφείλει να διευρύνει την συνειδητότητα του αγκαλιάζοντας όλα τα δημιουργήματα, μετέχοντας ενεργά στο κοσμικό σχέδιο, επιβεβαιώνοντας την αιώνια υπόσταση του, της αθάνατης και αιώνιας φύσης του.

Η συνειδητή πνευματική  ζωή του κάθε ενός είναι η ατραπός  μέσα από την  οποία καλείται ο άνθρωπος να βρει την αληθινή του φύση και πορεία μέσα στην Δημιουργία, δίχως θρησκευτικούς φανατισμούς και μισαλλοδοξίες. Ο άνθρωπος εξάλλου είναι φίλος της σοφίας, καθώς κάθε ένας από μας κατέχει ένα μικρό μόνο τμήμα της….Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει  ο  Κρισναμούρτι :

« Η αλήθεια δεν έχει μονοπάτι και αυτή είναι η ομορφιά της αλήθειας, είναι η ζωή. Ένα πεθαμένο πράγμα έχει μονοπάτι για να το φτάσεις γιατί είναι κάτι στατικό, αλλά μόλις δεις ότι η αλήθεια  είναι κάτι ζωντανό που κινείται, που δεν έχει σταμάτημα, που δεν είναι σε κανένα ναό, τζαμί ή εκκλησία και που καμία θρησκεία, κανένας δάσκαλος και κανένας φιλόσοφος, κανένας δεν μπορεί να σε οδηγήσει σε αυτή - τότε θα δεις επίσης ότι αυτό το ζωντανό πράγμα είναι αυτό που πραγματικά είσαι εσύ – ο θυμός σου, η βαρβαρότητα σου, η βία σου, η απόγνωση σου, η αγωνία και η θλίψη μέσα στην οποία ζεις. Μέσα στην κατανόηση όλων αυτών βρίσκεται η αλήθεια, και μπορείς να την κατανοήσεις μόνο εάν ξέρεις να βλέπεις αυτά τα πράγματα στην ζωή σου. Και δεν μπορείς να βλέπεις μέσα από μία ιδεολογία, ή ένα φίλτρο από λόγια, μέσα από ελπίδες και φόβους. Βλέπετε λοιπόν ότι δεν μπορείτε να εξαρτιέστε από κανέναν. Δεν υπάρχει οδηγός, δάσκαλος, δε υπάρχει αυθεντία.» (11)

Εάν είναι αλήθεια πως το Πνεύμα είναι εγκλεισμένο στην Ύλη και η φανερή Φύση είναι ο κρυφός Θεός, τότε η εκδήλωση του θείου μέσα του και η αντίληψη του Θεού εσωτερικά και εξωτερικά είναι ο ύψιστος και ο πιο νόμιμος πιθανός στόχος για τον άνθρωπο πάνω στη γη.

Εάν η πορεία του ανθρώπου είναι απλώς η διαιώνιση του είδους και ο πλασματικός ευημερισμός δίχως ηθικές ή άλλες αναστολές, τότε ποιο το νόημα στο πέρασμα από την ζωή ανθρώπων που μας άφησαν ως παρακαταθήκη το πνευματικό έργο ενός Σωκράτη, ενός Πλάτωνα, ενός Βούδα, ενός Ιησού, ενός Πλωτίνου, ενός Μιχαήλ Άγγελο, ενός Ντα Βίτσι ενός Τζιορντάνο Μπρούνο…,

Ποιο το νόημα της ζωής εν τέλει;

Ο γράφων πιστεύει ότι οι δύσκολες ερωτήσεις οφείλουν να έχουν εύκολες απαντήσεις. Ίσως η απάντηση είναι να αφήσουμε στους επόμενους  έναν κόσμο καλύτερο από αυτόν που παραλάβαμε από τους προηγούμενους. Όσο ρομαντική και έαν είναι για το σύγχρονο περιβάλλον μία τέτοια τοποθέτηση, όπως λέει και ο Ν. Καζαντζάκης:

«Αποστολή του πνευματικού ανθρώπου είναι να φωνάζει στην έρημο. Ίσως κάποιος ακούσει»..

Παραπομπές
Σημείωση 1 Stace, mysticism and philosophy 

Σημείωση 2 Ομιλία του  Swami Vivekananda

Σημείωση 3 Η συνείδηση τροφοδοτεί με πληροφορίες τον άνθρωπο, δημιουργώντας την σκέψη. Εκτός όμως της  συνείδησης  είναι η ικανότητα να αντιλαμβάνεται κάποιος τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος του και να ανταποκρίνεται σε αυτά, υπάρχουν και άλλα επίπεδα δράσης της συνείδησης που δεν εκδηλώνονται συνειδητά από τον άνθρωπο. Το υποσυνείδητο, και την Υπερσυνείδηση. Υποσυνείδητο. Η λέξη κλειδί για την ψυχανάλυση. Έννοια κυρίως γνωστή από τον Φρόιντ.  Το ασυνείδητο είναι η πιο βαθιά πτυχή του εαυτού μας, το άδυτο της ψυχής με ουσιαστικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα κατά την διάρκεια του  ύπνου.  Ελέγχει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας δίχως  να το καταλαβαίνουμε, και αποτελεί την  αιτία πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πολλοί  άνθρωποι. Το υποσυνείδητο. Υπερ συνειδητότητα  είναι η ικανότητα να συλλαμβάνουμε λεπτότερους κραδασμούς και δονήσεις και να αντιλαμβανόμαστε  φαινόμενα που ανήκουν σε ανώτερα πεδία, την  βίωση του ΟΛΟΥ.

Σημείωση, 4 Το Ταξίδι του Προσκυνητή,   Ασπασία Παπαδομιχελάκη

Σημείωση, 5 Θρησκευτικότητα, ο κλώνος της πνευματικότητας, Ασπασία Παπαδομιχελάκη

Σημείωση 6, 7 Ψυχή, το πέπλο του Πνεύματος, Ασπασία Παπαδομιχελάκη

Σημείωση 8, 9  oμάδα εργασίας «Μπλαβάτσκυ», Ασπασία Παπαδομιχελάκη

Σημείωση 10 Η έννοια της Ελευθερίας  Τερζάκη

Σημείωση 11  η απελευθέρωση από το γνωστό  Κρισναμούρτι, εκδ.  καστανιωτη