Το άγιο φως, το άσβεστο πυρ, συμβολισμοί και αρχαία μυστήρια...

Λαμπαδοφόροι στα Ελευσίνια μυστήρια

Την Μ. Εβδομάδα των παθών του Xριστού, μία από τις ιερότερες μυσταγωγικές τελετές που τελούνται, είναι η ιερή τελετή του αγίου φωτός, στην πόλη της Ιερουσαλήμ όπου έγινε η ταφή και η ανάσταση του Ιησού.

Με την αφή του αγίου φωτός, σε όλες τις Ορθόδοξους Εκκλησίες, γίνεται η τελετή της διανομής του αγίου φωτός στο ποίμνιο ψάλλοντας: «Δευτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός και ασπάσασθε Χριστόν τόν αναστάντα εκ νεκρων». 

Στην τελετή του αγίου φωτός, έλκει την καταγωγή του, το Χριστιανικό έθιμο να κρατάμε λαμπάδες το βράδυ της αναστάσεως. Η φλόγα από το Άγιο Φως συμβολίζει τη δύναμη της Αγάπης και της Γνώσης. Καθώς μοιράζεται το άγιο φως από τον ένα πιστό στον άλλον, μεταδίδεται, δυναμώνει και εξαπλώνεται το άγιο πνευματικό φως, ζεσταίνοντας τις καρδιές με αγάπη, και διευρύνοντας το μήνυμα της σταύρωσης και της ανάστασης του Ιησού Χριστού. Για αυτό τον λόγο, οι λαμπάδες αρχικά ήταν λευκές, συμβολίζοντας τη νίκη της ζωής και του φωτός απέναντι στον θάνατο και το σκοτάδι.

Η Πασχαλινή λαμπάδα συμβολίζει επίσης τον ήλιο της Άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης, ένα κοινό αρχετυπικό μοτίβο, που συναντάμε σε όλες τις αρχαίες Θρησκείες.

Στον  Ζωροαστρισμό το άσβεστο ιερό πυρ  φυλάσσονταν στο κέντρο των ιερών σπηλαίων όπου υπήρχε ο βωμός, στον οποίο έκαιγε η άσβεστη ιερή φωτιά που την συντηρούσαν οι Ιερείς. Όποιος πλησίαζε στο πυρ όφειλε να καλύπτει το πρόσωπό του για να μην το μολύνει. Στην ιερή φωτιά παρασκεύαζαν και το ποτό της αθανασίας, που μετά το πέρας της τελετής κοινωνούσαν οι λειτουργοί ιερείς. Στα Μιθραικά μυστήρια υπήρχε ειδικός μυσταγωγός, ο οποίος είχε υπό την επίβλεψη του - ανάμεσα στα άλλα- , στην συντήρηση της ιερής αιώνιας φλόγας. 

Στην αρχαία Ελλάδα,  η  Εστία είναι η θεά της φωτιάς, είναι η ζωντανή φλόγα που καίει ασταμάτητα στο κέντρο του σπιτιού, του ναού, της πόλης. Υπήρχε σε κάθε πόλη κοινός βωμός  στο κέντρο της , το πρυτανείο,  που έσβηνε μόνο όταν η πόλη βρισκόταν σε κίνδυνο, ήταν άσυλο ιερό των Ικετών και τόπος υποδοχής δια τους ξένους. Στον Παρθενώνα μπροστά στο άγαλμα της Αθηνάς, έκαιγε λυχνία άσβεστη, αναφέρει ο Παυσανίας. Η Εστία  είναι η ιερή φωτιά που δημιουργεί το φως, τη θερμότητα και εξαγνίζει τον τόπο όπου καίει αυτή η φωτιά, ο συμβολισμός της οποίας  συνδέεται με τη γνώση και τη συνειδητοποίηση.

Η Εστία καθαγίαζε ναούς και κατοικίες και μόνον με την παρουσία της. Η εστία στους ναούς, που ήταν η απεικόνιση της θεάς Εστίας, άναβε πάντα από το φως του Ηλίου, άρα έχει σχέση με τις τροπές του Ηλίου και μάλιστα με την χειμερινή τροπή όπου θεωρείται ότι γεννιέται ο Ήλιος. Η φωτιά είναι το κατεξοχήν μεταπλαστικό στοιχείο, κάτι πολύ σημαντικό, διότι ένα από τα πρωτεύοντα καθήκοντα του ανθρώπου είναι η μεταμόρφωσή του.

Στο Ιερό του Δελφικού Απόλλωνος υπήρχε βωμός της Εστίας, αντικείμενο ιδίου σεβασμού, μέσα από τον οποίο έβλεπαν την «ΚΟΙΝΗ ΕΣΤΙΑ » της Ελλάδος και του κόσμου. Εκεί έκαιγε το «ἀθάνατον Κεντρικο ΠΥΡ» , η αιωνία εστία, η αρχή πάσης γήινης ζωής,  από ξύλα δάφνης και ελάτης  από την οποίαν άναπτε το πυρ των ναών κάθε ελληνικής πόλης, Ο βωμός της στους Δελφούς ήταν η «Κοινή Εστία» των Ελλήνων, από εκεί άναβε η φωτιά των Ναών, η οποία δεν έσβηνε ποτέ.

Στην αρχαία Ελλάδα  κατά την διάρκεια των μυήσεων στις Καβειριακές μυσταγωγικές τελετές οι οποίες διαρκούσαν εννέα ημέρες (ημέρες που αντιστοιχούν στους εννέα μήνες κυήσεως έως την ενσάρκωση της ψυχής στο σώμα), έσβηναν όλα τα φώτα στο νησί της Λήμνου και πένθος απλωνόταν σε αυτό. Νηστεία και θρήνος συμπεριλαμβάνονται στις εκδηλώσεις του πένθους, έως ότου έρθει με πλοίο το «ιερό Άγιο φως» από την Δήλο. Τότε οι Λημνιοί λάμβαναν το  «Άγιο φως», πιστεύοντας ότι έτσι καθαγιασμένοι από κάθε κακό έμπαιναν σε καινούργια ζωή, «αναγεννηθέντες» κάνοντας μια νέα αρχή. Για αυτό τον λόγο και η λαμπάδα ήταν το σύμβολο των Καβείρων.

Η μύηση παρείχε στους μυημένους το δικαίωμα να επικαλούνται τους μεγάλους «Καβείρους Θεούς» με τα αληθινά τους ονόματα και ν’ απευθύνουν στους θεούς ονομαστική και παντοδύναμη επίκληση, που είχε ως αποτέλεσμα τη βέβαιη και ασφαλή επικουρία τους σε περίπτωση κινδύνου. 

Αυτά είναι γνωστά λιγότερο ή περισσότερο. Αυτή που δεν είναι ευρέως γνωστή, είναι, η γιορτή της «πυρφορίας» στην Λήμνο. (Η φωτιά σηματοδοτεί την χρονική στιγμή που ο άνθρωπος ξεχώρισε από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, βλέπε σχετικό μύθο του Προμηθέα και αποσυμβολισμό αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας.  

Σύμφωνα με τον W. Burrkert, οι συντεχνιακοί μεταλλουργοί «μύστες» των μυστικών της χρήσης της φωτιάς και της αλχημικής μετατροπής των μετάλλων, διαδραμάτιζαν πρωταρχικό ρόλο σε αυτήν την ιεροτελεστία. Πρέπει να τους φανταστούμε να φορούν μάσκες, και να ανεβαίνουν στο βουνό της Λήμνου Μόσυχλο το «κεκαυμένο βουνό», εκεί όπου έπεσε, ή μάλλον έριξαν οι γονείς του από τον Όλυμπο, καθώς ήταν άσχημος και κουτσός (συμβολική η αναπηρία του - βλέπε σχετικά μας άρθρα, αποσυμβολισμού της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας). Εκεί λοιπόν άναβαν καθαρή και αμόλυντη φωτιά, η οποία για τους πιστούς θα κατέβαινε καθαρή και αμόλυντη από τον ουρανό, όπως ο Ήφαιστος,

Πως γινόταν αυτό; Χρησιμοποιούσαν ένα «χαλκείο», ένα χάλκινο αντανακλαστικό κάτοπτρο που θα κρατούσαν απέναντι στον ήλιο, ότι δηλαδή γίνεται σήμερα με το άναμμα της Ολυμπιακή φλόγας… Ο Αντιμαχος κάνει λόγο για «την φλόγα του Ήφαιστου που ανάβει στις κορυφές του Μόσυχλου ο δαίμων», ενώ ο Φιλοκτήτης στην ομώνυμη τραγωδία του (Σοφοκλή), μιλά για την Λημνιακή φωτιά που την «αντανακλούν», και την εξορκίζουν να παρουσιαστεί.

Τη φωτιά που άναβαν οι μεταλλουργοί στο όρος της Λήμνου Μόσυχλο, την μετέφεραν με λαμπαδηδρομία στην πόλη να την μοιράσουν στα ιερά, στα σπίτια και στα εργαστήρια.Η χρήση της φωτιάς και η «αλχημική μεταστοιχείωση» των μεταλλευμάτων μέσω αυτής, υπήρξε το σημαντικότερο συστατικό στοιχείο, το οποίο αποτέλεσε το έναυσμα για την ανάπτυξη του Ανθρώπινου πολιτισμού. Δεν είναι τυχαίο, πως τα Καβείρια μυστήρια περιελάμβαναν τη θεμελιώδη διδασκαλία για τη δημιουργία του κόσμου αλλά και του πρώτου ανθρώπου. Σε σχέση με τη γένεση του πρώτου ανθρώπου, ένα από τα πρόσωπα των μυστηρίων έφερε το όνομα «Αδάμας» (σας θυμίζει κάτι;) και σ’ αυτό αναπαριστούσαν τον «αρχέτυπο άνθρωπο», τον πρώτο άντρα που γεννήθηκε ποτέ.

Το ιερό φως και οι λαμπάδες διαδραμάτιζαν καταλυτικό ρόλο και στα Ελευσίνια μυστήρια. Την πέμπτη ημέρα αυτή την αποκαλούσαν ημέρα «ΤΩΝ ΛΑΜΠΑΔΩΝ» κατά την οποίαν τελούσαν θυσία προς τιμήν του Ασκληπιού στο εν Άστυ Ελευσίνιο Ασκληπιείο, καθώς επίσης και στην πόλη των Αθηνών προς τιμήν του Διονύσου. Κατά την διάρκεια αυτής ημέρας, υποδέχονταν οι Αθηναίοι τις εξέχουσες ξένες προσωπικότητες, που έρχονταν για να μυηθούν στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Ήταν η ημέρα της επαναφοράς των ιερών συμβόλων, σκευών και αγαλμάτων-ξοάνων των τριών θεοτήτων της Μάνας, της Κόρης και του Ίακχου, το οποίον ήταν στεφανωμένο με κισσό. Οι μύστες, σε επίσημη τάξη με επικεφαλής τον Δαδούχο, κατευθύνονταν με πυρσούς στο Ελευσίνιο Άντρο, όπου θα παρέμεναν όλη τη νύχτα. Η πομπή αυτή, συμβόλιζε την περιπλάνηση της θεάς για να βρει την θυγατέρα της. Την ιερή αυτή διαδρομή των μυστών προς την μεγάλη τους μύηση, η οποία θα ήταν ένας ανεπανάληπτος σταθμός στην γήινη ζωή τους, την ονόμαζαν «ΕΛΕΥΣΙΝΙΑΔΕ». 

Στην κορύφωση των Ελευσίνιων μυστηριακών τελετουργιών , την στιγμή της «εποπτείας», οι μυούμενοι βίωναν την ύψιστη υπερβατική αλήθεια την ένωση με το Θείο. Ήταν η  ένατη ημέρα μετά από οχτώ ημέρες νηστείας και καθαρμών. Σκοπός  η θεαματική «επιφάνεια» της Θεάς Περσεφόνης ψυχής που ανερχόταν από τον Άδη, στα Ελευσίνια μυστήρια, ήταν η στιγμή κατά την οποία ο μύστης πλέον αντίκριζε μέσα από το σκότος τον Ήλιο του μεσονυκτίου.  Ο μυούμενος φέρει το Ιερόν Φέγγος -την δάδα- λαμπάδα σήμερα - και μυείται εντός του ιερού... τότε αντικρίζει πλέον το Φως το Αληθινόν, που είναι μόνον το Ηλιακόν και το Ἱλαρόν Φέγγος της Αναστάσεως της Κόρης. 

Εκείνη τη στιγμή η κατασκότεινη τεράστια αίθουσα του μυστηρίου γέμιζε φως που ερχόταν από το Ανάκτορο κατά την ανάβαση (ανάσταση) της Κόρης από το σκοτάδι του Άδη «Χωρεῖτε νῦν ἱερὸν κύκλον θεᾶς... μετουσία θεοφιλοῦς ἑορτῆς... Ἐγὼ δὲ σὺν ταῖς κόραις εἶμι καὶ γυναιξίν, οὗ παννυχίζουσιν θεᾷ, ΦΕΓΓΟΣ ΙΕΡΟΝ οἴσων... Χωρῶμεν εἰς πολυρρόδους λειμῶνας ἀνθεμώδεις, τὸν ἡμέτερον τρόπον τὸν καλλιχορώτατον παίζοντας... Μόνοις γὰρ ἡμῖν ἥλιος καὶ ΦΕΓΓΟΣ ΙΛΑΡΟΝ ἐστιν, ὅσοι ΜΕΜΥΗΜΕΘΑ..» Αριστοφάνης, Βάτραχοι, 440-459.

Στην αρχαία Ελληνική μυθολογία, ο  Προμηθέας, έκλεψε την φωτιά από τον Δία, για αυτό και η φωτιά είναι σύμβολο των μυστηρίων, της ζωής , της ελευθερίας, και του πολιτισμού. Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, στην αρχαία Ελλάδα, υπήρχε στο Πρυτανείο της Αρχαίας Ολυμπίας πάντα αναμμένος ένας βωμός αφιερωμένος στην Εστία με την Ιερή Φλόγα που είχε αναφτεί από τις ακτίνες του ήλιου με τη βοήθεια ενός κοίλου κατόπτρου. 

Ακόμα και σήμερα η  Ολυμπιακή Φλόγα θεωρείται σύμβολο του ανθρώπου και της εφευρετικότητας. Συμβολίζει επίσης «το φως του πνεύματος, τη γνώση και τη ζωή». Η καταγωγή της βρίσκεται στην αρχαία Ελλάδα. Μια ιερή φλόγα αναβόταν από τις ακτίνες του ηλίου στην Ολυμπία και κρατούνταν αναμμένη καθ όλη την διάρκεια των Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων.

.

Η ιστορική «ενσυναίσθηση», και η αναζήτηση της Ιστορικής αλήθειας....

Πολλοί σύγχρονοι,  ερευνητές υποστηρίζουν πως είναι οι μόνοι που ερμηνεύουν αυθεντικά τις αρχαίες πεποιθήσεις και πρακτικές,  και αυτό παρότι η ιστορική συνέχεια  στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, έχει αποκοπεί  από τις αυθεντικές ρίζες της δια μέσου των αιώνων. 

Υποπίπτουν κοινώς, σε ιστορικούς αναχρονισμούς, κρίνοντας και ερμηνεύοντας γεγονότα,  αντιλήψεις και συμπεριφορές  που ελάχιστη σχέση έχουν με τις σύγχρονες  πεποιθήσεις.

Ο καθηγητής Henri Moniot,  αναφέρεται στην ιστορική «ενσυναίσθηση» που θα πρέπει να αναπτύξουν όσοι αναζητούν  τρόπους αναζήτησης της αλήθειας στην Ιστορία. Στην απόπειρα μας να γνωρίσουμε τους άλλους, η δική μας εμπειρία είναι ανεπαρκής, γιατί απλώς είναι διαφορετική. Ένας τρόπος, ισχυρίζεται ο Moniot, προσέγγισης της αλήθειας είναι η κατανόηση των άλλων, του χθες, του αλλού, η διείσδυση στο νόημα του τι έπραξαν και τι βίωσαν οι άνθρωποι του παρελθόντος, η σύλληψη των συναισθημάτων τους, των κινήτρων, των σχεδίων, των κρίσεων, των λογικών, των αξιών, των συνηθειών, γενικότερα του πολιτισμικού κώδικά τους.

Τέτοιου είδους διερεύνηση της αλήθειας απαιτεί κριτική εξέταση των πηγών και προσπάθεια αφενός απομάκρυνσης από τα νοητικά πλαίσια του παρόντος και αφετέρου «ενσυναίσθησης». Για να κατανοήσουμε τους ανθρώπους τους παρελθόντος, πρέπει να απομακρυνθούμε από τον τρόπο σκέψης, και δράσης του σήμερα, και να βιώσουμε όσο αυτό είναι εφικτό την εποχή τους, η οποία ήταν εντελώς διαφορετική από την δική μας.  Η Dion Fortune, αναφέρει σχετικά με τις μυσταγωγικές παραδόσεις που έφτασαν ως εμάς:

 «Όσο κοντύτερα στην πηγή, τόσο καθαρότερο το ποτάμι. Για να ανακαλύψουμε τις πρώτες αρχές που διέπουν ένα σύστημα πρέπει να ανατρέξουμε στην πηγή. Αν και σε ένα ποτάμι συμβάλλουν πολλοί παραπόταμοι κατά την διάρκεια της πορείας του, δεν είναι απαραίτητο να είναι οπωσδήποτε μολυσμένοι. Αν θέλουμε να διαπιστώσουμε την καθαρότητά τους, τους συγκρίνουμε με το παρθένο ρεύμα. Αν περάσουν αυτήν την δοκιμασία, τότε μπορεί κάλλιστα να τους επιτραπεί να αναμιχθούν με το κύριο ρεύμα. Το ίδιο γίνεται και με την παράδοση. Ότι δεν είναι ανταγωνιστικό, θα αφομοιωθεί. Οφείλουμε όχι μόνον να ελέγχουμε την καθαρότητα μιας παράδοσης σε σχέση με τις πρώτες αρχές, αλλά να κρίνουμε και την ζωτικότητά της. Την τελευταία μπορούμε να την κρίνουμε από την ικανότητα των πρόσθετων στοιχείων να αφομοιώνονται στον κύριο κορμό της παράδοσης. Μόνο μια νεκρή πίστη μένει ανεπηρέαστη από την σύγχρονη σκέψη».

Συνοψίζοντας, ακολουθήστε αυτούς που αναζητούν την αλήθεια, αγνοήστε αυτούς σας διαβεβαιώνουν πως την ανακάλυψαν… 

Ο  Κρισναμούρτι  αναφέρει σχετικά:  

« Η αλήθεια δεν έχει μονοπάτι και αυτή είναι η ομορφιά της αλήθειας, είναι η ζωή. Ένα πεθαμένο πράγμα έχει μονοπάτι για να το φτάσεις γιατί είναι κάτι στατικό, αλλά μόλις δεις ότι η αλήθεια  είναι κάτι ζωντανό που κινείται, που δεν έχει σταμάτημα, που δεν είναι σε κανένα ναό, τζαμί ή εκκλησία και που καμία θρησκεία, κανένας δάσκαλος και κανένας φιλόσοφος, κανένας δεν μπορεί να σε οδηγήσει σε αυτή - τότε θα δεις επίσης ότι αυτό το ζωντανό πράγμα είναι αυτό που πραγματικά είσαι εσύ – ο θυμός σου, η βαρβαρότητα σου, η βία σου, η απόγνωση σου, η αγωνία και η θλίψη μέσα στην οποία ζεις.

Μέσα στην κατανόηση όλων αυτών βρίσκεται η αλήθεια, και μπορείς να την κατανοήσεις μόνο εάν ξέρεις να βλέπεις αυτά τα πράγματα στην ζωή σου. Και δεν μπορείς να βλέπεις μέσα από μία ιδεολογία, ή ένα φίλτρο από λόγια, μέσα από ελπίδες και φόβους. Βλέπετε λοιπόν ότι δεν μπορείτε να εξαρτιέστε από κανέναν. Δεν υπάρχει οδηγός, δάσκαλος, δε υπάρχει αυθεντία.» 

Ιάκχος και Βαυβώ

Όταν η θεά Δήμητρα έψαχνε  απελπισμένη να βρει την κόρη της Περσεφόνη (η οποία είχε απαχθεί  στον κάτω κόσμο από τον  Πλούτωνα),  έφθασε  στην Ελευσίνα,  όπου η   Βαυβώ  προσπάθησε  να  την παρηγορήσει και  ευθυμήσει, με ένα παράδοξο τρόπο.

Κάθισε   απέναντι της,  λέγοντας αστεία, κάνοντας άσεμνες χειρονομίες,  και ανοίγοντας  ξεδιάντροπα  τα πόδια της,  δείχνοντας  το αιδοίο της …  Εκείνη την στιγμή,  από το αιδοίο της Βαυβούς  φάνηκε σύμφωνα με τον μύθο, το παιδί των μυστηρίων,  ο   Ίακχος,  ο οποίος  γελούσε σαρδόνια…

Ο Ίακχος συνδέεται, με τις άρρητες τελετουργίες των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Ας προσπαθήσουμε να ανασηκώσουμε το πέπλο του συμβολισμού που συνδέει το αιδοίο της Βαυβούς, με την εμφάνιση  και το γέλιο του Ιάκχου….

Η   Περσεφόνη ως γνωστόν, είχε απαχθεί από τον Πλούτωνα στο κάτω κόσμο. O Κάτω Κόσμος συμβολίζει την ύλη, και τα κοινά δομικά στοιχεία της γης και των άστρων με το σώμα μας.  Οι άνθρωποι είμαστε συνδεδεμένοι μεταξύ μας βιολογικά, με τη γη σε χημικό επίπεδο και με το σύμπαν σε ατομικό επίπεδο.

 Η  Δ{Γ}ή -μήτρα είναι η  μητέρα Γη, η κοινή  υλική μας μήτρα.  Με τον θάνατο μας, τα δομικά αυτά στοιχεία αποσυντίθεται εκ νέου στην Θεϊκή μήτρα από όπου όλα τα πλάσματα της Γαίας προήλθαν. Οι άνθρωποι όμως  σύμφωνα με τις Ορφικές διδαχές,  είναι τόσο παιδιά της Γης,  όσο και του έναστρου Ουρανού,  το γένος τους  όμως είναι μόνο ουράνιο…

Η  Περσεφόνη συμβολίζει το αθάνατο θεϊκό εκείνο σπόρο εντός υμών που ονομάζουμε ατονική ψυχή, η οποία  ενσαρκώθηκε στη Γη,  προερχόμενη από την Κοσμική ψυχή. Ο Ιάκχος γελά μέσα από το αιδοίο της Βαυβούς, υπενθυμίζοντας συνεπώς ίσως  στην πενθούσα Δήμητρα,  πως θάνατος δεν υπάρχει, καθώς στο σύμπαν τίποτα δεν χάνεται, απλώς  τα πάντα αλλάζουν μορφή… Δεν υπάρχει θάνατος, ο θάνατος είναι ζωή και η ζωή είναι θάνατος. Ο ουρανός βρίσκεται στη γη, αλλά με έναν γήινο τρόπο. Η γη βρίσκεται στον ουρανό αλλά με έναν ουράνιο τρόπο….

Ο Απολλώνιος ο Τυανεύς  αναφέρει  σχετικά: 

«Θάνατος δεν υπάρχει για κανέναν, παρά μόνο φαινομενικά, ούτε γένεση υπάρχει για κανέναν, παρά μόνο φαινομενικά. Η τροπή της ουσίας σε φύση θεωρείται γένεση, ενώ η τροπή της φύσεως σε ουσία κατά τα αυτά θεωρείται θάνατος. Ούτε γεννιέται αληθινά κάτι ούτε φθείρεται ποτέ, μόνο τη μια γίνεται φανερό και ύστερα γίνεται αόρατο· και το μεν πρώτο συμβαίνει λόγω παχύτητος της ύλης, το δε δεύτερο λόγω λεπτότητος της ουσίας, η οποία είναι πάντα ίδια και απλώς διαφέρει κατά την κίνηση και την στάση. Διότι αυτό είναι αναγκαστικά το ίδιον της μεταβολής, που δεν γίνεται από κάπου έξω, αλλά το μεν όλον μεταβάλλεται στα μέρη, τα δε μέρη στο όλον λόγω της ενότητος του παντός». 

Ο Ιάκχος γελά, μέσα από την μήτρα, συμβολίζοντας  ίσως,  πως  η  στιγμή της γέννησης  δια μέσου της μητρός μας, σημαίνει επίσης  μία « μετάβαση», και το τέλος της παραδείσιας μακαριότητα της φυσικής  (όσο  και της  Θεϊκής πριν την κύηση),  μήτρας,  η οποία παρέχει στο έμβρυο ότι χρειάζεται,  έως την γέννηση. Μετά την γέννηση  αρχίζει ο αγώνας  του επίπονου βίου (Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο-, καθώς ο βίος εμπεριέχει βία)  καθώς αρχίζει ο εγκλιματισμός  στις νέες σκληρές εξωτερικές συνθήκες του υλικού κόσμου. Η έξοδος από τον κήπο της Εδέμ... 

Η ενσάρκωση αποτελεί μία ευκαιρία για τον άνθρωπο  να αναπτύξει  με ελεύθερη βούληση, την σοφία και την ανιδιοτελή αγάπη, ως  ιδιότητες και χαρίσματα της ανώτερης φύσης του,  ιδιότητες του ανώτερου εαυτού του το οποίο ομοιάζει προς την Θεότητα.  Μέσα από τον άνθρωπο το  σύμπαν συνειδητοποιεί τον εαυτό του. Είμαστε μια όψη του σύμπαντος, με τον ίδιο τρόπο που ένα κύμα είναι μια όψη του ωκεανού.  Υπό αυτή την έννοια,  θα μπορούσε να υποστηριχθεί, πως η παρουσία μας στον  πλανήτη Γη,  είναι ένα ταξίδι με εισιτήριο επιστροφής γυρισμό στο πνευματικό μας λίκνο από το προερχόμαστε. 

Ο Ιάκχος  λοιπόν χαμογελά,  υποδεικνύοντας πως ο άνθρωπος  με προσωπική του ευθύνη αναλαμβάνει, στη διάρκειά του βίου του, να διακρίνει το καλό από το κακό, το προσωρινό από το αιώνιο. Ο άνθρωπος Ιάκχος είναι τελικά ένα «άνοιγμα» μέσα από το οποίο, ολόκληρη η ενέργεια του σύμπαντος συνειδητοποιεί τον εαυτό της, και τότε η θεϊκή μας φύση χαμογελά….  

Ο Θεός Παν, αποσυμβολισμός

 Στην φωτογραφία, ο Charlie Chaplin ως Πάνας, και οι νύμφες 1919, από την ταινία The Afternoon of a Faun (*).

Ο Παν ο υιός του Ερμού είναι διφυής (μισός άνθρωπος μισός τράγος), διότι ο λόγος το παν εκφράζει και περιστρέφεται διαρκώς, και είναι δύο ειδών, αληθής και ψευδής.

Λοιπόν το μεν αληθές μέρος του είναι λείον και θείον και κατοικεί επάνω εις την κατοικίαν των θεών, το δε ψευδές μένει κάτω μεταξύ του πλήθους και είναι τραχύ και τραγοειδές (τραγικόν). Διότι εις τούτο το ζήτημα περιστρέφονται οι περισσότεροι μύθοι και τα ψεύδη, δηλαδή εις τον τραγικόν βίον. 

Ορθώς λοιπόν ο Παν ο  οποίος μηνύει τα πάντα και πάντοτε περιπολεί, ονομάζεται αιγοβοσκός, και είναι διφυής υιός του Ερμού, εις μεν τα άνω μέρη λείος (άτριχος), εις δε τα  κάτω τριχωτός και τραγοειδής. Και είναι ο Παν ή λόγος, ή αδελφός του λόγου, αφού είναι υιός του Ερμού....

Κρατύλος, περί ονομάτων. (Από τα μαθήματα αποσυμβολισμού της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας)

 

Charlie Chaplin in Sunnyside, 1919. Short silent film inspired by the ballet 'L’Après-Midi d’un Faune' (The Afternoon of a Faun) choreographed by Vaslav Nijinski for the Ballets Russes, in which a young faun meets some nymphs in the woods and flirts with them. In this scene, Charlie, knocked unconscious, dreams that he dances with four wood-nymphs.

Ο Θεός Ποσειδών, αποσυμβολισμός

Ο Ποσειδών υπήρξε πανάρχαια χθόνια θεότητα, για αυτό  και ο συσχετισμός του με τους σεισμούς και την Γη. Με την επικράτηση του Ολύμπιου δωδεκαθέου, ο Ζευς έλαβε τους ουρανούς, ο Ποσειδών την θάλασσα και όλο το υδάτινο στοιχείο επάνω στη Γη, ο δε αδελφός τους Πλούτων, τον Κάτω Κόσμο. Τον Όλυμπο και την γη τα άφησαν αμοίραστα, ώστε να τα χαίρονται και οι τρεις τους.

Για την ετυμολογία του ονόματος του υπάρχουν οι ακόλουθες εκδοχές: Ποσειδώνας: Ο ενοσείχθων ή σεισίχθων (=κοσμοσείστης) Ποσειδώνας, προέρχεται ετυμολογικά από: 

α) πότος ή πόντος (= θάλασσα) + δάω (=μαθαίνω, κατέχω κάτι, είμαι ειδήμων, γνωρίζω καλά), δηλαδή αυτός πουγνωρίζει καλά, συνεπώς εξουσιάζει τη θάλασσα και γενικά το υγρό στοιχείο,                                           

β) πόσις (<ρ. πίω = πίνω) + δοῦναι (< ρ. δίδωμι = δίνω),δηλαδή αυτός που παρέχει το πόσιμο ύδωρ,                                                                           

γ) εἴδη + ποιῶν, αυτός που δημιουργεί τα παράξενα πλάσματα (είδη) της θάλασσας, που δεν υπάρχουν στη στεριά.

Ο Ποσειδώνας, συμβολίζει την αέναη κίνηση και τη ρευστότητα. Τα συναισθήματα μας ακολουθούν την φύση του υγρού στοιχείου, και αυτό γιατί τα συναισθήματά μας δεν βρίσκονται ποτέ σε μια μόνιμη κατάσταση αλλά μεταβάλλονται ανάλογα με τις συνθήκες και το περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ψυχικές νόσοι αποδίδονταν στον μεγάλο αυτό Θεό που κινεί τα ανθρώπινα συναισθήματα με την τρίαινα του, όπως τα ύδατα των ωκεανών. Κατά τους Στωϊκούς (Κικέρων «De Νatura Deorum» ΙΙΙ.25), ο Ποσειδών αποτελεί τη νοήμονα πνοή (το πνεύμα) και τη Θέληση.

Η φύση και η δύναμη του είναι διττή , όπως ακριβώς είναι και η ιδιότητα των υδάτων: στην ήρεμη / ήμερη μορφή τους απ’ τη μια είναι γονιμοποιός δύναμη –όταν ενωθούν με τη γη την οποία κάνουν να καρποφορήσει και μαζί καθαρτήρια δύναμη, αφού τα ύδατα έχουν την ιδιότητα να εξαγνίζουν, ακριβώς επειδή είναι κρυστάλλινα και διάφανα. Απ’ την άλλη, η οργή τους μπορεί να προκαλέσει θεομηνίες που καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους και εκδηλώνεται με τους σεισμούς και τις τρικυμίες.

Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Θεός Ποσειδών ήταν ένας από τους επιστάτες του χρησμού στους Δελφούς,  προτού να τους αναλάβει ο Ολύμπιος Απόλλων. Οι Θεοί Απόλλων και Ποσειδών λειτουργούν στενά σε πολλές περιπτώσεις, όπως λ.χ. στον αποικισμό. Ο Δελφικός Απόλλων παρέχει την έγκριση για την εγκατάσταση ανθρώπων σε αποικίες, ενώ ο Ποσειδών βοηθά δίνοντάς τους το εξαγνιστικό ύδωρ για την θυσία που αφορούσε την ίδρυση της αποικίας. Γι’ αυτό και οι πρόγονοί μας τον θεωρούσαν και θεμελιωτή των οίκων τους, επικαλούμενοι την προστασία του για τη σταθερότητα του εδάφους και την ασφάλεια των κτισμάτων. Έτσι λατρεύεται και ως Εδραίος, Ασφάλειος, Θεμελιούχος, Τειχοποιός, κλπ.

Πάνω στο χρυσό άρμα του και με τη συνοδεία δελφινιών, ιππόκαμπων, γοργονών, και θαλάσσιων θεοτήτων σκίζει τα νερά, κρατώντας στα χέρια του την τρίαινα. Το όπλο αυτό ήταν δώρο κατ’ άλλους των Κυκλώπων, κατ’ άλλους των Τελχινών και το χρησιμοποίησε στην Γιγαντομαχία. Από τότε το κρατά συνέχεια και μ’ αυτό άλλοτε ανακινεί την θάλασσα, δημιουργώντας τεράστια κύματα και τρικυμίες, ενώ άλλοτε την γαληνεύει.

Γι’ αυτό και προσφωνείται Ποντομέδων (από το πόντος και μέδω = κυβερνώ), Αλίδουπος (από το αλς και δούπος= κρότος, βουητό), Βαρύκτυπος, Κυμοθαλής, Κοσμοσείτης. Οι ναυτικοί έκαναν πάντα σπονδές σε αυτόν πριν το ταξίδι τους, για να έχουν ήρεμη θάλασσα και ασφαλή επιστροφή στο σπίτι τους. Οι ίπποι οι οποίοι έσερνα το άρμα του ονομάζονταν:   Εριώλης, που σημαίνει την ταραχή των ανέμων, Εγκέλαδος - κρότος, το Σθεναρός - δύναμη, και Γλαύκος, τους οποίους ο Όμηρος αποκαλεί «χαλκόποδας, ὠκυπέτας  και χρυσότριχας».  Γύρω του είχε το Γαλύκο, τον Παλαίμονα, τους Τρίτωνες, τη Θέτιδα και τις Νηρηΐδες. 

Σύμβολο του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα είναι η τρίαινα η οποία συμβολίζει την τρισυπόστατη   Θεϊκή αρχή, όπως αυτή  εκφράζεται στο  Ολύμπιο πάνθεο, από τους τρεις  Θεϊκούς  αδελφούς Δία –Ποσειδώνα- Πλούτωνα, και  των αντίστοιχων συμπαντικών και πλανητικών διαστάσεων που αυτοί  εποπτεύουν.   

Ο  Ζεύς εποπτεύει  το ένα από τα τρία μέρη του «παντός»,  καθώς  «τα πάντα έχουν μοιραστεί στα τρία» .  Ο Δίας  είναι ο κορυφαίος των τριών και ομώνυμος καλείται ως μονάδα Ζευς, ο δεύτερος καλείται δυαδικός Ζεύς ενάλιος και Ποσειδώνας. Ο τρίτος καλείται τριαδικός Ζεύς καταχθόνιος και Πλούτων και Άδης. 

Πιο συγκεκριμένα, ο   Πρόκλος  (Πλατωνική Θεολογία ΣΤ 29.15), αναφέρει πως  στην πατρική τριάδα των υπερκοσμίων Θεών (Ουσία -Ζεύς, Ζωή -Ποσειδών και Νούς -Πλούτων), ο Ποσειδώνας, είναι ένας από τους τρείς δημιουργούς Ζεύς, Ποσειδών και Πλούτωνα, ο Ποσειδώνας είναι δημιουργός της κίνησης, της ζωής και της γέννησης των αισθητών, κύριος των πλανητών, του αέρος και του νερού, των κοίλων και σπηλαιωδών τμημάτων της γης και κύριος των σεισμών.

Στην δικαιοδοσία του Ποσειδώνα βρίσκονται οι ψυχές που έχουν μπει στον κόσμο της γέννησης. ( Για αυτό τον λόγο, και ο Οδυσσέας συμβολίζει την ψυχή που παλεύει για να απελευθερωθεί από τον κόσμο της γέννησης, «ταλαιπωρείται» στην θάλασσα – που συμβολίζει τον κόσμο της γέννησης – από τον Ποσειδώνα ).

Ο  Ζευς κατέχει την κορυφή των όντων που γεννιούνται και κυβερνά την σφαίρα του πυρός και τον αιθέρα (νόηση) . Ο  Ποσειδώνας κινεί με όλους τους τρόπους τα ενδιάμεσα και τα μεταβαλλόμενα  στοιχεία, και είναι επόπτης κάθε υγρής ουσίας η οποία παρατηρείται στον αήρ και στο ύδωρ (ψυχή - εμψυχωτής) , ενώ ο Πλούτων ασκεί την πρόνοια του στην γη και στα μέσα στην γη, και για αυτό αποκαλείται «Χθόνιος Ζεύς» (ύλη) .

Για την τρίαινα λένε πως είναι σύμβολο της τριπλής του δύναμης πάνω στη θάλασσα, δηλαδή την ταράσσει, την καταπραΰνει και την κρατά ήρεμη όταν θέλει,  ή επειδή τα ύδατα είναι τριών ποιοτήτων, οι ποταμοί και οι πηγές είναι γλυκές, τα θαλάσσια ύδατα είναι αλμυρά, και τα λιμναία μικτά. 

Ο Πλούταρχος αναφέρει (Περί Ίσιδος και Οσίριδος) πως : «Η τρίαινα τού Ποσειδώνα είναι σύμβολο τού τρίτου χώρου, τον οποίον κατέχει η θάλασσα, κατά σειρά ταγμένη μετά από τον ουρανό και τον αέρα. Γι’ αυτό ονόμασαν έτσι την Αμφιτρίτη και τους Τρίτωνες».

Αστρολογικά, το σύμβολο του πλανήτη Ποσειδώνα, αποτελείται από το ημικύκλιο της ψυχής, το οποίο το διαπερνά ο σταυρός της ύλης, και μαζί καταλήγουν σε τρεις αιχμηρές άκρες. 

Κάθε μία από αυτές συμβολίζει και μία έκφανση της ανθρώπινης υπόστασης η οποία πρέπει να εξαγνιστεί από τα νερά του Ποσειδώνα. Αυτές είναι:

(1) η υλική μας υπόσταση και οι αισθήσεις της,
(2) η αστρική (συναισθηματική) υπόστασή μας και οι επιθυμίες της,
(3) η κατώτερη πνευματική υπόστασή μας και οι εγωκεντρικές σκέψεις της. Πώς ερμηνεύεται αυτό το σύμβολο;

Ο άνθρωπος καλείται μέσα από τις εμπειρίες του στη γη να προάγει τις τρεις αυτές εκφάνσεις της ύπαρξής τους σε ένα πιο εξευγενισμένο επίπεδο. Σύμφωνα με μία διαφορετική ερμηνεία, το ημικύκλιο της τρίαινας το διαπερνά ο ιστός της Ζωής του Ήλιου, απελευθερώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την προσωπικότητα από υποκειμενικούς περιορισμούς και επιτρέποντάς της να εκφραστεί με ανιδιοτέλεια. Ο μικρός κύκλος στη βάση του συμβόλου αντιπροσωπεύει το Πνεύμα, κι επομένως η τρίαινα συμβολίζει την κατάσταση κατά την οποία το Πνεύμα διαπερνά την ανθρώπινη υπόσταση, δίνοντάς της ώθηση ώστε να αποκτήσει ηθικοπλαστικά οράματα, συμπόνια και ανιδιοτελή συναισθήματα.

Σύμφωνα με μία διαφορετική ερμηνεία, το ημικύκλιο της τρίαινας το διαπερνά ο ιστός της Ζωής του Ήλιου, απελευθερώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την προσωπικότητα από υποκειμενικούς περιορισμούς και επιτρέποντάς της να εκφραστεί με ανιδιοτέλεια. Ο μικρός κύκλος στη βάση του συμβόλου αντιπροσωπεύει το Πνεύμα, κι επομένως η τρίαινα συμβολίζει την κατάσταση κατά την οποία το Πνεύμα διαπερνά την ανθρώπινη υπόσταση, δίνοντάς της ώθηση ώστε να αποκτήσει ηθικοπλαστικά οράματα, συμπόνια και ανιδιοτελή συναισθήματα.κοίλα και τα ύπαντρα» της μέρη, στα οποία προκαλείται η γένεσις και η κίνηση και η πρόκληση των σεισμών, και για αυτό τον αποκαλούν «χθονοσείστη»  θεό.  Ο   Πλούτωνας κατέχει τα υπό γη, τα ποικίλα ρεύματα και τα ίδια τα Τάρταρα και γενικά τα  δικαστήρια  των ψυχών .

Για αυτό λένε ότι όσες ψυχές δεν κατέβουν «εἰς γένεσιν», αλλά παραμένουν «ἐν τῷ νοητῷ», ανήκουν στη δικαιοδοσία του Διός, όσες «ἐν γενέσει» ζουν ανήκουν στην δικαιοδοσία του Ποσειδώνα, όσες μετά την γένεση   καθαίρονται ή τιμωρούνται και περιπλανιούνται «υπό τη γη κατά τη χιλιετή πορεία», ανήκουν στην δικαιοδοσία του Πλούτωνα . 

Ο Ποσειδώνας ως ο μέσος  κυβερνήτης των φανερών στους ανθρώπους πραγμάτων και φαινομένων, φέρει ως σύμβολο την Τρίαινα, ώστε να υποδεικνύει   σε αυτούς τόσο την  άρρηκτη σχέση των ορατών και των αοράτων, όσο  και την  ανεξερεύνητη και τρομακτική φύση των υδάτων,  που ομοιάζουν προς τα ανεξέλεγκτα ανθρώπινα  συναισθήματα..