Ο Θεός Ποσειδών, αποσυμβολισμός

Ο Ποσειδών υπήρξε πανάρχαια χθόνια θεότητα, για αυτό  και ο συσχετισμός του με τους σεισμούς και την Γη. Με την επικράτηση του Ολύμπιου δωδεκαθέου, ο Ζευς έλαβε τους ουρανούς, ο Ποσειδών την θάλασσα και όλο το υδάτινο στοιχείο επάνω στη Γη, ο δε αδελφός τους Πλούτων, τον Κάτω Κόσμο. Τον Όλυμπο και την γη τα άφησαν αμοίραστα, ώστε να τα χαίρονται και οι τρεις τους.

Για την ετυμολογία του ονόματος του υπάρχουν οι ακόλουθες εκδοχές: Ποσειδώνας: Ο ενοσείχθων ή σεισίχθων (=κοσμοσείστης) Ποσειδώνας, προέρχεται ετυμολογικά από: 

α) πότος ή πόντος (= θάλασσα) + δάω (=μαθαίνω, κατέχω κάτι, είμαι ειδήμων, γνωρίζω καλά), δηλαδή αυτός πουγνωρίζει καλά, συνεπώς εξουσιάζει τη θάλασσα και γενικά το υγρό στοιχείο,                                           

β) πόσις (<ρ. πίω = πίνω) + δοῦναι (< ρ. δίδωμι = δίνω),δηλαδή αυτός που παρέχει το πόσιμο ύδωρ,                                                                           

γ) εἴδη + ποιῶν, αυτός που δημιουργεί τα παράξενα πλάσματα (είδη) της θάλασσας, που δεν υπάρχουν στη στεριά.

Ο Ποσειδώνας, συμβολίζει την αέναη κίνηση και τη ρευστότητα. Τα συναισθήματα μας ακολουθούν την φύση του υγρού στοιχείου, και αυτό γιατί τα συναισθήματά μας δεν βρίσκονται ποτέ σε μια μόνιμη κατάσταση αλλά μεταβάλλονται ανάλογα με τις συνθήκες και το περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ψυχικές νόσοι αποδίδονταν στον μεγάλο αυτό Θεό που κινεί τα ανθρώπινα συναισθήματα με την τρίαινα του, όπως τα ύδατα των ωκεανών. Κατά τους Στωϊκούς (Κικέρων «De Νatura Deorum» ΙΙΙ.25), ο Ποσειδών αποτελεί τη νοήμονα πνοή (το πνεύμα) και τη Θέληση.

Η φύση και η δύναμη του είναι διττή , όπως ακριβώς είναι και η ιδιότητα των υδάτων: στην ήρεμη / ήμερη μορφή τους απ’ τη μια είναι γονιμοποιός δύναμη –όταν ενωθούν με τη γη την οποία κάνουν να καρποφορήσει και μαζί καθαρτήρια δύναμη, αφού τα ύδατα έχουν την ιδιότητα να εξαγνίζουν, ακριβώς επειδή είναι κρυστάλλινα και διάφανα. Απ’ την άλλη, η οργή τους μπορεί να προκαλέσει θεομηνίες που καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους και εκδηλώνεται με τους σεισμούς και τις τρικυμίες.

Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Θεός Ποσειδών ήταν ένας από τους επιστάτες του χρησμού στους Δελφούς,  προτού να τους αναλάβει ο Ολύμπιος Απόλλων. Οι Θεοί Απόλλων και Ποσειδών λειτουργούν στενά σε πολλές περιπτώσεις, όπως λ.χ. στον αποικισμό. Ο Δελφικός Απόλλων παρέχει την έγκριση για την εγκατάσταση ανθρώπων σε αποικίες, ενώ ο Ποσειδών βοηθά δίνοντάς τους το εξαγνιστικό ύδωρ για την θυσία που αφορούσε την ίδρυση της αποικίας. Γι’ αυτό και οι πρόγονοί μας τον θεωρούσαν και θεμελιωτή των οίκων τους, επικαλούμενοι την προστασία του για τη σταθερότητα του εδάφους και την ασφάλεια των κτισμάτων. Έτσι λατρεύεται και ως Εδραίος, Ασφάλειος, Θεμελιούχος, Τειχοποιός, κλπ.

Πάνω στο χρυσό άρμα του και με τη συνοδεία δελφινιών, ιππόκαμπων, γοργονών, και θαλάσσιων θεοτήτων σκίζει τα νερά, κρατώντας στα χέρια του την τρίαινα. Το όπλο αυτό ήταν δώρο κατ’ άλλους των Κυκλώπων, κατ’ άλλους των Τελχινών και το χρησιμοποίησε στην Γιγαντομαχία. Από τότε το κρατά συνέχεια και μ’ αυτό άλλοτε ανακινεί την θάλασσα, δημιουργώντας τεράστια κύματα και τρικυμίες, ενώ άλλοτε την γαληνεύει.

Γι’ αυτό και προσφωνείται Ποντομέδων (από το πόντος και μέδω = κυβερνώ), Αλίδουπος (από το αλς και δούπος= κρότος, βουητό), Βαρύκτυπος, Κυμοθαλής, Κοσμοσείτης. Οι ναυτικοί έκαναν πάντα σπονδές σε αυτόν πριν το ταξίδι τους, για να έχουν ήρεμη θάλασσα και ασφαλή επιστροφή στο σπίτι τους. Οι ίπποι οι οποίοι έσερνα το άρμα του ονομάζονταν:   Εριώλης, που σημαίνει την ταραχή των ανέμων, Εγκέλαδος - κρότος, το Σθεναρός - δύναμη, και Γλαύκος, τους οποίους ο Όμηρος αποκαλεί «χαλκόποδας, ὠκυπέτας  και χρυσότριχας».  Γύρω του είχε το Γαλύκο, τον Παλαίμονα, τους Τρίτωνες, τη Θέτιδα και τις Νηρηΐδες. 

Σύμβολο του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα είναι η τρίαινα η οποία συμβολίζει την τρισυπόστατη   Θεϊκή αρχή, όπως αυτή  εκφράζεται στο  Ολύμπιο πάνθεο, από τους τρεις  Θεϊκούς  αδελφούς Δία –Ποσειδώνα- Πλούτωνα, και  των αντίστοιχων συμπαντικών και πλανητικών διαστάσεων που αυτοί  εποπτεύουν.   

Ο  Ζεύς εποπτεύει  το ένα από τα τρία μέρη του «παντός»,  καθώς  «τα πάντα έχουν μοιραστεί στα τρία» .  Ο Δίας  είναι ο κορυφαίος των τριών και ομώνυμος καλείται ως μονάδα Ζευς, ο δεύτερος καλείται δυαδικός Ζεύς ενάλιος και Ποσειδώνας. Ο τρίτος καλείται τριαδικός Ζεύς καταχθόνιος και Πλούτων και Άδης. 

Πιο συγκεκριμένα, ο   Πρόκλος  (Πλατωνική Θεολογία ΣΤ 29.15), αναφέρει πως  στην πατρική τριάδα των υπερκοσμίων Θεών (Ουσία -Ζεύς, Ζωή -Ποσειδών και Νούς -Πλούτων), ο Ποσειδώνας, είναι ένας από τους τρείς δημιουργούς Ζεύς, Ποσειδών και Πλούτωνα, ο Ποσειδώνας είναι δημιουργός της κίνησης, της ζωής και της γέννησης των αισθητών, κύριος των πλανητών, του αέρος και του νερού, των κοίλων και σπηλαιωδών τμημάτων της γης και κύριος των σεισμών.

Στην δικαιοδοσία του Ποσειδώνα βρίσκονται οι ψυχές που έχουν μπει στον κόσμο της γέννησης. ( Για αυτό τον λόγο, και ο Οδυσσέας συμβολίζει την ψυχή που παλεύει για να απελευθερωθεί από τον κόσμο της γέννησης, «ταλαιπωρείται» στην θάλασσα – που συμβολίζει τον κόσμο της γέννησης – από τον Ποσειδώνα ).

Ο  Ζευς κατέχει την κορυφή των όντων που γεννιούνται και κυβερνά την σφαίρα του πυρός και τον αιθέρα (νόηση) . Ο  Ποσειδώνας κινεί με όλους τους τρόπους τα ενδιάμεσα και τα μεταβαλλόμενα  στοιχεία, και είναι επόπτης κάθε υγρής ουσίας η οποία παρατηρείται στον αήρ και στο ύδωρ (ψυχή - εμψυχωτής) , ενώ ο Πλούτων ασκεί την πρόνοια του στην γη και στα μέσα στην γη, και για αυτό αποκαλείται «Χθόνιος Ζεύς» (ύλη) .

Για την τρίαινα λένε πως είναι σύμβολο της τριπλής του δύναμης πάνω στη θάλασσα, δηλαδή την ταράσσει, την καταπραΰνει και την κρατά ήρεμη όταν θέλει,  ή επειδή τα ύδατα είναι τριών ποιοτήτων, οι ποταμοί και οι πηγές είναι γλυκές, τα θαλάσσια ύδατα είναι αλμυρά, και τα λιμναία μικτά. 

Ο Πλούταρχος αναφέρει (Περί Ίσιδος και Οσίριδος) πως : «Η τρίαινα τού Ποσειδώνα είναι σύμβολο τού τρίτου χώρου, τον οποίον κατέχει η θάλασσα, κατά σειρά ταγμένη μετά από τον ουρανό και τον αέρα. Γι’ αυτό ονόμασαν έτσι την Αμφιτρίτη και τους Τρίτωνες».

Αστρολογικά, το σύμβολο του πλανήτη Ποσειδώνα, αποτελείται από το ημικύκλιο της ψυχής, το οποίο το διαπερνά ο σταυρός της ύλης, και μαζί καταλήγουν σε τρεις αιχμηρές άκρες. 

Κάθε μία από αυτές συμβολίζει και μία έκφανση της ανθρώπινης υπόστασης η οποία πρέπει να εξαγνιστεί από τα νερά του Ποσειδώνα. Αυτές είναι:

(1) η υλική μας υπόσταση και οι αισθήσεις της,
(2) η αστρική (συναισθηματική) υπόστασή μας και οι επιθυμίες της,
(3) η κατώτερη πνευματική υπόστασή μας και οι εγωκεντρικές σκέψεις της. Πώς ερμηνεύεται αυτό το σύμβολο;

Ο άνθρωπος καλείται μέσα από τις εμπειρίες του στη γη να προάγει τις τρεις αυτές εκφάνσεις της ύπαρξής τους σε ένα πιο εξευγενισμένο επίπεδο. Σύμφωνα με μία διαφορετική ερμηνεία, το ημικύκλιο της τρίαινας το διαπερνά ο ιστός της Ζωής του Ήλιου, απελευθερώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την προσωπικότητα από υποκειμενικούς περιορισμούς και επιτρέποντάς της να εκφραστεί με ανιδιοτέλεια. Ο μικρός κύκλος στη βάση του συμβόλου αντιπροσωπεύει το Πνεύμα, κι επομένως η τρίαινα συμβολίζει την κατάσταση κατά την οποία το Πνεύμα διαπερνά την ανθρώπινη υπόσταση, δίνοντάς της ώθηση ώστε να αποκτήσει ηθικοπλαστικά οράματα, συμπόνια και ανιδιοτελή συναισθήματα.

Σύμφωνα με μία διαφορετική ερμηνεία, το ημικύκλιο της τρίαινας το διαπερνά ο ιστός της Ζωής του Ήλιου, απελευθερώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την προσωπικότητα από υποκειμενικούς περιορισμούς και επιτρέποντάς της να εκφραστεί με ανιδιοτέλεια. Ο μικρός κύκλος στη βάση του συμβόλου αντιπροσωπεύει το Πνεύμα, κι επομένως η τρίαινα συμβολίζει την κατάσταση κατά την οποία το Πνεύμα διαπερνά την ανθρώπινη υπόσταση, δίνοντάς της ώθηση ώστε να αποκτήσει ηθικοπλαστικά οράματα, συμπόνια και ανιδιοτελή συναισθήματα.κοίλα και τα ύπαντρα» της μέρη, στα οποία προκαλείται η γένεσις και η κίνηση και η πρόκληση των σεισμών, και για αυτό τον αποκαλούν «χθονοσείστη»  θεό.  Ο   Πλούτωνας κατέχει τα υπό γη, τα ποικίλα ρεύματα και τα ίδια τα Τάρταρα και γενικά τα  δικαστήρια  των ψυχών .

Για αυτό λένε ότι όσες ψυχές δεν κατέβουν «εἰς γένεσιν», αλλά παραμένουν «ἐν τῷ νοητῷ», ανήκουν στη δικαιοδοσία του Διός, όσες «ἐν γενέσει» ζουν ανήκουν στην δικαιοδοσία του Ποσειδώνα, όσες μετά την γένεση   καθαίρονται ή τιμωρούνται και περιπλανιούνται «υπό τη γη κατά τη χιλιετή πορεία», ανήκουν στην δικαιοδοσία του Πλούτωνα . 

Ο Ποσειδώνας ως ο μέσος  κυβερνήτης των φανερών στους ανθρώπους πραγμάτων και φαινομένων, φέρει ως σύμβολο την Τρίαινα, ώστε να υποδεικνύει   σε αυτούς τόσο την  άρρηκτη σχέση των ορατών και των αοράτων, όσο  και την  ανεξερεύνητη και τρομακτική φύση των υδάτων,  που ομοιάζουν προς τα ανεξέλεγκτα ανθρώπινα  συναισθήματα..