Η ανάσταση του Λαζάρου, τα μυστήρια, οι πυραμίδες και η Αιγυπτιακή Βίβλος των νεκρών.

The Good Shepherd Catacomb of Saints Peter and Marcellinus, Rome, showing Jesus raising Lazarus from his tomb.

Αναμφίβολα η σχέση, η ιστορία, και η θρησκεία του Εβραϊκού λαού κατά την αρχαιότητα σχετίζεται άμεσα με αυτή της αρχαίας Αιγύπτου. Ας μην ξεχνάμε πως ο Μωυσής γεννήθηκε στην Αίγυπτο, η έξοδος, οι δέκα εντολές, και η αποκάλυψη του ενός και μοναδικού θεού σχετίζονται με την Αίγυπτο, κ.λ.π.  

Ο Φρόυντ στο βιβλίο του «Ο Μωυσής κι ο μονοθεϊσμός» (1939), αλλά και πολλοί σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν πως ο Μωυσής είχε ανατραφεί ως  Αιγύπτιος, ενώ ο Μονοθεϊσμός που αργότερα ανέπτυξε δεν ήταν παρά η Αιγυπτιακή αίρεση του Ακενατών που υιοθέτησε ο Μωυσής, ο οποίος και τη δίδαξε στους Εβραίους όταν απελευθερώνοντάς τους από την αιχμαλωσία, τους οδήγησε έξω από την Αίγυπτο. [διαβάστε σχετικά: Μωησής και Ακενατόν: https://xletsos-basilhs.blogspot.com/2011/03/blog-post.html]

Στην αρχαία Αιγύπτο, ο θάνατος αποτελούσε  ένα βασικό δομικό αρχέτυπο, καθώς οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι η ζωή στη γη ήταν μόνο ένα μέρος ενός αιώνιου ταξιδιού που τελείωνε όχι στον θάνατο, αλλά στην αιώνια ζωή.

Στόχος κάθε Αιγυπτίου ήταν να κάνει την επίγεια ζωή του να αξίζει την αιώνια ζωή και, από όσο οι πηγές δείχνουν, έκαναν το καλύτερό που μπορούσαν  για αυτό. Ο θάνατος για τους αρχαίους Αιγυπτίους ήταν μόνο μια μετάβαση, όχι μια ολοκλήρωση,  η οποία άνοιγε το δρόμο για τη δυνατότητα της αιώνιας ευτυχίας. Όταν ένας άνθρωπος πέθαινε, η ψυχή θεωρούνταν παγιδευμένη στο σώμα επειδή ήταν συνηθισμένη σε αυτό το θνητό σπίτι.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο αναπτύχθηκε η «Αιγυπτιακή Βίβλος των νεκρών». Κείμενα τα οποία ήταν αρχικά γραμμένα πάνω στις σαρκοφάγους και τις πυραμίδες,  και αργότερα σε παπύρους που θάβονταν μαζί με το νεκρό, στο εσωτερικό των σαρκοφάγων.

Σκοπός των κειμένων αυτών ήταν να αποκαλύψουν τα μυστήρια της ζωής σε κείνους που ήταν έτοιμοι για αυτά, να διασφαλίσουν τις συνθήκες για πνευματική εξέλιξη ακόμα και μετά θάνατον, και να δώσουν στην ψυχή τη δυνατότητα να απαλλαγεί από τα δεσμά της για να περιφέρεται ελευθέρα στον ουράνιο κόσμο. Ένας ύμνος στην αιωνιότητα, στην πνευματική απελευθέρωση και στην υπέρβαση του θανάτου.

Τα ξόρκια και οι εικόνες στα τοιχώματα των τάφων (γνωστά ως Κείμενα των Σαρκοφάγων, Πυραμιδικά Κείμενα και ως Αιγυπτιακό Βιβλίο των Νεκρών) και τα φυλακτά που συνδέονται με το σώμα, παρέχονται για να υπενθυμίσουν στην ψυχή το συνεχιζόμενο ταξίδι της, να την ηρεμήσουν και να την κατευθύνουν να εγκαταλείψει το σώμα.

Η ψυχή θα έκανε το δρόμο της προς την Αίθουσα της Αλήθειας γνωστή και ως «αίθουσα των δύο αληθειών» του Άνουβι, οδηγού των νεκρών, όπου θα περίμενε μαζί με άλλους για την κρίση του Όσιρι.

Στα κείμενα αυτά όμως δεν αναγνωρίζονται  μόνο οδηγίες για το ταξίδι της ψυχής μετά θάνατο, καθώς  πέρα από το γεγονός ότι συνοδεύουν ταφικές τελετές, αναφέρονται και σε μία άμεση επαφή με την πνευματική πλευρά της ύπαρξης. Κατ' αυτόν τον τρόπο οι πυραμίδες θα μπορούσαν να είναι  εκτός από ταφικά μνημεία, και χώροι τελετουργιών και μυήσεων συμβολικού θανάτου και ανάστασης.

Στην αρχαία Αίγυπτο υπήρχε ένα είδος μυστικιστικής παράδοσης το οποίο συναντούεμ φυσικά και σε πολλούς άλλους αρχαίους πολιτισμούς. Σε πυραμιδικά κείμενα παρατηρούνται θέματα που υποδηλώνουν τα στάδια ενός μυστικιστικού ταξιδιού, καθώς εκεί περιγράφονται πνευματικές εμπειρίες όπου ήταν δυνατή  μια συνειδητή μετάβαση μεταξύ κόσμων, παρόμοια με άλλες μυστικιστικές παραδόσεις, όπως του Πλατωνισμού, του Ερμητισμού, κ.λ.π, κ.λ.π.

Η μύηση σε αυτή την μυστική παράδοση υποστηρίζεται ότι έδινε στον μυημένο «μια άμεση εμπειρία του πνευματικού κόσμου και της άμεσης γνώσης της ουσιαστικής αθανασίας της ψυχής». Η μύηση στην μυστική αυτή παράδοση αφορούσε την προετοιμασία για τον θάνατο.

Υπάρχουν ενδείξεις πως η «Αιγυπτιακή Βίβλος των νεκρών» αποτελούσε και ένα οδηγό προς μία  Μύηση, ένα συμβολικό θάνατο και μία αναγέννηση/ανάσταση. Ήταν μια κλείδα εισόδου στον αόρατο κόσμο και διερεύνησης των μυστηρίων του. Ήταν  μία οδός κατανόησης η οποία οδηγούσε στην Απολύτρωση.

Ο μυημένος ερχόταν  σε επαφή με τους μύθους κατά την διάρκεια του ταξιδιού στον πνευματικό κόσμο. Η επαφή με το θείο μέσω «πνευματικής υπέρβασης», είχε ως αποτέλεσμα να εξαλείψει τον υποκειμενικό εαυτό, ώστε να βιωθεί μια υποκειμενικότητα που ξεπερνά τα φυσιολογικά όρια. Δηλαδή να προχωρήσει σε βαθύ διαλογισμό/ έκσταση, ή εμπειρίες κοντά στον θάνατο. Η ιδέα της εξάλειψης του εαυτού σημαίνει ότι δεν χάνει κάποιος απαραίτητα τον εαυτό του,  αλλά ότι δημιουργεί μια ευκαιρία για μια διαφορετική κατάσταση ύπαρξης εαυτού.

Η Αιγυπτιακή Βίβλος των νεκρών αποτελούσε μια ατραπό  μυήσεως. Όλα σ αυτή είναι μια ατέλειωτη σειρά συμβόλων τα οποία αποκαλύπτονται βαθμιαία, καθ’ όσο νεόφυτος ανερχόταν σε υψηλότερες σφαίρες μύησης και συνείδησης..

Κατά την διάρκεια των Αιγυπτιακών μυήσεων για τρεισήμισι ημέρες ο νεκρός βρισκόταν σε μια κατάσταση κατά την οποία το φυσικό σώμα διαχωριζόταν από το «Αιθερικό σώμα» και το τελευταίο πραγματοποιούσε ένωση με το «Αστρικό».

Την τέταρτη ημέρα όταν τον ξύπνησε ο Ιεροφάντης, ο νεόφυτος  γνώριζε ότι έλαβε θέση στον πνευματικό κόσμο καθώς είχε πραγματοποιήσει ένα αξιόλογο ταξίδι τις ημέρες εκείνες.  Είχε έρθει ήρθε σε επαφή με την μορφή του Όσιρι, της Ίσιδος και του Όρου.

Στην Ορθόδοξη παράδοση το Σάββατο της ΣΤ΄ εβδομάδος των Νηστειών εορτάζουμε την ανάσταση του Λαζάρου.

Κατά την Καινή Διαθήκη (Ιωάννου ια' 1-44), μια μέρα ο Λάζαρος αρρώστησε βαριά και πέθανε. Οι αδελφές του ειδοποίησαν τον Ιησού ότι ο φίλος του ασθενεί βαρέως, αλλά εκείνος καθυστέρησε να έλθει.

Στους μαθητές του είπε ότι ο φίλος του κοιμήθηκε και ότι θα μεταβεί στη Βηθανία για να τον ξυπνήσει. Όταν έφθασε στη Βηθανία με τους μαθητές του, η Μαρία του παραπονέθηκε ότι αν ερχόταν εγκαίρως δεν θα πέθαινε ο αδελφός της. Τότε, ο Ιησούς δάκρυσε και με φωνή μεγάλη προ του τάφου εκραύγασε:

-        «Λάζαρε δεύρο έξω!» και ανάστησε τον Λάζαρο τέσσερις ημέρες μετά τον θάνατό του, προκαλώντας τον θαυμασμό των παρισταμένων και το θανάσιμο μίσος των εχθρών του Φαρισαίων (Ιωάννου ια' 45-57).

Ο τετραήμερος Λάζαρος έχει μία χρονική σημειογραφία πολύ σημαντική, δεδομένου ότι στην Εβραϊκή σκέψη η ψυχή του αποθανόντος πιστεύεται πως δεν εγκαταλείπει το σώμα για τρεις ημέρες. Όμως τη τέταρτη ημέρα ο Ιησούς, νικά τον θάνατο,  τον ανασταίνει και ο Λάζαρος επιστρέφει από τον Άδη.

Ο Χριστιανός Ωριγένης (185-253/4) γνωστός και ως  χαλκέντερος αλληγοριστής,  προσθέτει μία αλληγορική εξήγηση γιατί έχουν σημασία οι τέσσερις ημέρες: ο τέταρτος αριθμός, μας λέει, είναι υλικός και σωματικός και γι’ αυτό βλαπτικός, επειδή γενικά τα σώματα είναι τέσσερα.

Ο Χριστιανός πατέρας της εκκλησίας Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (τέλη του 2ου και αρχές 3ου αιώνα.) περιγράφει το Χριστό ως «μυσταγωγό», «ιεροφάντη», δηλαδή εκείνον που εισάγει, μυεί στα νέα μυστήρια (μυστικά της πίστης) σε αντίθεση με τις παλιές μυστηριακές λατρείες.

Ο Κλήμης, αναφέρει πως  κατείχε μια μυστική, εκτενέστερη έκδοση του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου. Σύμφωνα με τα λόγια του, επρόκειτο για «ένα πνευματικό Ευαγγέλιο» για χρήση εκείνων που είχαν φθάσει στην ολοκλήρωση, των οποίων «την πρόοδο της επίγνωσης» υπηρετούσε. Εδώ υπάρχουν περιγραφές του Μάρκου και του Πέτρου για την ανάσταση του Λαζάρου, οι οποίες κόπηκαν από τα Ευαγγέλια γενικής χρήσης. Μόνο ο Ιωάννης και οι μαθητές του συμπεριέλαβαν τέτοιου είδους γεγονότα στο Ευαγγέλιό τους. [1]  Η σχέση των παραπάνω με την κοινότητα των Εσσαίων (αλλά και του Ιησού), θα πρέπει να συσχετιστεί.

Στο κατά Ιωάννην (N 3,1), υπάρχει ένας πολύ ενδιαφέρον διάλογος, ο οποίος θα μπορούσε να μας διαφωτίσει σε σχέση με τα προαναφερθέντα. Διαβάζουμε:

Κάποιος από τους Φαρισαίους, που λεγόταν Νικόδημος, άρχοντας των Ιουδαίων (αφού ήταν μέλος του Συνεδρίου που δίκαζε τα θρησκευτικοπολιτικά ζητήματα και Νομοδιδάσκαλος), ήρθε στον Ιησού νύχτα –είτε λόγω ημερήσιου φόρτου εργασίας, είτε από δειλία, διότι φοβόταν μήπως γίνει αντιληπτός από τους Ιουδαίους- και του είπε:

-        «Διδάσκαλε, γνωρίζουμε πως ο Θεός σε έστειλε να διδάξεις. Γιατί κανείς δεν μπορεί να κάνει αυτά τα θαύματα που κάνεις εσύ, αν ο Θεός δεν είναι μαζί του».

Ο Νικόδημος, βλέποντας τα μοναδικά θαύματα του Ιησού, φαντάστηκε δηλαδή ότι πρόκειται για μεγάλο προφήτη του Θεού και μόνο.

Ο Ιησούς, πιστεύοντας ακράδαντα στην ελευθερία του ανθρώπου, δεν ενοχλήθηκε από αυτό, αλλά του είπε:

-        «Σε βεβαιώνω, πως αν δεν γεννηθεί κανείς ξανά, δεν μπορεί να δει τη βασιλεία του Θεού». Δηλαδή αν δεν λάβει κάποιος τη χάρη του Θεού μέσω της πίστεως, του βαπτίσματος και της αγιοπνευματικής στη συνέχεια ζωής του δεν μπορεί να σωθεί.

Λέγει προς αυτόν ο Νικόδημος (που δεν κατάλαβε τι σημαίνει «πνευματική αναγέννηση»):

-        «Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος, γέροντας πια, να γεννηθεί ξανά; Μήπως μπορεί για δεύτερη φορά να μπει στην κοιλιά της μητέρας του και να γεννηθεί;»

Ο Ιησούς του απάντησε:

-        «Σε βεβαιώνω, πως αν κανείς δεν γεννηθεί από νερό και Πνεύμα, δεν μπορεί να μπει στη βασιλεία του Θεού».

Και του εξηγεί έτσι ότι το μυστήριο του βαπτίσματος είναι αυτό που του προσφέρει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, για να συνεχίσει την εν Χριστώ ζωή του.

«Εκείνο που έχει γεννηθεί από τη σάρκα είναι σάρκα και εκείνο που έχει γεννηθεί από το Πνεύμα είναι πνεύμα», του λέει. Δηλ., όπως αυτό που γεννιέται δια του αίματος και της βιολογικής σχέσης είναι φυσικό και σωματικό, έτσι και εκείνοι που ανα-γεννώνται δια του βαπτίσματος και δια της χάριτος του Παναγίου Πνεύματος είναι πλέον υιοθετημένα παιδιά του Θεού και ζούνε, από εδώ και τώρα, πνευματικά και ως νέες κτίσεις.

«Μην απορείς, του λέει, που σου είπα ότι πρέπει να γεννηθείτε ξανά. Ο άνεμος φυσάει όπου θέλει και ακούς τη βοή του, αλλά δεν ξέρεις από πού έρχεται και πού πηγαίνει. Έτσι συμβαίνει και με καθέναν που γεννιέται από το Πνεύμα». Δηλαδή, δεν μπορεί να καταλάβει νους ανθρώπου τη δύναμη και ενέργεια του Θείου Πνεύματος (που κατανοείται μόνο ενδο-Τριαδικώς), αφού, ακόμη και στο φυσικό επίπεδο, ούτε και αυτός ο άνεμος μπορεί να τιθασευτεί και να γίνει αντιληπτό το κατά πώς πνέει.

Το παρόν θέμα δεν μπορεί να εξαντληθεί σε ένα μικρό άρθρο,  ίσως αποτελέσει όμως αφορμή για περαιτέρω έρευνα και αναζήτηση.

Παραπομπή:

[1]. Απόκρυφο του Μάρκου.  Βρέθηκε τυχαία το 1958 στο μοναστήρι Mar Saba (κοντά στην Ιερουσαλήμ) και χρονολογείται περίπου το 1750 μ.Χ. Πρόκειται για επιστολή του Κλημέντη της Αλεξάνδρειας σε κάποιον Θεόδωρο, όπου σχολιάζει ένα Ευαγγέλιο το οποίο μας είναι άγνωστο: το Απόκρυφο Ευαγγέλιο του Μάρκου. Το οποίο, όπως αναφέρει ο Κλημέντης, διατηρούνταν κρυμμένο στους κόλπους της εκκλησίας της Αλεξάνδρειας.

Στην επιστολή αναφέρονται δυο ενδιαφέροντα αποσπάσματα αυτού του Ευαγγελίου, που απουσιάζουν από το κανονικό Ευαγγέλιο του Μάρκου, και γίνεται επίσης λόγος για «Ιησού διδάγματα προς ιεροφάντες», των οποίων επίσης αγνοούμε την ύπαρξη. Το σημαντικότερο είναι ότι αυτή η επιστολή, επιβεβαιώνει την υποψία ότι πολλά χειρόγραφα, τα οποία έχουν χαθεί, παρέμεναν για πολλούς αιώνες κρυμμένα στην εκκλησία από μικρές ομάδες Πατριαρχών.

Βιβλιογραφία:  

-        «Οι μυστηριακές συνιστώσες της αρχαίας Aιγυπτιακής νεκρικής πρακτικής», Δικαία Μανωλούκου, μεταπτυχιακή εργασία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

-         «Το μυστήριο του Μωυσή», Gary Greenberg, εκδόσεις Ενάλιος.

-        «Απόκρυφα Χριστιανικά κείμενα, απόκρυφα ευαγγέλια», Καραβιδόπουλος  Ιωάννης, εκδόσεις Πουρνάρας.

-        «Γνώσις, Γνώσις το βιβλίο των απόκρυφων ευαγγελίων», W. Horman, εκδόσεις Κονιδάρη.