Στην αρχαία Ελλάδα, η υστεροφημία συνδεόταν άρρηκτα με την επιδίωξη της αθανασίας μέσω των έργων και της αρετής. Οι Έλληνες πίστευαν ότι μόνο με την επίτευξη εξαιρετικών κατορθωμάτων και την επίδειξη ανώτερων αξιών μπορούσαν να διασφαλίσουν μια διαρκή αναγνώριση – ένα είδος «αιώνιας» δόξας που θα αντέχιζε το πέρασμα του χρόνου.
Για τους ήρωες, τους πολεμιστές και τους φιλοσόφους, η υστεροφημία είχε ανεκτίμητη αξία, διότι μέσω των μεγαλειωδών πράξεών τους επιδίωκαν να ξεπεράσουν τα όρια της πεπερασμένης ζωής. Είτε πρόκειται για νίκες σε επικές μάχες, είτε για επιβλητικά πολιτιστικά επιτεύγματα, είτε για καινοτόμες φιλοσοφικές ανακαλύψεις, τα θαυμαστά έργα αποτέλεσαν το μέσο με το οποίο οι αρχαίοι Έλληνες επιδίωκαν να κατορθώσουν την αθανασία του ονόματός τους.
Η αρετή, που ενσωμάτωνε τις αξίες της σοφίας, της ανδρείας, της δικαιοσύνης και της μετριοπάθειας, έθετε τα θεμέλια της υστεροφημίας. Μόνο ο «καλός» πολίτης και ο «άξιος» ήρωας, μέσα από τις πράξεις του, κατάφερναν να κερδίσουν τον σεβασμό των συνανθρώπων τους και να γράψουν το όνομά τους με λαμπρά γράμματα στην ιστορία.
Τα κατορθώματα του Ηρακλή, οι στρατιωτικές νίκες του Αλέξανδρου του Μεγάλου και οι φιλοσοφικές αναζητήσεις του Σωκράτη και του Πλάτωνα αποτελούν παραδείγματα της αθανασίας που επιδίωκαν οι μεγαλοί του αρχαίου κόσμου. Το κυνήγι της υστεροφημίας άνθιζε σε έναν κόσμο που πίστευε ακράδαντα στην ανθρώπινη ικανότητα να ξεπεράσει το αναπόφευκτο τέλος και να αφήσει ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στο χρόνο. Μέσα από αυτήν την αναζήτηση διαμορφώθηκε το ηρωικό πρότυπο που ενέπνεε και καθοδηγούσε γενιές αρχαίων Ελλήνων.
Με αυτά τα ιδεώδη, ο Έκτωρ στην «Ιλιάδα» εκφράζει την επιθυμία του:
«Ας μη πάω χαμένος άδοξα και χωρίς καμία προσπάθεια. Κάτι μεγάλο θα κάμω πρώτα που θα το μάθουν και οι επόμενες γενιές»
(Μη μαν ασπουδί γε και ακλειώς απολοίμην, αλλ’ μέγα ρέξας τι και εσσομένοισι πυθέσθαι)
Στο ίδιο έπος, ο γήραιος και σοφός Νέστωρας απευθύνεται στον Αχιλλέα – το πιθανώς μέγιστο ήρωα του Ομήρου – υπενθυμίζοντάς του ότι, παρά τη δόξα του, δεν συγκρίνεται με τους αρχαίους ήρωες που γνώριζε ο ίδιος:
«Εγώ είχα σμίξει με άντρες κάποτε πολύ τρανότερους σας —χρόνια παλιά— κι αυτοί τα λόγια μου δεν τ᾿ αψηφούσαν, όχι. Άντρες παρόμοιους δεν αντάμωσα κι ουδέ και θ᾿ ανταμώσω, σαν τον Πειρίθο ή τον Πολύφημο, που ίδια θεός λογιόταν, σαν τον Εξάδιο, σαν το Δρύαντα, σαν τον Καινέα το ρήγα, σαν το Θησέα, στην όψη που 'μοιαζε θεός, το γιο του Αιγέα. Πολλά αντρειωμένοι εκείνοι εστάθηκαν στης γης τους άντρες μέσα, πολλά αντρειωμένοι, και πολέμησαν και με πολλά αντρειωμένους με του βουνού τους δράκους τα 'βαλαν και τους χάλασαν όλους. Μ᾿ αυτούς εγώ συναπαντήθηκα, φτασμένος απ᾿ την Πύλο…»
Παράλληλα, και ο ίδιος ο Αχιλλέας εκφράζει την εσωτερική του αναζήτηση υστεροφημίας, αναρωτιέται:
«Δε θα’ ρθει και για μένα καμία περίσταση, που να κάνω μεγάλα έργα και να δοξαστώ κι εγώ;»
Από αυτές τις φράσεις και τα λογοτεχνικά αποσπάσματα αναδύεται το μεγαλείο της αρχαίας Ελληνικής εποποιίας. Για τους αρχαίους Έλληνες, ο θάνατος και η γέννηση ήταν δύο όψεις της αέναης κυκλοφορίας του κόσμου. Γνωρίζοντας ότι το αναπόφευκτο τέλος της ανθρώπινης ύπαρξης δεν μπορούσε να ανατραπεί, επιδίωκαν με κάθε τους ίχνος να διαμορφώσουν τη δική τους αθανασία μέσα από το μεγαλουργείο των πράξεών τους, στηριζόμενοι πάντα σε έναν ενάρετο τρόπο ζωής. Μέσα από αυτήν την προσπάθεια αποκτούσαν την υστεροφημία – μια έννοια που, πέρα από τη δόξα, ενσαρκώνει και την ουσία του ήρωα στην αρχαιότητα.
Η παρακαταθήκη αυτή, γεμάτη θάρρος, σοφία και ανδρεία, παραμένει μέχρι σήμερα έμπνευση για όσους αναζητούν το δικό τους αφήγημα, δείχνοντας πως ο αληθινός ήρωας διαμορφώνεται μέσα από το αδιάλειπτο αγώνισμα για το ανώτερο και το αθάνατο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου