Ευρώπη και Δίας η μύηση πίσω από τον μύθο.

 

Στον σχετικό μύθο της απαγωγής της Ευρώπης από τον Δία, ο κυρίαρχος θεός του Ολύμπου λαμβάνει τη μορφή ενός λευκού ταύρου με χρυσά κέρατα.

Η Ευρώπη βρίσκεται στην όχθη και μαζεύει νάρκισσους. Το άνθος δηλώνει την προσκόλληση της μορφής στο είδωλο: η ύλη που λατρεύει το φαίνεσθαι και ξεχνά την πηγή της. Η επίγνωση αυτής της πλάνης είναι η πρώτη δοκιμασία της μύησης.

Ο λευκός ταύρος με τα χρυσά κέρατα είναι σύμβολο της πνευματικής ενέργειας που, κατέρχόμενη, γονιμοποιεί την ύλη· λειτουργεί ως δίαυλος των ανώτερων πεδίων. Το λευκό δεν είναι απλώς χρώμα αγνότητας και Ένωσης· δηλώνει τη φωτεινή ένθεση, το πέρασμα από το υπέρβατο στο παρόν. Τα χρυσά κέρατα είναι δίαυλοι — όχι όπλα — μέσα από τους οποίους το ουράνιο αποτυπώνεται και μετασχηματίζεται στην ύλη.

Η απαγωγή τελείται ως τελετουργική πράξη: το πέρασμα πάνω από τη θάλασσα γίνεται κατώφλι. Ο ταύρος μυεί την νέα ψυχή και την εισάγει σε άλλο πεδίο ύπαρξης. Την μεταφέρει στην Κρήτη, στο Ιδαίο Άντρο. Εκεί μένουν τρεις ημέρες· ο αριθμός τρία είναι ιερός και λειτουργεί ως σχήμα μύησης: κάθαρσις, θάνατος της εικόνας, ανάπλαση. Οι τρεις ημέρες είναι χρόνος απομόνωσης και εργασίας· σκοτάδι, σιωπή και δοκιμασία.

Από την ένωση γεννιούνται τρία αγόρια — και πάλι εμφανίζεται ο ιερός αριθμός. Η παράδοση αναγνωρίζει σε αυτά τους μελλοντικούς κριτές του κάτω κόσμου: Μίνωας, Ραδαμάνθυς και Σαρπηδών. Η τριάδα λειτουργεί ως θεσμός κρίσης· γέννηση, κρίση και ανάσταση συνδέονται σε μια ενιαία σειρά.

Στην Μινωική Κρήτη της μητριαρχίας, η πρώτη θεότητα που λατρεύεται είναι η Μεγάλη Μήτηρα — η θεά των όφεων. Η λατρεία της στη μητριαρχία προηγείται της οργάνωσης που αργότερα εκφράζεται στο πάνθεον του Ολύμπου. Στο νησί η μήτρα του κόσμου λαμβάνει πρόσωπο και όνομα: η Μεγάλη Μήτηρ. Αυτή φυλάσσει τους κύκλους της γέννησης, του ονείρου και της μνήμης. 

Τα κέρατά της συνδέονται με τη Σελήνη: κύκλοι, επαναλήψεις και ρυθμοί που καθορίζουν τους καιρούς και τις εποχές της ζωής. Στην τελετή τα κέρατα μετασχηματίζονται σε όργανα επικοινωνίας μεταξύ γης και ουρανού· δείκτες που υποδεικνύουν πότε η ύλη μπορεί να δεχθεί το θείο.

Η Ευρώπη, στο κέντρο της πράξης, δεν είναι παθητικό θύμα. Είναι ιέρεια  και ταυτόχρονα μύστης· δέχεται, εργάζεται και αναγεννιέται. Η απώλεια της πρώιμης ταυτότητας δεν είναι καταστροφή αλλά προαπαιτούμενο: ό,τι θυσιάζεται ως εικόνα γίνεται σπέρμα νέας τάξης.

Η ονοματοδοσία της Ηπείρου προς τιμήν της παρθένου εγγράφει την εμπειρία αυτή στον χώρο· ο μύθος γίνεται χάρτης, η μύησις γίνεται τόπος.

Ακόμα και στους κλασικούς χρόνους, τα κέρατα της αγελάδας συνδέονται με τη Σελήνη και τη μητριαρχία. Είναι σημεία κύκλου και επαναλήψεων, φορείς γονιμότητας, δείκτες εποχών και ρυθμών. Ενώνουν τον ουρανό με τη γη, την παλινδρόμηση των παθών με τον ρυθμό της μήτρας. 

Στις Μινωικές τελετές τα κέρατα μετουσιώνονται σε ιερά σχήματα επικοινωνίας με το υπερβατικό. Γι’ αυτόν τον λόγο, αργότερα ο Άμμων-Δίας, ο Πάνας αλλά και ο Μέγας Αλέξανδρος εμφανίζονται ως κερασφόροι.

Η σπηλιά του Ιδαίου Άντρου στην Κρήτη λειτουργεί ως μήτρα  ύπαρξης γέννησης αλλά και αναγέννησης: εδώ το θηλυκό στοιχείο γονιμοποιείται από την αρσενική δύναμη και μετασχηματίζεται σε νέο σχήμα ύπαρξης. Η Ευρώπη δεν είναι παθητικό θύμα· είναι ιέρεια  δόκιμος μύστης που δέχεται, εργάζεται και αναγεννάται.

Η ονοματοδοσία της Ηπείρου προς τιμήν της παρθένου αποτελεί τελετή αιώνιας μνήμης· η γη εγγράφει την εμπειρία της μύησης στο χώρο. Ο μύθος γίνεται αλληγορία· η απαγωγή μετατρέπεται σε νόμο πολιτισμού που δηλώνει πως η πνευματοποίηση της ύλης περνάει μέσα από απώλεια, κάθαρση της εικόνας και νέα γέννηση.

Ο μύθος λειτουργεί ως οδηγός μύησης: η κάθοδος στην ύλη είναι εργασία, οι δοκιμασίες είναι μαθήματα, και οι αριθμοί — τρία, η τριάδα των τέκνων, οι τρεις ημέρες — είναι δείκτες προόδου. 

Κάθε ψυχή πρέπει να διέλθει από την απώλεια προς τη γνώση, από το είδωλο προς την ουσία και από το ιδιωτικό βίωμα προς τη συλλογική τάξη.

Η τελική λειτουργία είναι απλή και αναγκαία: να κατοικήσει η ψυχή το σώμα χωρίς να λησμονήσει την ουράνια της ρίζα, ώστε η  ύλη να γίνει φορέας νόησης και φωτός.

Ο μύθος, ως αιώνια ενθύμηση αποτυπωμένη και εδραιωμένη στο όνομα της Ηπείρου, λειτουργεί ως υπενθύμιση στον χρόνο: η ύλη γίνεται φορέας φωτός όταν η ψυχή έχει μάθει να κατοικεί το σώμα χωρίς να λησμονεί την ουράνια ρίζα της.

📷 Η φωτογραφία  του Δία και της Ευρώπης λήφθηκε σήμερα στο Άλσος Περιστερίου.

Ποσειδών, ο Θεός των υδάτων και αλιέας των μορφών. Συμβολισμοί και αρχέτυπα.

Η Ελλάς ήταν από την αρχαιότητα ένα ναυτικό έθνος, καθώς στο Αιγαίο βρίσκονται διάσπαρτα χιλιάδες νησιά. Η ναυτιλία διαμόρφωσε τον χαρακτήρα των Ελλήνων· καθώς οι ναυτικοί δρόμοι, τα ταξίδια, οι εξερευνήσεις, οι απειλές και το εμπόριο δια θαλάσσης διαμόρφωσαν και σφυρηλάτησαν τον χαρακτήρα τους. Δεν είναι τυχαίο πως ένας από τους κορυφαίους θεούς των Ελλήνων ήταν ο Ποσειδώνας.

Στον Χριστιανισμό, προστάτης των ναυτικών είναι ο Άγιος Νικόλαος, ο οποίος έλαβε χαρακτηριστικά του θεού της θάλασσας, του Ποσειδώνα. 

Στο παρόν άρθρο θα αναφερθώ στις ιδιότητες και στους αρχετυπικούς συμβολισμούς του θεού Ποσειδώνα.

Στον ιερό, τριπλό άξονα του κόσμου οι τρεις κυρίαρχοι, άρρενες θεοί του Ολύμπου σχηματίζουν μια ιερή και σημαίνουσα τριαδικότητα:

Δίας — ουρανός, φλόγα νοήματος και πνευματική επήρεια·

Ποσειδών — ύδατα, ροή, γονιμότητα και ύλη·

Άδης — κάτω κόσμος, η άφατη μητρική γη της ανακύκλωσης και του βάθους.

Ο Δίας κρατάει το πνεύμα — την πνοή που φωτίζει, που κινητοποιεί τις μορφές. Είναι ο αστρικός κώδικας, η ενέργεια που θεμελιώνει νόημα και προσανατολίζει τα κύματα σε μορφές. Η άναρθρη πνοή του Διός εισδύει στο υλικό σώμα της ύλης και την εμψυχώνει· χωρίς τη θεία πνοή το κύμα είναι μόνο θάλασσα, αλλά με αυτήν γίνεται ζωτική κίνηση και νόημα.

Ο Ποσειδών, ως αντιπρόσωπος των υδάτων, είναι ο φορέας της πρωτίστης ζωής: από τα υγρά ξεκινά η γένεση· από την υγρασία της μήτρας της γης άνθισε το πρώτο σπέρμα — έτσι η θάλασσα γίνεται μητέρα κάθε μορφής. Όμως ο Ποσειδών δεν είναι μόνο η μήτερα της ζωής· είναι και όργανο της ύλης: σεισμοί, τμήματα γης που ανασηκώνονται, κύματα — σαν αφηνιασμένα άλογα — χτυπούν τις ακτές· όλα εκδηλώνουν τη βίαιη, γήινη όψη της ύλης. Η τρίαινα, αρχικά πρωτόγονος τρόπος αλιείας, απλή σαν εργαλείο ψαρέματος, μετατρέπεται σε ιερό σύμβολο: τρεις αιχμές, τρεις άξες που ενώνουν — ως μεσότητα — ουρανό, γη και κάτω κόσμο. Η τρίαινα θυμίζει πως ο άνθρωπος πρώτα αλίευσε την τροφή του από το νερό — και από αυτήν την πράξη γεννήθηκε ο σεβασμός στον Ποσειδώνα, ως δότη αλλά και ως δυνάστη.

Ο Άδης, κάτω από την επιφάνεια, εκπροσωπεί την άφατη γονιμότητα της γης· την ακινησία που μεταμορφώνει και ανακυκλώνει. Είναι ο μεγάλος θησαυρός των σπόρων, το σκοτεινό εργαστήριο όπου ό,τι έσβησε επιστρέφει ως ύλη για νέα ζωή. Ο Άδης δεν είναι αντίθετος στη ζωή· είναι ο κύκλος που την συντηρεί, ο μυστικός φούρνος της αναγέννησης.

Η θεϊκή αυτή τριάδα σχηματίζει μια ιεράρχηση που δεν είναι ιερατική μόνον, αλλά λειτουργική:

— Δίας: πνευματική αιτία, νόμος, πνοή.

— Ποσειδών: μέσο και μορφοποιητής, φορέας της ζωής και της ύλης.

— Άδης: μνημονικό — ανακυκλωτικός πυρήνας, κοιτίδα μεταμόρφωσης.

Στον μύθο τούτο η ζωή εμφανίζεται ως ενδοσύνθεση: το νερό (Ποσειδών) φέρει και διασπείρει το πρωταρχικό υλικό, ο ουρανός (Δίας) το εμψυχώνει με νόημα και πνοή, και ο κάτω κόσμος (Άδης) το δέχεται, το δουλεύει και το επιστρέφει σε νέο σχήμα. Το αρχετυπικό τοπίο γίνεται σκηνή μυσταγωγίας: στις ακτές στήνονται τελετές με αλάτι, όστρακα και ίππους· στα πηγάδια ψάλλονται ύμνοι· στα όρη υψώνεται το βλέμμα προς τα άστρα. Η τρίαινα, το άρμα, το κέρας του Άδη — όλα όργανα που δηλώνουν την ίδια λειτουργία από διαφορετικές μεριές.

Μυθαγωγικά, ο Ποσειδών δεν είναι απλώς «το νερό». Είναι ο φορέας των ορίων και των διελεύσεων — εκεί όπου το άλλο της γης συναντά το άλλο του ουρανού· εκεί όπου το συναίσθημα δεσμεύει αλλά και απελευθερώνει, εκεί όπου το ανθρώπινο σώμα μαθαίνει την οριακή του φύση. Είναι ο δάσκαλος της ρευστότητας: ό,τι αντιστέκεται πάει να σπάσει· ό,τι ρέει μεταμορφώνεται. Και μέσα στην τριάδα αυτή κάθε στοιχείο βρίσκει το νόημά του: ο ουρανός προσανατολίζει, τα ύδατα γεννούν και δοκιμάζουν, η γη συντηρεί, μεταμορφώνει, και ανακυκλώνει.