Το μυστικό του μεγάλου Θεού Παν.

 

«... μπορεί να μας φαίνεται περίεργο, αλλά είναι αλήθεια, πως οι αρχαίοι ήξεραν τι σημαίνει να σηκώνεις το πέπλο (προσωπ. επεξήγηση : της φύσεως και των θεοτήτων – για αυτό τον λόγο χρησιμοποιούσαν το πέπλο σε αγάλματα θεανών αλλά και στις τελετουργίες των μυήσεων).

Μία τέτοια περίπτωση είναι ο Θεός Παν. Γνωρίζουμε τι συνέβη σε εκείνους που έτυχε να συναντήσουν τον Μεγάλο Θεό Παν. Ήταν αυτοί  που γνώριζαν πως οι αλληγορίες και τα σύμβολα αποκαλύπτουν κάτι πολύτιμο αλλά ταυτόχρονα τρομακτικό και σίγουρα, όχι τυχαία μυθεύματα.

Συντονιστείτε με την φύση, κλείστε τα μάτια σας, αναπνεύστε αργά, διαλογιστείτε, ίσως ακούσετε τον αυτό του Πανός στο θρόισμα των φύλλων του δάσους.»

Παράφραση αποσπασμάτων από το βιβλίο του Arthur Machen : Ο μεγάλος θεός Παn - «The Great God Pan» (1894).:

«Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί», η φύση αρέσκεται στο να κρύβεται, υποστήριζε ο Ηράκλειτος. Η φύση λοιπόν κρύβεται, πίσω από τα φαινόμενα. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός είχε αναλύσει ως εξής  τον αφορισμό του Ηράκλειτου:

«Η Φύση αγαπά να κρύπτεται, διότι δεν ανέχεται το μυστήριο της ουσίας των θεών να παραδίδεται με απογυμνωμένους όρους σε ανίερα ώτα».

Ο Πλούταρχος στο περί Ίσιδος και Οσίριδος, αναφέρει πως σε άγαλμα της Ίσιδος στην Αίγυπτο (που ταυτιζόταν με την Θεά Αθηνά)  ήταν γραμμένη η εξής ρήση: 

«Είμαι αυτό που ήταν, αυτό που είναι και αυτό που θα είναι. Κανένας θνητός δεν ανέσυρε το πέπλο μου».

Δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε από τις θεές τα ενδύματα τους, διότι τα γνωρίσματα τους ανήκουν στην ουσία τους. Ο κόσμος σαν ολότητα είναι ανεξήγητος δια του λόγου μόνο. Για τους Νέο Πλατωνικούς, εάν οι ασώματες και θείες δυνάμεις που συνιστούν τη Φύση καλύπτονται από ορατές μορφές, καλύπτονται επίσης από τις τελετές της παραδοσιακής λατρείας και τα μυστήρια. Ο Μαθητής του Πλωτίνου ο Πορφύριος είχε συνδέσει τον μυστικό χαρακτήρα των θρησκευτικών τελετών με την απόκρυψη των ίδιων των δαιμόνων.

Η Φύση κρύβεται διότι οι θείες και δαιμονικές ψυχές που την αποτελούν έχουν ανάγκη από σωματικότητα και πρέπει να γίνουν κατ’ αρχήν γνωστές μέσα από τους μύθους. Οι ίδιοι οι δαίμονες επιθυμούν να παραμένουν στην αφάνεια και ο συμβολισμός των θρησκευτικών τελετών ανταποκρίνεται σε αυτή την ιδιότητα των δαιμόνων:

«Η έντονη επιθυμία των θεοτήτων να αναγνωρίζονται και να τιμώνται μέσα από τους μύθους που οι Αρχαίοι έπλαθαν για τον λαό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τους αφιέρωσαν ομοιώματα και αγάλματα (παρότι τέτοιες μορφές ήταν ξένες προς τη φύση τους), τους απέδωσαν ηλικίες (παρότι δεν γνώριζαν γέννηση και θάνατο), και τις κόσμησαν με ενδύματα και στολίδια (παρότι δεν είχαν σώματα). …

..Οι δαίμονες που κυριαρχούν στη Φύση μάς αποκαλύπτουν τα χαρίσματά τους, είτε στον ύπνο είτε στο ξύπνιο, μέσα από φανταστικές εμφανίσεις, ή σκοτεινούς χρησμούς, αλλάζοντας το νόημα των πραγμάτων, μορφοποιώντας το άμορφο, με παραποιημένες μορφές και άλλες επινοήσεις, με τις εικόνες που τους αντιστοιχούν, διαδικασίες από τις οποίες βρίθουν οι ιερές τελετές και τα μυστικά δράματα των διαδικασιών μυήσεως, δράματα που επιδρούν στην ψυχή των μυουμένων, ακριβώς επειδή τα διακρίνει το μυστήριο και το απροσπέλαστο….

...Στους σοφούς μόνον επιτρέπεται η γνώση των μυστικών των θεών, με τη βοήθεια της ερμηνείας των μύθων. Όσο για τους αγροίκους και τους ανόητους, θα πρέπει να τα αγνοούν, διότι αν οι αγροίκοι (rusticus) γνώριζαν ότι η Δήμητρα δεν αποτελεί παρά μια φυσική δύναμη που διαθέτει η γη να παράγει και να πολλαπλασιάζει τις καλλιέργειες, και ότι ο Διόνυσος δεν είναι παρά η φυσική ικανότητα της γης να γεννά αμπέλια, δεν θα εμποδίζονταν να διαπράξουν ατιμίες, μη φοβούμενοι πλέον την εκδίκηση του Διόνυσου και της Δήμητρας, για τους οποίους πιστεύουν ότι είναι θεοί».» (1)

Πάλι κατά τον Ηράκλειτο, ο θεός Απόλλων των Δελφών «ου λέγει, ου κρύπτει, αλλά σημαίνει», μιλάει με σημεία, άρα χρειάζεται αποκρυπτογράφηση. «Οφείλουμε να σεβόμαστε την αιδημοσύνη με την οποία η Φύση κρύβεται πίσω από  αινίγματα και προκλητικές αβεβαιότητες», αναφέρει ο Νίτσε («Η χαρούμενη γνώση»)

Διφυής ο Θεός Παν. Μισός άνθρωπος μισός ζώο ο θεός Παν. Η αντίληψη του ανθρώπου για το  σύμ- Παν περιορίζεται από ατελείς πέντε αισθήσεις του. Πως το άπειρο να περιοριστεί από το πεπερασμένο, το άχρονο από τον χρόνο;

«Πάντων χρημάτων μέτρον ἐστίν ἄνθρωπος», αναφέρει ο Πίνδαρος. Η φράση αυτή του Πρωταγόρα εισάγει θα έλεγε κανείς έναν ανθρωποκεντρισμό καθώς και την έννοια της σχετικότητας και του υποκειμενισμού ως προς την προσέγγιση της αλήθειας και γενικότερα των πραγμάτων.

Οι αρχαίοι γνώριζαν πως ο άνθρωπος αποτελεί το μέτρο της αλήθειας και ότι κάθε υποκειμενική άποψη έχει την αξία της, αλλά συγχρόνως και ότι η αλήθεια και η πραγματικότητα είναι σχετική, δεν υπάρχει κάποια απόλυτη αντιμετώπιση της αλήθειας, η οποία συχνά εκφεύγει, διαφοροποιείται, διαστρεβλώνεται κατά το δοκούν και με βάση τις ιδιαίτερες πεποιθήσεις, το ιδεολογικό υπόβαθρο καθενός, τις αντιλήψεις και τα πιστεύω του, τα οποία ούτως ή άλλως έχουν υποκειμενική χροιά και δεν μπορεί να είναι απολύτως κοινά και, με έναν φορμαλιστικό τρόπο, δεδομένα.

Ο Σωκράτης (Πλάτων Θεαίτητος183c) αναφέρει: «'ἄνδρα πάντων χρημάτων μέτρον εἶναι.»

Οι αρχές του καθενός, οι αξίες, τα ιδανικά, οι προκαταλήψεις ή τα στερεότυπά του διαμορφώνουν την αντιμετώπισή του έναντι των συνθηκών και των καταστάσεων της ζωής. Αυτές είναι που οδηγούν στην διαμόρφωση της στάσης του και στην υιοθέτηση της αλήθειας, όχι της αντικειμενικής (κατά τοῦτο τὸ πρᾶγμα, κατά τον Αριστοτέλη στα Ηθικά Νικομάχεια), αλλά της υποκειμενικής (καθ’ ἡμᾶς).

Η αλήθεια συνεπώς παίρνει το σχήμα του χαρακτήρα, της ιδιοσυγκρασίας και της οπτικής γωνίας του κάθε ανθρώπου Η αλήθεια μοιάζει με το νερό που παίρνει το σχήμα του δοχείου που το περιέχει, όπως έλεγε ο  Ιμπν Χαλντούν. (2)

Η αλήθεια είναι πως ο άνθρωπος είναι ένα απειροελάχιστο τμήμα του κόσμου τούτου. Και η γνώση αυτή έχει ένα τίμημα. Τίμημα ζωής και θανάτου. Ο Προμηθέας τιμωρήθηκε για την γνώση αυτή που πρόσφερε στον άνθρωπο.

Στην βίβλο αντίστοιχα, όταν ο άνθρωπος έφυγε από τον «Παράδεισο», δηλαδή όταν επαναστάτησε με τίμημα τη γνώση ότι είναι θνητός (αυτό είναι το τίμημα όταν γεύεσαι τον καρπό του δέντρου της γνώσης, πεθαίνεις και το ξέρεις, ενώ τα άλλα ζωντανά του Θεού πεθαίνουν και δεν το ξέρουν ότι θα πεθάνουν, γι' αυτό και δεν κάνουν ούτε επιστήμη, ούτε θρησκείες, ούτε βέβαια τέχνη!), εντάχθηκε στον πλανήτη με αλαζονεία και έπαρση διαμορφώνοντας την πλανητική  Ιστορία, ως κατακτητής και αντίπαλος…

Κάπως έτσι πέθανε ο Θεός Παν…

Σημείωση: «... it may be strange, but it is true, and the ancients knew what lifting the veil means. They called it seeing the god Pan.. We know what happened to those who chanced to meet the Great God Pan, and those who are wise know that all symbols are symbols of something, not of nothing.… Close your eyes Breathe slow we’ll begin To look together For the Pan within».

Ο Arthur Machen ήταν το όνομα του Arthur Llewellyn Jones, ενός Oυαλλέζικου συγγραφέα που έζησε  στις αρχές του 20ού αιώνα. Συγγραφέας, φιλόσοφος, μυστικιστής ( ήταν μυημένος στο Ερμητικό Τάγμα της Χρυσής Αυγής ), έζησε μια ζωή αφιερωμένη στη λογοτεχνία, στη μελέτη, στον μυστικισμό, στην αναζήτηση του Θαυμαστού, στις περιηγήσεις, στη φυσιολατρία, στις ασυνήθιστες και λεπτεπίλεπτες ενασχολήσεις ενός εκκεντρικού.

 Παραπομπές :

1. Pierre Hadot, ΤΟ ΠΕΠΛΟ ΤΗΣ ΙΣΙΔΑΣ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ Εκδόσεις Αμέθυστος

2. «Πάντων χρημάτων μέτρον ἐστίν ἄνθρωπος», Κ. Τσίπρας Φιλόλογος - Διδάκτωρ Κλασικής Φιλολογίας