Αρχαίων Ελλήνων ευφυολογήματα * Λυκούργος *

Έχω  γράψει κατά κόρον πως ένας από τους  λόγους που κάποιος αξίζει να ασχολείται με τους αρχαίους  Έλληνες,  είναι πως  οι αυτοί οι άνθρωποι  ήξεραν να σκέφτονται (συνεπώς και να δρουν ανάλογα) . !!  

Αυτό οφείλεται  φυσικά στην παιδεία που λάμβαναν, και αποδεικνύεται σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας τους, αλλά κυρίως στην ετοιμολογία τους και σε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από  “ευφυολογήματα”  που έχουν διασωθεί. 

Τις   μικρές αυτές ιστορίες   τις χαρακτηρίζει σχεδόν πάντα χιούμορ, για αυτό και η αφήγηση του διασκεδάζει, εντυπωσιάζει, και κυρίως διδάσκει. Έχω αναρτήσει και στο παρελθόν χαρακτηριστικά αποφθέγματα από την Αρχαία Ελλάδα,  έπεσε  όμως στα χέρια μου ένα παλαιό σπάνιο βιβλίο το : “Ιστορίες Και Ανέκδοτα Από Την Εθνική Μας Ζωή”  του Θ.Α Γιανόπουλου,  όπου εντόπισα συγκεντρωμένες σχεδόν όλα  τις μικρές αυτές σπουδαίες  ιστορίες, από τις οποίες κάποιες επιλεκτικά θα αναδημοσιεύσω.

Αυτό που προκαλεί κατάπληξη  -όχι σε εμένα-, είναι πως ενώ οι τόμοι είναι δύο, καθώς ο συγγραφέας  καλύπτει ένα μεγάλο χρονολογικό πλαίσιο αναφέροντας ιστορίες και ανέκδοτα από την Αρχαία Ελλάδα έως την απελευθέρωση της Ελλάδος και τον πρώτο Κυβερνήτη της, εύκολα διαπιστώνουμε πως τελειώνοντας η αφήγηση της Αρχαίας Ελλάδος, δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον ανάγνωσης καθώς οι ατάκες από μεγάλους και γνωστούς κατά τα άλλα  ιστορικούς χαρακτήρες δεν τους διακρίνει το χιούμορ και η πρωτοτυπία των Αρχαίων Ελλήνων.

Θα ξεκινήσω αυτή την σειρά με τον Λυκούργο  στον οποίο αποδίδονται οι  νόμοι της Σπάρτης . Η θρυλική επανίδρυση της Σπάρτης στις όχθες του Ευρώτα από τον Λυκούργο σηματοδότησε μια σειρά από κοσμογονικές αλλαγές, οι οποίες με την σειρά τους θα επηρεάσουν αλυσιδωτά και ριζικά, πολιτικά συστήματα σε πολλές χρονικές περιόδους. Ο νομοθέτης Λυκούργος, δημιουργώντας με τις ρήτρες του μια ισορροπία εξουσιών, μεταξύ των αριστοκρατικών φατριών της πόλεως, συγχρόνως θα σημάνει την στρατιωτική πρωτοκαθεδρία της Σπάρτης.

Ο Λυκούργος έζησε το πιθανότερο κατά τον 8ο αιώνα. Κατά τον Ηρόδοτο υπήρξε επίτροπος του βασιλέως Λεωβώτου και καταγόταν από τον κλάδο των Αγιαδών. Αντίθετα ο Αριστοτέλης (Αριστ. Πολ. Β. 10-15), τον παρουσιάζει ως επίτροπο του βασιλέως Χαρίλλου ή Χαρίλαου, έλκοντας έτσι την καταγωγή του από το γένος των Ευρυπωντιδών. Κανείς όμως εκ των δύο προαναφερθέντων δεν αμφισβητεί την ιστορικότητα του νομοθέτη.

Σύμφωνα με τον Πίνδαρο ο Λυκούργος πήρε θεϊκή εντολή για να συγγράψει τους νόμους του, συμβουλευόμενος το Μαντείο των Δελφών. Η Πυθία τον διαβεβαίωσε πως οι νόμοι του ήταν άριστοι. Σύμφωνα με την παράδοση, προτού αναχωρήσει για το ταξίδι του αυτό όρκισε τους πολίτες να συνεχίσουν να τηρούν τους νόμους του, τουλάχιστον μέχρι να επιστρέψει. Όταν έλαβε την επιβεβαίωση που επιθυμούσε, αποφάσισε να μην επιστρέψει ποτέ στην πόλη.

Οι νόμοι του Λυκούργου, γνωστοί με το όνομα “ Μεγάλη Ρήτρα”, εισήγαγαν στην πόλη της Σπάρτης τη λεγόμενη “ Ευνομία”, απόρροια της οποίας ήταν ο ιδιαίτερα λιτός και  πολεμικός τρόπος ζωής τους. Η “ Ευνομία” αφορούσε μια μορφή δημοκρατίας, η οποία βασίζεται στην απόλυτη ισότητα ανάμεσα στους “Ομοίους”: ισότητα κοινωνική, ισότητα στα συσσίτια (άρα ισότητα πλούτου), ισότητα στα πλαίσια της οπλιτικής φάλαγγας. Βεβαίως η Σπάρτη δεν ήταν μια μορφή δημοκρατίας με την έννοια της αντίστοιχης Αθηναϊκής. Ορθότερα πρόκειται για ένα μεικτό πολίτευμα, στο οποίο κυβερνά μια αριστοκρατία. Η δημοκρατία-ισότητα περιορίζεται ανάμεσα σε όσους είχαν το δικαίωμα να ονομάζονται πολίτες–οπλίτες. Στο πλευρό αυτών συνυπάρχουν η βασιλεία (δύο βασιλείς), η ολιγαρχία (γερουσία) και η τυραννία (έφοροι).

Ο Λυκούργος πιστεύοντας στην ευγονία των πολιτών, τους επέβαλε να γυμνάζονται σκληρά εφ όροι ζωής και να ζούν εξαιρετικά λιτά. Εκτός των νέων και οι νέες της Σπάρτης ακολουθούσαν ένα πρόγραμμα αγωγής, ώστε εκτός των άλλων ωφελειών που είχαν, να τεκνοποιούν υγιή παιδιά. Ο Λυκούργος κατάφερε ώστε οι Σπαρτιάτες να έχουν φίλαθλο και ηρωικό πνεύμα.

Λέγεται πως ο Λυκούργος επέβαλε μέσα από την Ρήτρα άπαντες οι πολίτες της Σπάρτης να τρέφουν μακριά μαλλιά κόμη ώστε να φαίνονται μεγαλύτεροι σε όγκο, όπως και τον ερυθρό χιτώνα, επειδή έβλεπε πως η απόχρωση αυτή ήταν ιδανικότερη για τους άνδρες, που έχουν ως στόχο να νικούν στο πεδίο της μάχης καθώς δεν θα φαινόταν εύκολα το αίμα από τυχόν τραυματισμό.

Ας δούμε λοιπόν μία χαρακτηριστική ιστορία της οποίας τα διδάγματα είναι διαχρονικά ( ιδιαίτερα σήμερα..):

Ο Λυκούργος είχε δύο μικρά σκυλιά τα οποία ήταν αδέλφια. Από τα σκυλάκια αυτά, το ένα δεν το άφηνε να βγει ποτέ έξω από το σπίτι του, καθώς το κρατούσε πάντα κοντά του και το έτρεφε.

Το  άλλο ,το έπαιρνε πάντα μαζί του στο κυνήγι και ύστερα από λίγο  το έκανε σπουδαίο κυνηγό.

Μία ημέρα ο Λυκούργος κάλεσε σε συνέλευση τους Σπαρτιάτες και είχε μαζί του τα δύο σκυλάκια. Σε λίγο ήρθε ένας υπηρέτης του, που έφερε ένα πιάτο με κρέας και ένα ζωντανό λαγό.

Ο Λυκούργος  πρόσταξε τον υπηρέτη να αφήσει στην μέση της συγκέντρωσης το πιάτο με το κρέας, καθώς και τον λαγό.  Το κυνηγόσκυλο όρμησε αμέσως να πιάσει το λαγό ενώ το άλλο το οικόσιτο έτρεξε στο πιάτο με το έτοιμο κρέας.

Οι Σπαρτιάτες παραξενεμένοι ρώτησαν γιατί τάχα το έκανε αυτό  μπροστά στην συνέλευση.

-     Από τα δύο σκυλάκια που βλέπετε, αγαπητοί συμπολίτες μου, είπε τότε ο νομοθέτης, είναι αδέλφια, παιδία των ίδιων γονέων. Επειδή όμως από μικρά τα ανέθρεψα αλλιώτικα το ένα από το άλλο, τώρα, έγιναν, ολότελα διαφορετικά. Το πρώτο το συνήθισα να κάθεται σπίτι και να τρέφεται “εν απραξία”.  Το δεύτερο το έπαιρνα μαζί μου στο κυνήγι και έγινε καλός κυνηγός. Για αυτό είδατε το ένα να τρέχει στο πιάτο, και το άλλο να ορμά να πιάσει το λαγό.  Από το παράδειγμα των “άλογων”  ζώων θα καταλάβετε πόσο είναι απαραίτητο στο λογικό ζώο,  τον άνθρωπο , να συνηθίσει από την παιδική ου ηλικία στα καλά λόγια, στις καλές πράξεις, στις καλές συναναστροφές και γενικά σε όλα τα  καλά και χρήσιμα στην ζωή του επιτηδεύματα….!

     Και ο νοών νοείτω.!