«Η πράξη της αυτογνωσίας». Σωκράτης και Εύδημος, μέρος Δεύτερο.

📜Πρωτότυπο δοκίμιο, σε μορφή διαλόγου.   

Ο ήλιος γέρνει προς τη δύση. Η συζήτηση συνεχίζεται στον ίδιο πλάτανο, με τη γαλήνη της στιγμής, να δίνει βάθος στις λέξεις.

ΕΥΔΗΜΟΣ: Σωκράτη, στοχάστηκα πολύ τα λόγια σου. Η αυτογνωσία δεν είναι απλώς γνώση, αλλά πράξη. Όμως, πώς την ασκεί κανείς στην καθημερινή του ζωή; Πώς δεν την ξεχνά μέσα στον θόρυβο και τις απαιτήσεις της ημέρας;

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ωραία ερώτηση, φίλε μου. Πες μου πρώτα: όταν κάποιος θέλει να γίνει καλός κιθαριστής, τι κάνει;

ΕΥΔΗΜΟΣ: Ασκείται καθημερινά, ακούει, παρατηρεί, διορθώνει τα σφάλματά του.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Το ίδιο συμβαίνει και με τον εαυτό. Κάθε μέρα είναι πρόκληση και ευκαιρία για εξάσκηση. Αλλά εδώ, το όργανο είμαστε εμείς οι ίδιοι.

ΕΥΔΗΜΟΣ: Και ποια είναι η άσκηση; Η σιωπή; Η σκέψη;

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Είναι πολλά μαζί. Πρώτον, να παρατηρείς τα κίνητρά σου. Όταν πράττεις κάτι, να ρωτάς: Γιατί το κάνω; Από φόβο; Από ανάγκη επιδοκιμασίας; Από αγάπη;

ΕΥΔΗΜΟΣ: Άρα, δεν έχει σημασία μόνο η πράξη, αλλά και η ρίζα της.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Πολύ σωστά. Το ίδιο έργο μπορεί να γεννηθεί είτε από την αρετή, είτε από την φιλοδοξία. Και δεύτερον: να θυμάσαι ότι δεν γνωρίζεις πλήρως τον εαυτό σου· άρα να είσαι ταπεινός και ανοιχτός σε αυτό που αποκαλύπτεται.

ΕΥΔΗΜΟΣ: Μα είναι κουραστικό, Σωκράτη, να εξετάζεις συνεχώς τον εαυτό σου. Δεν φέρνει άγχος αυτό;

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αν το κάνεις σαν δικαστής, ναι. Αλλά αν το κάνεις σαν φίλος, όχι. Να παρατηρείς με καλοσύνη· όχι για να τιμωρείς, αλλά για να φωτίζεις.

ΕΥΔΗΜΟΣ: Και τι γίνεται όταν ανακαλύψω μέσα μου πράγματα που με τρομάζουν; Οργή, φθόνο, ζήλεια…

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Τότε, να θυμάσαι πως αυτά είναι σύννεφα στον ουρανό της ψυχής σου. Δεν είσαι εσύ τα σύννεφα, αλλά εκείνος που μπορεί να τα δει. Η αυτογνωσία δεν είναι αυτοκατηγορία, είναι φως.

ΕΥΔΗΜΟΣ: Άρα η πράξη της αυτογνωσίας είναι σαν ένας φακός που στρέφεται προς τα μέσα.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Όχι μόνο. Είναι και καθρέφτης. Και είναι και παράθυρο. Μας δείχνει τι είμαστε, τι γινόμαστε, και τι μπορούμε να είμαστε.

ΕΥΔΗΜΟΣ: Και πώς συνδέεται αυτή η πορεία με τους άλλους ανθρώπους; Μπορεί να γίνει κανείς ενάρετος μόνος του;

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Δεν υπάρχει αρετή χωρίς σχέση. Γιατί πώς θα φανερώσεις τη δικαιοσύνη, αν δεν υπάρχει άλλος; Πώς θα μάθεις την υπομονή, αν δεν δοκιμαστεί; Ο εαυτός δεν αποκαλύπτεται μόνο στη σιγή, αλλά και στην πράξη, στην σύγκρουση, στην αγάπη.

ΕΥΔΗΜΟΣ: Άρα πρέπει να δω και τον άλλον ως καθρέφτη μου.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ναι· κάθε συνάντηση είναι ευκαιρία αυτογνωσίας. Όχι για να κρίνεις τον άλλον, αλλά για να αναρωτηθείς: τι μου λέει αυτός ο άνθρωπος για μένα;

ΕΥΔΗΜΟΣ: Σωκράτη, νομίζω πως τώρα αρχίζω να καταλαβαίνω… Ότι ο δρόμος της αυτογνωσίας είναι τρόπος ζωής, όχι σκέψης μονάχα.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Έτσι είναι. Και όπως κάθε δρόμος, βαδίζεται βήμα το βήμα. Με επίγνωση, με προθυμία, και με συγχώρεση.

ΕΥΔΗΜΟΣ: Σε ευχαριστώ, Σωκράτη. Νιώθω ότι δεν είμαι μόνος. Κι ας περπατώ στο μέσα μονοπάτι.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ουδείς είναι μόνος όταν αναζητά το αγαθόν. Εκεί συναντιόμαστε όλοι, ακόμα κι αν δεν το ξέρουμε.