Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά».

Ο «Μάρτης» φτιάχνεται την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου και φοριέται όλο τον Μάρτη, στον καρπό του χεριού ως  βραχιόλι. Είναι  φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» φοριέται κυρίως από τα παιδιά, ώστε να προστατέψουν τα  πρόσωπά τους από τον ήλιο της Άνοιξης.

Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο αριστερό χέρι και πόδι τους (μερία της καρδιάς). Στην λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» κατασκευάζεται  από δύο κλωστές, μία άσπρη και μία κόκκινη, πλεγμένες μεταξύ τους. Σε κάποιες παραδόσεις αναφέρεται και μία χρυσή κλωστή  ή (κίτρινη*) ώστε να συμβολίζει το φώς, την ζωή  και την αφθονία. ..

Ας δούμε όμως, τι λένε οι αρχαίες πηγές σχετικά με την «Κρόκη», ονομασία η οποία προέρχεται από τον Κρόκωνα. Πιο συγκεκριμένα, ο Παυσανίας αναφέρει σχετικά με τον Κρόκωνα. «Όταν κανείς περνά από τους Ρειτούς, έχει πρώτα το μέρος όπου έμενε ο Κρόκων, το οποίο τώρα ονομάζεταιανάκτορα του Κρόκωνα[…].». 

Ο Κρόκων, ο επώνυμος ήρωας των Κροκωνιδών, ήταν παλαιός ηγεμόνας των Ελευσινίων με έδρα στα νοτιοανατολικά κράσπεδα του Θριάσιου πεδίου. Σύμφωνα με μια τοπική παράδοση του δήμου των Σκαμβωνιδών, ο Κρόκων είχε παντρευτεί τη Σαισάρα, κόρη του Ελευσίνιου βασιλιά Κελεού. Άλλη παράδοση θέλει τον Κρόκωνα γιο του Τριπτόλεμου και εγγονό του Κελεού. Όταν έφτανε στη θέση των ανακτόρων του Κρόκωνα, η πομπή  των υποψήφιων μυστών των Ελευσινίων μυστηρίων σταματούσε. Τα μέλη του γένους των Κροκωνιδών έδεναν κίτρινη * κλωστή από μαλλί στο αριστερό χέρι και πόδι κάθε μύστη, καθώς πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο απομάκρυναν τα μιάσματα..

Το ερώτημα λοιπόν είναι,  πότε η κίτρινη κλωστή έγινε κόκκινη και άσπρη….

Τα χρώματα έχουν τον συμβολισμό τους. Το άσπρο συμβολίζει την αγνότητα και το κόκκινο την αγάπη. Συμβολίζει επίσης το κόκκινο χρώμα από το κάψιμο του ήλιου στην άσπρη επιδερμίδα.

Σύμφωνα με μια Βυζαντινή δοξασία, n άσπρη κλωστή συμβολίζει το πρωινό φως του ήλιου και η κόκκινη το καυτό μεσημεριάτικο ήλιο και οι δυο μαζί διώχνουν την καυτερή ηλιαχτίδα και έτσι, προστατεύεται το πρόσωπο από το «άρπαγμα» του μαρτιάτικου ήλιου.

Σε κάθε περίπτωση, το δέσιμο της κλωστής έχει πάντα μια μεταφυσική έννοια…

Σε κάποιες παραδόσεις,  η κλωστή του Μάρτη ετοιμαζόταν ως εξής: την παραμονή, n γιαγιά του σπιτιού έστριβε τη διπλή, άσπρη και κόκκινη κλωστή. Την στριφογύριζε και την περνούσε σε μια τρύπια δεκάρα.

Την κλωστή του Μάρτη την κρατούσαν εννιά μέρες (όσες και η διάρκεια των Ελευσινίων). Την ένατη μέρα πια, την κρεμούσαν σε κλαδιά δέντρου. Ο σκοπός ήταν να την πάρουν από εκεί τα χελιδόνια και να την μεταφέρουν  στον Θεό μαζί με όλα τους τα αιτήματα…